QUYEÅN 1: TU TAÂM

Thích Thieän Hoa

TAÂM VÖÔNG

1. Trong luùc chöông ta môû maét thaáy caùc caûnh vaät, bieát ñöôïc caûnh ñaây xanh, kia ñoû, ñoù traéng, noï vaøng v.v… Vì caùi bieát naøy thuoäc veà con maét, neân trong Duy thöùc goïi laø "Nhaõn thöùc" (caùi bieát cuûa con maét).

2. Loã tai chuùng ta, khi nghe caùc tieáng, bieát ñöôïc tieáng hay, dôû, phaûi, traùi v.v…Bôûi caùi bieát naøy thuoäc veà loã tai, neân trong Duy thöùc goïi laø "Nhó thöùc" (caùi bieát cuûa loã tai).

3. Loã muõi chuùng ta, khi ngöûi muøi, bieát ñöôïc ñaây laø muøi thôm hay hoâi v.v… caùi bieát ñoù thuoäc veà loã tai, neân trong Duy thöùc goïi laø "Tyû thöùc" (caùi bieát cuûa loã tai).

4. Mieäng chuùng ta, khi neám caùc vò, bieát ñöôïc vò naøy ngoït, laït, cay, ñaéng, beùo, buøi v.v…Caùi bieát naøy thuoäc veà löôõi, neân trong Duy thöùc goïi laø "Thieät thöùc" (caùi bieát cuûa löôõi).

5. Thaân theå chuùng ta, ñuïng löûa bieát noùng, xuoáng nöôùc bieát laïnh, maëc ñoà moûng bieát maùt, mang ñoà moûng bieát maùt, mang ñoà daøy bieát nöïc, ñuïng ñaù bieát cöùng, caàm boâng bieát meàm v.v… Vì caùi bieát naøy thuoäc veà thaân, neân trong Duy thöùc goïi laø " Thaân thöùc" (caùi bieát cuûa thaân). Caû naêm thöùc naøy, khi chöùng ñöôïc quaû voâ laäu thì noù chuyeån thaønh "Thaønh sôû taùc trí".

6. Trong khi chuùng ta, maét khoâng thaáy, tai khoâng nghe, muõi khoâng ngöûi, mieäng khoâng neám, thaân theå khoâng chaïm xuùc; noùi cho goïn hôn, laø trong luùc naêm giaùc quan khoâng tieáp xuùc vôùi traàn caûnh, maø yù thöùc vaãn phaân bieät tính toaùn: nhôù nhöõng caûnh ñaõ qua, suy xeùt nhöõng ñieàu chöa ñeán. Caùi bieát nhö theá, thuoäc veà "YÙ thöùc". Nhö ngaøy hoâm qua, chuùng ta ñi coi haut, tai khoâng coøn nghe tieáng Caùc Boà taùt Ma ha taùt khi tu haønh Baùt nhaõ Ba la maät ña v.v… maø trong yù thöùc vaãn coøn mô maøng ñieäu boä ngöôøi haut, in nhö coøn phöôûng phaát ôû tröôùc maét, tieáng ngöôøi ca nhö vaêng vaúng beân tai. Maëc duø khoâng coù caûnh vaät hieän tieàn phaûn aûnh vaøo 5 giaùc quan, maø yù thöùc chuùng ta cuõng vaãnn tính toaùn phaân bieät.

Moät tyû duï nöõa, nhö chuùng ta chöa ñi hoïc, maø bieát raèng mình hoïc seõ ñöôïc, chöa laøm ruoäng, maø bieát mình laøm ruoäng ñaây truùng hay that, chöa buoân baùn, maø coù theå ñoaùn tröôùc raèng, buoân baùn ñaây lôøi hay loã; nghóa laø, nhöõng vieäc ñaõ qua, chöa ñeán hay hieän taïi, chuùng ta ñeàu suy xeùt bieát ñöôïc. Nhöng caùi bieát nhö theá, trong Duy thöùc hoïc goïi laø "YÙ thöùc" (caùi bieát cuûa YÙ), cuõng goïi laø "Ñeä luïc thöùc" (caùi bieát thöù 6).

Caùi YÙ thöùc naøy, coâng duïng cuûa noù lôïi haïi voâ cuøng. Neáu noù suy nghó tính toaùn nhöõng vieäc hay, toát, thì thaân chuùng ta seõ laøm ñieàu laønh, mieäng noùi nhöõng lôøi phaûi, ñeàu coù lôïi ích cho mình vaø ngöôøi. Nhö caùc nhaø tu haønh khi nieäm Phaät, quaùn töôûng, tham thieàn, nhaäp ñònh v.v… cho ñeán luùc thaønh ñaïo, chöùng quaû, cuõng nhôø coâng duïng cuûa "ñeä luïc thöùc" naøy. Ñeán khi chöùng ñöôïc quaû voâ laäu, thì yù thöùc trôû thaønh " Dieäu quaùn saùt trí"

ÔÛ theá gian, kinh doanh ñöôïc söï nghieäp lôùn lao, hay laøm nhöõng ñieàu nuùi loû, soùng nghieâng, toäi aùc taøy trôøi, cuõng ñeàu do yù thöùc naøy suy nghó lôïi haïi caû; neân trong Duy thöùc noùi: " Coâng vi thuû, toäi vi khoâi". Nghóa laø; luaän veà coâng thì thöùc naøy coù coâng hôn; coøn noùi veà aùc thì thöùc naøy cuõng ñöùng ñaàu.

7. Quyù vò ñaõ roõ, moãi ngöôøi ñeàu coù 6 caùi bieát, noùi baèng caùch khaùc laø 6 moùn caûm giaùc. Vaäy baây giôø ñaây, chuùng ta neân suy xeùt saâu theâm moät töøng nöõa: caùi yù thöùc kia, tuy ôû trong 3 thôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, noù ñeàu coù coâng naêng phi thöôøng hôn 5 thöùc ttröôùc, nhöng coù khi noù bò giaùn ñoaïn. Nhö khi chuùng ta nguû meâ, hoaëc cheát giaác hay nhöõng luùc bò chuïp thuoác meâ, luùc aáy khoâng phaûi cheát, nhöng khoâng bieát chi caû, vaø nhöõng ngöôøi tu Voâ töôùng ñònh v.v… luùc bay giôø cuõng khoâng coøn tính toaùn phaân bieät gì nöõa. Ñaây laø nhöõng baèng chöùng trong khi yù thöùc bò giaùn ñoaïn.

Qua caùc thôøi gian aáy, thì yù thöùc (caùi bieát thöù 6) laïi khôûi leân phaân bieät nhö thöôøng. Vaäy trong luùc noù bò giaùn ñoaïn, chaéc phaûi nöông veà moät nôi naøo? Choã aáy, theo Duy thöùc hoïc goïi noù laø "yù caên" ( nghóa laø caùi goác cuûa yù thöùc thöù 6). Toâi xin tyû duï ñeå quyù vò deã hieåu, nhö ñaùm coû cuù kia, bò ñaù ñeø hay naéng ruïi, ñeán luùc ngöôøi ta dôøi vieân ñaù nôi khaùc, hoaëc gaëp möa xuoáng thì coû nöùt moäng moïc choài. Cho bieát trong luùc coû ruïi, laø noù chi trôû veà cuû cuûa noù, aån ôû döôùi ñaát maø thoâi. Neáu coû kia khoâng coù cuû, thì khoâng laøm sao nöùt moäng moïc choài ñöôïc. Coøn yù thöùc thöù 6 cuõng theá, khi khoâng coù phaân bieät noù khoâng phaûi maát haún maø chæ trôû veà vôùi goác cuûa noù laø thöùc thöù baûy, neân trong Duy thöùc cuõng goïi laø "YÙ caên" (goác cuûa yù thöùc). Theo tieáng Phaïn goïi laø "Maït na thöùc".

Coâng naêng cuûa thöùc thöù baûy naøy laû thöôøng thöôøng chaáp Ta khaùc vôùi ngöôøi. Chuùng ta ñi, ñöùng, naèm, ngoài, khoâng luùc naøo queân ñöôïc mình (ta). Khi ñoái vôùi ngöôøi noùi chuyeän, vöøa môû mieäng ra laø ñaõ noùi "Toâi" (ta). Hay nhöõng luùc tình côø caây rôi (rout), hoaëc bò ngöôøi ñaùnh v.v… thì ta ngaãu nhieân ñöa tay ñôõ, traùnh. Ñaây laø nhöõng baèng chöùng thöùc naøy cuõng baûo thuû caùi ngaõ (ta).

Laïi nöõa, khi sanh veà coõi Trôøi, thì thöùc naøy chaáp mình laø Trôøi, sanh veà coõi ngöôøi, chaáp mình laø ngöôøi, cho ñeán sanh laøm loaøi vaät, thì chaáp mình laø loaøi vaät. Toùm laïi, töø phaøm ñeán Thaùnh, khoâng moät vò naøo chaúng chaáp coù Ta, chæ tröø nhöõng vò ñaõ chöùng ñöôïc "Sanh-khoâng trí"- Thöùc thö baûy naøy, laïi coù coâng naêng ñem caùc phaùp hieän haønh, huaân chöùa vaøo moät caùi kho voâ taän (Taøng thöùc); roài töø caùi kho aáy, ñöa chuûng töû caùc phaùp ra, khôûi hieän haønh. Neáu khoâng nhôø thöùc thöù baûy naøy, huaân taäp nhöõng vieäc thaáy, nghe, hay, bieát vaøo kho voâ taän (Taøng thöùc), thì chuùng ta khoâng theå kyù öùc laïi ñöôïc moät vieäc gì caû.

Nhö ngöôøi nhieáp aûnh, neáu anh khoâng ñem cuoán phim aáy caát moät nôi naøo, thì ñeán khi muoán roïi laïi, khoâng bao giôø roïi ñöôïc. Song chieáu laïi ñöôïc, thì bieát anh coù ñem cuoán phim aáy caát. Thöùc naøy cuõng theá, khi chuùng ta ñoïc moät boä saùch, hay nghe moät vieäc gì, neáu khoâng coù thöùc naøy ñem caát chöùa vaøo kho voâ taän, thì luùc xem qua khoûi maét, tai heát nghe; nghóa laø, ñeán khi caûnh vaät hieän tieàn khoâng coøn nhôù laïi moät vieäc gì caû. Bôûi coù nhôù laïi ñöôïc, neân bieát raèng noù coù chöùa ñöïng moät nôi naøo vaäy.

Theá neân thöùc thöù Baûy naøy, cuõng coù teân laø "Truyeàn toáng thöùc" (truyeàn vaøo vaø toáng ra). Ñeán khi chuùng ñöôïc quaû voâ laäu, thì thöùc naøy ñoåi teân laø "Bình ñaúng taùnh trí"

8. Thöa quyù vò! Cöù theo chaùnh giaùc vaø chaùnh lyù maø phaùn ñoaùn: ñaõ coù caùi "naêng phaân bieät chaáp ta" töùc laø thöùc thöù Baûy, thì coá nhieân phaûi coù "caùi ta bò chaáp" laø thöùc thöù Taùm. Cuõng nhö noùi "toâi caàm vieát"; ñaõ coù caùi tay caàm, nhöùt ñònh phaûi coù vaät bò caàm. Vì theá neân thöùc thöù Taùm cuõng coù teân laø "Ngaõ aùi chaáp taøng" (bò thöùc thuù Baûy chaáp laøm ta).

Nhö treân ñaõ noùi: "Thöùc thöù baûy ñem caùc phaùp hieän haønh luaân chöùa vaøo moät nôi". Neáu ñaõ coù keû ñem chöùa, thì nhöùt ñònh phaûi coù choã ñeå chöùa. Cuõng nhö coù ngöôøi ñem caát ñoà vaøo kho, thì phaûi coù caùi kho ñeå caát. Chuùng ta töø nhoû ñeán lôùn, hoaëc ñoïc ñöôïc 100 boä saùch, hay laøm khoâng bieát bao nhieâu coâng vieäc, traûi qua trong moät thôøi gian naêm möôøi naêm, khoâng nghó ñeán thì thoâi, neáu moät phen hoài töôûng laïi nhöõng saùch ta ñaõ ñoïc vaø nhöõng vieäc ta ñaõ laøm, thì noù vaãn hieän roõ raøng, in tuoàng nhö môùi ñoïc vaø môùi laøm.

Moät baèng chöùng nöõa: Chuùng ta ñi töø Nam chí Baéc. Xem khoâng bieát bao nhieâu phong caûnh, hay du lòch theá giôùi, thaáy nhöõng vaät laï thöôøng, khi trôû veà nhaø, caùc caûnh vaät aáy khoâng coøn thaáy nöõa; nhöng moät phen nhôù laïi, thì thaáy roõ raøng nhö ôû tröôùc maét, vaãn coøn lôùp lang tuaàn töï. Nhö theá thì bieát raèng, phaûi coù caùi kho baèng tinh thaàn voâ hình vaø voâ taän ( Taøng thöùc) ñeå chöùa ñöïng bao nhieâu hình aûnh cuûa nhöõng caûnh ta ñaõ xem, nhöõng saùch vôû ta ñaõ ñoïc vaø nhöõng vieäc ta ñaõ laøm…. Neáu khoâng coù caùi kho voâ taän naøy, ñeå chöùa giöõ laïi, thì nhöõng saùch ta ñaõ ñoïc vaø nhöõng caûnh ta ñaõ xem vaø thoâi ñoïc; nghóa laø phaûi queân lieàn khi caùc caûnh vaät khoâng coøn hieän tieàn phaûn aùnh vaøo boä oùc nöõa. Veà sau chuùng ta muoán nhôù laïi caûnh vaät ñaõ qua, hay moät boä saùch ñaõ ñoïc, cuõng khoâng bao giôø nhôù ñöôïc.

Vì theá neân bieát phaûi coù moät caùi kho voâ hình chöùa giöõ laïi. Caùi kho aáy theo Duy thöùc goïi laø "Taøng thöùc", nghóa laø "caùi thöùc chöùa"; vì noù chöùa caên thaân, khí giôùi vaø chuûng töû caùc phaùp vaäy; cuõng teân laø "Ñeä baùt thöùc" (caùi bieát thöù taùm). Theo tieáng Phaïn goïi laø "A laïi da thöùc".

Ñeán khi chöùng ñöôïc quaû voâ laäu, thì thöùc naøy ñoåi teân laø "Baïch tònh thöùc", hay goïi laø "Ñaïi vieân caûnh trí".

Thöa quyù vò! Coá nhôn coù laøm moät baøi keä, ñeå cho chuùng ta nhôù caùi taøi naêng hay taùc duïng cuûa taùm thöùc nhö sau:

            Baùt caù ñeä huynh, nhöùt caù si

            Ñoäc höõu nhöùt caù toái linh ly

            Nguõ caù moan tieàn toá maõi maïi

            Nhöùt caù gia trung taùc chuû y.

Nghóa laø: Trong taùm an hem, thöùc thöù Baûy laø si meâ (ngaõ si), duy coù thöùc thöù Saùu, raát khoân lanh (coâng vi thuû, toäi vi khoâi); coøn Naêm thöùc tröôùc nhö ngöôøi laøm coâng ôû ngoaøi cöûa, chæ lo buoân baùn, tieáp röôùc khaùch haøng (tieáp xuùc vôùi 5 traàn caûnh); moät mình thöùc thöù Taùm laøm oâng chuû nhaø (chöùa ñöïng).

Xem baøi keä naøy chuùng ta coù theå bieát qua ñöôïc khaû naêng cuûa 8 thöùc, maø thöùc thöù 6 vaø thöùc thöù 7 laø lôïi haïi hôn heát. Neáu thöùc thöù Baûy si meâ, Boà taùt Ma ha taùt Boà taùt Ma ha taùt chaáp ngaõ, thöùc thöù Saùu suy tính laøm nhöõng vieäc toäi aùc, thì chuùng ta muoân kieáp traàm luaân, khoâng bao giôø thoaùt ly sanh töû luaân hoài ñöôïc. Vì theá neân ngöôøi tu Phaät, luùc naøo cuõng phaûi duøng thöùc thöù 6 vaø thöùc thöù 7, quaùn nhôn voâ ngaõ, ñeå phaù tröø si meâ chaáp ngaõ, döùt phieàn naõo chöôùng; roài quaùn phaùp voâ ngaõ, ñeå phaù tröø phaùp chaáp, döùt sôû tri chöôùng. Khi ngaõ chaáp vaø phaùp chaáp heát roài, töùc laø phieàn naõo chöôùng vaø sôû tri chöôùng ñaõ döùt, thì chöùng ñöôïc hai quaû thuø thaéng laø: Boà ñeà vaø Nieát baøn.

Vì theá neân trong Duy thöùc hoïc noùi: "Luïc, that nhôn trung chuyeån; nguõ baùt quaû thöôïng vieân". Nghóa laø: trong luùc tu nhôn, thì chæ duøng thöùc thöù 6 vaø thöùc thöù 7; ñeán khi keát quaû thì caû 5 thöùc tröôùc, vaø thöùc thöù 8 cuõng ñöôïc vieân thaønh.

Vì 5 thöùc tröôùc nhö ngöôøi laøm coâng, khoâng coù quyeàn, coøn thöùc thöù 8 chæ coù taøi chöùa ñöïng; duy coù thöùc thöù 6 vaø thöùc thöù 7 naøy, neáu coù coâng thì noù haïng nhöùt, maø coù toäi noù cuõng ñöùng ñaàu. Ngöôøi hoïc Phaät ñoái vôùi hai thöùc aáy, luùc naøo cuõng phaõi can thaän vaø söûa ñoåi, nhö theá goïi laø "Tu Taâm".

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM