QUYEÅN 1: TU TAÂM

Thích Thieän Hoa

CAÊN BAÛN PHIEÀN NAÕO

1. Tham: laø tham lam. Ngöôøi tham lam, taùnh hay ñeå yù doøm rình nhöõng caùi gì hoï öa thích: tieàn taøi, saéc ñeïp, danh voïng, mieáng aên, choã ôû v.v… Roài hoï laäp möu naøy keá noï, ñeå tìm kieám cho ñöôïc, ñöôïc maáy cuõng khoâng vöaø, neân tuïc ngöõ coù caâu: " Beå kia deã laép, tuùi tham khoù ñaày!". Tham cho mình, roài tham cho baø con quyeán thuoäc. Noùi roäng ra, tham cho caû quoác gia, xaõ hoäi cuûa mình.

Cuõng vì loøng tham, maø nhôn loaïi tranh giaønh xaâu xeù cöôùp boùc gieát haïi laãn nhau, chòu khoâng bieát bao nhieâu ñieàu thoáng khoå. Tham khoâng nhöõng coù haïi cho mình veà hieän taïi. Tham khoâng nhöõng coù haïi cho mình veà hieän taïi, maø coøn lieân luïy ñeán ngöôøi vaø veà töôùng lai nöõa laø khaùc.

Phaät-töû töï xeùt mình, neáu coù taâm tham lam, phaûi taäp taùnh thieåu duïc tri tuùc, boû daàn loøng tham ñi; nhö theá goïi laø "Tu Taâm".

2. Saân: laø noùng naûy. Ngöôøi coù taùnh noùng naûy, gaúp nhöõng vieäc traùi yù thì noåi noùng leân, trong taâm böïc töùc, khoâng an, ngoaøi maët nhaên nhoù, xaáu xí voâ cuøng, maét ñoû tía hoaëc taùi xanh. Boä daïng thoâ bæ, thoát ra lôøi noùi thieáu nhaõ nhaën, coù khi ñaùnh ñaäp hoaëc cheùm gieát ngöôøi. Phaät töû chuùng ta, moãi khi noåi saân leân, caéc côù laáy kieán roïi maét mình, thaät "ngoä" heát söùc…khoâng phaûi laø Phaät-töû chuùt naøo! Taùnh "noùng naûy" raát coù haïi: laøm cho aùnh em chaúng öa, trong gia ñình khoâng ñöôïc hoøa nhaõ, ngoaøi xaõ hoäi chaúng ñöôïc kính yeâu. Nhieàu ngöôøi vì noùng naûy maø ñaùnh ñaäp vôï con. laém khi phaûi mang bònh taät suoát ñôøi, hoaëc gieát haïi ñoàng baøo, chuûng loaïi. Cuõng coù ngöôøi vì quaù noùng naûy maø laøm hö danh giaù, quyeàn lôïi vaø caû ñôøi tu cuûa mình. Trong kinh Hoa-Nghieâm, Phaät daïy :"Nhöùt nieäm saân taâmkhôûi, baùch vaïn chöôùng moan khai": Moät nieäm loøng saân haän noåi leân, thì traêm ngaøn cöûa ngieäp chöôùng ñeàu môû ra. Thuôû xöa, oâng Uaát-Ñaàu-Laøm-Phaát, vì saân maø phaûi ñoïa laøm con phi-ly truøng. OÂng Ñoäc Giaùc Tieân Nhôn cuõng vì saân, maø maát caû naêm pheùp thaàn thoâng. Trong kinh noùi: " Nhöùt saân chi hoùa, naêng thieâu vaïn khoaûnh coâng ñöùc chi sôn". Nghóa laø: moät ñoám löûa saân, coù theå ñoát heát muoân maãu röøng coâng-ñöùc. Chuùng ta thaáy, trong haøng Phaät töû, coù ngöôøi phaùt taâm tu ñöôïc 5,7 naêm hoaëc ñoâi ba naêm, cuõng coù theå goïi laø ngöôøi coù coâng vôùi Ñaïo. Moät khi gaëp caûnh nghòch, noåi saân leân roài boû heát: Phaät phaùp khoâng töôûng, vieäc Ñaïo cuõng chaúng laøm, traùi laïi coøn tìm caùch phaù hoaïi. Thaät "ñoán cuûi ba naêm chæ tieâu trong moät giôøi", raát uoång cho coâng trình tu taäp bao nhieâu naêm cuûa ngöôøi aáy!

Toå xöa coù quôû raèng: "Saân si nghieäp chöôùng khoâng chöøa, bo bo maø giöõ töông döa gì!" Saân raát coù haïi nhö theá, haøng Phaät töû chuùng ta phaûi tu phaùp nhaãn nhuïc ñeå laàn laàn deïp loøng saân; nhö theå goïi laø "Tu Taâm".

3. SI: laø si meâ (coù choã goïi laø voâ minh). Ñoái vôùi söï vaät hieän tieàn, taâm taùnh môø aùm, khoâng coù trí hueä saùng suoát ñeå phaùn ñoaùn vieäc hay, dôû, toát, xaáu lôïi haïi v.v… neân môùi laøm nhöõng ñieàu nhieãm oâ toäi loåi, coù haïi cho mình, vaø ngöôøi (theo theá tuïc goïi laø "daïi" hay "ngu"). Caùi Si naøy thöôøng aùm aûnh trong taát caû vieäc laøm, haïi ngöôøi chaúng phaûi nhoû, maø nhöùt laø khi tham vaø saân.

Nhö anh chaøng thanh nieân kia, bieát coâ myõ nhôn noï bò ho lao vaø coù bònh truyeàn ñoäc… Nhöng ñeán khi si meâ aùm aûnh, thì anh khoâng coøn thaáy vi truøng lao vaø bònh truyeàn ñoäc nöõa.

Moät ngöôøi tham tieàn, ñaùnh baøi baïc, meâ ñeà, vì si meâ aùm aûnh, neân ñeán luùc thua heát cuûa tieàn maø cuõng khoâng chaùn.

Coù moät ngöôøi vì loøng tham, si noåi leân, giöõa luùc ban ngaøy ñoâng ngöôøi, vaøo tieäm giöït vaøng.

Lính baét ñöôïc hoûi: "ANh khoâng thaáy lính traùng ôû chung quanh vaø khoâng sôï tuø toäi sao?" Anh traû lôøi raèng: "Luùc ñoù toâi chæ thaáy vaøng thoâi; neáu thaáy lính traùng toäi, thì toâi ñaâu daùm laøm nhö theá!"

Ñaây laø nhöõng baèng chöùng, trong luùc tham, vì coù si meâ aùm aûnh, neân anh chaøng thanh nieân kia phaûi mang bònh ho lao vaø truyeàn ñoäc; ngöôøi ñaùnh baïc noï môùi heát cöûa heát nhaø; anh giöït vaøng kia môùi mang goâng cuøm töø toäi! Neáu trong luùc aáy, ñöôïc saùng suoát, phaân bieät lôïi haïi, thì anh thanh nieân kia coù theå thaéng laïi ñöôïc duïc voïng cuûa mình, ñaâu coù laâm beänh hieåm ngheøo nhö theá; ngöôøi ñaùnh baïc, caäu giöït vaøng, coù theå thaéng ñöôïc loøng tham, khoâng ñeán ñoåi bò heát cuûa vaø mang tuø toäi. Cho bieát trong luùc tham maø coù Si, thì coù haïi raát lôùn! Khi noùng giaän cuõng vaäy, neáu trong luùc noùng giaän maø saùng suoát, bieát suy xeùt vieäc lôïi haïi, luùc aáy coù theå daèn bôùt söï noùng giaän ít nhieàu! Traùi laïi vì bò si meâ aùm aûnh, neân noùi caøn laøm böôùng, ñeán khi heát giaän roài thì toäi loãi quaù nhieàu! Neân lôøi tuïc noùi: "A «noùng maát ngon, giaän laém maát khoân" laø vaäy.

Coù nhieàu ngöôøi trong luùc noùng giaän, ñaùnh ñaäp vôï con ñeán taøn taät, phaù hoaïi nhaø cöûa cho ñeán tieâu tan, hoaëc uoáng thuoác ñoäc hay traàm mình, ñeå cho thoaùt kieáp thaân ñau khoå! Nhöõng tai naïn nhö theá, ñeàu do si meâ aùm aûnh caû.

Toå sö coù daïy raèng: "Baát uùy tham saân khôûi, duy khuûng töï giaùc trì!; nghóa laø khoâng sôï tham vaø saân noåi leân, maø chæ sôï mình töï giaùc ngoä chaäm. Noùi cho deå hieåu, laø khoâng sôï tham, saân maø chæ sôï si meâ ñoù thoâi. Neáu tham, saân noåi leân, maø ta saùng suoát phaùn ñoaùn kòp thôøi, khoâng coù si meâ, thì tham saân kia cuõng chaúng laøm gì ñöôïc. Ngöôøi hoïc Phaät phaûi deïp tröø loøng si meâ cuûa mình, luùc naøo cuõng phaûi saùng suoát ñoái vôùi taát caû moïi vieäc. Nhö theá goïi laø "Tu Taâm".

4. MAÏN: laø ngaõ maïn coáng cao. Noùi theo loái thoâng thöôøng coù hôi thoâ moät chuùt laø "phaùch loái" laán löôùt, hieáp ñaùp ngöôøi. Vì yû tieàn taøi, taøi naêng vaø quyeàn theá cuûa mình maø khing reû ngöôøi, chaúng kính ngöôøi giaø caû, khoâng keå ngöôøi phöôùc ñöùc. Bôûi hieâu hieâu töï ñaéc, coi khoâng coù ngöôøi (muïc haï voâ nhôn) neân chaúng ai öa. Vì loøng ngaõ maïn, cho mình hôn ai heát, khoâng kính phuïc ngöôøi, neân bò toån ñöùc. Vì theá maø phöôùc laønh toån giaû, toäi loãi caøng theâm, neân phaûi sanh töû luaân hoài, khoâng bao giôø cuøng toät. Ngöôøi hoïc Phaät neân töï kieåm thaûo mình, neáu coù ngaõ maïn coáng cao thì phaûi coá gaéng deïp tröø ñi. Nhö theá môùi phaûi laø Phaät töû, vaø nhö theá môùi goïi laø "Tu Taâm".

5. NGHI: laø nghi ngôø. Ñoái vôùi ñaïo lyù chôn chaùnh, laïi nghi ngôø khoâng tin. Nhöõng phaùp tu giaûi thoaùt vaø ñieàu phöôùc thieän, laïi do döï chaúng laøm. Noù chöôùng ngaïi loøng tin, caûn trôû vieäc töø thieän. Nghi coù ba: 1-Nghi mình. Nhö nghe noù: "Tu haønh seõ ñöôïc giaûi thoaùt", roài töø nghi ngôø: khoâng bieát mình ñaõ coù tu ñöôïc hay khoâng? Vì loøng nghi ngôø, do döï aáy, neân khoâng chòu tu. 2.- Nghi ngöôøi; nghóa laø nghi ngöôøi daïy mình. Nhö coù ngöôøi daïy ta: "Laøm laønh ñöôïc phöôùc, laøm aùc seõ bò toäi". Chuùng ta nghi: khoâng bieát ngöôøi aáy noùi coù thieät hay khoâng? Bôûi nghi neân khoâng laøm 3. Nghi phaùp; nhö nghe lôøi Phaät daïy: "Ngöôøi chí taâm nieäm Phaät, töø moät ngaøy cho ñeán baûy ngaøy ñöôïc nhöùt taâm, thì ngöôøi aáy ñeán khi laâm chung, seõ ñöôïc Phaät Di Ñaø tieáp daãn, sanh veà nöôùc Cöïc laïc", roài hoï nghi raèng: phöông phaùp aáy khoâng bieát keát quaû coù ñuùng nhö vaäy hay khoâng? neân hoï chaúng sieâng tu.

Noùi toùm laïi, vì loøng nghi ngôø, noù caûn trôû nhieàu ñieàu tieán trieån. Nhöõng ngöôøi coù taùnh ña nghi, ñoái vôùi baïn beø, hoï thaáy khoâng coù ai laø ngöôøi tin caäy. Trong gia ñình hoï thaáy khoâng coù ngöôøi naøo laø thaân maät. Phaät töû neân caån thaän ñeà phoøng moïi vieäc, nhöng phaûi cöông quyeát deïp tröø taùnh nghi ngôø. Nhö theá goïi laø "Tu Taâm’.

6. THAÂN KIEÁN: laø chaáp nhaän thaân nguõ aám, töù ñaïi giaû hôïp naøy laø "Ta". Hoaëc nghe theo lôøi taø giaùo noùi: "Ngöôøi coù 3 hoàn, 7 vía, linh hoàn, theá phaùch v.v…" roài chaáp 3 hoàn 7 vía v.v… ñoù laø Ta. Vì chaáp "Ta thaät coù", neân kieám moùn naøy vaät noï ñeã cho ta aên, saém kieåu kia caùch noï ñeå cho Ta maëc, lo caát nhaø cöûa, mua ruoäng vöôøn ñeå cho Ta duøng, tranh danh ñoaït lôïi, moãi moãi cuõng vì Ta! Khoâng nhöõng lo cho Ta, maø laïi lo cho caû gia ñình, quyeán thuoäc, quoác gia vaø xaõ hoäi cuûa ta nöõa. Vì "chaáp Ta" maø taïo ra nhieàu toäi loãi: lo tranh danh ñoaït lôïi cho ta höôûng, xaâu xeù cöôùp giöït nhau ñeå cho quoác gia xaõ hoäi Ta duøng. Vì theá, neân theá giôùi ñaïn bay nhö möa, bom noå nhö phaùo, maùu chaûy thaønh soâng, xöông chaát tôï muùi!

Haøng Phaät töû chuùng ta, phaûi saùng suoát quan saùt thaân giaø naøy giaû hôïp khoâng coù thaät coù. Heã phaù tröø thaân kieán roài, (chaáp Ta) thì taùnh ích kyû vò ngaõ khoâng coøn, neân khoâng taïo nhöõng ñieàu toäi loãi vì baûn ngaõ nöõa. Nhö theá goïi laø"Tu Taâm".

7. BIEÂN KIEÁN: laø chaáp moät beân, hoaëc chaáp cheát roài coøn hoaøi, hay chaáp cheát roài maát haún.

Moät, vì chaáp coù Ta, neân coù ngöôøi chaáp "Ta" cheát roài coøn hoaøi khoâng maát: Ngöôøi cheát vaãn sanh laøm ngöôøi, thuù cheát sanh trôû laõi thuù, Thaùnh nhôn cheát trôû laøm Thaùnh nhôn. Vì chaáp nhö vaäy, cho neân chaúng sôï toäi aùc, vaø cuõng khoâng caàn tu thieän; bôûi hoï cho tu cuõng vaäy khoâng tu cuõng vaäy. Do chaáp caùi "Ta" thöôøng coøn khoâng maát coù haïi nhö theá, neân trong kinh Phaät goïi laø "Thöôøng kieán ngoaïi ñaïo".

Hai, coù ngöôøi chaáp "cheát roài maát haún". Vì hoï thaáy baàu theá giôùi meânh mang, khoâng gian voâ taän, cheát roài laø maát chôù coù thaáy toäi phöôùc gì ñaâu! Thaáy ñôøi soáng cuûa mình cheát roài khoâng coøn giaù trò chi heát, neân maëc tình laøm nhöõng ñieàu toäi loãi. Hoï noùi raèng: "Tu nhôn tích ñöùc giaø ñôøi cuõng cheát; hung hoang baïo ngöôïc taän soá cuõng khoâng coøn". Bieát bao ngöôøi vì chaáp cheát roài laø heát, neân moãi khi gaëp caûnh nghòch loøng, nhöùt laø tình duyeân traéc trôû, hoï khoâng traàm tónh saùng suoát tìm phöông phaùp ñeå xöû trí. Cöù cho cheát roài laø heát ñau khoå, neân hoï töï lieàu mình vôùi cheùn thuoác ñoäc hay doøng soâng saâu! Chôù hoï khoâng bieát raèng cheát roài ñaâu coù phaûi laø heát khoå! Bôûi chaáp cheát roài maát haún coù haïi nhö vaäy, neân trong ñaïo Phaät goïi laø "Ñoaïn kieán ngoaïi ñaïo".

Thaät ra ngöôøi cheát khoâng phaûi thöôøng coøn vaø cuõng khoâng phaûi maát haún, maø theo nghieäp löïc laønh hay döõ luaân hoài.

Ngöôøi Phaät töû phaù tröø hai moùn chaáp treân, nhö theá goïi laø "Tu Taâm".

8. KIEÁN THUÛ: laø baûo thuû söï hieåu bieát sai laàm cuûa mình. Ñaây coù hai caùch: 1. Haønh vi cuûa mình sai laàm, yù kieán laïi thaáp thoûi, nhöng khoâng töï hieåu bieát, luùc naøo cuõng baûo thuû cho mình laø hay gioûi, ñuùng ñaén hôn heát, ai noùi cuõng chaúng nghe. 2. Bieát mình nhö theá laø sai, noùi nhö vaäy laø dôû, nhöng cöù baûo thuû caùi sai vaø caùi dôû aáy, khoâng chòu thay ñoåi.

Nhö coù ngöôøi, oâng baø tröôùc ñaõ lôõ theo taø ñaïo, nay con chaùu vaãn bieát ñoù laø taø, nhöng cöù theo nhö vaäy maõi khoâng ñoåi. Hoï baûo raèng: "Xöa sao nay vaäy!". Hay nhö coù ngöôøi, cha meï tröôùc ñoù coù laøm ngheà toäi loãi, qua ñeán ñôøi con, cöù baûo thuû ngheà aáy, khoâng chòu thay ñoåi.

Noùi cho roõ hôn, laø nhöõng tuïc leä trong theá gian, nhö moãi naêm phaûi laøm traâu boø ñeå teá thaàn; khi ngöôøi cheát phaûi laøm heo boø cuùng kieán, moãi kyø tuaàn töï hay gioã quaûy, phaûi ñoát giaáy tieàn vaøng baïc aùo quaàn kho phöôùn; moãi naêm phaûi hoäi hoïp ñeå cuùng taø thaàn aùc quæ v.v… Ngöôøi hoïc Phaät phaûi deïp tröø "kieán thuû", nhö theá goïi laø "Tu Taâm’.

9. GIÔÙI CAÁM THUÛ: laø giöõ theo giôùi caám cuûa ngoaïi ñaïo taø giaùo. Caám moät caùch voâ lyù khoâng phaûi nhaân giaûi thoaùt maø chaáp laø nhaân giaûi thoaùt. Nhö beân A-Ñoä coù nhöõng phaùi ngoaïi ñaïo leo leân caây cao nhaûy xuoáng, gieo mình vaøo löûa v.v… coù ñaïo moãi naêm phaûi gieát moät ngöôøi teá thaàn; nhö ñaïo cuûa anh Voâ Naõo, phaûi gieát cho ñuû 1.000 ngöôøi môùi ñaéc ñaïo. Ngöôøi hoïc Phaät phaûi deïp tröø "giôùi caám thuû", nhö theá goïi laø "Tu Taâm’.

10. TAØ KIEÁN: laø chaáp theo loái taø. Phaøm chaáp nhöõng caùi gì khoâng chôn chaùnh ñeàu thuoäc veà taø kieán. Noùi baèng caùch khaùc laø "meâ tín". Nhö thôø ñaàu traâu, ñaàu coïp, bình voâi, oâng taùo, xin xaâm, boùi queû, coi ngaøy, tìm huyeät, buoäc tom, ñeo nieät, coi sao, cuùng haïn v.v… Thaät ra ngöôøi hoïc ñaïo neân coi choã taïo nhôn cuûa mình laønh hay döõ, chaùnh hay taø maø thoâi, chôù khoâng neân coi boùi laøm gì. Noùi roäng ra thì goàm caû boán chaáp treân ñeàu veà taø kieán.

Haøng Phaät töû phaûi deïp tröø "Taø kieán", nhö theá goïi laø "Tu Taâm’.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM