XUAÂN TRONG TOÂI

Taùc giaû: Thöôïng Toïa Thích Nhaät Quang

GIÖÕ MÌNH ÑEÅ TU

Thôøi gian gaàn ñaây, chuùng toâi coù nhöõng caûm nhaän trong coâng phu tu haønh theá naøy. Coù nhöõng ñieàu tuy thaáy raát ñôn thuaàn, nhöng khi vaøo vieäc laïi khoâng ñôn thuaàn tí naøo heát, vaø roài cuoái cuøng chuùng ta sanh phieàn naõo. Theá neân chuùng toâi muoán noùi vôùi taát caû huynh ñeä veà vieäc Giöõ mình ñeå tu.

Ña soá nhöõng söï kieän chung quanh chuùng ta laø nhöõng vaán ñeà bình thöôøng nhö ñaát. Nhöng khoâng hieåu sao trong sinh hoaït, ñuïng tôùi noù laø mình vöôùng, sanh ra va chaïm phieàn naõo. Ñieàu naøy phaùt sinh laø töø coâng phu cuûa chuùng ta coøn yeáu, khoâng vöõng, neân ta chöa theå maïnh daïn vöôït qua. Neáu coøn chuùt ñaïo löïc, khaéc phuïc vöôït qua thì ta coù theå laáy laïi ñaø tieán, coøn nhö söùc khaéc phuïc quaù suy keùm, phieàn naõo toàn ñoïng laâu daàn seõ thaønh u xô, khieán thaân taâm chuùng ta baêng hoaïi, khoù coù theå taêng tieán coâng phu ñöôïc.

Quí vò coù bao giôø töï hoûi “khoâng bieát chöøng naøo mình heát phieàn naõo, laøm sao trò ñöôïc phieàn naõo, hoùa giaûi ñöôïc phieàn naõo?” Ñoâi khi chuùng toâi töï hoûi mình nhö vaäy. Cho neân noùi ñeán tu, noùi ñeán haï thuû coâng phu, noùi ñeán giöõ mình ñeå tu, quaû thöïc noù laø moät vaán ñeà soáng. Töø ñoù chuùng ta cuõng coù theå hieåu thieàn laø moät söùc soáng. Ngöôøi ñuû löïc thì hay hoùa giaûi moïi thöù baát an baát oån chung quanh mình.

ÔÛ ñaây noùi giöõ mình ñeå tu, thì tröôùc nhaát laø laøm sao giöõ ñöôïc nhöõng va chaïm, nhöõng goùc caïnh khieán chuùng ta deã sanh phieàn naõo. Moïi ngöôøi thöôøng noùi lieàn mieäng: Toâi laøm nhö theá coù phieàn anh, chò khoâng? Ña soá ai cuõng caûnh giaùc nhö vaäy, nhöng roài ta cöù luoân bò phieàn naõo. Do ñoù sinh hoaït trong cuoäc soáng haèng ngaøy khoâng töôi taén, maø noù vaøng heùo, tieàu tuïy, yeáu keùm, nhö nhöõng ngöôøi bò beänh thaàn kinh vaäy. Cho neân tu laø giöõ mình ñöøng bò phieàn naõo, ñöøng bò u meâ laøm khoå sôû. U meâ laø gì? Chöõ “Meâ” laø khoâng saùng, laø queân ñi, laø laàm laãn; chöõ “U” laø taêm toái. Hai thöù khoâng saùng vaø taêm toái doàn laïi nhö theá, coi nhö chuùng ta bò bít ròt, khoâng coøn moät loái thoaùt naøo nöõa. Coù luùc naøo ñoù quí vò ngoài laïi seõ thaáy, ta nhö bò nhoát trong moät caùi khung thaät taêm toái, muoán vöôït ra nhöng vöôït khoâng noåi.

Phaät toå noùi ta coù tính giaùc, coù theå thoaùt ly sanh töû, coù theå laøm chuû ñöôïc taát caû. Nhöng roài nhìn laïi ta bò thaân naøy, taâm naøy, caûnh naøy, tình thöông, söï nghieäp… bu baùm caû ñôøi, khoâng loái thoaùt. Caû ngaøy mình roái nuøi trong môù boàng boâng, naøo aên naøo nghæ, tieáp khaùch, noùi chuyeän, coâng kia vieäc noï… daày coäm nhöõng thöù boùp ngheït hôi thôû cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Ngoài thieàn moät ngaøy hai laàn, moät laàn moät tieáng röôõi hoaëc hai tieáng ñoàng hoà, vaãn chöa ñuû söùc ñeå trò lieäu phieàn naõo, ñeå môû toang caùnh cöûa u meâ, haát tung nhöõng thöù ñoù ra ngoaøi. Ñoâi khi ngoài vöøa yeân laëng, thì thaân naøy meät moûi, chuùng ta laïi ngöøng nghæ, thoaùi lui. Do vaäy neân giöõa mình vôùi phieàn naõo cöù thuø taïc qua laïi nhau hoaøi. Coù khi tranh ñaáu quyeát lieät, moät maát moät coøn, nhöng cuõng coù khi hoøa vui trôû laïi. Theá neân cuoái cuøng phieàn naõo vaãn coøn nguyeân ñoù, chöù khoâng maát chuùt naøo heát. Neáu phieàn naõo maát thì chuùng ta ñaõ thaønh Phaät roài, bôûi coøn neân mình laøm chuùng sanh hoaøi.

Cho neân trong coâng phu tu haønh haèng ngaøy, caàn phaûi coù söùc phaán ñaáu. Töø saùng tôùi chieàu, töø chieàu tôùi toái, luùc chuaån bò ñi nguû cho ñeán khi thöùc daäy, luoân luoân coù söùc phaán ñaáu. Ví duï hoâm nay ta laøm vieäc raát nhieàu, trong buïng laïi khoâng coù thöùc gì ñeå vaøo töø hoài saùng cho tôùi baây giôø. Ñeán tröa leân baøn aên thì nhaø beáp laïi naáu côm thieáu hoaëc côm soáng. Quí vò thaáy deã giaän khoâng? Cho neân noùi chuùng ta phaûi luoân luoân phaán ñaáu laø nhö vaäy.

Coõi Ta-baø laø coõi kham nhaãn, söï soáng cuûa chuùng sanh nôi ñaây luoân kham nhaãn, phaûi chaáp nhaän khoå khoå, bôûi vì khoâng coù gì vöøa yù traêm phaàn traêm heát. Neáu chuùng ta khoâng phaán ñaáu thì coù ngaøy mình ñaù ñoå maâm côm, quaêng caùi cheùn hoaëc noåi khuøng leân, ñuû thöù chuyeän. Toâi muoán noùi giöõ mình ñeå tu laø giöõ mình ñöøng coù khuøng leân. Giöõ mình bình thöôøng ñeå bieát taát caû nhöõng thöù ñoù laø ñoà boû, noù treâu mình chôi vaäy thoâi, khoâng coù gì quan troïng. Mình noåi noùng leân laø thua roài. Laøm sao soáng giöõa nhöõng caûnh baát nhö yù, chuùng ta vaãn luoân bình an, töï taïi. Nhö vaäy môùi tieán ñöôïc tôùi choã an nhieân, giaûi thoaùt. Khoâng coù söï giaùc ngoä giaûi thoaùt töø ngoaøi cuoäc soáng naøy ñem tôùi. Chuùng ta phaûi bieát töø nhöõng maéc möùu traàn ai maø ta hoùa giaûi heát, giöõ taâm bình thöôøng, ñoù laø thaønh coâng.

Tu nhö theá laø tu phaùp gì? Khoâng coù phaùp gì heát. Nhö toâi ñaõ noùi, quí vò khoâng theå tuïng kinh naøo kòp ñeå ngaên döøng phieàn naõo moät khi noù uøng uøng keùo tôùi. Nhöõng böùc xuùc, noùng naûy, böïc boäi, töùc toái… noù ñeán baát kyø luùc naøo vaø ôû ñaâu. Chuùng ñeán nhanh hôn nhieàu so vôùi thôøi gian ta tìm kinh ñeå hoùa giaûi, ñem kinh tôùi laø khoâng kòp, laø thua roài. Ngoài thieàn chöa kòp keùo chaân leân laø ñaõ noåi giaän roài. Coù khi suoát thôøi thieàn chæ thaáy baát an, phieàn naõo khoâng tu ñöôïc gì heát. Ngöôøi tu thieàn maø cöù nhö theá, khoâng hoùa giaûi noåi, thì khoâng goïi laø tu thieàn.

Cho neân laøm sao chuùng ta giöõ mình ñöøng ñeå bò laàm meâ, môùi coù theå vöôït qua taát caû nhöõng phieàn naõo. Thaät söï phieàn naõo töø trong chuùng ta maø ra, chôù khoâng phaûi töø beân ngoaøi tôùi. Cho neân phieàn naõo laø goác cuûa sanh töû luaân hoài, laø goác cuûa moïi vaán ñeà baát an baát oån, khieán ta khoâng tu haønh ñöôïc. Phieàn naõo voán khoâng thaät coù, nhöng neáu chuùng ta khoâng tænh giaùc, neáu ñuû duyeân thì noù seõ daáy khôûi laøm roái loaïn, laøm maát ñi traät töï an toaøn cho söï tu haønh. Khi naøo chuùng ta hoaøn toaøn laøm chuû ñöôïc, khoâng bò maéc möùu bôûi nhöõng thöù gì thì phieàn naõo môùi ruùt lui. Chöù ta coøn thaáy, coøn nghe, coøn nhöõng caûm nhaän gì gì ñoù thì khoù maø khoâng coù phieàn naõo. Khi ta khoâng ñuû söùc laøm chuû thì noù gaây trôû ngaïi cho böôùc tu taäp cuûa mình. Moät giaác nguû yeân khoâng khi naøo phieàn naõo len loûi vaøo ñöôïc. Neáu chuùng ta muoán coù moät giaác nguû yeân thì xin quí vò ñöøng ñeå phieàn naõo vo ve maõi trong ñaàu, phaûi vaát noù ñi thì môùi nguû ñöôïc.

Trong kinh noùi phieàn naõo töông tôï nhö moät loaïi löûa than, noù nung naáu thieâu ñoát taâm cuûa chuùng ta. Quí vò thaáy roõ raøng, moät chuùt phieàn naõo tôùi thì göông maët chuùng ta baát thöôøng, cöû chæ baát thöôøng, ngoân ngöõ baát thöôøng. Töø ñoù gaây ñuû thöù chuyeän ñeå chuùng ta loay hoay laån quaån trong voøng luaân hoài. Neân nhôù phieàn naõo keùo daãn chuùng ta ñi xuoáng, chöù khoâng bao giôø ñi leân. Cho neân choã Phaät, Boà-taùt ngoài khoâng coù phieàn naõo, do vaäy göông maët caùc ngaøi luoân töôi taén. Nhöõng hình thöùc beân ngoaøi cuõng phaàn naøo theå hieän ñöôïc trong noäi taâm ñaõ bình oån hay chöa.

Chuùng ta bò thuùc ñaåy quaù nhieàu trong cuoäc soáng haèng ngaøy. Sôû dó nhö theá laø do mình khoâng laøm chuû ñöôïc. Ngoaïi duyeân ñaåy tôùi cuõng ñöôïc, thuùc lui cuõng ñöôïc, ñaøng naøo cuõng ñöôïc heát, chuùng ta khoâng phaûi laø loaïi baát ñoäng neân thieân haï laøm gì cuõng ñöôïc heát. Mình gioáng nhö caùi troáng, ai ñaùnh cuõng keâu thuøng thuøng. Sôû dó noù keâu thuøng thuøng laø vì beân trong boïng. Baây giôø laøm sao chuùng ta cho noù ñaày laïi, ñöøng ñeå boïng roãng nhö caùi troáng, neáu ñeå nhö theá thì ai ñuïng tôùi noù cuõng khua heát. Ñaày laø ñaày caùi gì? Ñaày söï thanh tònh, ñaày ñaïo löïc. Noùi nhö theá laø moät caùch noùi, chôù söï bình an thanh tònh ñaâu phaûi laø caùi gì maø ñaày. Tuy nhieân ñaïo löïc ñaõ ñaày thì taát caû phieàn naõo lui heát, söï thanh tònh trong taâm môùi hieän baøy. Vieäc naøy ñoøi hoûi nôi söï noã löïc cuûa moãi chuùng ta.

Toùm laïi, chuùng ta phaûi giöõ mình laøm sao ñöøng u meâ, ñöøng laàm laãn, ñöøng maéc möùu bôûi nhöõng söï kieän chung quanh thì seõ gôõ roái vaø giaûm thieåu daàn nhöõng baát an baát oån. Phieàn naõo seõ heát, bôûi vì phieàn naõo voán khoâng, chuùng seõ khoâng laøm gì ñöôïc ta neáu mình khoâng laàm noù. Coù ngöôøi lyù giaûi theá naøy: ÔÛ nieäm ñaàu chuùng ta bò phieàn naõo, nhöng sang nieäm thöù hai, chuùng ta laøm chuû ñöôïc, khoâng bò phieàn naõo loâi daãn nöõa. Noùi chieán thaéng trong nieäm thöù hai, thöù ba thì qua maát roài, muoän roài, ñaâu theå goïi laø laøm chuû ñöôïc. Tuy nhieân nhö theá, söï tænh thöùc coù maët luùc naøo laø ta an oån luùc ñoù. Ta khoâng laøm chuû hoaøn toaøn nhö chö Toå, nhöng mình taäp laøm chuû töøng phaàn. Nieäm naøo meâ thì meâ, nieäm naøo tænh thì tænh. Coøn hôn laø meâ suoát maëc tình cho phieàn naõo loâi ñi ñaâu thì ñi. Ñaây laø lôøi nhaéc töø nhöõng kinh nghieäm cuûa nhöõng ngöôøi ñi tröôùc. Caùc ngaøi daën chuùng ta phaûi gaéng töï laøm chuû laáy. Vieäc ñoù khoâng theå yû laïi, khoâng theå troâng caäy vaøo ngöôøi khaùc, maø töï mình phaûi laøm chuû, töï mình gaéng söùc. Luùc ñaàu thua, sau ñoù phaûi thaéng; luùc ñaàu hôi môø môø, sau ñoù phaûi saùng; luùc ñaàu chöa töï chuû ñöôïc, sau ñoù phaûi töï chuû ñöôïc. Ñoù laø caùch thöùc tu trong giai ñoaïn thöïc hieän coâng phu.

Neân bieát taâm coøn phieàn naõo thì coøn khoå ñau. ÔÛ choã giaùc ngoä hay beán bôø giaùc ngoä thì khoâng coù phieàn naõo. Khoâng coù phieàn naõo thì heát ñau khoå. Laø ngöôøi tu haønh, hôn ai heát chuùng ta phaûi xoác xaùo kieåm nghieäm nhöõng vaán ñeà naøy. Chuùng ñöôïc theå hieän roõ ngay trong töøng hôi thôû, trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Ta ñang ngoài tu, ñang tuïng nieäm, ñang laøm vieäc, ta thöøa bieát phieàn naõo toàn taïi trong ta nhö theá naøo vaø ta cuõng bieát roõ chính phieàn naõo laø goác cuûa khoå ñau. Bieát roõ nhö vaäy neân ta giöõ mình. Giöõ mình baèng ñaïo löïc, giöõ mình baèng giôùi tueä, giöõ mình baèng taát caû nhöõng kinh nghieäm tu haønh thöôøng ngaøy. Baèng nhöõng naêng löïc aáy chuùng ta coù theå ngaên chaën ñöôïc moïi khoå ñau. Töø nhieàu kieáp roài chuùng ta bò khoå ñau thaät nhieàu, neân kieáp naøy haõy vaát boû chuùng ñi. Naëng neà laém roài, meät moûi laém roài, khoâng caàn ñeo mang noù nöõa. Chuùng ta phaûi luoân luoân taâm nieäm nhö vaäy.

Muoán theá, huynh ñeä phaûi deø daët trong töøng li töøng tí. Khoâng phaûi noùi nhö theá laø mình bình yeân ngay ñaâu. Phieàn naõo khoâng coù tha ai heát. Noù hoang ñeán ñoä ta ngoài nhö oâng Phaät maø noù cuõng tôùi quaäy mình nöõa. Khoâng ai muoán coù phieàn naõo, cho neân phaûi nhôù giöõ söï tænh giaùc, ñeå phieàn naõo khoâng coù cô hoäi loù ñaàu leân quaäy chuùng ta. Baây giôø giöõ laøm sao? Chuùng ta luoân luoân bò chao ñaûo, maát thaêng baèng laø vì ñeå ngoaïi duyeân chi phoái nhieàu quaù. Con ngöôøi coù beänh luoân höôùng ngoaïi, ít ai chòu xoay laïi mình, phieàn naõo töø ñoù phaùt sanh vaø laán aùp laïi mình. Vì theá  chuùng ta maát töï chuû, maát mình.

Nhö buoåi saùng hoâm nay, ta vöøa keùo chaân ngoài thieàn vôùi taâm nieäm vöõng vaøng, bieát roõ phieàn naõo laø goác cuûa khoå ñau, do vaäy khoâng chaáp nhaän phieàn naõo. Nhöng ngay töø phuùt giaây ñaàu cho tôùi chuoâng baùo xaû thieàn, phieàn naõo luoân tôùi thaêm vieáng mình. Chuùng cöù thaäp thoø, ñöùa voâ nhaø, ñöùa ñöùng ngoaøi cöûa. Coù ñöùa chöa voâ ñöôïc, coøn ñöùng ngoaøi cöûa canh ta sô hôû, coù ñöùa bò mình haát nhaøo choång  goïng, coù ñöùa voâ nhaø ñöôïc roài, noù ñöùng saùt beân mình, coù ñöùa nhaäp voâ mình luoân… Moät hoài hôi laø ngaø maát caûnh giaùc thì phieàn naõo töùc laø mình, chöù khoâng phaûi phieàn naõo töùc Boà-ñeà.

Coù ngöôøi ñang goõ moõ tuïng kinh, nghe ai chöûi mình lieàn ngöøng moõ chöûi laïi. Ñang ngoài nieäm Phaät nghe maáy ñöùa nhoû choïc noù phaù naøy kia thì haéng gioïng baûo: “Baø ñang tu, baø ñang nieäm Phaät nghe con. Laùt baø nghæ thì cheát aø!”. Khoâng ít Phaät töû chuùng ta ñaõ tu nhö theá. Phaät toå daïy heát lôøi heát yù “Phieàn naõo khoâng thaät, phieàn naõo voán khoâng, moïi thöù ñeàu laø giaû taïm”. Chuùng ta khoâng ñem theo thöù naøo ñöôïc heát, khoâng giöõ gìn ñöôïc thöù naøo heát. Nhöõng gì mình gaày döïng duø to lôùn, quí baùu ñeán ñaâu noù vaãn khoâng thaät, noù seõ khoâng coøn maõi vôùi mình. Nhö vaäy ñeo mang chuùng laøm chi cho khoå ñau?

Nhö toâi raát thích nhöõng caây kieång. Coù nhieàu goác nguyeät queá haèng maáy chuïc naêm tuoåi, noù ta baø theá giôùi ôû ñaâu taän mieàn ñoâng mieàn taây, ñöôïc khieâng veà ñaây, chaêm boùn theâm moät thôøi gian khaù laâu nöõa, uoán qua uoán laïi cong tôùi cong lui, giöõ cho goác to, ñaàu nhoû… Toâi coù bao giôø muoán noù khoâ cheát ñaâu, nhöng baát thaàn moät buoåi saùng ra thaêm, thaáy noù buoàn buoàn heát moät nhaùnh. Thaày troø tìm kieám heát söùc, coi coù con saâu naøo chôi xaáu ñuïc thaân noù khoâng? Tìm khoâng ra. Theá laø ngaøy sau aûnh ruõ röôïi vaø laên ra cheát. Coù gì ñaâu, noù cuõng nhö mình thoâi, taát caû ñeàu tuaân theo ñònh luaät voâ thöôøng, coù sanh thì coù dieät. Ñöùng tröôùc nhöõng söï vieäc taát yeáu nhö theá maø buoàn ñau thì coù lôïi ích gì. Chuùng ta bieát roõ theá thoâi, giöõ taâm bình thöôøng. Ñoù laø tu.

Cho neân chuùng ta nhôù, phieàn naõo laø caùi khoâng caàn thieát, vì noù khoâng thaät. Beán bôø giaùc ngoä khoâng coù phieàn naõo. Chuùng ta phaûi hieåu nhö vaäy thì tu phaùp naøo cuûa Phaät cuõng thaønh coâng heát. Ñöøng töôûng mình tu sô sô hoaëc nhôù Phaät laø Ngaøi ñem ta veà nôi naøo ñoù ñöôïc yeân oån, khoâng coù ñaâu. Phaûi giaùc ngoä thöïc söï, chôù hoài naøy giaùc, hoài kia khoâng giaùc, Phaät cuõng khoâng theå cöùu mình noåi. Neáu Phaät coù khuaân chuùng ta ñem qua beân kia, maø mình noåi khuøng leân thì khoâng bieát phaûi chaát voâ caùi contener naøo ñeå ñem traû veà nöõa. Vieäc tu haønh caàn phaûi coù ñaïo löïc thöïc söï môùi ñöôïc.

Chuùng ta coù beänh muoán taát caû söï vaät, hoaøn caûnh beân ngoaøi phaûi theo ñuùng yù mình. Nhö moät caùi caây ñang phaùt trieån lôùn maïnh nhö theá, ta muoán laøm ngaén laïi neân ñuøn noù vaøo moät caùi chaäu nhoû. Noù ñang suoân, ta muoán noù cong queo xuø xì. Ñau ñôùn noù bieát laø bao nhieâu. Caùi ñaàu cuûa mình, caùi quan ñieåm cuûa mình ñeå vaøo trong da thòt cuûa noù nhieàu quaù thaønh ra maát heát caû hai. Roõ raøng nhöõng gì ta thích thuù hoaøn toaøn khoâng caàn thieát, hay noùi moät caùch thaúng thaén hôn laø khoâng neân nhö vaäy.

ÔÛ ñaây toâi muoán nhaán maïnh ñeán caùi nhìn sai laàm cuûa mình ñoái vôùi taát caû söï vaät beân ngoaøi. Ngoaøi ñôøi ngöôøi ta noùi ngheä thuaät, kyõ thuaät v.v… neân phaûi laøm nhö theá. Nhö baây giôø quí vò thaáy coù traùi caây muøa nghòch, chôù nhö hoài baø giaø cuûa toâi, caùch ñaây vaøi möôi naêm, laøm gì coù traùi caây muøa nghòch. Muøa naøo traùi naáy thoâi. Vì muoán chìu theo loøng ham muoán cuûa con ngöôøi, neân thieân haï cheá bieán ñuû thöù. Ñoâi khi söï cheá bieán aáy khieán cho söï vaät phaûi chòu thöông toån khaù nhieàu.

Toâi môùi ñi Beán Tre, thaáy ñôït nhaõn naøy vöøa chín tôùi thì ñôït nhaõn khaùc coù boâng, choâm choâm haùi chöa heát thì choâm choâm coù boâng nöõa. Thaät laø ñaëc bieät. Nhöng xin thöa, noùi theo kieåu ngöôøi tu haønh, nhöõng söï vieäc aáy laøm cho con ngöôøi vaát vaû nhieàu laém. Toâi khoâng daùm noùi laø sai, nhöng thöïc söï nhöõng thay ñoåi baát thöôøng keùo theo moät chuoãi nhöõng keát quaû cuõng baát thöôøng. Thaønh ra khi chuùng ta nhìn söï vaät moät caùch sai laàm, sinh ra nhöõng tö töôûng sai laàm thì seõ daãn ñeán nhöõng sai laàm veà nhaân quaû.

Bôûi con ngöôøi coù theå taùc taïo ñöôïc söï vaät theo yù muoán cuûa mình, neân hoï khoâng caàn ñeán luaät nhaân quaû. Töø taâm nieäm ñoù daãn ñeán loãi khinh xuaát luaät nhaân quaû, laøm maát ñi caùi chuaån nhaân quaû. Moät khi con ngöôøi ñaõ khoâng toân troïng luaät nhaân quaû thì nguy hieåm voâ cuøng. Cho neân ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta phaûi caàn thaän troïng ñoái vôùi luaät nhaân quaû. Laøm chi thì laøm vaãn phaûi giöõ ñuùng luaät nhaân quaû. Laøm ñöôïc caùi naøo thì hay caùi naáy, chôù ñöøng töï haøo toâi coù theå saép xeáp moïi thöù theo yù muoán cuûa toâi, nhö vaäy e khoâng toát ñaâu. Chuùng ta khoâng theå khaúng ñònh ñöôïc caùc phaùp phaûi theá naøy theá kia, bôûi vì chuùng luoân thay ñoåi theo duyeân, luoân sanh dieät theo luaät voâ thöôøng. Vì theá luoân soáng vôùi trí tueä, haèng quaùn saùt thaät töôùng cuûa söï vaät ñeå khoâng bò laàm laãn daãn ñeán phieàn naõo khoå ñau, laø thaùi ñoä soáng ñuùng vôùi chaùnh phaùp cuûa ngöôøi con Phaät.

Nhöõng thöù phieàn naõo sanh khôûi töø vieäc xem thöôøng nhaân quaû nguy hieåm voâ cuøng. Khi noù xaûy ra daãn ñeán nhöõng baát an baát oån, khoå ñau voâ cuøng voâ taän. Vôùi ngöôøi tu chuùng ta cuõng coøn phieàn naõo, nhöng noù nheï hôn ngöôøi ñôøi nhôø vaøo naêng löïc tu haønh cuûa mình. Chö Phaät thöôøng daïy “phieàn naõo khoâng thaät”. Nhaát thôøi ta nhìn phieàn naõo, chöa thaáy noù khoâng thaät, nhöng höôùng tu haønh cuûa chuùng ta tieán ñeán laø phaûi thaáy roõ phieàn naõo khoâng thaät. Ñoù laø muïc ñích chính cuûa ngöôøi tu.

Theâm moät ñieàu nöõa, nhö noùi taát caû caùc phaùp ôû theá gian ñeàu khoâng thaät. Baây giôø chuùng ta chöa hoaøn toaøn trieät ñeå nhìn thaáy nhö theá, nhöng treân ñöôøng tu, vôùi ngöôøi thöïc söï coù coâng phu, coù haønh trì, nhaát ñònh seõ ñeán giai ñoaïn aáy thoâi. Duø chaäm duø mau, ta thöïc hieän ñuùng nhö lôøi daïy cuûa Phaät toå thì keát quaû tueä giaùc phaùt sanh vaø ta thaáy roõ ñöôïc thaät töôùng cuûa muoân phaùp. Söï tu taäp cuûa chuùng ta laø nhö vaäy. Cho neân duø hieän taïi, giaû nhö huynh ñeä coù ngöôøi naøo ñang bò phieàn naõo phanh phui, caáu xeù, noù laøm ñieâu ñöùng khoå sôû voâ cuøng, nhöng baûn thaân huynh ñeä ñoù cuõng bieát roõ phieàn naõo khoâng thaät, nhaát ñònh laø nhö theá.

Chuùng ta phaûi tu taäp ñeå laéng yeân phieàn naõo. Cuï theå chuùng ta phaûi buoâng boû, phaûi laøm chuû ñöôïc mình trong sinh hoaït thöôøng nhaät. Hoøa thöôïng aán ñònh moãi ngaøy moãi ñeâm chuùng ta phaûi coù bao nhieâu thôøi gian ñeå haønh trì, ñeå giöõ vöõng söï tieán tu, vôùi muïc ñích hoùa giaûi ñöôïc, buoâng boû ñöôïc taát caû nhöõng thöù phieàn naõo ñoù. Nhaát ñònh vieäc laøm cuûa chuùng ta phaûi ñi thaúng theo höôùng aáy, chöù khoâng coù con ñöôøng naøo khaùc. Neáu chuùng ta coù nieàm tin nhö vaäy, coù phaùp haønh nhö vaäy, duø hieän taïi gaëp phaûi nhöõng trôû ngaïi, mình cuõng vui veû phaán khôûi, vì bieát roõ noù khoâng thaät, roài taát caû seõ qua ñi. Nhôø hieåu thaáu nhö vaäy, chuùng ta noã löïc phaán ñaáu, cuoái cuøng cuõng tieán ñöôïc.

Baây giôø trong giaác nguû quí vò laéng dòu phieàn naõo baèng caùch naøo? Coù ngöôøi khoâng laéng dòu maø coøn taêng cöôøng nöõa. Vöøa muoán suy nghó gì ñoù, quí vò gaùc tay leân traùn, môû quaït maùy leân cho eâm dòu ñeå maø suy nghó, theo doõi coi hoài saùng giôø mình laøm gì, noùi gì. Ñoù laø moät caùch taêng tröôûng phieàn naõo. Ngay nhöõng luùc aáy, quí vò ngoài daäy ñoát nhang laïy Phaät, roài noùi vôùi phieàn naõo “caám khoâng cho maøy tôùi cöûa tao nöõa”. Sau ñoù, ngoài thieàn nhìn tröøng trôïn leân, laøm döõ leân coi coù phieàn naõo naøo daùm voâ khoâng? Voâ sao ñöôïc, con maét mình môû thao laùo, tröôùc maët mình laø Phaät, laø aùnh saùng laøm sao voâ ñöôïc. Chæ khi naøo quí vò lôø môø, söï tænh giaùc yeáu ñi thì noù môùi taán coâng.

Coù theå noùi caùch laéng dòu laø moät thuû thuaät cuûa coâng phu tu trong sinh hoaït ñôøi thöôøng. Quí vò naáu aên, tieáp khaùch, laøm vieäc, ngoài thieàn, tuïng kinh, vôùi taát caû nhöõng söï lieân heä chung quanh baïn höõu, laøm sao coá gaéng laøm chuû, ñöøng bò ñoäng bôûi baát cöù thöù gì heát. Gioáng nhö ta ñi qua ñöôøng, qua roài thoâi, khoâng löu laïi veát tích. Khi caûm nhaän nhö vaäy, coù caùi nhìn nhö vaäy chuùng ta thaáy vui laém. Suoát moät buoåi saùng, huynh ñeä laøm vieäc cho tôùi tröa, röûa tay röûa maët, leân quaù ñöôøng duøng côm, quí vò kieåm laïi, töø hoài saùng tôùi giôø ta khoâng löu laïi daáu veát gì trong ngöïc trong buïng mình. Baây giôø caùi buïng troáng roài, ñeå vaøo ñoù moät ít thöùc aên, noù seõ tieáp nhaän deã daøng vaø tieâu hoùa bình thöôøng. Chieàu laïi huynh ñeä cuõng baét ñaàu coâng vieäc moät caùch bình thöôøng. Do vaäy neân toái, mình leã Phaät bình thöôøng, sau ñoù ngoài thieàn tuïng kinh bình thöôøng. Ngoài thieàn tuïng kinh xong roài ñi kinh haønh, bình thöôøng. Sau khi ñi kinh haønh roài, chuùng ta vaøo nghæ ngôi, naèm theo theá kieát töôøng, thôû ñieàu hoøa, thoaûi maùi. Nhö vaäy chaéc chaén quí vò seõ coù moät giaác nguû an laønh.

Tôùi giôø thöùc daäy, quí vò cuõng baét ñaàu laøm vieäc bình thöôøng. Phieàn naõo khoâng coù choã voâ. Khoâng ñöùa naøo xaâm nhaäp mình ñöôïc heát. Luùc ñoù chuùng ta tænh saùng bình yeân roõ raøng, khoâng coù baát cöù moät laàm laãn hay nieäm naøo taêm toái hieän ñeán. Cho neân khi taát caû phieàn naõo laéng yeân, baáy giôø taát caû giaùc quan cuûa chuùng ta seõ thanh tònh. Giaùc quan laø nhöõng gì? Laø maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù. Quí vò coù theå thaáy ngöôøi khoâng coù phieàn naõo thì hình dung cuûa hoï töôi taén laém.

Hoài môùi vaøo ñaïo, chuùng ta ñöôïc hoïc vôùi thaày nhöõng ñieàu naøy, nhöng do naêng löïc, trí löïc cuûa mình chöa hoaøn chænh neân caùi hieåu nhaän cuûa chuùng ta chöa thaáu ñaùo. Moät luùc naøo ñoù, qua quaù trình tu haønh nhieàu naêm, coâng phu phaùt trieån coäng vôùi söï höôùng daãn cuûa thaày, hoøa nhaäp vôùi kinh nghieäm cuûa mình, nhaát ñònh chuùng ta seõ thaáy roõ lôïi ích thieát thöïc vaø lôùn lao cuûa noù. Noùi nhö theá coù hôi leäch vôùi caùi nhìn cuûa nhaø thieàn. Nhaø thieàn laø tröïc chæ, tröïc ngoä, thaúng ñoù laø nhö vaäy, hoàn nhieân nhö theá. Nhöng xin thöa, haønh giaû tröôùc khi ñeán ñöôïc giai ñoaïn ñoù, cuõng phaûi qua moät quaù trình tu haønh noã löïc môùi ñöôïc.

Neáu chuùng ta muoán cho nhöõng daây mô reã maù phieàn naõo khoâng laøm gì ñöôïc ta, thì töï chuùng ta phaûi chính chaén. Duø chöa thaønh Phaät thaønh Toå, nhöng phaùp haønh cuûa chuùng ta ñuùng ñaén roài, thì coù theå thaùo gôõ ñöôïc moïi phieàn naõo gaây ngoån ngang cho söï tu haønh cuûa mình. Chuùng ta coù theå hoùa giaûi ñöôïc taát caû neáu hieåu bieát vaø thöïc haønh ñuùng ñaïo lyù. Thaønh ra tö töôûng ñuùng ñaén thì traùnh xa moïi sai laàm, khoâng khôûi yù tham töôûng duïc laïc. Ñoái vôùi caùc vaät duïng, ta an nhieân bình thöôøng, soáng vaø noã löïc tu deã daøng. Ñöôïc vaäy töùc laø chuùng ta ñaõ giaûi thoaùt ñöôïc nhöõng coá chaáp, nhöõng cuø caën trong taâm. Laø con Phaät maø loït vaøo theá coá chaáp, coá thuû, khoâng thaùo gôõ ñöôïc thì thaät laø nguy voâ cuøng.

Cho neân ôû ñaây toâi nhaán maïnh ñeán söï noã löïc tu haønh. Noã löïc tu haønh ñeå laøm gì? Ñeå soáng thöïc vôùi tinh thaàn vieãn ly taát caû, cöùu kính Nieát-baøn. Vò trí caùc phaùp laø nhö theá, traû lui heát. Chuùng ta khoâng uoán naén, khoâng beû cong, khoâng coù nhìn nhö vaày nhö khaùc. Caây muøa naøy laù xinh, chuùng ta khoâng coù quyeàn baét noù phaûi laù uùa, noù cao lôùn naêm meùt, ta khoâng coù quyeàn baét noù ba meùt, hai meùt. Chuùng ta khoâng coù quyeàn naêng baét buoäc nhö vaäy. Ñoåi ñöôïc, boû ñöôïc, côûi ñöôïc nhöõng taâm traïng nhö theá thì phieàn naõo vôi ñi. Ta cöù caàu Phaät caàu Boà-taùt cho con ñöôïc giaùc ngoä, heát phieàn naõo, an oån, maø ta cöù ñem voâ trong mình nhöõng thöù phieàn naõo thì Phaät, Boà-taùt naøo coù theå phaù vôõ cho ñöôïc.

Coù nhieàu vò hoài boán möôi, naêm möôi tuoåi, muoán theå hieän quyeàn uy tieàn cuûa moät caùch tuyeät ñoái, neân luùc naøo hoï cuõng caûm thaáy baát an. Caùi gì ñoái vôùi hoï cuõng khoâng ñöôïc heát, hoï raày raø theá naøy theá khaùc. Nhöng qua ñoù moät thôøi gian, tôùi luùc coù chaùu noäi, chaùu ngoaïi, chaùu coá… töï nhieân hoï côûi môû. Baáy giôø coù theå ngoài noùi chuyeän moät caùch hoàn nhieân vôùi nhöõng ñöùa beù chaïy löûng töûng teù leân teù xuoáng, nghe noù noùi loõm boõm oâng noäi baø ngoaïi gì ñoù, khoâng ra chi heát, caûm thaáy vui vui. Luùc côûi môû ñöôïc nhö vaäy thì ñaõ traûi qua khoâng bieát bao nhieâu va chaïm traày da troùc vaûy roài. Trong ñoù phaïm cuõng khoâng ít sai laàm.

Quí vò nghó xem nhö coù ngöôøi mua cho con chieác xe Dream chaïy 200 km/h. Toâi noùi giaû duï nhö theá. Saém xe Dream vôùi vaän toác 200 km/h nhöng bieåu noù chaïy 50 km/h thoâi. Do ñoù noù than phieàn oâng baø giaø toâi thaät laø loãi thôøi, chaïy 50 km/h thì saém xe chaïy 50 km/h thoâi. Caùi xe ñeå chaïy 200 km/h maø bieåu ngöôøi ta chaïy 50 km/h. Mình chaïy chöøng traêm maáy thì bò raày, söôùng khoâng? Quí vò nghieäm laïi xem caùi raày ñoù mình truùng hay tuïi noù truùng. Tuïi noù noùi: “Con chaïy chöa heát ga maø ba, noù ñeå tôùi hai traêm maø con chaïy môùi coù traêm maáy”.  Quí vò thaáy, chöa chaéc caùi raày cuûa mình laø truùng. Nhieàu thöù khaùc cuõng nhö theá. Neân cuoái cuøng mình nhìn cho thaät kyõ, thaät laø bình thöôøng, caùc phaùp cöù theo duyeân löu chuyeån. Nghe con noù noùi nhö theá, quí vò chæ caàn “Theá aø!” laø xong, caàn gì phaûi phieàn naõo?

Tu laø trong taâm phaûi coù söï côûi môû, caùi nhìn phaûi chín chaén. Töø ñoù, daây mô reã maù, goác gaùc cuûa phieàn naõo seõ giaûm. Toâi noùi giaû duï nhö trong Thieàn vieän 11 giôø thoï trai, 12 giôø chæ tònh. Theá thì töø 12 giôø cho tôùi 1 giôø, töø oâng thaày lôùn cho tôùi oâng thaày nhoû phaûi nghæ ngôi, khoâng coù vieäc gì khaùc. Nhöng hai ba böõa nay, giôø chæ tònh toâi thaáy oâng Tri söï vaùc xe Honda cuûa chuøa chaïy aøo aøo. Neáu thaéc maéc toâi seõ caøm raøm taïi sao giôø chæ tònh maø oâng thaày naøy chaïy aøo aøo ngoaøi trôøi. Nhöng neáu xeùt laïi, chaéc coù vieäc gì baän laém neân oång môùi boû nguû chaïy saûng nhö theá. Neáu khoâng toäi gì giôø naøy chaïy ngoaøi trôøi naéng chi cho cöïc. Ít khi naøo chuùng ta caûm thoâng vôùi ngöôøi khaùc, cho neân ta töï chuoác laáy phieàn naõo vaø laøm cho moïi ngöôøi chung quanh cuõng khoå theo.

Ngöôøi xöa thöôøng daïy vôùi mình thì phaûi nghieâm khaéc, vôùi ngöôøi phaûi khoan dung. Traùi laïi chuùng ta nghieâm khaéc vôùi ngöôøi, khoan dung vôùi mình. Giôø nghæ tröa ta nguû, khoâng bieát söï vieäc ra sao, nghe oâng thaày chaïy ngoaøi kia lieàn phieàn naõo leân: “Giôø naøy maø taïi sao chaïy xe nhö vaäy.” Chuùng ta ít coù söï caûm thoâng vôùi ngöôøi quaù. Toâi noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø phaù luaät ñaâu, maø thöïc ra muoán nhaéc nhôû chuùng ta phaûi tuøy tröôøng hôïp xeùt neùt, khoâng neân quaù coá chaáp maø gaây ñau khoå cho mình vaø ngöôøi. Vieäc naøo neân giöõ ñuùng luaät thì giöõ, coøn gaëp nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä, chuùng ta khoâng neân coá chaáp. Nhö vaäy nhöõng phieàn naõo, nhöõng maéc möùu cuoàn cuoän môùi coù theå thaùo gôõ ñöôïc.

Theâm moät ñieàu nöõa, ngöôøi tu haønh phaûi nhaãn naïi, chòu ñöïng môùi yeân ñöôïc. Ví duï moãi ñeâm mình giaêng muøng nguû, khoâng giaêng muøng thì muoãi caén cheát. Nhöng coù hoâm giaêng muøng, taán muøng thaät kyõ, khoâng hieåu sao môùi vöøa naèm voâ coù con muoãi vo ve ôû loã tai. Chaúng hay aûnh leûn ñi ngaõ naøo maø taøi tình vaäy? Nhöng ta cöù keä, vo ve thì vo ve, mình laáy ñoà truøm loã tai laïi nguû. Baát quaù noù caén moät buïng thoâi, chöù coù ruû thaèng khaùc voâ nöõa ñaâu maø sôï. Maø neáu noù coù ruû theâm vaøi thaèng nöõa cuõng khoâng sao, tuïi noù caén ñaâu coù heát maùu mình noåi. Toâi coù kinh nghieäm roài, noù caén no thì kieám choã nguû, khoâng vo ve nöõa. Tôùi saùng thaáy noù no ñaày, ñi heát noåi luoân. Luùc ñoù muoán haát noù ñi ñaâu, noù cuõng chòu thoâi, khoâng phaûn ñoái tí naøo caû. Nhöng neáu ñaàu ñeâm, nghe noù vo ve, mình noùi “maøy vo ve tao nguû khoâng ñöôïc” roài mình ñaäp noù. Theá laø caøng töùc caøng ñuoåi theo noù thì caøng oàn cho mình, cuoái cuøng noù cuõng thoaùt thoâi. Trong cuoäc ñôøi naøy, nhöõng vieäc chuùt chuùt nhö vaäy cuõng ñuû laøm cho phieàn naõo ñaày traøn. Vì theá chuùng ta luoân soáng trong baát an baát oån. Cho neân ngöôøi tu phaûi coù söï nhaãn naïi. Nhaãn naïi laø moät ñöùc taùnh raát quan troïng. Trong luùc aên, luùc nghæ, luùc laøm vieäc… phaûi coù söï nhaãn naïi thì chuùng ta môùi thaønh coâng. Cho neân ñöùc nhaãn naïi khoâng theå naøo thieáu ñöôïc.

Theâm ñieàu naøy nöõa, trong giai ñoaïn môùi coâng phu, chuùng ta neân traùnh bôùt duyeân caûnh ñeå giaûm thieåu phieàn naõo. Ñieàu naøy taát caû chuùng ta phaûi ghi nhôù. Mình chöa laøm chuû ñöôïc maø cöù cuïng ñaàu vôùi phieàn naõo hoaøi thì khoâng laøm sao heát phieàn naõo ñöôïc. Phaûi traùnh phieàn naõo, traùnh baèng caùch naøo laø tuøy mình. Ñaây laø phaùt minh phaùt kieán cuûa moãi ngöôøi. Do söï kieän phaùt sinh chung quanh coâng phu tu haønh, maø chuùng ta coù ñöôïc thuû thuaät rieâng. Cho neân trong moãi chuùng ta, ngöôøi tu thì phaûi coù ñöùc nhaãn naïi, coù caùi nhìn thoáng khoaùng, coù söï bao dung. Muoán cho coâng phu tu haønh taêng tieán thì phaûi coù söùc laøm chuû, khoù vôùi mình, khoan dung vôùi ngöôøi. Cuoái cuøng phaûi bieát mình bieát ngöôøi, bieát traùnh duyeân môùi yeân oån ñöôïc.

Ví duï nhö quí vò bieát böõa nay huynh ñeä coù tieäc tuøng, thöùc aên ngon, mình laø khaùch ñöôïc môøi. Bieát buïng mình maáy böõa nay hôi ñau, ñöôïc môøi tôùi ñoù, duø thöùc aên hôïp khaåu vò nhöng mình cuõng aên vöøa phaûi, cöôøi vöøa phaûi, noùi vöøa phaûi, vui vöøa phaûi thoâi. Ñeå laøm gì? Ñeå caùi buïng bình yeân, noù khoâng quaù taûi. Böõa nay laø ngaøy vui veû, nhöng vui veû trong giôùi haïn ñaïo ñöùc neân vui vöøa phaûi thoâi. Khoâng ñeán ñoãi phaûi cöôøi saëc suïa, cöôøi ñeán ñoä nín thôû, cheát luoân. Cho neân vui quaù cuõng khoâng oån, buoàn quaù cuõng khoâng oån, aên nhieàu quaù cuõng khoâng oån, ñoùi quaù cuõng khoâng oån, caùi gì vöøa phaûi laø toát. Möùc ñoä coâng phu trong theá quaân bình laø yeân oån nhaát, taêng tieán nhaát.

Toùm laïi, ngöôøi tu phaûi saùng suoát, khoâng ñeå cho nhöõng cuø caën baát an baát oån nhieãu loaïn chuùng ta. Khaúng ñònh nhö theá roài thì ta phaûi laøm sao cho noù laéng yeân, caùc giaùc quan thanh tónh. Nhöõng tieáp caän chung quanh laø tieáp caän trong tri thöùc, vöøa phaûi, ñieàu ñoä thì chuùng ta seõ ñöôïc bình yeân, coâng phu seõ taêng tieán. Kinh nghieäm naøy seõ giuùp cho quí vò ñuû söùc höôùng daãn laïi ngöôøi sau. Caùi kheùo laø ôû choã ñoù. Töø söï xaây döïng, töø caùch saép xeáp trong coâng phu tu taäp, chuùng ta seõ thaønh coâng baèng söï saùng suoát qua hieåu bieát ñaïo lyù. Chuùng ta caûm nhaän ñöôïc söï höôùng daãn cuûa baäc thaày toå voâ cuøng quí baùu. Nhaát laø töø taâm tha thieát tu haønh chaân thaät cuûa chuùng ta, duø tu chaäm tu mau gì, nhaát ñònh phieàn naõo cuõng seõ lui veà taùnh khoâng.

Phaät noùi thaân naøy khoâng thaät, hoaøn caûnh khoâng thaät, con ngöôøi khoâng thaät, chuùng ta phaûi haønh trì nhö theá, khoâng coù caùch khaùc. Coâng phu cuûa chuùng ta tieán ñeàu theo höôùng nhö vaäy. Trong quaù trình söï soáng haèng ngaøy, chuùng ta phaûi coù nhöõng phöông thöùc nhö vaäy ñeå soáng. Neáu khoâng coù söï tu taäp nhö theá thì moïi thöù hoãn ñoän, laøm sao ñònh tónh saùng suoát ñöôïc. Laø ngöôøi tu chuùng ta phaûi côûi môû, hieåu bieát vaø hôn ai heát, khoâng chaáp nhaän phieàn naõo. Hoùa giaûi tieâu dung phieàn naõo, ñeå roài laøm chuû ñöôïc mình, giaûi thoaùt khoûi moïi khoå ñau. Ñoù chính laø muïc ñích duy nhaát cuûa chuùng ta.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM