XUAÂN TRONG TOÂI

Taùc giaû: Thöôïng Toïa Thích Nhaät Quang

XUAÂN THIEÀN

Vôùi ngöôøi tu thieàn, muøa Xuaân laø taâm Xuaân. Taâm Xuaân thì mieân vieãn, saùng toû, thoâng suoát voâ ngaïi. Ngöôøi soáng vôùi taâm xuaân thì caùc giaùc quan luoân roõ raøng, beùn nhaïy, tinh nhueä, khoâng ñoùng cöùng ôû baát cöù moät giaùc quan naøo. Ngoài thieàn maø laáy boâng goøn nheùt loã tai laïi thì khoâng ñuùng vôùi thieàn toâng. Phaûi ngay nôi caùc caên maø soáng, maø nhaän ñöôïc vieäc cuûa mình. Ngöôïc laïi ngay ñoù khoâng nhaän, cöù laêng xaêng ngöôïc xuoâi theo nhöõng hình boùng beân ngoaøi thì ngaøn ñôøi khoâng vaøo cöûa ñöôïc.

Thieàn laø gì? Laø moät cuoäc soáng bình thöôøng tænh thöùc. Vì vaäy caùc thieàn sö noùi aên côm, maëc aùo, ñi nghæ laø thieàn. Cho neân noùi ñeán thieàn töùc laø noùi ñeán caùi töï mình, noùi caùi ngay nôi ñaây, raát gaàn guõi vôùi chuùng ta, chöù khoâng phaûi thöù gì xa xoâi ôû beân ngoaøi heát. Nhieàu vò cho raèng ngöôøi tu thieàn phaûi laø ngöôøi thoâng minh, coù hieåu bieát gheâ gôùm laém, nghe moät hieåu möôøi, hoûi möôøi ñaùp traêm v.v… Quan nieäm nhö vaäy chöa ñuùng. Bôûi vì coù nhieàu vò taêng raát thoâng minh, nhöng khi bò Thieàn sö gaïn laïi thì khoâng coù loái thoaùt.

Nhö ngaøi Höông Nghieâm laø ñeä töû cuûa toå Baù Tröôïng, coù kieán thöùc vaø ñaïo haïnh saâu daøy, raát ñöôïc ngöôøi trong tuøng laâm quí troïng. Sau khi toå Baù Tröôïng quy tòch, toå Qui Sôn laø vò ñeä töû lôùn, ñang chuû trì ôû nuùi Qui giaùo hoùa ñoà chuùng raát ñoâng, laø vò noái tieáp toâng phong cuûa toå Baù Tröôïng. Do ñoù ngaøi Höông Nghieâm ñeán vôùi toå Qui Sôn. Trong tình thì laø huynh ñeä, nhöng baáy giôø ngaøi Qui Sôn trôû thaønh baäc thaày. Cho neân ngaøi Höông Nghieâm giöõ leã vôùi toå Qui Sôn gioáng nhö thaày troø.

Moät hoâm toå Qui Sôn hoûi theá naøy: “Ta nghe ngöôi ôû choã tieân sö laø ngöôøi raát thoâng minh, hoûi moät ñaùp möôøi, hoûi möôøi ñaùp traêm. Baây giôø ta hoûi ngöôi moät caâu”. Ngaøi Höông Nghieâm chôø ñôïi laéng nghe caâu hoûi. Ngaøi Qui Sôn hoûi: “Ngöôi thöû noùi cho ta nghe moät caâu tröôùc khi cha meï sanh laø gì?”. Ngay ñoù ngaøi Höông Nghieâm bí, khoâng noùi ñöôïc neân xin pheùp toå Qui Sôn lui ra. Veà phoøng, Ngaøi tìm heát trong saùch vôû ngöõ luïc töø xöa tôùi giôø ñaõ hoïc nhöng vaãn khoâng coù caâu traû lôøi. Cuoái cuøng deïp quaùch heát vaên töï chöõ nghóa, Ngaøi noùi: “Thoâi baây giôø ta ñaønh laøm moät vò taêng côm chaùo qua ngaøy vaäy”, töùc laø laøm vò taêng bình thöôøng, khoâng muoán hoïc thieàn hoïc ñaïo gì nöõa heát. Quyeát ñònh nhö vaäy roài, Ngaøi y aùo leân ñaûnh leã toå Qui Sôn vaø tröôùc khi töø giaõ ra ñi, moät laàn nöõa Ngaøi thöa vôùi toå Qui Sôn:

- Xin Hoøa thöôïng töø bi vì con maø noùi phaù.

Toå Qui Sôn baûo:

- Ta noùi cho ngöôi nghe thì ñöôïc roài, nhöng sau naøy ngöôi seõ chöûi ta.

Cuoái cuøng ngaøi Qui Sôn cuõng khoâng noùi. Ngaøi Höông Nghieâm ñaønh trôû lui veà choã cuõ cuûa quoác sö Hueä Trung treân nuùi Baïch Nhai, caát caùi choøi laù, soáng moät mình treân ñoù, khoâng mong caàu gì nöõa. Moät hoâm nhaân cuoác ñaát doïn deïp chung quanh, Ngaøi cuoác nhaèm hoøn soûi khieán noù vaêng truùng buïi tre phaùt ra moät tieáng “troùc”, ngay ñoù Ngaøi lieàn ngoä. Ngoä gì thì sau naøy moãi chuùng ta coù coâng phu tu haønh töï seõ bieát, chôù choã naøy khoâng ai noùi vôùi ai ñöôïc heát.

ÔÛ ñaây toâi muoán noùi vaên töï chöõ nghóa khoân kheùo, thuyeát hay giaûng gioûi… nhöõng vieäc naøy chöa dính daùng gì tôùi thieàn caû. Phaûi quay laïi nhaän caùi cuûa mình, phaûn quan töï kyû môùi laø ñieàu quan troïng. Cho neân caùc giaùc quan cuûa ngöôøi tu Phaät hay tu thieàn phaûi luoân saùng suoát, khoâng bò bít laáp, laãn loän gì heát. Nghóa laø con maét nhìn saùng toû, loã tai nghe roõ raøng. Moïi aâm thanh nhö tieáng troáng, tieáng keøn, tieáng ngöôøi, tieáng chim, tieáng xe… taát caû tieáng ñoäng beân ngoaøi ñeàu nghe roõ raøng, khoâng laãn loän. Saùu caên ñeàu theá, khoâng phaàn naøo laàm laãn caû. Coâng phu nhö vaäy nhaát ñònh chuùng ta seõ vaøo cöûa, saùng ñöôïc vieäc cuûa mình.

Khi ngoä ñaïo roài, ngaøi Höông Nghieâm coù laøm ba baøi keä veà ba caùi Chieáu. Thöù nhaát laø Baûn lai chieáu töùc laø chieáu xöa nay. Thöù hai laø Tòch chieáu, töùc chieáu maø laëng. Thöù ba laø Thöôøng chieáu töùc chieáu maõi. Chuùng toâi seõ tuaàn töï noùi töøng baøi moät.

Baûn lai chieáu

Nghó taâm khai khaåu caùch sôn haø,

Tòch maëc voâ ngoân daõ bò ha.

Thö trieån voâ cuøng höïu voâ taän,

Quyeän lai tuyeät ñích dó thaønh ña.

Taïm dòch:

 Chieáu xöa nay

Nghó vöøa môû mieäng caùch sôn haø,

Nín laëng khoâng lôøi cuõng bò la.

Tung neùm thoâi thì voâ cuøng taän,

Thu veà tuyeät daáu cuõng haø sa.

Nhö toâi ñaõ noùi, ngöôøi soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät cuûa mình roài thì coù voâ soá dieäu duïng hay thaàn duïng. Töø choã chuùng ta khoâng queân tính giaùc, khoâng meâ theo ngoaïi caûnh beân ngoaøi vaø voïng töôûng beân trong, maø coù thaàn duïng. Neáu chuùng ta muoán coù thaàn duïng trong ñôøi soáng sinh hoaït bình thöôøng, thì ñieàu kieän khoâng theå thieáu laø chuùng ta ñöøng meâ, ñöøng chaïy theo caûnh.

Caâu ñaàu Nghó vöøa môû mieäng caùch sôn haø, nghóa laø ngöôøi vöøa duøng mieäng ñeå noùi, ñeå dieãn taû veà con ngöôøi chaân thaät thì ñaõ caùch xa ngaøn truøng. Bôûi vì caùi ñoù khoâng theå dieãn taû baèng ngoân ngöõ, khoâng theå duøng maét cha meï sanh maø thaáy ñöôïc, chæ coù caùch tænh taùo môùi nhaän ñöôïc thoâi. Phaät töû ngoài thieàn, tuïng kinh, laøm taát caû vieäc coâng ñöùc vôùi taâm tænh giaùc, ñöøng dong ruoåi ngöôïc xuoâi, ñöøng voïng ñoäng ñaûo ñieân thì taát caû nhöõng vieäc laøm aáy ñeàu laø Phaät söï, ñeàu chaân thaät. Cho neân ngöôøi coù tænh laø coù löïc duïng, coù dieäu duïng. Maø ngöôøi coù dieäu duïng laø coù theå naáu caùt thaønh côm, roõ raøng nhö vaäy. Neáu khoâng coù löïc duïng, chuùng ta tu ñôøi naøo thaønh Phaät? Cho neân ngaøi Höông Nghieâm baûo choã naøy khoâng theå duøng mieäng hay ngoân töø maø noùi ñöôïc.

Nín laëng khoâng lôøi cuõng bò la. Noùi khoâng ñöôïc maø baây giôø nín cuõng khoâng ñöôïc nöõa, vaäy phaûi laøm sao ñaây? Ñoù laø lyù do caùc vò Thieàn sö thöôøng duøng nhöõng thuû thuaät laï ñôøi ñeå taïm chæ cho chuùng ta nhaän laïi caùi chaân thaät khoâng theå thoát neân lôøi aáy. Bôûi vì noùi vaø nín laø hai, laø ñoái ñaõi. Ñaõ laø ñoái ñaõi töùc thuoäc phaùp sanh dieät, neáu phaùp sanh dieät thì khoâng phaûi laø caùi chaân thaät. Cho neân Thieàn sö khoâng chaáp nhaän noùi, cuõng khoâng chaáp nhaän nín.

Tung neùm thoâi thì voâ cuøng taän, thu veà tuyeät daáu cuõng haø sa. Nghóa laø ñoái vôùi ngöôøi ñaõ tænh taùo saùng suoát, khoâng bò voïng ñoäng keùo loâi, laøm chuû mình roài thì noùi cuõng ñöôïc, nín cuõng ñöôïc, tung neùm maëc tình, caàn thì tung ra, khoâng caàn thì thu veà. Taát caû moïi haønh ñoäng, moïi vieäc laøm ñeàu ñuùng, ñeàu laø thaàn duïng heát.

Qua baøi keä Chieáu xöa nay, chuùng ta thaáy coát tuûy cuûa vieäc tu haønh laø phaûi tænh, ñöøng meâ, laøm chuû ñöôïc mình, chöù khoâng coù gì khaùc. Noùi thaàn duïng, noùi naém laïi tung ra, noùi giaáu kín, noùi haèng sa, noùi voâ vaøn nhöõng ngoân töø nhö theá, cuoái cuøng cuõng chæ laø tænh, ñöøng meâ. Baây giôø quí vò ngoài ñaây cuõng tænh, laùt nöõa ñi veà cuõng tænh, luùc naøo cung tænh thì ñöôïc roài. Tænh ñeå laøm gì? Tænh ñeå ñöøng meâ. Taïi sao chuùng ta sôï meâ? Vì meâ thì bò nghieäp daãn ñi trong ñöôøng khoå, ngöôïc xuoâi trong sanh töû. Roõ raøng nhö vaäy thoâi.

Keá ñeán laø baøi:

Tòch chieáu.

Baát ñoäng nhö sôn vaïn söï höu,

Tröøng ñaøm trieät ñeå vò taèng löu.

Caù trung chaùnh nieäm thöôøng töông tuïc,

Nguyeät kieåu thieân taâm vaân vuï thu.

Taïm dòch:

Chieáu vaéng laëng

Söøng söõng nhö non muoân vieäc thoâi,

Ñaàm laëng nöôùc yeân chöûa daäy moøi.

Nieäm maø khoâng nieäm thöôøng chaúng döùt,

Traêng toû ngaøn taâm maây raùng troâi.

Baøi naøy raát hay! Söøng söõng nhö non muoân vieäc thoâi, nghóa laø nhöõng giaû caûnh giaû töôùng beân ngoaøi khoâng laøm gì ñöôïc ngöôøi ñaõ laøm chuû taâm mình, vöõng chaéc nhö nuùi. Thaønh ra ngöôøi giaùc ngoä luùc naøo cuõng söøng söõng nhö non muoân vieäc thoâi, khoâng bò lay ñoäng bôûi baát cöù hieän töôïng naøo.

Ñaàm laëng nöôùc yeân chöûa daäy moøi. Gioáng nhö ñaàm laéng trong, yeân laëng khoâng coù soùng moøi gì heát, nhöng hieän baøy toû roõ taát caû moïi thöù phaûn chieáu vaøo noù. Nieäm maø khoâng nieäm thöôøng chaúng döùt, traêng toû ngaøn taâm maây raùng troâi. Nhö trong kinh Vieân Giaùc, Phaät daïy giaùo phaùp cuûa Nhö Lai nhö ngoùn tay chæ maët traêng, ngöôøi trí nhaân ngoùn tay chæ maø thaáy ñöôïc maët traêng thaät. Ngöôøi khoâng trí thì nhaän laàm ngoùn tay laø maët traêng. ÔÛ ñaây noùi nieäm maø khoâng nieäm töùc tu maø khoâng tu, giaùc maø khoâng giaùc chi heát, chæ thaàm thaàm soáng laïi, nhaän laïi caùi chaân thaät ngay nôi mình. Neân ngoân ngöõ laø phöông tieän giuùp haønh giaû töï chöùng nghieäm choã chaân thaät. Nhaän ñöôïc roài thì gioáng nhö maët traêng toû raïng, khoâng  bò moät aùng maây muø naøo che phuû heát. Maët traêng cuûa mình khoâng maát, luùc naøo cuõng toû raïng thì coøn gì ñeïp baèng!

Tôùi chieáu thöù ba laø:

Thöôøng chieáu.

Töù oai nghi noäi baát taèng khuy,

Kim coå sô voâ giaùn ñoaïn thuøy?

Ñòa nguïc thieân ñöôøng voâ bieán dò,

Xuaân hoài döông lieãu luïc nhö ty.

Taïm dòch:

Chieáu maõi

Trong boán oai nghi thieáu choã naøo,

Maät maät thaàm thaàm giaùn ñoaïn sao?

Thieân ñöôøng ñòa nguïc cuøng khoâng khaùc,

Lieãu bieác xuaân sang gioù raït raøo.

Ngöôøi baát ñoäng roài thì trong boán oai nghi ñi ñöùng naèm ngoài, luùc naøo cuõng thaàm thaàm laëng laëng, hieän höõu khoâng vaéng thieáu. Khoâng vaéng thieáu caùi gì? Khoâng vaéng thieáu oâng Phaät trong nhaø. Ngöôøi naøy ñoái vôùi thieân ñöôøng ñòa nguïc khoâng thích, khoâng ngaùn, khoâng thaáy khaùc. Nghóa laø khoâng bò ñoäng, khoâng can döï gì ñeán moïi thöù beân ngoaøi. Chöøng aáy ñoái vôùi hoï nôi ñaâu cuõng laø Lieãu bieác xuaân sang gioù raït raøo. Khung trôøi muøa xuaân thì hoa laù xinh töôi, gioù xuaân raøo raït. Thaät khoâng coøn gì vui thuù baèng!

Ñoù laø ba caùi chieáu cuûa ngaøi Höông Nghieâm.

Thöôøng chuùng ta soáng nhö ngöôøi sôï boùng cuûa mình, nhöng laïi cöù ngöôïc xuoâi chaïy ngoaøi naéng, ñeå troán caùi boùng cuûa mình. Vieäc tu cuõng vaäy, ta nghe noùi baát ñoäng roài cöù môû mieäng tuïng baát ñoäng, gaëp ai cuõng hoâ haøo “baát ñoäng”, maø trong taâm thaät tình khoâng coù phuùt giaây naøo baát ñoäng. Muoán baát ñoäng thì phaûi deïp heát nhöõng loaïn ñoäng, ñeå taâm laéng yeân, khoâng voïng töôûng ñieân ñaûo nöõa. Phaûi töøng böôùc thöïc taäp tu haønh ñaøng hoaøng, chôù khoâng theå noùi suoâng treân ñaàu moâi. Ngöôøi chæ bieát noùi suoâng khaùc naøo keû chaïy ra naéng troán boùng cuûa mình. Vì vaäy tu bao laâu cuõng khoâng heát khoå, khoâng heát ñaûo ñieân.

Muoán ñöøng bò caùi boùng cuûa mình röôït thì chæ ngoài trong nhaø maùt laø xong ngay. Chuùng ta sôï sanh töû khoå ñau maø cöù caém ñaàu gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân ñi trong  sanh töû khoå ñau thì bao giôø môùi heát khoå. Roõ raøng chuùng sanh ñaõ bò luaân hoài sanh töû nhieàu ñôøi, khoå sôû ñieâu ñöùng neân luùc naøo cuõng deã khoùc loùc, sôï seät. Vaäy maø chuùng ta cöù gaây böøa nhöõng nghieäp nhaân khoâng toát ñeå roài bò caùi khoå vaây khoán maõi. Baây giôø chæ döøng taâm yù taïo nghieäp laïi, ñöøng taïo nghieäp xaáu nöõa, loùng laëng taâm cho trong saïch thì ñaâu coù nghieäp naøo daãn ñi nöõa. Nhö vaäy coù phaûi nheï nhaøng an vui khoâng? Chæ coù döøng laïi laø yeân thoâi, maø ta khoâng chòu döøng thì laøm sao yeân ñöôïc!

Coå nhaân noùi: Thaân vôùi ngöôøi quaân töû thì keû tieåu nhaân töï sôï, maø gaàn tieåu nhaân thì ngöôøi quaân töû töï xa. Nghóa laø mình gaàn guõi vôùi ngöôøi quaân töû thì keû tieåu nhaân sôï mình. Coøn gaàn keû tieåu nhaân thì ngöôøi quaân töû töï laùnh xa mình. Bieát vaäy, nhöng coù maáy ai soáng ñöôïc nhö theá. Bôûi con ngöôøi thöôøng thích keû khaùc vuoát ve dua nònh, maø khoâng öa nhöõng ai thaúng thaén xaây döïng mình. Nghe buøi buøi loã tai laø noùi ngöôøi ñoù thöông mình roài, cho neân hoâm naøo ñoù môû cöûa ñeå ngöôøi ta vaøo laáy heát ñoà ñaïc, taøi saûn. Ñoù laø gì? Ñoù laø chaïy theo thinh saéc… ñeå cuoái cuøng giaëc nguõ traàn luïc duïc vaøo cöôùp heát taøi saûn nhaø mình. Cho neân thöôøng ngaøy chuùng ta phaûi thöïc haønh coâng phu lieân tuïc, tænh lieân tuïc, môùi coù theå chieán thaéng ñöôïc noäi ma ngoaïi ma, chöù khoâng phaûi deã daøng ñaâu.

Cho neân ngöôøi soáng ñöôïc vôùi caùi laëng leõ, caùi baát sanh baát dieät roài thì khoâng dính daùng gì tôùi nhöõng hieän töôïng beân ngoaøi. Chuùng ta bieát mình coù caùi ñoù, baây giôø laøm sao soáng ñöôïc vôùi noù, bôùt nhöõng thöù laêng xaêng taïo nghieäp, ñoù laø tu. Vieäc laøm naøy nhoû xíu thoâi, nhöng phaûi laø ngöôøi coù taâm tu chí coát môùi laøm noåi. Cho neân tu thieàn deã maø khoù, khoâng phaûi chuyeän ñôn giaûn. Noù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù yù chí, laøm hoaøi, laøm hoaøi, chöøng naøo ñöôïc môùi thoâi. Ví duï chuùng ta ñang tu thieàn theo söï höôùng daãn cuûa Hoøa thöôïng Truùc Laâm, baây giôø coù ai ñeán noùi “Toâi chæ cho anh hay chò phaùp naøy, tu trong voøng moät thaùng thoâi seõ thaønh Phaät ngay”. Quí vò seõ traû lôøi vôùi ngöôøi ñoù theá naøo? Neáu laø ngöôøi giöõ vöõng laäp tröôøng, seõ noùi “Xin caùm ôn! Toâi coù vieäc cuûa toâi, toâi laøm theo vieäc cuûa toâi”. Ngöôøi gan nhö theá, kieân cöôøng nhö theá nhaát ñònh seõ thaønh coâng.

Sôû dó chuùng ta ngöôïc xuoâi hoaøi laø vì hay ñoåi thay. Böõa nay tu thieàn, ngaøy mai tu maät. Cöù laêng xaêng vaøo cöûa naøy ra cöûa kia nhö theá thì bieát bao giôø môùi ñeán ñích ñöôïc. Chuùng toâi thöôøng noùi, trong ñaïo Phaät coù raát nhieàu phaùp moân, quí vò tu phaùp naøo cuõng toát, mieãn tu ñuùng vaø kieân ñònh vôùi phaùp tu aáy laø ñöôïc. Chöù ngöôïc xuoâi hoaøi thì khoù coù theå thaønh töïu ñöôïc ñaïo nghieäp. Ngöôøi theá gian thöôøng noùi “Nhaát ngheä tinh nhaát thaân vinh”, nghóa laø chæ caàn tinh chuyeân moät ngheà thoâi töï khaéc ta seõ ñöôïc vinh hieån. Chuùng ta khoâng tinh moät ngheà naøo heát thì laøm sao vinh hieån ñöôïc? Nay ñi baùn, mai laøm thaày, khoâng coù vieäc naøo chaéc thöïc heát thì khoâng bao giôø thaønh ñaït.

Ngöôøi tu thieàn phaûi laø ngöôøi gan daï, khoâng vì hoaøn caûnh maø ñoåi thay hay thoaùi taâm Boà-ñeà. Ñöôïc nhö theá nhaát ñònh chuùng ta seõ thaønh coâng. Coù maáy ñieàu khieán chuùng ta deã thoaùi thaát, toâi xin neâu leân ñaây cho taát caû quí vò cuøng tham khaûo.

Thöù nhaát laø khoâng coù thieän höõu tri thöùc, töùc chuùng ta tu maø khoâng ñöôïc söï höôùng daãn chaân chaùnh, khoâng coù nhöõng baïn ñoàng tu, khoâng gaëp duyeân toát hoã trôï khi ta ñang tu. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, chuùng ta thöôøng hay ñoå thöøa, noùi toâi cuõng muoán tu laém chöù, nhöng vì vöôùng caùi naøy noù baän caùi noï… thoâi thì heïn mai moát. ÔÛ ñaây toâi taïm goïi chung laø thieáu thieän höõu tri thöùc. Thieän höõu töùc laø ngöôøi baïn toát, tri thöùc töùc laø ngöôøi bieát mình, nhöõng baäc thaày höôùng daãn cho mình. Neáu thieáu ñieàu naøy thì treân con ñöôøng tu haønh, chuùng ta khoù phaùt huy taùnh Boà-ñeà, vieäc tu haønh thöôøng xuyeân ñình treä.

Thöù hai laø söï hieåu bieát sai laàm. Duø chuùng ta coù thaày toát baïn toát, maø kieán thöùc cuûa mình khoâng ñuùng, nhaát laø caùch aùp duïng phaùp, phöông thöùc tu haønh sai leäch, seõ daãn ñeán keát quaû khoâng ñuùng. Ví duï nhö muïc ñích cuoái cuøng Phaät daïy chuùng ta laø tu ñeå thaønh Phaät, ñeå giaùc ngoä giaûi thoaùt. Nhöng baây giôø chuùng ta hieåu sai, muoán tu ñeå thaønh tieân bay leân trôøi, thuï höôûng nguõ duïc tuøy thích. Do hieåu sai neân duø coá coâng tu caùch maáy, cuoái cuøng keát quaû cuõng khoâng ñöôïc roát raùo vieân maõn nhö Phaät muoán daïy chuùng ta. Ñöùc Phaät thöôøng daïy chuùng ta phaûi hieåu Phaät roài môùi ñeán vôùi Phaät. Phaät töû theo ñaïo Phaät thì phaûi hieåu phaùp moân tu, naém cho thaät vöõng ñöôøng loái tu môùi khoâng bò lay chuyeån bôûi nhöõng söï höôùng daãn khaùc.

Thöù ba laø tinh taán lieân tuïc. Neáu chuùng ta khoâng sieâng naêng lieân tuïc thì coâng phu chaúng ñi tôùi ñaâu heát. Laøm vieäc gì maø moät naéng möôøi möa thì chaúng ra laøm sao caû. Böõa nay thöùc tôùi khuya ngoài thieàn tuïng kinh, nhöng ngaøy mai ñaõ ñoùng cöûa nguû töø chieàu roài. Tu nhö vaäy maø muoán ñöôïc thaønh Phaät thaønh toå thì khoù quaù. Chuùng toâi löu yù Phaät töû laø sieâng naêng tu maø sieâng naêng lieân tuïc, chöù khoâng phaûi moät ngaøy moät böõa, kieåu böôùc tôùi ba böôùc laïi luøi hai böôùc thì chaúng tôùi ñaâu heát. Cho neân tinh taán laø moät ñieàu kieän tieân quyeát cho vieäc tu taäp cuûa chuùng ta ñi tôùi thaønh coâng.

Ñieåm cuoái cuøng laø chuùng ta phaûi ñieàu phuïc ñöôïc nhöõng voïng ñoäng trong taâm. Noùi gì thì noùi, nhöõng daáy nieäm laêng xaêng, nhöõng voïng ñoäng khoâng ngöøng, chuùng ta phaûi ñieàu phuïc ñöôïc noù. Noùi ñieàu phuïc laø sao? Laø ñieàu hoøa vaø khaéc phuïc noù. Noùi theá khoâng coù nghóa laø chuùng ta huûy dieät tö töôûng, khoâng daùm suy nghó gì caû. Ñieàu quan troïng laø ta phaûi bieát laøm chuû tö töôûng, trong moät phaïm vi naøo ñoù ta coù theå suy nghó ñeå hoaøn thaønh coâng vieäc caàn thieát, nhöng xong vieäc laø ngöng ngay, khoâng ñeå suy nghó laûng vaûng trong taâm maõi. Nhö vaäy goïi laø töøng böôùc khaéc phuïc ñöôïc voïng töôûng. Khoâng phaûi noùi thaân naøy gia roài boû cho noù cheát, noù cheát ñi thì laáy gì maø tu! Chuùng ta bieát thaân giaû nhöng kheùo lôïi duïng noù, taïo ñieàu kieän ñeå thaân taâm ñieàu hoøa, coù söùc khoûe toát môùi noã löïc tu lieân tuïc cho ñeán thaønh coâng ñöôïc. Töø caùi thaân giaû naøy chuùng ta tu ñeå ñöôïc caùi thaân thanh tònh chaân thaät.

Ñoù laø boán ñieåm quan troïng, chuùng ta caàn phaûi löu taâm môùi coù theå kieän toaøn coâng phu tôùi nôi tôùi choán. Neân nhôù sau khi hieåu Phaät phaùp roài nhaát ñònh phaûi coù coâng phu, cuoái cuøng môùi khai môû taâm saùng suoát giaùc ngoä, ñieàu phuïc ñöôïc taát caû nhöõng laêng xaêng cuûa mình. Giaùc ngoä giaûi thoaùt laø gì? Töùc laø khoâng laàm khoâng meâ nhöõng voïng töôûng laêng xaêng nöõa. Noùi giaûi thoaùt töùc laø khoâng bò heä luïy buoäc raøng bôûi baát cöù thöù gì caû.

Chuùng ta hoïc Phaät ñeàu bieát roõ, ngay trong ñôøi soáng naøy, luùc coøn sinh tieàn tænh taùo ñaây, mình coù theå thöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu nhö ñaõ noùi. Tu thieàn thì kî noùi ñaït noùi chöùng, nhöng quaû thöïc neáu chuùng ta tu ñuùng thì khoâng noùi giaûi thoaùt töï nhieân cuõng laø ngöôøi giaûi thoaùt roài. Khoâng laàm meâ theo caûnh, khoâng ngöôïc xuoâi laêng xaêng laø soáng vôùi ñaïo, laø ngöôøi baát ñoäng. Vieäc tu khoâng giao heïn tôùi chöøng naøo, maø ngay ñaây chuùng ta coù theå thöïc hieän lieàn.

Phaät daïy maïng soáng trong hôi thôû, muoân phaùp ñeàu voâ thöôøng, chuùng ta khoâng tu ngay trong moãi nieäm hieän tieàn thì ñôïi ñeán chöøng naøo? Cho neân ngöôøi hoïc Phaät, tu Phaät phaûi aùp duïng Phaät phaùp vaøo ñôøi soáng cuûa mình ngay baây giôø. Coù theá môùi khoâng sôï quyû döõ voâ thöôøng ñeán baát cöù luùc naøo, khoâng sôï bò chìm noåi trong coõi theá gian nhö moäng huyeãn. Luùc naøo chuùng ta saùng suoát tænh taùo laø giaûi thoaùt ñöôïc luùc ñoù.

Thöôïng toïa Tieåu Tænh noùi veà lyù huyeãn qua moät baøi keä raát hay:

Huyeãn nhaân höng huyeãn huyeãn luaân vi,

Huyeãn nghieäp naêng chieâu huyeãn sôû tri.

Baát lieãu huyeãn sanh chö huyeãn khoå,

Giaùc tri nhö huyeãn huyeãn voâ vi.

Taïm dòch:

Ngöôøi huyeãn nghieäp huyeãn huyeãn xoay vaàn,

Nghieäp huyeãn hay vôøi quaû luïy thaân.

Meâ lyù huyeãn sanh nhieàu huyeãn khoå,

Ngoä ra nhö huyeãn huyeãn thaønh chaân.

Phaät daïy ba coõi duyeân sinh nhö huyeãn, khoâng thieät neân hôïp tan laø leõ thöôøng. Ngöôøi huyeãn nghieäp huyeãn huyeãn xoay vaàn. Neáu chuùng ta nhaän ra ñöôïc moïi sinh hoaït trong ñôøi thöôøng nhö huyeãn thì seõ hieåu roõ caâu naøy. Ngöôøi huyeãn, nghieäp cuõng huyeãn, caùi huyeãn aáy xoay vaàn maõi. Nghieäp huyeãn hay vôøi quaû luïy thaân, tuy nhieân nhö theá, noùi laø huyeãn nhöng quaû thaät noù ñang laøm khoå mình ñaây. Nhöõng khoå luïy, vöôùng maéc ñeo ñuoåi chuùng sanh, khoâng ai vöôït thoaùt noåi, neân môùi nhaên nhoù than khoå ñoù. Thaønh thöû nghe noùi phaùp huyeãn treân vaên töï thoâi, chöù chöa coù coâng phu thì chöa thaáu trieät ñöôïc caùc phaùp duyeân sanh nhö huyeãn ñaâu.

Chuùng ta chöa phaûi laø ngöôøi thaáy ñöôïc taát caû nhöõng hieän töôïng ñoù “luaân vi”, töùc laø xoay vaàn nhö theá naøo caû. Phaät baûo chuùng sanh chìm noåi trong luïc ñaïo luaân hoài gioáng nhö voøng troøn xoay. Cöù xoay leân xoay xuoáng hoaøi, khoâng coù gì coá ñònh, khoâng ngöøng laïi moät choã naøo caû. Tuy noù huyeãn nhöng ngöôøi khoâng thaáu ñaït, khoâng vöôït ra khoûi voøng troøn huyeãn naøy thì khoå sôû trieàn mieân, khoâng bieát bao giôø môùi chaám döùt.

Meâ lyù huyeãn sanh nhieàu huyeãn khoå. Chöõõ “Meâ” coù nghóa laø queân, chuùng ta boû queân hoaëc môø mòt caùi chaân thaät cuûa mình. Vì theá ta löôïm ñôõ nhöõng caùi khoâng thaät, khoâng phaûi cuûa mình maø xaøi. Ñaõ naém trong tay roài thì ngôõ laø cuûa mình, bôûi vaäy neân khoå. Nhö Phaät noùi caùi nhaø naøy khoâng thaät, noù laø giaû hôïp, nhöng chuùng ta cöù cho noù thaät neân coá coâng gaày döïng, roài chaáp giöõ. Ta ñaâu bieát raèng cho duø noù chaéc chaén côõ naøo roài cuõng seõ ñoåi thay, seõ hoaïi dieät vì baûn chaát noù laø phaùp höõu vi voâ thöôøng. Khi thaáy noù ñoåi thay hoaïi dieät thì mình khoå vì sôï maát.

Thaân naøy cuõng vaäy. Noùi thaân nhö huyeãn khoâng thaät, do töù ñaïi giaû hôïp v.v… nhöng mình vaãn thaàm nhaän noù laø thaät. Bôûi vaäy neân thaân lôõ maát, lôõ hö beänh hoaëc noù thieáu caùi gì thì mình khoå. Giaû duï nhö chuùng ta ñang yeân oån theá naøy, nhöng baát chôït coù moät tai naïn xaûy ñeán, baùc só baûo phaûi thaùo bôùt caùi chaân hay caùi tay thì ta khoå döõ laém. Ñieàu naøy toâi ñaõ chöùng kieán. Moät laàn luùc toâi coøn nhoû, ñöôïc cuøng caùc huynh ñeä lôùn ñi thaêm moät nöõ Phaät töû bò tai naïn. Khi gaëp quí thaày, coâ khoùc thoâi laø khoùc, vì baùc só cho hay chaân cuûa coâ bò thaùo khôùp tôùi treân ñaàu goái, nghóa laø coâ chæ coøn coù moät chaân röôõi thoâi. Chuùng toâi chöùng kieán noãi khoå cuûa vò Phaät töû aáy roõ laém. Quí thaày ñeán thaêm, thaáy söï khoå daøn traûi tröôùc maét nhöng khoâng giuùp gì ñöôïc cho coâ heát. Quaû laø nghieäp cuûa ai ngöôøi ñoù phaûi töï cöu mang, töï chuyeån hoùa vaäy thoâi.

Chuùng sanh vì cöù nhaän thaân naøy, taâm naøy laø cuûa mình neân gôõ boû phaàn naøo cuõng khoå. Neáu luùc ñoù coù moät vò Thieàn sö naøo ñeán khai ñaïo baûo thaân cuûa con laø thaân baát sanh baát dieät, noù khoâng coù tay chaân maët maøy gì heát, voâ hình voâ töôùng, coù leõ coâ naøy seõ bôùt khoå ñoâi chuùt. Thöôøng trong nhöõng luùc khoå ñau taän cuøng, ngöôøi ta coù theå chôït nhaän ra ñaïo lyù cao caû sieâu vieät, töø ñoù seõ heát khoå. Ñaùng tieác laàn ñoù chuùng toâi coøn quaù nhoû neân baát löïc tröôùc noãi khoå cuûa moät vò Phaät töû, khoâng giuùp gì ñöôïc cho coâ.

Qua baøi keä cuûa Thöôïng toïa Tieåu Tænh, chuùng ta bình tónh nhaän laïi caùi gì thaät, caùi gì giaû ñeå ñöøng bò phaùp huyeãn xoay vaàn nöõa. Duø thaân giaû hôïp naøy coù gì ñi nöõa thì caùi baát sanh baát dieät haèng höõu nôi mình ñaâu coù maát maùt bao giôø. Song khoå noãi chuùng ta ít khi naøo nhaän nhö vaäy. Do ñoù Thieàn sö nhaéc nhôû chuùng ta, töø huyeãn phaùp sinh ra phaùp huyeãn xoay vaàn taïo ra khoâng bieát bao nhieâu khoå luïy. Sôû dó coù nhöõng hieän töôïng nhö vaäy laø do mình meâ. Baây giôø muoán heát khoå, heát bò cuoán troâi trong phaùp huyeãn thì ta gaéng ñöøng meâ nöõa. Nghóa laø phaûi coù trí tueä ñeå thaáy roõ ñöôïc caùi naøo thaät caùi naøo giaû. Neáu ngöôøi thaáy ñöôïc caùi thaät roài thì caùi giaû chaúng laøm gì ñöôïc hoï heát.

Gioáng nhö ngöôøi ñang coù soá taøi saûn khoaûng vaøi chuïc trieäu, hoï töï cho mình cuõng khaù giaû roài. Song neáu hoâm naøo hoï phaùt hieän ra trong nhaø coù moät khoái ngoïc haèng traêm ngaøn tæ ñöôïc caát giaáu döôùi loøng ñaát, hoï ñaøo leân vaø toaøn quyeàn söû duïng khoái ngoïc aáy. Chöøng ñoù con soá vaøi chuïc trieäu tröôùc kia coù nghóa lyù gì ñaâu? Hoaëc ñem cuùng döôøng Tam baûo hoaëc cöùu giuùp ñoàng baøo bò luõ luït heát soá tieàn aáy cuõng chaúng thaám thaùp gì so vôùi taøi saûn voâ giaù hoï hieän coù. Do vaäy ngöôøi aáy khoâng mang taâm lo laéng, sôï seät, khoå sôû vì trong tay cuûa mình coù caû baïc tæ baïc öùc.

Cho neân caâu choùt ngaøi Tieåu Tænh daïy: Ngoä ra nhö huyeãn huyeãn thaønh chaân. Nghóa laø ngöôøi ngoä roài thì soáng töï taïi, soáng vôùi taát caû huyeãn phaùp giaû taïm khoâng thaät treân theá gian, maø taâm vaãn an laïc bình thöôøng, khoâng bò heà haán, bò lay chuyeån bôûi nhöõng hieän töôïng ñoåi thay naøo. Ñoù laø con ngöôøi baát ñoäng.

Qua baøi keä naøy, chuùng ta nhaän ra caùch tu chuû yeáu laø phaûi ñöøng meâ. Chöõ “meâ” ngoaøi yù nghóa thoâng thöôøng laø môø mòt taêm toái, noù coøn coù nghóa laø queân nöõa. Noùi meâ tính giaùc töùc laø boû queân tính giaùc cuûa mình. Sôû dó ta boû queân laø do môø mòt, khoâng nhaän ra. Baây giôø chuùng ta tu nhö theá naøo mieãn ñöøng meâ laø ñöôïc. Ñöøng nhaän caùi giaû cho laø thaät, caùi giaû bieát laø giaû, caùi thaät bieát laø thaät. Nhaän vaø soáng vôùi caùi thaät cuûa mình thì töùc thôøi heát khoå, deã nhö trôû baøn tay thoâi.

Vì vaäy ôû ñaây ngaøi Tieåu Tænh noùi ngoä ra roài thì caùi huyeãn thaønh chaân. Ngoä ra roài thì an laïc bình thöôøng, huyeãn vaø khoâng huyeãn khoâng coøn laø vaán ñeà nöõa. Nhö trong tay ta coù nhöõng vieân kim cöông giaù trò voâ löôïng, thì naêm ba ngaøn ñoàng khoâng coù gì quan troïng caû. Sôû dó chuùng sanh khoå laø vì lo sôï bò maát maùt, bò thieáu thoán. Baây giôø bieát roõ mình khoâng maát maùt, khoâng thieáu thoán thöù chi heát thì coøn khoå caùi gì nöõa? Hoâm naøo quí vò thöû ngoài thieàn ñöôïc nhöõng phuùt giaây an oån, thöû xem caùi khoå laøm sao voâ cöûa nhaø mình ñöôïc. Coù ngöôøi khoùa kín cöûa maø khoå noù chui voâ hoài naøo khoâng hay laø vì taâm traïng cöù luoân sôï seät, toan tính, thaáy mình maát maùt theá noï theá kia. Roài vì theá maø maát mình, queân ñi tính giaùc cho neân caùi khoå hieän tieàn. Cho neân muoán heát khoå, khoâng gì hôn laø tænh giaùc, nhaän laïi caùi chaân thaät ngay nôi mình, ñöøng meâ laàm theo huyeãn caûnh beân ngoaøi nöõa.

Muøa xuaân chæ ñeán khi trong taâm chuùng ta vaéng baët moïi thöù öu phieàn saàu naõo. Neáu cöù oâm aáp nhöõng nghieäp nhaân ñaûo ñieân trong taâm thì cho duø ta ñang ñöùng giöõa ngaøn hoa muoân saéc, gioù xuaân phaát phôùi, ta vaãn caûm thaáy nhieät naõo luoân thieâu ñoát taâm can. Muøa xuaân nhö vaäy khoâng coøn laø muøa xuaân nöõa, maø ñoù laø baàu trôøi aûm ñaïm taêm toái bôûi nhöõng ñaùm maây voâ minh che phuû. Chuùng toâi hy voïng taát caû quí vò haõy ñoùn nhaän muøa xuaân mieân vieãn ngay trong taâm mình, vôùi aùnh saùng traøn ñaày cuûa trí tueä giaùc ngoä giaûi thoaùt.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM