Kinh sach

HÖỚNG ÑAÏO: PHAÀN CHÍNH (tt)

Ñònh Nghóa:

Bình laø baèng, laø ngang nhau khoâng cao, khoâng thaáp, khoâng treân khoâng döôùi; ñaúng laø saép haïng, laø caáp baäc. Bình-ñaúng laø saép ngang nhau, laø xem nhö nhau, khoâng thaáy coù caùi naøy cao, caùi kia thaáp, khoâng thieân vò haïng ngöôøi naøy, tröø boû haïng ngöôøi kia.

Taùnh bình-ñaúng cuûa Phaät laø moät taùnh bình-ñaúng tuyeät ñoái, bình-ñaúng xeùt ngay töø trong theå taùnh cuûa vuõ truï, ngay töø trong coäi goác cuûa cuoäc ñôøi laø söï soáng: moïi söï soáng baát luaän döôùi hình thöùc naøo ñeàu coù giaù trò ngang nhau, ñeàu ñöôïc toân troïng nhö nhau; moïi sinh vaät, taát caû chuùng sinh, ñeàu coù Phaät taùnh vaø ñeàu coù theå thaønh Phaät.

Taùnh Chaát Bình-Ñaúng Cuûa Phaät:

Chuùng ta thöôøng nghe noùi ñeán bình-ñaúng ôû ngoaøi ñôøi. Caùch maïng Phaùp 1789 neâu cao khaåu hieäu"Töï do, Bình-ñaúng, Baùc aùi", vaø quyeát taâm thöïc hieän cho ñöôïc ba ñieåm aáy, maø nhöõng nhaø caùch maïng cho ba lyù töôûng ñeïp ñeõ nhaát cuûa loaøi ngöôøi. Ba lyù töôûng aáy cho ñeán ngaøy nay, nhaân loaïi vaãn chöa thöïc hieän ñöôïc. Rieâng veà phöông dieän bình-ñaúng, chuùng ta phaûi laáy laøm buoàn raàu maø tuyeân boá raèng: Nhaân loaïi coøn xa muïc tieâu aáy quaù! Hieän nay, trong nhieàu xaõ hoäi, vaán ñeà baát bình-ñaúng döïa leân huyeát thoáng, quyeàn lôïi vaãn coøn toàn taïi.Trong nhieàu nöôùc, vaán ñeà kyø thò chuûng toäc, chia reõ maøu da, vaãn chöa ñöôïc giaûi quyeát xong.

Nhöng moät ngaøy kia daàu cho nhaân loaïi coù thöïc hieän lyù töôûng bình-ñaúng nhö ñaû noùi treân, thì caùi bình-ñaúng aáy ñem so vôùi caùi bình-ñaúng cuûa Phaät cuõng coøn heïp hoøi, cuõng coøn baát bình-ñaúng. Caùi bình-ñaúng aáy chæ laø bình-ñaúng trong phaïm vi loaøi ngöôøi, aùp duïng cho loaøi ngöôøi, chöù khoâng coù bình-ñaúng chung cho muoân vaät, aùp duïng cho toaøn theå chuùng sanh nhö bình-ñaúng cuûa Phaät.

Ñoái vôùi Phaät, thì muoân vaät vaø ngöôøi, ngöôøi vaø Phaät ñeàu bình ñaúng nhö nhau, vì moïi loaøi ñeàu cuøng chung moät caùi luaät: luaät nhaân quaû. Khoâng moät loaøi naøo ñöôïc höôõng aân hueä rieâng, cuõng khoâng moät loaøi naøo bò thieät thoøi rieâng. Heå ai taïo nhaân laønh thì ñöôïc quaû ñeïp, ai taïo nhaân aùc thì chòu quaû xaáu. Chuùng sanh naøo nhieàu tham duïc, saân haän, si meâ thì bò soáng tronh caûnh giôùi ñen toái khoå sôû; chuùng sanh naøo coõi loøng trong saïch chaát chöùa töø bi, coù trí tueä… thì soáng trong caûnh giôùi saùng suûa, an vui…

Coâng Naêng Cuûa Taùnh Bình-Ñaúng:

Taùnh bình-ñaúng chung cuøng, roäng raõi, saâu xa aáy, ñaõ taïo cho coõi ñôøi khoâng bieát bao nhieu laø keát quaû quyù baùu. Taùnh bình-ñaúng aáy laøm cho moïi ngöôøi ñöôïc ñaët ngang haøng nhau, moïi giai caáp trong xaõ hoäi ñöôïc san baèng, moïi baát coâng ñöôïc tieâu tröø, moïi aùp cheá döïa leân huyeát thoáng, maøu da, chuûng toäc, quoác ñoä ñöôïc ngaên chaën. Taùnh bình-ñaúng aáy laøm cho nhöõng ngöôøi ôû trong ñòa vò toái taêm, thaáp keùm theâm nhieàu tin töôûng ôû ngaøy mai, theâm nhieàu haêng haùi trong coâng vieäc caûi taïo hoaønh caûnh cuûa mình; traùi laïi, noù laøm cho nhöõng ngöôøi ôû ñòa vò cao sang, quyeàn quyù bôùt taùnh töï cao töï ñaïi, bôùt taùnh yû laïi vaøo giai caáp cuûa mình, Noù laøm cho moïi ngöôøi giaøu cuõng nhö ngheøo, sang cuõng nhö heøn, gaàn guõi, thoâng caûm vôùi nhau hôn, bôùt oaùn nhau, bôùt khinh nhau, bieát toân troïng nhaân phaåm cuûa nhau, quyeàn soáng cuûa nhau.

Do söï bình-ñaúng trong töø bi, trong söï soáng, trong Phaät taùnh, loaøi ngöôøi bieát yeâu thöông loaøi vaät hôn, khoâng thaáy mình coù ñoäc quyeàn gieát haïi sinh vaät, khoâng coù caùi töï cao töï ñaïi, cho raèng muoân vaät sinh ra laø ñeå phuïng söï cho mình, ñeå soáng, cheát cho mình. Hôn nöõa, taùnh bình-ñaúng, trong khi ñaët chuùng sinh vaø Phaät ngang nhau, ñaõ taïo cho loaøi ngöôøi moät loøng tin voâ bôø beán ôû khaû naêng thaønh Phaät cuûa mình, vaø loøng haêng haùi trong coâng vieäc Phaät hoùa aáy.

Göông Bình-Ñaúng Cuûa Ñöùc Boån Sö Thích Ca:

Ñöùc Phaät laø ngöôøi ñaàu tieân trong nhaân loaïi ñaõ phaûn khaùng cheá ñoä giai caáp vaø ñaõ phaù ñoå thaønh trì chia caùch daân toäc A - Ñoä ra laøm boán giai caáp: Baø la moân, Saùt ñeá ly, Tyø xaù giaø vaø Chieân ñaø la. Chính Ñöùc Thích Ca trong khi tìm ñaïo, ñaõ noùi vôùi moät ngöôøi chaên cöøu nhö theá naày:"Moãi ngöôøi sinh ra khoâng mang saün daáu "Tin Ca" (daáu rieâng cuûa haïng quí phaùi) treân traùn, khoâng mang saün giai caáp trong doøng maùu cuøng ñoû va trong nöôùc maét cuøng maën nhö nhau".

"Moät ngöôøi sinh ra khoâng phaûi lieàn thaønh Baø la moân hay Chieân ñaø la (doøng haï tieän) maø chính vì sôû haønh ngöôøi aáy taïo thaønh moät ngöôøi Chieân ñaø la hay Baø la moân.

Trong Giaùo hoäi cuûa Ngaøi, cuõng nhö trong coâng cuoäc giaùo hoùa chuùng sinh, Ñöùc Phaät khoâng boû moät ai, duø la haïng ngheøo khoå, haï tieän nhö ngöôøi gaùnh phaân, khoâng thieân vò moät ai, duø ñoù laø moät vò Ñeá vöông oai phong laãm lieät. Kinh Ñaïi Nieát baøn ñaõ taùn thaùn taùnh bình-ñaúng cuûa Ñöùc Phaät nhö sau:

"Ñöùc Nhö Lai khoâng nhöõng chæ thuyeát phaùp cho caùc haïng ngöôøi quyeàn quyù nhö vua Baït-ñeà-ca maø cuõng thuyeát phaùp cho haïng ngöôøi baàn cuøng nhö oâng Öa-baø-ly; khoâng rieâng thoï laõnh söï cuùng döôøng cuûa nhöõng ngöôøi giaøu coù nhö ông Tu-ñaït-Ña maø cuõng thoï laõnh söï cuùng döôøng cuûa haïng ngöôøi ngheøo khoå nhö oâng Thuaàn Ñaø; khoâng rieâng cho pheùp caùc haïng khoâng coù taùnh tham gia nhö Ngaøi Ca Dieáp xuaát gia maø cuõng cho pheùp ñöôïc xuaát gia nhöõng ngöôøi nhieàu taùnh tham nhö oâng Nan Ñaø. Khoâng nhöõng thuyeát phaùp cho haïng ngöôøi an tònh khoâng döï vieäc ñôøi, maø cuõng thuyeát phaùp cho vua Taàn Ba Ta La trong luùc ñang lo vieäc nöôùc. Khoâng nhöõng thuyeát phaùp cho haïng thanh nieân 25 tuoåi maø cuõng thuyeát phaùp cho oâng giaø 80 tuoåi; khoâng nhöõng thuyeát phaùp cho ba Hoaøng haäu Maït Ly maø cuõng thuyeát phaùp cho daâm nöõ Lieân Hoa". Trong sinh thôøi cuûa Ñöùc Phaät, maëc duø ñaõ ñaït ñeán moät ñòa vò Voâ thöôïng Chaùng ñaúng Chaùnh giaùc, ñöôïc toaøn theå ngöôøi ñôøi, töø giai caáp haï tieän ñeán giai caáp vua chuùa, taêng luõ suøng moä baùi phuïc, theá maø Ngaøi vaãn khoaùc chieác aùo vaù traêm maûnh, mang bình baùt ñi khaát thöïc heát nhaø naøy ñeán nhaø khaùc, nhö bao nhieâu ñeä töû cuûa Ngaøi, ñi ñaâu veà cuõng töï muùc nöôùc röõa chaân laáy. Gia taøi cuûa Ngaøi cuõng chæ voûn veïn coù 8 moùn ñoà caàn thieát nhö nhöõng ñeä töû cuûa Ngaøi: Caùi quaït ñeå che ñaàu, hai boä y, caùi gaäy, ñoâi gieùp, caùi dao caïo, bình baùt, caùi löôùi loïc nöôùc, caây kim may. Döïa leân tinh thaàn bình-ñaúng tuyeät ñoái aáy, Ñöùc Phaät ñaõ cheá ra cho caùc vò Taêng giaø moät loái soáng hoaøn toaøn laø bình-ñaúng, maø ngaøy nay trong caùc xaõ hoäi tö xöng laø bình-ñaúng nhaát cuõng khoâng theå theo kòp. Ñoù laø loái soáng luïc hoøa: cuøng ôû trong moät hoaøn caûnh nhö nhau, cuøng chia nhöõng quyeàn lôïi ñoàng ñeàu nhö nhau, cuøng noùi nhöõng lôøi hoøa nhaõ nhö nhau, cuøng giöõ nhöõng giôùi luaät nhö nhau, cuøng giaûi baøy nhöõng caùi thaáy nghe, hay bieát cho nhau, cuøng duyeät xeùt pheâ bình nhöõng tình yù cuõa nhau trong söï oân hoøa, thoâng caûm.

Ñöùc taùnh bình-ñaúng aáy ñaõ ñöôïc truyeàn daïy qua caùc ñeä töû cuûa Ngaøi vaø ñaõ caûm hoùa hoï moät caùch saâu xa, cho neân hoï cuõng coù nhöõng cöû chæ vaø lôøi noùi ñeïp ñeõ chaúng khaùc gì cöû chæ lôøi daïy cuûa Ñöùc Boån Sö Thích Ca.

+ A Nan, moät hoâm ñeán xin nöôùc cuûa moät thieáu nöõ gioøng Chieân ñaø la; ngöôøi naày thöa:

"Thöa Ngaøi haõy traùnh ra, vì con laø gioøng hoï Chieân ñaø la".

+ A Nan traû lôøi:

"Toâi ñeán ñaây xin nöôùc uoáng, toâi khoâng xin giai caáp!"

Vua A Duïc ñaõ traû lôøi cho moät vò ñaïi thaàn nhö sau, khi vò naày ngaên caûn Vua khoâng cho Vua ñaûnh leå caùc vò Tyø-kheo:

-"Neáu laáy hueä nhaõn cuûa Phaät maø xem xeùt thaân theå, thôøi bieát thaân oâng vua vaø thaân moïi ngöôøi gioáng nhau, cuõng laø da, thòt, xöông; khaùc nhau chæ coù caùi phuø hoa beà ngoaøi. Nhöng coát yeáu ôû ñôøi laø loøng ñaïo ñöùc. Veà phöông dieän naøy thì trong thaân ngöôøi heøn haï nhaát ôû ñôøi cuõng coù theå coù. Chính loøng ñaïo ñöùc aáy, ngöôøi coù trí, gaëp ñaâu cuõng phaûi toân troïng, vaùi laïy".

Ngöôøi Phaät Töû Phaûi Nuoâi Döôõng Taùnh Bình-Ñaúng Nhö Theá Naøo Trong Ñôøi Soáng Haèng Ngaøy:

Moãi ngöôøi ñeàu coù saün Phaät taùnh, taát nhieân cuõng ñaõ coù saün caùi maàm bình-ñaúng cuûa Phaät. Nhöng caùi maàm aáy ñaõ bò vuøi saâu döôùi bao nhieâu lôùp baát coâng, baát bình-ñaúng, döôùi bao nhieâu giai caáp, taäp quaùn, thaønh kieán cuûa xaû hoäi. Töø xöa ñeán nay nhaân loaïi ñaõ döïa leân quyeàn lôïi, taøi trí, ñeå laø tieâu chuaån phaân ñònh töøng böïc, thöù lôùp trong xaõ hoäi: ngöôøi giaøu, ngöôøi coù taøi trí, ngöôøi thuoäc gioøng quyù phaùi thaáy mình coù quyeàn ñöùng cao hôn keû khaùc, ñöôïc höôûng quyeàn lôïi nhieàu hôn keû khaùc, coù quyeàn baét keû döôùi phaûi phuïc dòch cho mình, coù quyeàn khinh bæ nhöõng ai khoâng ñöôïc nhö mình. Tieâu chuaån aáy laøm cho xaõ hoäi chia reõ, baát an, ngöôøi treân khinh keû döôùi, ngöôøi döôùi oaùn keû treân, ngöôøi maïnh hieáp keû yeáu, ngöôøi yeáu thuø keû maïnh. Muoán caûi thieän xaõ hoäi, phaûi ñaët tieâu chuaån leân ñaïo ñöùc; phaûi laáy tinh thaàn bình-ñaúng cuûa Phaät giaùo laøm noàng coát trong ñôøi soáng xaõ hoäi. Tröôùc tieân, ngöôøi Phaät töû phaûi neâu cao göông saùng: phaûi thöông yeâu taát caû moïi ngöôøi, ñöøng phaân bieät thaân sô, cao haï; ñöøng thaáy giaøu sang maø troïng, ngheøo heøn maø khinh; ñöøng bôï ñôõ keû quyeàn quyù, ñöøng giaåm ñaïp keû theá coâ. Ñeán chuøa, chæ neân thaáy moïi ngöôøi laø Phaät töû nhö mình, laø ñaïo höõu, khoâng thaáy chöùc töôùc, giaøu sang hay ngheøo heøn cuûa hoï. Ai coù ñaïo ñöùc, coù tu haønh, thì ñeàu ñöôïc kính troïng nhö nhau. Öu Baø Ly xuaát thaân laø moät keû gaùnh phaân, theá maø vaãn ñöôïc Ñöùc Phaät nhaän vaøo ñaïi chuùng vaø ñöôïc vua chuùa ñöông thôøi kính laïy, vì ñaïo ñöùc cuûa Ngaøi.

Ngoaøi xaõ hoäi, chuùng ta cuõng aùp duïng tinh thaàn bình-ñaúng aáy. Moïi ngöôøi, maëc duø ôû ñòa vò naøo ñeàu laø ngöôøi, nghóa laø ñeàu coù nhaân phaåm, ñeàu ñöôïc troïng. Nhöng ai coù ñaïo ñöùc, bieát giuùp ích xaõ hoäi, bieát deïp loøng vò kyû, bieát yeâu ñoàng loaïi, bieát hy sinh vì nghóa vuï, nhöõng ngöôøi aáy ñeàu ñöôïc chuùng ta kính meán, maëc duø hoï ôû trong hoaøn caûnh naøo, töøng lôùp xaõ hoäi naøo.

Rieâng ta ñoái vôùi ta, ñöøng bao giôø töï cho laø quan troïng hôn ngöôøi, cao hôn ngöôøi, phaûi ñöôïc saên soùc, chieàu chuoäng hôn ngöôøi.

Trong giai ñoaïn ñaàu, phaûi ñaët ta nganh haøng vôùi bao nhieâu "caùi ta" khaùc ôû chung quanh. Daàn daàn, phaûi taäp xoùa nhoøa bieân giôùi giöõa ta vaø nhöõng caùi ta khaùc trong nhôn loaïi, khoâng thaáy coù caùi ta naøo laø ñaùng quyù hôn caùi ta naøo.

Trong giai ñoaïn thöù hai, phaûi taäp xoùa nhoøa bieân giôùi giöõa caùi "ta laø ngöôøi" vôùi nhöõng caùi ta laø cuûa chuùng sanh, ñöøng thaáy caùi ta cuûa gioáng ngöôøi cao hôn caùi ta cuûa chuùng sanh, ñöøng thaáy caùi ta naøo laø ñaùng quyù hôn caùi ta naøo.

Trong giai ñoaïn thöù ba, phaûi taäp xoùa nhoøa caùi quan nieäm "ta laø chuùng sanh", maø ta chæ neân thaáy ta laø moät söï soáng, ta coù moät söï soáng.

Trong giai ñoaïn thöù tö, phaûi taäp xoùa nhoøa bieân giôùi giöõa söï soáng cuûa ta vaø soáng khoâng cuûa ta, ñöøng thaáy coù caùi soáng rieâng bieät, maø chæ thaáy coù caùi Soáng chung cuøng, toaøn theå, trong aáy caùi soáng cuûa ta chan hoøa, ñoàng hoøa vôùi taát caû.

Laøm nhö theá laø döôõng "taùnh bình-ñaúng" cuûa Phaät, maø moãi chuùng ta ñeàu saün coù ôû traïng thaùi tieàm taøng trong ta.

LÔÏI THA

Ñònh Nghóa:

Lôïi laø ích lôïi; tha laø ngöôøi khaùc. Lôïi tha laø laøm taát caû nhöõng gì coù lôïi cho ngöôøi khaùc vaø vaät khaùc. Lôïi tha laø phaûn nghóa cuûa ích kyû, cuûa lôïi kyû. Trong ñaïo Phaät, lôïi tha laø moät vaán ñeà toái quan troïng, noù laøm chöùa haày heát coâng vieäc cuûa moät ngöôøi Phaät töû. Moät coâng vieäc gì chæ coù taùnh caùch lôïi kyû, thì coâng vieäc aáy khoâng phaûi laø moät coâng vieäc coù giaù trò coù theå giuùp ngöôøi Phaät töû tieán böôùc treân ñöôøng ñaïo. Ngöôøi Phaät töû khoâng bao giôø chæ thaáy coù mình maø khoâng thaáy coù ngöôøi, coù vaät khaùc, chæ laøm lôïi cho mình maø khoâng laøm cho ngöôøi hay vaät khaùc.

Taùnh Chaát Lôïi Tha Cuûa Phaät:

Trong ñaïo hay ngoaøi ñôøi ñeàu coù lôïi tha. Trong lòch söû nhaân loaïi, khoâng bieát bao nhieâu laø göông hy sinh cao caû cuûa nhöõng baäc anh huøng, chí só, baùc hoïc, trieát gia, ñaõ giuùp ích ñaéc löïc cho nhaân loaïi. Nhöng duø sao, nhöõng haønh vi lôïi tha naøy cuõng coøn thieáu soùt moät vaøi khía caïnh; hoaëc noù thieân veà phaàn vaät chaát nhieàu hôn tinh thaàn, hoaëc noù haïn cuoäc trong phaïm vi moät ñôøi soáng, hoaëc noù coøn thaáy coù nhôn, coù ngaõ, coù keû laøm ôn vaø keû mang ôn.

Lôïi tha trong ñaïo Phaät goàm ñuû caû hai phöông dieän vaät chaát vaø tinh thaàn-nhaát laø tinh thaàn- theá gian vaø xuaát theá gian, hieän taïi vaø vò lai; noù khoâng thaáy coù nhôn vaø coù ngaõ, khoâng phaân bieät keû laøm ôn vaø ngöôøi mang ôn. Lôïi tha trong ñaïo Phaät coù nhieàu thöù:

Lôïi tha veà vaät chaát: Coù hai thöù laø ngoaïi taøi thí vaø noäi taøi thí.

Ngoaïi taøi thí laø ñem nhöõng vaät thöïc, ñoà ñaïc, tieàn cuûa, cuûa mình cho ngöôøi hay vaät

Noäi taøi thí laø laáy söùc löïc, taøi naêng, thôøi giôø, thaân maïng cuûa mình laøm lôïi ích cho ngöôøi hay vaät.

Lôïi tha veà tinh thaàn: Cuõng coù hai thöù:

Voâ uùy thí laø laøm cho ngöôøi hay vaät heát laéng, sôï haõi, khi hoï ñang gaëp moät tai naïn hay ñang soáng trong caûnh lo laéng phaäp phoàng. Noùi moät caùch khaùc laø traán tænh ngöôøi vaø vaät, ñem laïi caùi yeân oån cho taâm hoàn hoï.

Phaùp thí laø ñem giaùo phaùp cuûa Phaät ra giaûng daïy cho ngöôøi xung quanh laøm cho hoï roõ bieát ñöôøng loái tu haønh ñeå thoaùt ra khoûi caûnh sanh töø luaân hoài. Trong haïnh boá thí, muoán cho ñöôïc roát raùo, ñaày ñuû moïi phöông dieän, thì phaûi boá thí Ba la maät, laø moät trong saùu pheùp tu cuûa nhöõng vò theo haïnh Boà taùt.

Boá thí Ba la maät laø boá thí maø khoâng vì danh, vì lôïi rieâng, khoâng phaân bieät keû quen, ngöôøi laï, keû thaân, ngöôøi thuø, keû sang, ngöôøi heøn, khoâng so ño soá löôïng boá thí laø ít hay nhieàu laø quyù hay khoâng; khoâng chaáp ta laø ngöôøi boá thí, keû kia laø ngöôøi thoï thí. Pheùp boá thí naøy döïa leân trí tueä, töø bi vaø bình-ñaúng cuûa Phaät. Nhöng taùnh treân naày ñaõ khoâng haïn cuoäc trong khoâng gian vaø thôøi gian, ñaõ san baèng nhaân vaø ngaõ, thì pheùp boá thí naày cuõng phaûi coù taùnh caùch roäng raõi tuyeät ñoái nhö theá.

Nhöng lôïi tha khoâng phaûi chæ haïn cuoäc soáng trong söï boá thí, duø hình thöùc boá thí aáy roát raùo, ñaày ñuû bao nhieâu.

Lôïi tha coøn naèm trong nhöõng theå thöùc, phöông tieän khaùc nhö:

AfUØ.Ügöõ nghóa laø duøng lôøi noùi nheï nhaøng, eâm aùi ñaày yeâu thöông trong khi tieáp xuùc vôùi ngöôøi chung quanh. Nhôø lôøi noùi oân toàn dòu ngoït aáy maø ngöôøi ñoái thoaïi vôùi ta theâm loøng tin, caøng haêng haùi laøm vieäc, caûm thaáy ñöôïc soáng trong moät laøn khoâng khí hoøa thuaän tin yeâu.

Lôïi haønh laø laøm taát caû nhöõng ñieàu coù lôïi ích cho moïi ngöôøi, (laøm chöù khoâng phaûi boá thí) nhö daïy ngöôøi hoïc, giuùp coâng aên vieäc laøm, tìm caùch naâng cao ñôøi soáng cuûa ñoàng loaïi v.v…

Ñoàng söï laø cuøng laøm coâng vieäc vôùi ngöôøi, cuøng soáng trong hoaøn caûnh cuûa hoï ñeå hieåu hoï, naâng ñôõ, caûm hoùa hoï, daàn daàn höôùng hoï veà con ñöôøng ñaïo ñöùc, töôi saùng.

Boán caùch laøm lôïi ích cho ngöôøi nhö theá, goïi laø töù nhieáp phaùp (boá thí, aùi ngöõ, lôïi haønh, ñoàng söï).

Coâng Naêng Cuûa Lôïi Tha:

Nhö treân ñaõ noùi, nhôø lôïi tha maø, veà vaät chaát, ngöôøi chung quanh ta ñöôïc no aám, coù nôi aên choán ôû, veà tinh thaàn, ñôõ lo sôï, soáng an vui, coù ñaïo ñöùc, tin töôûng ôû ñôøi sau vaø coù theå giaûi thoaùt ñöôïc caûnh giôùi toái taêm naày ñeå soáng ôû moät caûnh giôùi toát ñeïp hôn.

Taùnh lôïi tha caøng roäng lôùn thì lôïi ích caøng lan xa, töø moät vuøng ñeán moät tænh, töø moät tænh ñeán moät nöôùc, töø moät nöôùc ñeán nhieàu nöôùc; töø ngöôøi ñeán vaät, töø vaät ñeán coû caây.

Taùnh lôïi tha khoâng nhöõng chæ ích lôïi cho ngöôøi khaùc maø cuõng lôïi ích raát nhieàu cho chính ngöôøi laøm lôïi tha nöõa. Nhôø lôïi tha maø ngöôøi ta môû roäng loøng töø bi, trau gioài trí tueä, aùp duïng taùnh bình-ñaúng cuûa Phaät.

Göông Lôïi Tha Cuûa Ñöùc Boån Sö Thích Ca:

Khoâng phaûi noùi nhieàu, ai cuõng ñaõ bieát Ñöùc Thích Ca Maâu Ni thò hieän xuoáng caûnh ta-baø naày laø vì loøng lôïi tha roäng lôùn muoán cöùu ñoä chuùng sanh. Ngaøi ñaõ lìa boû gia ñình, ngoâi baùu, danh voïng cuõng vì muoán laøm lôïi ích cho chuùng sanh. Ngaøi thuyeát phaùp trong suoát 49 naêm cuõng chæ vì muoán cho taát caû moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc thaønh Phaät nhö mình. Suoát ñôøi, Ngaøi chæ ñeo ñuoåi moät muïc cao caû laø töï giaùc, giaùc tha, töï ñoä, ñoä tha, töï lôïi, lôïi tha. Töø yù nghó, lôøi noùi, ñeán vieäc laøm, Ngaøi ñeàu höôùng veà muïc ñích aáy. Ngaøi khoâng töø boû moät vieäc laøm, moät cöû chæ nhoû nhaët naøo, neáu noù coù theå ñem laïi lôïi ích cho chung quanh. Ngaøi ñaõ xaâu kim cho moät ngöôøi giaø, giaû giaän döõ ñeå ñuoåi moät con nai xa nôi nguy hieåm; daïy caùch caøy böøa coù hieäu quaû cho moät ngöôøi laøm ruoäng. Khi Ngaøi ñaõ giaø yeáu maø vaãn khoâng ngöøng ñi thuyeát phaùp ñoä sanh. Caùc ñeä töû khuyeân Ngaøi haõy tònh döôõng, nhöng Ngaøi gaït ñi vaø noùi moät caâu ñaày yù nghóa:

Caùc ngöôøi ñöøng khuyeân ta nhö theá, ngaøy naøo ta coøn taïi theá thì ngaøy aáy phaûi khoâng voâ ích.

Ngöôøi Phaät Töû Phaûi Döôõng Taùnh Lôïi Tha Nhö Theá Naøo Trong Ñôøi Soáng Haøng Ngaøy:

Moãi chuùng sanh ñaõ coù Phaät taùnh, thæ taát nhieân cuõng ñaõ coù taùnh lôïi tha, laø moät khía caïnh cuûa taùnh Phaät.

Chuùng ta haõy noi göông lôïi tha cuûa Phaät Thích Ca ñeå nuoâi döôõng taùnh lôïi tha cuûa ta. Ñöøng bao giôø töø choái moät vieäc lôïi tha naøo, duø nhoû bao nhieâu. Löôïm moät hoøn ñaù giöõa ñöôøng, quaêng moät caønh gai vaøo buïi, ñeàu laø nhöõng coâng vieäc ñaùng laøm caû. Noùi moät lôøi dòu daøng hoøa haûo, an uûi voã veà ngöôøi lo sôï, buoàn phieàn, vôùi moät vaøi caâu phaán khôûi ñoù laø nhöõng vieäc lôïi tha khoâng neân boû. Chæ baøy cho ngöôøi chung quanh nhöõng ñieàu hay leõ phaûi; höôùng daãn hoï ñi daàn daàn vaøo trong Ñaïo; laøm cho hoï hieåu roõ giaù trò cuûa giaùo lyù Phaät Ñaø maø doác loøng tu taäp: ñoù laø nhöõng vieäc laøm lôïi ích maø ngöôøi Phaät töû khoâng theå lô laø ñöôïc.

Töø nhöõng vieäc laøm lôïi ích taàm thöôøng aáy, chuùng ta taäp tieán daàn treân con ñöôøng lôïi tha, laøm nhöõng vieäc ích lôïi quan troïng hôn. Neáu chuùng ta giaøu tieàn cuûa, chuùng ta haõy boû ra ñeå giuùp vieäc môû tröôøng hoïc, nhaø thöông, döôõng ñöôøng, kyù nhi vieän, aáu tró vieän, döôõng laõo vieän, laøm ñöôùng xaù, caàu coáng, ñaøo soâng ngoøi… Neáu khoâng coù tieàn cuûa, chuùng ta haõy laøm nhöõng noäi thí nhö ñi daïy lôùp bình daân, goùp moät soá giôø vaøo caùc döôõng ñöôøng, kyù nhi, aáu tró hay döôõng laõo vieän. Neáu chuùng ta trí thoâng minh hôn ngöôøi, coù yù chí maïnh meõ, thì quyeát taâm hoïc taäp ñeå trôû thaønh nhöõng nhaø trí thöùc laønh maïnh, coù taâm hoàn xaây döïng, nhöõng nhaø baùc hoïc, trieát gia nhaát taâm phuïng söï cho ñôøi.

Vôùi moät chí nguyeän lôùn hôn nöõa, chuùn ta quyeát taâm töï giaùc tha, töï ñoä ñeå ñoä tha. Laøm ñöôïc nhö theá, nuoâi döôõng taùnh lôïi tha ñeán trình ñoä vieân maõn, aáy laø chuùng ta thaønh Phaät.

NHAÃN NHUÏC

Ñònh Nghóa:

Nhaãn nhuïc do chöõ "Ksaõnti" (saàn ñeà) trong Phaïn ngöõ maø ra. Nhaãn laø nhòn, laø nín, laø chòu ñöïng; nhuïc laø sæ nhuïc, laø nhô nhuoác, xaáu hoå. Nhaãn nhuïc laø nhòn nhuïc, chòu ñöïng nhöõng ñieàu nhuïc nhaõ xaáu hoå, lao khoå, cho ñeán ñoä cuøng toät roát raùo. Nhaãn nhuïc laø ñöùc taùnh traùi laïi vôùi taùnh noùng giaän, oaùn thuø.

ÔÛ ñaây, chuùng ta khoâng neân ngoä nhaän chöõ nhaãn nhuïc nhö ngöôøi ta thöôøng hieåu ôû ñôøi. Nhaãn nhuïc ôû ñôøi laø thöù nhaãn nhuïc khoâng roát raùo, chæ coù hình thöùc beân ngoaøi, chöù khoâng ñi saâu vaøo beân trong, nghóa laø tröôùc moät söï baát coâng, moät ñieàu sæ nhuïc, ngöôøi nhaãn nhuïc khoâng toû ra phaûn ñoái trong lôøi noùi, trong cöû chæ, nhöng trong loøng hoï vaãn khoâng daèn ñöôïc côn töùc giaän phaãn uaát; thöù nhaãn nhuïc aáy khoâng phaûi laø nhaãn nhuïc cuûa ñaïo Phaät.

Vaäy taùnh chaát cuûa nhaãn nhuïc trong ñaïo Phaät nhö theá naøo, chuùng ta xin trình baøy ôû ñoaïn döôùi ñaây.

Taùnh Chaát Nhaãn Nhuïc Trong Ñaïo Phaät:

Nhaãn nhuïc theo giaùo lyù Phaät Ñaø phaûi goàm ñuû ba phaàn laø: thaân nhaãn, khaåu nhaãn, yù nhaãn. Nghóa laø ôû nôi thaân thì cam chòu ñau khoå maø khoâng ñoái phoù laïi baèng cöû chæ, haønh ñoäng traû thuø; ôû nôi mieäng khoâng thoát ra nhöõng lôøi hung aùc, nguyeàn ruûa, vaø nhaát laø ôû trong loøng thì cuõng phaûi deïp xuoáng, ñaùnh tan côn töùc giaän, noãi oaùn thuø, khoâng cho noù vöôn leân, vuøng daäy. Neáu khoâng deïp ñöôïc söï giaän döõ, phaån uaát ôû trong loøng thì chöa goïi ñöôïc laø nhaãn nhuïc theo nghóa trong ñaïo Phaät.

Hôn nöõa, ngöôøi theo phaùp nhaãn nhuïc phaûi luyeän cho ñeán trình ñoä khoâng thaáy coù ngöôøi laøm mình khoå nhuïc, coù noãi khoå nhuïc, vaø ngöôøi chòu khoå nhuïc. Nhaãn nhuïc ôû ñaây coù taùnh caùch bao la roäng lôùn, khoâng phaân chia bieân giôùi, vì noù baét nguoàn töø loøng töø bi, töø trí tueä vaø bình ñaúng tuyeät ñoái cuûa Phaät taùnh. Cho neân ngöôøi döôõng taùnh nhaãn nhuïc, muoán thaønh töïu phaûi döïa leân ba ñöùc tính treân laøm caên baûn.

Coâng Naêng Cuûa Nhaãn Nhuïc:

Moät trong nhöõng ñaïi hoïa cuûa coõi ñôøi laø taùnh giaän döõ, oaùn thuø. Coù theå noùi moät caùch khoâng quaù ñaùng raèng löûa giaän ñaõ ñoát thieâu moät nöõa coõi ñôøi, moät nöûa coâng lao cuûa loaøi ngöôøi, töø ngaøy coù nhaân loaïi ñeán nay. Cho neân taùnh nhaãn nhuïc laø moät phöông thuoác thaàn dieäu ñeå daäp taét löûa saân haän.

Veà phöông dieän caù nhaân, ngöôøi nhaãn nhuïc laøm cho ngöôøi chung quanh caûm meán, vì neùt maët hieàn dòu, vì lôøi noùi hoøa nhaõ, vì cöû chæ khoan hoøa. Ngöôøi nhaãn nhuïc taâm trí ñöôïc saùng suoát, xeùt ñoaùn phaûi leõ, khoâng maéc nhöõng sai laàm loãi ñaùng tieác vì thieáu bình tónh. Thaân taâm ngöôøi nhaãn nhuïc luoân luoân ñöôïc an laïc, nheï nhaønh, vaø do nhöõng ñieàu treân, ngöôøi nhaãn nhuïc deã thaønh töïu trong moïi coâng vieäc, trong ñôøi mình.

Veà phöông dieän gia ñình, neáu moïi ngöôøi trong nhaø ñeàu nhaãn nhuïc thì caûnh gia ñình luoân luoân ñöôïc hoøa thuaän, tin yeâu, aám cuùng. Ngöôøi ta thöôøng noùi:"Thuaän vôï thuaän choàng thì taùt bieån ñoâng cuõng caïn". Thieáu ñöùc tính nhaãn nhuïc, söï hoøa thuaän trong gia ñình khoâng bao giôø coù theå thöïc hieän ñöôïc. Vaø khoâng hoøa thuaän, thì gia ñình trôû thaønh moät caûnh ñòa nguïc nho nhoû, maø moïi ngöôøi ñeàu muoán ñaïp ñoå ñeå thoaùt ra.

Veà phöông dieän xaõ hoäi, nhaãn nhuïc laøm cho moïi ñoaøn keát coù theå thöïc hieän ñöôïc, söï chung soáng ñöôïc eâm ñeïp, chieán tranh khoâng xaûy ra, hoøa bình ñöôïc cuûng coá, coõi ñôøi seõ trôû thaønh moät laïc ñòa.

Veà phöông dieän tu haønh, nhaãn nhuïc nhö laø moät hoøn ñaù thöû vaøng, nhö laø moät loø luyeän kim khí, noù laøm cho ngöôøi tu haønh luoân luoân phaûi caûnh giaùc, ñeà phoøng tröôùc nhöõng nghòch caûnh. Noù baét buoäc keû tu haønh luoân luoân phaûi vaän duïng loøng töø bi, aùnh saùng trí tueä, tinh thaàn bình ñaúng ñeå phaù tan giaän döõ, oaùn thuø. Noù deïp daàn ngaõ maïn, ngaõ aùi vaø coâng phaù luoân thaønh trì cuoái cuøng cuûa chuùng sanh laø caùi ngaõ. Do ñoù, ngöôøi tu haønh chöùng ñöôïc voâ ngaõ voâ sanh.

Göông Nhaãn Nhuïc Cuûa Ñöùc Boån Sö Thích Ca:

Söùc chòu ñöïng cuûa Ñöùc Thích Ca trong böôùc ñi tìm ñaïo cuûa Ngaøi thaät laø moät göông saùng cho chuùng ta. Töø moät vò Thaùi töû soáng trong nhung luïa, Ngaøi trôû thaønh moät keû khoâng nhaø, laën loäi heát khu röøng naày ñeán ngoïn nuùi khaùc, chòu laïnh chòu noùng, nhòn ñoùi nhòn khaùt, tìm hoïc taát caû moïi ngöôøi, khoâng sôï nhuïc nhaõ, xaáu hoå khi phaûi hoûi nhöõng ñieàu mình chöa bieát. Khi tu khoå haïnh vôùi boïn oâng Kieàu Traàn Nhö, thaáy khoâng coù keát quaû, Ngaøi rôøi hoï, trôû laïi aên uoáng nhö thöôøng vaø ñaõ bò hoï cheá gieãu, khinh bæ; nhöng Ngaøi vaãn ñieàm nhieân nhö khoâng, chæ moät daï quyeát taâm tu hoïc.

Khi ñaéc ñaïo, trôû thaønh moät Ñaáng Chí-toân, Ngaøi bò Ñeà Baø Ñaït Ña nhieàu laàn quaáy phaù, naøo thaû voi döõ, naøo laên ñaù töø söôøn nuùi cao xuoáng mình Ngaøi, nhöng khoâng moät laàn naøo Ngaøi toû ra veû phaån noä, böïc töùc. Khi bò thöông nheï nôi chaân vì hoøn ñaù cuûa Ñeà Baø Ñaït Ña laên xuoáng, Ñöùc Phaät ñaõ ñieàm nhieân baûo caùc ñeä töû raèng: Ñeà Baø Ñaït Ña laø thieän höõu tri thöùc cuûa Ngaøi, nhôø Ñeà Baø Ñaït Ña maø Ngaøi mau thaønh Phaät. Khi bò ngoaïi ñaïo aâm möu sai ngöôøi ñeán nhuïc maï Ngaøi giöõa ñaïi chuùng, Phaät laëng thinh ñeå cho ngöôøi aáy nhieàc maéng. Cuoái cuøng, Ngaøi chæ hoûi laïi moät caâu nhöng haøm bao nhieâu yù nghóa thaâm thuùy, maø chuùng ta caàn phaûi nhôù laáy naèm loøng trong khi taäp taùnh nhaãn nhuïc. Ngaøi hoûi ngöôøi noï:

Khi ngöôøi ñem cho ai moät moùn gì maø hoï khoâng nhaän, thì ngöôøi laøm theá naøo?

Thì toâi ñem veà!

ÔÛ ñaây cuõng vaäy, ta khoâng nhaän nhöõng lôøi nhuïc maï cuûa ngöôøi. Ngöôøi haõy mang veà ñi!

Hôn ai heát, Ngaøi hieåu roõ coâng duïng lôùn lao cuûa nhaãn nhuïc neân tröôùc khi nhaäp Nieát Baøn, Ñöùc Phaät ñaõ daën caùc ñeä töû:

-"Neáu coù ngöôøi ñeán chaët tay chaân caùc oâng, hoaëc xeûo muõi caét tai v.v… caùc oâng cuõng phaûi nhieáp trì töï taâm, chôù neân moùng nieäm saân haän maø laøm trôû ngaïi ñaïo Boà ñeà cuûa caùc oâng, vaø chôù thoát ra lôøi noùi hung aùc, maø bò löûa saân haän ñoát thieâu röøng coâng ñöùc cuûa caùc oâng…"

Phaät coøn taùn thaùn nhöõng ngöôøi nhaãn nhuïc vôùi moät caâu noùi ñeïp ñeõ nhö sau:

"Ngöôøi naøo ngaên ñöôïc phaån noä saép phaùt ra, nhö döøng ñöôïc chieác xe ñang chaïy nhanh, nhö theá môùi ñöôïc goïi laø thieän ngöï, ngoaøi ra chæ laø keû caàm cöông maø thoâi".

Ngöôøi Phaät Töû Phaûi Nuoâi Döôõng Taùnh Nhaãn Nhuïc Nhö Theá Naøo Trong Ñôøi Soáng Haøng Ngaøy?

Tröôùc tieân, ngöôøi döôõng taùnh nhaãn nhuïc phaûi neân nhôù luoân ñieàu naøy: khoâng phaûi vì ñeå ñöôïc ngöôøi ñôøi taùn thaùn, khen ngôïi maø ta nhaãn, khoâng phaûi vì sôï seät tröôùc oai löïc cuûa keû khaùc maø ta nhaãn, khoâng phaûi vì mong ñöôïc chöùc töôùc quyeàn lôïi maø ta nhaãn, khoâng phaûi vì löôøi nhaùc, muoán buoâng xuoâi tay cho khoûe tröôùc cuoäc ñôøi baát coâng maø ta nhaãn, khoâng phaûi vì khoâng bieát nhuïc nhaõ, thieáu nhaân caùch maø ta nhaãn. Neáu vì lyù do treân maø ta nhaãn, thì caùi nhaãn aáy coøn nguy haïi hôn söï phaãn noä, vì noù laø tay sai ñaéc löïc cuûa duïc voïng: tham lam, kieâu maïn, heøn nhaùc, ích kyû… Ta nuoâi döôõng taùnh nhaãn nhuïc laø vì moät ñaïi nguyeän, moät muïc ñích cao quyù, moät tình thöông lôùn lao, moät trí tueä saùng suoát. Ta nhaãn nhuïc laø vì muoán trau gioài ñöùc taùnh, muoán ñoái trò caùi beänh noùng giaän do tham lam, ích kyû, ngaïo maïn, si meâ gaây ra.

Caùi nhaãn treân laù caùi nhaãn ñeâ heøn, caùi nhaãn döôùi môùi laø nhaãn cao quyù, ñuùng theo yù nghóa cuûa giaùo lyù. Caùi nhaãn döôùi môùi laø nhaãn maø chuùng ta caàn nuoâi döôõng haèng ngaøy. Maëc duø ñöùng tröôùc moät hoaøn caûnh nhö theá naøo, cöû chæ chuùng ta luoân luoân dòu daøng, nhaõ nhaën, lôøi noùi chuùng ta luoân luoân oân toàn, ñieàm ñaïm, yù nghó chuùng ta luoân luoân saùng suoát ñeå phaân taùch vì ñaâu coù caûnh aáy, vì sao chuùng ta khoâng neân noùng giaän. Ta phaûi luoân luoân vaän duïng ñeán tình thöông, laø moät thöù nöôùc cam loà coù theå daäp taét bao nhieâu löûa döõ.

ÔÛ ñôøi coù hai nguyeân nhaân laøm cho ngöôøi ta deã giaän hôn ai heát, ñoù laø taùnh tham lam vaø kieâu maïn. Maát cuûa, maát danh, maát nguû… neân sanh ra giaän; thaáy ngöôøi ta phaïm ñeán loøng töï cao, töï ñaïi, töï maõn, töï aùi cuûa mình, neân sanh ra giaän. Cho neân, muoán nuoâi döôõng taùnh nhaãn nhuïc thì tröôùc tieân phaûi caûnh giaùc, ñeà phoøng luoân luoân hai taùnh xaáu aáy. Phaûi tænh taùo, ñöøng ñeå maéc möu chuùng noù. Chuùng raát quyû quyeät, raát nhieàu möu moâ. Coù khi chuùng möôïn tieáng noùi cuûa boån phaän, danh döï, quyeàn lôïi chung ñeå baét ta phaûi hôøn giaän oaùn thuø, coù khi chuùng tæ teâ beân tai ta trong ñeâm vaéng, coù khi chuùng to tieáng buoäc toäi haønh ñoäng nhaãn nhuïc cuûa ta laø nhu nhöôïc, heøn nhaùt, cho neân, chuùng ta phaûi bieát roõ haønh töôùng cuûa nhöõng taùnh xaáu aáy, phaûi ñieàu phuïc ñöôïc chuùng, môùi coù theå thöïc hieän taùnh nhaãn nhuïc moät caùch coù hieäu quaû.

Moãi khi moät noãi böïc boäi, chaùn chöôøng, oaùn töùc saép noåi daäy, chuùng ta haõy bình tónh ñoïc ñi ñoïc laïi maáy caâu thô döôùi ñaây:

"Nhaãn, nhaãn, nhaãn, traùi chuû oan gia tuøng thöû taän!

Nhieâu, nhieâu, nhieâu thieân tai vaïn hoïa nhöùt teà tieâu;

Maëc, maëc, maëc, voâ haïn thaàn tieân töøng thöû ñaéc;

Höu, höu, höu, caùi theá coâng danh baát töï do".

(Nhaãn, nhaãn, nhaãn- thaân nhaãn, mieäng nhaãn, taâm nhaãn-thì nhöõng ñieàu traùi chuû oan gia töø ñaây ñöùt daây heát. Nhòn, nhòn, nhòn, thì ngaøn tai muoân hoïa ñeàu tieâu tan, Nín, nín, nín, thì caûnh giôùi thaàn tieân voâ haïn cuõng do ñaáy maø ñöôïc, Thoâi, thoâi, thoâi, thì nhöõng coâng danh lôùn lao nhaát treân theá giôùi cuõng khoâng laøm gì ñöôïc ta).

Laøm ñöôïc nhö theá, trong moïi ñòa haït, trong moïi hoaøn caûnh, trong moïi thôøi gian thì taùnh nhaãn nhuïc cuûa Phaät ñaõ saün coù ôû traïng thaùi tieàm phuïc trong ta seõ ñöôïc hoaøn toaøn bieåu loä.

HYÛ XAÛ

Ñònh nghóa:

Hyû laø vui hay muoán noùi cho ñuû laø tuøy hyû: vui theo, cuøng vui vôùi ngöôøi khaùc. Phaûn nghóa cuûa hyû laø ö (buoàn phieàn).

Xaû laø boû, khoâng chaáp, khoâng ghi giöõ trong loøng. Phaûn nghóa cuûa xaû laø coá chaáp.

Hyû xaû laø hai haïnh laønh, coù hai nghóa, hai phaïm vi, nhöng thöôøng ngöôøi ta hay noùi chung vôùi nhau, vì chuùng noù coù töông quan maät thieát, laøm nhaân laøm quaû cho nhau.

Trong moät taàng baäc thaáp thì xaû laøm nhaân cho hyû, nghóa laø muoán vui theo vôùi ngöôøi, muoán laøm cho ngöôøi vui, thì tröôùc tieân mình phaûi ñöøng chaáp, phaûi xaû boû nhöõng ñieàu ngang traùi, nhöõng ñieàu thieät thoøi sæ nhuïc maø ngöôøi khaùc ñaõ laøm cho ta. Neáu ta chöa coù theå boû qua nhöõng ñieàu aáy ñöôïc thì khoâng theå naøo ta vui ñöôïc vaø laøm cho ngöôøi khaùc vui ñöôïc.

Nhöng trong moät töøng böïc cao hôn, hyû cuõng caàn phaûi xaû. Neáu chaáp chaët caùi hyû aáy, cho noù laø naác thang cuoái cuøng maø khoâng rôøi noù ñeå tieán leân nöõa, thì caùi hyû aáy raát deã trôû thaønh öu.

Taùnh Chaát Cuûa Hyû Xaû Trong Ñaïo Phaät:

Hyû cuûa ñaïo Phaät khoâng coù nghóa laø vui ñuøa moät caùch voâ tö, khoâng phaûi laø khoâng cho caùi gì laø quan troïng, khoâng phaûi laø "phôùt qua" taát caû, ñeå ñöôïc vui cöôøi moät caùch aøo aït, soâi noåi "roài ngaøy mai ra sao thì ra". Hyû ñaây khoâng phaûi laø buoâng thaû coõi loøng ñeå vui theo nhöõng caûnh duïc laïc ôû ñôøi, cuõng khoâng phaûi laø taùn thaønh, tuøy hyû ñeå cho ngöôøi ta laøm quaáy, laøm aùc.

Hyû cuûa ñaïo Phaät laø vui theo nhöõng ñieàu chaân thieän, myõ; laø vui vì thaáy ngöôøi khaùc taïo nhaân laønh, ñöôïc quaû toát; laø vui vì mình laøm cho ngöôøi vaø chuùng sanh ñöôïc vui. Caùi vui ôû ñaây phaùt sanh töø loøng töø bi, bình-ñaúng, chöù khoâng phaûi laø vì moät lyù do ích kyû naøo khaùc, caùi vui bao la roäng lôùn toaøn thieän, coù taùnh caùch giaûi thoaùt, thanh tònh, chöù khoâng phaûi heïp hoøi, thieån caän. Caùi xaû ôû ñaây cuõng khoâng phaûi chæ laø söï tha thöù, khoan dung ñoái vôùi nhöõng ai ñaõ laøm ta ñau khoå; khoâng phaûi chæ laø söï vöùt boû ra khoûi loøng ta nhöõng böïc boäi, xoùt ñau maø ngöôøi khaùc ñaõ gieo vaøo loøng ta; khoâng phaûi chæ laø boû qua nhöõng gì traùi tai gai maét ñoái vôùi ta. Xaû ôû ñaây coù taùnh caùch tuyeät ñoái, nghóa laø boû ra ngoaøi taát caû, khoâng chaáp tröôùc moät caùi gì, duø laø vaät chaát hay tinh thaàn, duø laø xaáu xa hay toát ñeïp, duø laø ôû ñòa vò phaøm phu hay ñaõ chöùng ñöôïc quaû thaùnh. Neáu coøn chaáp tröôùc naém giöõ moät caùi gì laø coøn caùi ngaõ, maø coøn caùi ngaõ laø coøn taát caû, nghóa laø coøn chöa giaûi thoaùt.

Noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø ngöôøi tu haønh phaûi nhaém maét bòt tai ñeå khoâng thaáy, khoâng nghe gì caû; khoâng phaûi laø döûng döng tröôùc moïi söï moïi vaät nhö ñaù, nhö goã, khoâng phaûi laø khoâng laøm gì caû, ñöùng khoanh tay nhö töôïng ñaù-Khoâng! ngöôøi theo haïnh Xaû vaãn thaáy, vaãn nghe, nhöng khoâng ñaém saéc, meâ thanh, khoâng ñeå cho mình vöông vaán vaøo caùi thaáy caùi nghe aáy; ngöôøi theo haïnh Xaû vaãn laøm vieäc, laøm vieäc nhieàu hôn ai caû, nhöng vaãn khoâng thaáy mình coù laøm gì caû, nhaát laø khi laøm ñöôïc nhöõng vieäc coù keát quaû toát ñeïp.

Coâng Naêng Cuûa Hyû Xaû:

Neáu ñem so saùnh vôùi taùnh nhaãn nhuïc thì Hyû xaû coøn cao hôn moät baäc. Taùnh nhaãn nhuïc laøm cho ta khoâng phaùt ra noùng giaän, böïc töùc, laøm cho ta coù söùc chòu ñöïng nhöõng khoå nhuïc, ñau xoùt ôû ñôøi; noù caûn ngaên caùi xaáu khoâng cho phaùt ra. Coøn taùnh Hyû xaû laøm cho loøng ta nheï nhaøng thö thaùi phaùt ra caùi vui hoàn nhieân trong saùng. Nhaãn nhuïc nhö ngöôøi ñang gaùnh moät gaùnh naëng, phaûi luoân luoân coá gaéng ñi cho ñeán ñích. Hyû xaû nhö ngöôøi ñaõ truùt ñöôïc gaùnh naëng, thaân xaùc nheï nhaøng, taâm hoàn khoan khoaùi, vui veû, khoâng baän taâm veà moät ñieàu gì nöõa. Nhaãn nhuïc nhö ngöôøi ñieàu phuïc voi döõ, luoân luoân phaûi ñeà phoøng, lao taâm khoå trí, ñeå cho noù khoûi phaù phaùch. Hyû xaû nhö ngöôøi côõi ngöïa hay ñaõ thuaàn, coù theå thaûnh thôi ngao du ñaây ñoù, maø khoâng caàn chuù yù ñeán con vaät mình ñang côõi.

Do ñoù, ngöôøi coù taùnh Hyû xaû, bao giôø neùt maët cuõng vui töôi, nuï cöôøi luoân luoân nôû roäng treân moâi, taâm hoàn saùng suûa, phoùng khoaùng nhö moät gian phoøng roäng, maø taát caû caùc cöûa ñeàu môû toang cho aùnh saùng khoâng khí traøn vaøo. Ngöôøi Hyû xaû luoân luoân ñöôïc caûm meán vaø ñöôïc tieáp ñoùn noàng haäu khaép nôi, vì ñaõ gaây ñöôïc tín nhieäm vaø ñem khoâng khí hoøa vui laïi cho moïi ngöôøi.

Rieâng ñoái vôùi mình, ngöôøi coù taùnh Hyû xaû khoâng bao giôø bò phieàn naõo quaáy nhieãu, khoâng coù thuø ñòch ngaên laïi, ñöôïc nhieàu trôï duyeân cho neân deã tieán böôùc treân ñöôøng ñaïo vaø mau chöùng quaû Boà ñeà.

Göông Hyû Xaû Cuûa Ñöùc Boån Sö Thích Ca:

Hình aûnh Ñöùc Boån-sö ñaõ ñöôïc ngöôøi ñôøi sau taïc laïi trong caùc pho töôïng vôùi nuï cöôøi hieàn hoøa, thanh thoaùt ôû treân moâi. Nuï cöôøi aáy töôïng tröng cho loøng töø bi, hyû xaû cuûa Ngaøi. Moät pho töôïng khoâng coù ñöôïc nuï cöôøi aáy cuõng nhö khoâng coù ñöôïc ñoâi maét töôïng tröng cho trí tueä, pho töôïng aáy chöa phaûi laø töôïng Ñöùc Boån Sö Thích Ca, vì noù thieáu maát nhöõng ñöùc taùnh caên baûn caàn thieát ñaõ ñöa Ngaøi leân ñòa vò Phaät, vaø ñaõ laøm cho ngöôøi ñôøi sau phaân bieät ñöôïc Ngaøi vôùi caùc vò Giaùo chuû khaùc.

Veà vaät chaát, Ñöùc Phaät tröôùc khi xuaát gia ñaõ hoan hyû xaû boû nhöõng gì quí baùu nhaát maø ngöôøi phaøm phu ít coù theå coù ñöôïc: ngai vaøng, ñieän caùc, aên ngon, maëc aám, ngoïc ngaø, chaâu baùu, vôï ñeïp, con ngoan…

Veà tinh thaàn, Ngaøi xaû boû taát caû nhöõng gì xaáu xa maø con ngöôøi coù theå coù, do voâ minh, di truyeàn, taäp quaùn, nghieäp baùo gaây neân. Ngaøi boû qua taát caû nhöõng aùc yù vaø haønh ñoäng nhieãu haïi Ngaøi, cuûa boïn Ñeà baø ñaït ña, A xaø theá, chaøng Voâ naõo, coâ gaùi ngoaïi ñaïo ñoän buïng vu oan cho Ngaøi… Ngaøi ñaõ khoâng chaáp nhaát, buoàn phieàn, maø coøn thöôøng xoùt teá ñoä cho hoï.

Ngaøi xaû boû luoân taát caû nhöõng keát quaû toát ñeïp maø Ngaøi ñaõ thaønh töïu, laøm taát caû moïi vieäc quyù baùu treân ñôøi maø vaãn töï thaáy khoâng laøm gì caû. Ngaøi hoan hyû boû daàn, boû daàn cho ñeán khi khoâng coøn gì ñeå boû nöõa. Ngaøi boû ra, boû ra taát caû, vôùi moät nuï cöôøi treân moâi, moät noãi thanh thoaùt trong loøng. Ngaøi vui caùi vui cuûa ngöôøi khaùc, vui nhö caùi vui cuûa ngöôøi meï khi thaáy con nhoû baäp beï noùi nhöõng tieáng ñaàu tieân, hay böôùc nhöõng böôùc chaäp chöõng. Caùi vui cuûa Ngaøi khoâng phaân bieät thaân sô, khoâng coù töøng baäc cao thaáp, thoaùt ra ngoaøi voøng bæ, thöû, bao giôø cuõng hoàn nhieân trong saùng. Noãi vui aáy ñaõ ñöôïc theå hieän trong nuï cöôøi baát taän ôû treân ñoâi moâi nhöõng pho töôïng cuûa Ngaøi, vaø ñaõ laøm cho taát caû Phaät-giaùo-ñoà treân theá giôùi caûm meán, kính yeâu.

Ngöôøi Phaät Töû Phaûi Döôõng Taùnh Hyû Xaû Nhö Theá Naøo Trong Ñôøi Soáng Haèng Ngaøy?

Tröôùc tieân trong phaïm vi thaáp nhaát, ngöôøi Phaät töû phaûi taäp taùnh khoan hoøa ñoä löôïng, bieát tha thöù nhöõng loãi laàm cuûa ngöôøi chung quanh. Ñöøng ghi vaøo loøng, ñöøng chaáp neä nhöõng lôøi noùi, cöû chæ, haønh ñoäng khoâng ñeïp ñeõ cuûa ngöôøi khaùc ñoái vôùi ta. Haõy nghó raèng ñoù laø nhöõng ñieàu sô xuaát vì voâ tình hay vuïng veà maø ra. Neáu ta coù baèng chöùng veà loøng xaáu xa, ñoäc aùc cuûa ngöôøi muoán haïi ta ñi nöõa thì cuõng neân töï nhuû raèng nhöõng ngöôøi aáy ñaùng thöông hôn ñaùng traùch, vì hoï thieáu saùng suoát, thieáu caên laønh; vaø suï thieáu thoán aáy seõ ñem laïi cho ñôøi hoï nhieàu ñau khoå laém roài ta khoâng neân laøm cho hoï ñau khoå hôn nöõa. Neáu ta oâm aáp nhöõng noãi böïc töùc oaùn thuø thì ta chæ taïo cho ta theâm nhieàu ñau khoå, nhö ta bò baén truùng muõi teân ñoäc maø khoâng chòu ruùt ra.Ta seõ maát aên maát nguû, maát thì giôø, maát bình tónh trong coâng vieäc laøm aên, tu hoïc. Ta seõ ung ñoäc ñôøi ta moät caùch khôø daïi, voâ ích; vaø ung ñoäc luoân caû gia ñình, xaõ hoäi trong aáy ta ñang soáng nöõa.

Tieán leân moät taàng cao hôn, ta phaûi taäp bieán daàn taùnh thuø gheùt ra thaønh taùnh hoan hyû. Thaáy ngöôøi khaùc thaønh coâng, ta khoâng ghanh gheùt, duø ñoù laø keû ñaõ laøm cho ta ñau khoå! Traùi laïi, ta coøn vui möøng vôùi hoï, hoan hyû taùn thaùn söï thaønh coâng cuûa hoï, nhaát laø khi söï thaønh coâng aáy tieán veà neûo thieän, höôùng ñeán muïc ñích giaûi thoaùt.

Tieán leân moät taàng cao hôn nöõa, ta phaûi taäp xaû boû nhöõng gì ta quyù baùu duø vaät chaát hay tinh thaàn. Coù boû bôùt haønh lyù naëng neà, ta môùi ñi xa ñöôïc, môùi leân cao ñöôïc. Neáu ta oâm giöõ moät caùi gì, thì caùi aáy chæ laøm vöôùng chaân ta, níu ta laïi. Trong ñôøi, ta thöôøng thaáy nhöõng ngöôøi giaøu coù bao nhieâu, chöùc phaän bao nhieâu, laïi baän bòu, vöông vaán baáy nhieâu, nhö chim vöôùng phaûi löôùi, caøng gôõ caøng maéc theâm.

Veà phöông dieän tu haønh cuõng theá, nhöõng ngöôøi chöùng ñöôïc quaû naày quaû naáy khaùc maø chaáp chaët quaû aáy thoûa maõn vôùi söï thaønh coâng cuûa mình, nhöõng ngöôøi coá chaáp nhö theá, khoâng bao giôø tieán ñöôïc xa. Cho neân ngöôøi Phaät töû phaûi taäp xaû daàn, xaû taát caû. Con taèm sôû dó thaønh böôùm bay löôïn ñoù ñaây, vì noù ñaõ rôøi boû caùi keùn, duø ñoù laø moät caùi keùn baèng tô vaøng oùng aùnh, aám aùp, ñeïp ñeõ mòn maøng voâ cuøng. Cuøng moät nghóa aáy, Ñöùc Phaät coù daïy:"Nieäm maø khoâng chaáp coù nieäm môùi laø nieäm, haønh maø khoâng chaáp coù haønh môùi laø haønh, noùi maø khoâng chaáp coù noùi môùi laø noùi, tu maø khoâng chaáp coù tu môùi laø tu" (Kinh 42 chöông).

Nhöng xaû maø buoàn raàu thì toát hôn laø ñöøng xaû. Xaõ khoâng phaûi laø moät söï hy sinh thöôøng laøm cho ngöôøi hy sinh phaûi ñau khoå. Xaû maø coøn tieác nuoái, coøn than thôû cho caùi maø mình ñaõ boû ñi, xaû vôùi boä maët buoàn raàu, than khoùc nhö keû ñi ñöa ñaùm ma, xaû nhö theá naøo coù ích gì?

Xaû phaûi ñi ñoâi vôùi hyû. Phaûi xaû vôùi veû maët haân hoan, vui möøng nhö ngöôøi tuø khi thaùo gôõ xieàng xích. Ta sung söôùng, vui möøng vì thaáy mình nheï nhaøng, khoan khoaùi hôn tröôùc. Xaû laø moät cöû chæ thaùo gôõ ñeå ñöôïc giaûi thoaùt, cho neân ta vui möøng; chöù khoâng phaûi laø moät söï troùi buoäc maø phaûi khoùc than.

Phaùt trieån ñöôïc taùnh hyû xaû nhö theá, töùc laø döôõng taùnh hyû xaû cuûa Phaät maø ta ñaõ saün coù, ôû traïng thaùi tieàm taøng trong ta.

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM