BẠT HUYỀN THOẠI BỒ ÐỀ ÐẠT MA
"Thiếu Thất
cửu niên vô nhất ngữ"
Huệ Trung Trần
Quốc Tảng
Tổ Ðạt Ma cỡi
sóng qua Ðông Ðộ.
Tổ Ðạt Ma vào
đất Ngụy, đường đường như một kiếm khách chốn hải tần.
Tổ Ðạt Ma "đơn
đao trực nhập" triều đình Lương Võ Ðế, nói pháp như chuyển sóng.
Tổ Ðạt Ma chín
năm trầm hùng ngồi nhìn vách đá chùa Thiếu Lâm.
Tổ Ðạt Ma kỳ
diệu ban pháp an tâm.
Tổ Ðạt Ma cỡi
bè lau về Thiên Trúc.
Tổ Ðạt Ma xách
một chiếc dép phi hành trên ngọn Thông Lãnh.
Tổ Ðạt Ma...
và Tổ Ðạt Ma...
Bao nhiêu câu
chuyện truyền kỳ kết hào quang đưa nhà sư mắt biếc đất Hồ (1) vào huyền
sử.
Từ Tung Sơn,
sừng sững bên vách đá chùa Thiếu Lâm, bóng người ngả dài suốt lịch sử Ðông
phương như một tượng trưng thuần túy của Ðạo. Ngót mười lăm thế kỷ, lòng
người còn nghe đồng vọng tiếng Người nói; chốn già lam còn nghe vang dội
bước Người đi.
Người đi qua
không gian, hiển hiện như chưa từng có.
Tổ Ðạt Ma đi
qua không gian, hiển hiện như chưa từng không.
Người đi thẳng
vào sự thật, dẫm nát dư luận.
Người đi thẳng
vào lòng người, không mặt nạ.
Ðối với Người,
sự thật là sự thật, không được trả giá. Trả giá với sự thật là ký kết với
ma. Con người đang đi xuống quá rồi, thế đạo đang nghiêng ngửa giữa sắc
tướng, cần cấp thời chận đứng đà tuột dốc; cần vươn mình mở lấy một con -
đường - không - con - đường, cần nhảy thẳng vào tâm điểm của cuộc sống,
của giác ngộ. Căn bệnh đã quá trầm trọng, cần bạo tay thọc thẳng mũi dao
vào tròng ung thư. Trong tinh thần vô úy ấy, Người đã thét giữa những con
người bé nhỏ chúng ta chơn lý tối hậu: quách nhiên vô thánh.
Sống là đạo,
ngoài ra không có đạo nào khác. Ðạo nào khác đều tìm thánh bỏ phàm, đều
ham ngộ ghét mê, đều bỏ đời cầu đạo, đều tự trói buộc mình:
"Bất dữ phàm
thánh đồng triền,
Siêu nhiên
danh chi viết Tổ"
(Chẳng cùng
phàm thánh sánh vai,
Vượt lên mới
gọi là Tổ).
Cho nên bất cứ
phương tiện nào của cuộc sống cũng là đạo. Bắt nguồn tự vách núi Tung Sơn,
đạo sống Thiền thấm nhuần khắp giải đất Á Ðông, nung sanh lực cho mấy ngàn
năm văn hóa.
Cho nên uống
trà cũng là đạo, trà đạo: trà thiền nhất vị
Võ thuật cũng
là đạo, nhu đạo: đạo lấy mềm thắng cứng.
Cắm hoa, viết
chữ, bắn cung cũng là đạo, đạo luyện phép vô tâm, để cho sự vật tự nó sắp
xếp một cách viên mãn nhứt.
Cho đến xách
nước, bửa cũi cũng là đạo:
Bửa củi là
diệu dụng,
Xách nước ấy
thần thông.
(Bàng Uẩn)
Im lặng cũng
là đạo:
Ði cũng thiền,
ngồi cũng thiền,
Nói, im, động
tịnh thể an nhiên.
(Huyền Giác)
Sau khi Tổ
viên tịch, vấn đề giải thoát được nêu lên với tất cả tinh thành của hàng
đệ tử. Người ta tự hỏi nhau: "Tổ truyền gì cho Huệ Khả? Bí quyết của pháp
Phật là gì? Huyết mạch của đạo thiền là gì? Thực chất của giác ngộ là gì?
v.v...". Bao nhiêu câu hỏi nóng hổi đặt dài theo bước chân người cầu đạo
suốt mười lăm thế kỷ, và có thể đúc kết lại trong câu hỏi độc đáo sau đây
của phép tu thiền: "Như hà nhị Tổ sư lai ý". (Ý nghĩa tối yếu của việc Tổ
sư qua Tàu là gì?).
Ðáp lại tấc
lòng tinh thành ấy, người ta nhận được những câu trả lời quái dị như sau:
Sư Hương Lâm
nói: ngồi lâu thấm mệt.
Sư Cửu Phong
nói: một tấc lông rùa nặng chín cân.
Sư Triệu Châu
nói: Cây bách ở trước sân v.v...
Lối nói ngược
ngạo đó gọi là công án. Trong số 1.700 công án thiền, riêng về câu hỏi
trên chiếm đến trên trăm câu, đủ biết tổ Ðạt Ma luôn luôn có mặt ở khắp
nẻo thiền. Nên một ông sư Phù Tang nói:
"Người nào lấy
hư không làm giấy, lấy sóng trùng dương làm mực, lấy núi Tu Di làm bút,
viết được năm chữ: Tổ Sư tây lai ý, thì sãi tôi xin trải tấm tọa cụ ra
đảnh lễ dưới chân."
Sở dĩ người
nào hiểu được, chẳng hạn câu nói "bách ở trước sân" (đình tiền bách thọ
tử) của Triệu Châu là cùng lúc hiểu được tất cả câu nói khác, tất cả đạo
thiền, tất cả pháp Phật. Một công án là một hột bồ đề xâu chung với vô số
hột khác thành một chuỗi bồ đề vô tận; cho nên đập bể một hột bồ đề là
toàn xâu chuỗi bung ra; nắm được một công án là nắm trọn, là thông suốt
tâm Phật ý Tổ.
Tuy nhiên,
muốn hiểu được "ý nghĩa của Tổ sư qua Tàu" không phải suy luận mà được,
cần phải sống chết với nó, mang nó trong thịt da như Tôn Hành Giả mang cái
niệt kim cô quanh đầu. Khi Tôn về tròn xong công quả thì cái niệt đau khổ
kia bỗng chốc hóa thành không; cũng vậy, khi người tìm đạo "quán" được một
công án, thì công án ấy cũng như vô số công án khác, bỗng hóa thành vô
nghĩa, thừa thải, như một trò đùa rẻ tiền.
Dù vậy, suốt
thời gian chưa quán được thì công án là một mũi tên oan nghiệt bắn thẳng
vào mạng sống, nhổ không ra, muốn chết quách cũng không chết được. Ðó là
tâm trạng cùng quẩn, thai nghén cho biến cố ngộ đạo. Tâm trạng ấy được ví
như tâm trạng của người:
"Leo lên cây,
miệng cắn vào một cành cây, hai tay buông thỏng giữa hư không, hai chân
không bám vào đâu được. Tình cờ dưới gốc cây có người hỏi vọng lên: "Ý của
Tổ sư qua Tàu là gì?". Người trên cây không trả lời thì không được, mà trả
lời thì rơi xuống hốt xương". (Theo Vô môn quan).
Người kể câu
chuyện cổ quái trên đặt câu hỏi: Trong hoàn cảnh ấy, chính người đó phải
làm sao?
"Phải làm
sao?"
Ðó là bí thuật
của Thiền Ðông độ, mà Ðạt Ma là Sơ Tổ: một huyền thoại của muôn đời.
GHI CHÚ:
(1)
Bích nhãn Hồ Tăng. |