Kinh sach

PHAÀN THÖÙ HAI: PHAÀN CHAÙNH TOÂNG

CHÖÔNG I: CHÆ BAØY CHAÂN TAÂM

MUÏC MOÄT: GAÏN HOÛI CAÙI TAÂM

I. NGUYEÂN DO CUÛA THÖÔØNG TRUÏ VAØ LÖU CHUYEÅN.

Kinh: Phaät baûo OÂng Anan: “OÂng vôùi Ta ñoàng phaùi, tình nhö anh em ruoät. Khi oâng môùi phaùt taâm, thì ôû trong Phaät Phaùp, thaáy töôùng toát gì maø boû ñöôïc nhöõng aân aùi saâu naëng cuûa theá gian?”

OÂng Anan baïch Phaät: “Toâi thaáy ba möôi hai töôùng cuûa Nhö Lai toát ñeïp laï thöôøng, hình theå saùng suoát nhö ngoïc löu ly. Thöôøng töï suy nghó : töôùng aáy khoâng theå do Duïc AÙi sanh ra. Vì sao? Thöù daâm duïc nhô nhôùp, tanh hoâi keát caáu, maùu muû xen loän, laøm sao sanh ñöôïc thaân vaøng choùi trong saïch saùng ngôøi nhö vaäy, neân toâi khao khaùt ngöôõng moä xuoáng toùc maø theo Phaät”.

Thoâng raèng: OÂng Anan nhôø coù caùi suy nghó naøy laøm goác reã cho taâm ñaïo ban ñaàu, neân khi gaëp huyeãn thuaät, chaúng coù quaù ñoãi hoa maét meâ loaïn, duø ñaõ vaøo nhaø daâm maø chöa phaù huûy Giôùi Theå. Nhöng chæ laáy ba möôi hai töôùng toát maø thaáy Nhö Lai, khoâng khoûi duøng Saéc maø thaáy, laáy Tieáng maø caàu, neân coøn trong taø giaûi, ñoái vôùi Chaân Phaùp Thaân cuûa Phaät coøn xa xoâi laém. Thieàn sö Tuøy Chaâu Phaùp Vi thöôïng ñöôøng [Leân toøa thuyeát phaùp.]raèng: “Caùi Phaùp Thaân khoâng coù hình töôùng, chaúng theå duøng aâm thanh tìm caàu. Dieäu ñaïo tuyeät heát lôøi noùi, ñaâu phaûi laáy vaên töï maø hieåu. Cho duø sieâu Phaät, vöôït Toå vaãn coøn rôi vaøo theàm böïc. Duø cho coù noùi dieäu, baøn huyeàn roát cuoäc cuõng treo moâi raêng. Caàn phaûi: choã coâng ñöùc chaúng höôûng chuùt coâng lao, hình aûnh veát tích chaúng coøn löu laïi; caây khoâ hang laïnh [Ñaây laø lôøi noùi yù cuûa moät vò Toå trong tích Baø Töû Thieâu Am - moät coâng aùn. Tích raèng: Xöa, coù moät ngöôøi baø töû (baø goaù) Cung caáp cho moät vò am chuû traûi qua hai möôi naêm. Moät ngaøy kia, sai ñöùa tôù gaùi hoûi: “Hieän nay nhö theá naøo?”. Am chuû ñaùp : “Caây khoâ heùo döïa hang nuùi laïnh. Ba naêm (muøa laïnh) Khoâng hôi aám (Khoâ moäc yû haøn nham. Tam ñoâng voâ noaõn khí)”. Tôù gaùi veà thuaät laïi y nhö vaäy. Baø noùi : “Ta hai möôi naêm ñaõ daâng cuùng cho ñöùa phaøm tuïc aáy”. Beøn baûo ñuoåi ñi, roài lieàn ñoát caùi am. Ñaây laø lôøi toû yù neân ñaïo roài cuûa Toå maø baø goùa aáy khoâng hieåu ñoù thoâi.] roát thaûy voâ tri; ngöôøi huyeãn ngöïa goã, tình thöùc ñeàu khoâng. Chöøng aáy môùi thoûng tay vaøo chôï, chuyeån thaân loaøi khaùc. Khoâng thaáy ñaïo, thì: “Nôi ñaát voâ laäu naøo ôû ñöôïc. Ñaønh veà caùt laïnh khoùi söông naèm”.

Ñoái vôùi choã naøy toû hieåu thì naøo phaûi ñôïi thaáy caùi thaân vaøng choùi trong saïch môùi goïi laø Nhö Lai ö?

Kinh : Phaät daïy: “Laønh thay, Anan! Caùc oâng phaûi bieát: taát caû chuùng sanh töø voâ thuûy ñeán nay, soáng cheát noái nhau, ñeàu do khoâng bieát caùi Chaân Taâm Thöôøng Truï [Haèng coøn], Theå Taùnh voán trong saïch saùng suoát, maø laïi duøng caùc Voïng Töôûng. Caùc töôûng naøy chaúng chaân thaät, neân môùi coù söï chuyeån ñoäng troâi laên.

Thoâng raèng: OÂng Anan aân caàn, tha thieát thöa hoûi Phaùp Moân Vi Dieäu Xa Ma Tha, Tam Ma, Thieàn Na laø nhöõng phöông tieän ban ñaàu nhôø ñoù möôøi phöông Nhö Lai ñaéc thaønh Chaùnh Giaùc. Chính laø muoán bieát caùi Chaân Taâm Thöôøng Truï, Taùnh Theå trong saïch saùng suoát, laø caùi Baûn Theå Baát Dieät khoâng bò xoay chuyeån luaân hoài. OÂng ñaõ noùi “Töôùng aáy chaúng phaûi do AÙi Duïc sanh ra”, laø ñaõ hieåu roõ raèng Duïc AÙi nhô nhôùp, Voïng Töôûng taïp loaïn chính laø caùi goác reã Sanh Töû töø voâ thuûy ñeán giôø. Cho neân Phaät môùi khen raèng “Laønh thay!” Caùi Chaân Taâm Thöôøng Truï, voán khoâng sanh ra vaø dieät maát. Vöøa khôûi voïng töôûng lieàn nhaäp luaân hoài. Khoâng phaûi chæ coù Duïc AÙi naëng neà, nghieäp döõ ña mang ñeàu chaúng phaûi chôn, maø baäc Thanh Vaên, Duyeân Giaùc chöa heát loøng chaáp tröôùc thì cuõng ñeàu laø Voïng. Voïng töôûng heát saïch thì Taùnh Theå saùng suoát, voán töï Voâ Sanh, laøm sao maø coù luaân chuyeån. Toaøn caû boä kinh ñeàu phaùt minh yù chæ naøy. Cho neân, bieát caùi Chaân Taâm Thöôøng Truï, töùc laø Thaáy Taùnh, Thaáy Taùnh thì Voâ Söï vaäy.

Ngaøi Linh Vaân [Toå Chí Caàn thieàn sö, ñôøi Ñöôøng, ôû nuùi Linh Vaân. Ban ñaàu ôû Nguïy Sôn, nhaân thaáy hoa ñaøo maø toû ngoä ñaïo] thöôïng ñöôøng daïy: “Hôõi caùc nhaân giaû, heã coù daøi coù ngaén laø chaúng coù Thöôøng. Haõy xem boán muøa hoa coû, hoa nôû laù rôi. Xöa nay trôøi ngöôøi baûy neûo, Ñaát Nöôùc Gioù Löûa, thaønh hoaïi chuyeån vaàn, nhaân quaû noái nhau, ba ñöôøng aùc khoå, maûy loâng coïng toùc chöa töøng theâm bôùt, chæ coù caùi goác thaàn thöùc laø thöôøng coøn. Haïng Thöôïng Caên gaëp baïn laønh soi saùng, ngay ñaây laø Giaûi Thoaùt, tröôùc maét laø ñaïo traøng. Böïc Trung, böïc Haï si meâ aùm ñoän, chaúng soi suoát ñöôïc, meâ chìm trong ba coõi, luaân chuyeån töû sinh. Ñöùc Thích Toân vì hoï, taát caû Trôøi ngöôøi, maø daïy doã chöùng minh, toû baøy con ñöôøng Voâ Thöôïng. Caùc oâng laïi am hieåu chaêng?”

Coù vò taêng hoûi: “Laøm sao ñeå ra khoûi Sanh Laõo Beänh Töû?”

Ngaøi ñaùp:

“Nuùi xanh nguyeân chaúng ñoäng

Maëc tình maây qua laïi”.

(Thanh sôn nguyeân baát ñoäng

Phuø vaân nhaäm khöù lai).

Caâu naøy ñuû ñeå chuù thích ñoaïn kinh treân. Khoâng theå theâm bôùt moät chöõ.

Kinh: “Nay oâng muoán hoïc ñaïo Boà Ñeà Voâ Thöôïng, phaùt minh Chôn Taùnh thì phaûi laáy Taâm Ngay Thaúng (Tröïc Taâm) maø traû lôøi choã Ta hoûi. Möôøi phöông Nhö Lai ñoàng moät con ñöôøng maø ra khoûi Sanh Töû ñeàu laø bôûi Taâm Ngay Thaúng. Taâm maø noùi laø Ngay Thaúng, töùc laø töø ñòa vò ñaàu tieân cho ñeán cuoái cuøng, suoát trong khoaûng giöõa, cöù nhö theá, moät möïc khoâng coù nhöõng töôùng quanh co.

Thoâng raèng: Hieäp Luaän noùi: “ÔÛ ñaây, ñaëc bieät noùi laø Chaân Phaùt Minh Taùnh, vaäy thì cuõng coù Voïng Phaùt Minh Taùnh sao? Coù chöù. Laøm sao ñeå phaân bieät? Ñaùp: Voâ taâm tuøy maëc xoay vaàn maø khaép bieát, voán maàu nhieäm saùng soi maø haèng vaéng laëng, aáy laø Chaân Phaùt Minh Taùnh”. Choã noùi “Möôøi phöông Nhö Lai ñeàu cuøng moät ñöôøng maø ra khoûi Sanh Töû ñeàu do Tröïc Taâm” laø theá. Coøn nghòch vôùi thôøi tieát, boû lôõ nhaân duyeân, laáy voïng töôûng maø gaéng göôïng hieåu bieát, laø Voïng Phaùt Minh Taùnh. Choã noùi “Duøng caùc voïng töôûng, voïng töôûng naøy chaúng chaân thaät neân coù luaân hoài” chính laø theá. Voán laø moät Theå, nhöng bôûi vì khoâng coù töï taùnh, khoâng coù thôøi gian, neân tuøy choã duøng maø coù sai khaùc ñoù thoâi. Tuøy maëc xoay vaàn, haèng haèng vaéng laëng maø Hay Bieát, aét hôïp vôùi Boån Taùnh [Caùi ñöùc taùnh xöa nay coù laâu roài vaäy.] nhieäm maàu. Nghòch thôøi lôõ duyeân maø Bieát, aét hôïp vôùi Traàn Caûnh hö voïng.

Ngaøi Maõ Minh [Nhaø Ñaïi Thöøa luaän sö ra ñôøi 600 naêm sau khi Phaät nhaäp tòch. Teân tieáng Phaïn laø As’vaghosa. Hoïc troø cuûa Hieáp tröôûng laõo] daïy: “Caùi Boån Taùnh voán trong saïch, bôûi vì Voâ Minh baát giaùc maø hieän ra töôùng taâm oâ nhieãm. Tuy coù taâm oâ nhieãm, Boån Taùnh vaãn thöôøng saùng suoát trong saïch. Caùi töôùng cuûa taâm oâ nhieãm laø voâ minh ñang hieän haønh. Coøn Boån Taùnh saùng saïch laø caùi Trí Theå Baát Ñoäng”.

Coù vò taêng hoûi Toå Vaân Am: “Luaän Taïp Hoa noùi: Caùi voâ minh ñang hieän haønh töùc laø Nhö Lai Baát Ñoäng Trí. Ñieàu naøy thaät khoù tin, laøm sao hieåu ñöôïc?”

Khi aáy coù moät ñoàng töû ñang queùt ñaát.

Toå Am beøn goïi. Ñoàng töû quay ñaàu laïi.

Toå Am noùi: “Chaúng phaûi laø Baát Ñoäng Trí ñoù sao?”

Laïi hoûi: “Caùi Phaät Taùnh cuûa ngöôi nhö theá naøo?”

Ñoàng töû nhìn qua traùi, qua phaûi, nhö khoâng vaäy roài boû ñi.

Toå Am noùi: “Chaúng phaûi laø voâ minh hieän haønh ñoù sao?”

Chaân Phaùt Minh Taùnh aáy, nhö aùnh saùng cuûa haït minh chaâu, thöôøng töï soi haït chaâu. Ñöùc Khoång Töû daïy “Khoâng nghó quaáy”, laø cuõng gaàn gioáng vaäy. Coøn Voïng Phaùt Minh Taùnh thì ví nhö phöông Ñoâng trôøi saép saùng, trong khoaûng lôø môø, coù chuùt boùng saéc. Kinh Dòch noùi “Choã môø toái hoãn taïp maø saùng”, laø gaàn gioáng vaäy.

Kinh: “Anan, nay Ta hoûi oâng: “Ñöông khi oâng do ba möôi hai töôùng cuûa Nhö Lai maø phaùt taâm thì oâng laáy caùi gì maø thaáy vaø caùi gì öa thích?”

Thoâng raèng: Ñaây laø choã töø töø daãn duï tröôùc heát cuûa Theá Toân. Ñöùc Theá Toân haù chaúng bieát raèng “Söï Thaáy thuoäc veà con maét, öa thích thuoäc veà caùi taâm” hay sao? Nhöng caùi “Thaáy Coù” ñoù, laø caùi Thaáy veà hình töôùng höõu vi. Caùi “Coù choã öa thích” aáy, laø caùi öa veà hình töôùng höõu vi. Neân hoûi ai thaáy, ai yeâu, coát ñeå Anan ngay luùc aáy nhaän ra vaø naém laáy con ngöôøi thöïc xöa nay cuûa mình vaäy. Neáu coù theå hoài quang phaûn chieáu, tìm caàu caùi Thaáy aáy, chôït hieåu Baát Khaû Ñaéc, heát thaûy öa muoán voán chöa töøng coù goác reã, töùc thì nhaäp ngay vaøo Ñònh Thuû Laêng Nghieâm. Theá chaúng khoaùi sao? Veà sau, nhaø Thieàn hay duøng caùi cô choát naøy.

Coù nhaø sö hoûi Toå Baù Tröôïng [Toå Ñaïi Trí Hoaøi Haûi thieàn sö, ñôøi Ñöôøng, ôû nuùi Baù Tröôïng, noái keá moái phaùp theá ñöùc Maõ Toå Ñaïo Nhaát thieàn sö. Toå cheá laäp pheùp thöùc thieàn moân ñaàu tieân, goïi laø Baù Tröôïng Thanh Qui. Toå ñeå laïi nhieàu coâng aùn nhö Baù Tröôïng Giaû Hoà, Baù Tröôïng Tam Nhöït Nhó Lung... ]: “Nhö sao laø Phaät?”

Toå Tröôïng hoûi : “OÂng ñoù laø ai?”

Ñaùp: “Toâi ñaây vaäy”.

Toå Tröôïng raèng : “OÂng bieát caùi Toâi ñoù chaêng?”

Ñaùp: “Roõ raøng vaäy”.

Toå Tröôïng beøn döïng ñöùng caây phaát töû [Vaät bieåu hieän chöùc truï trì.] leân, raèng: “OÂng laïi thaáy chaêng?”

Ñaùp: “Thaáy”.

Toå Tröôïng beøn chaúng thoát lôøi naøo.

Choã hoûi cuûa vò taêng laø Phaät, maø Toå Tröôïng laïi chaúng noùi gì ñeán Phaät, chæ ôû Choã Thaáy cuûa vò taêng maø nhaéc nhôû. Moät taéc naøy, roõ raøng baøy toû ñöôïc caùi khuoân maãu cuûa Laêng Nghieâm.

Kinh: Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, söï öa thích ñoù laø duøng caùi taâm vaø con maét cuûa toâi. Do maét thaáy töôùng toát cuûa Nhö Lai, taâm sinh öa thích, neân toâi phaùt taâm nguyeän lìa boû sanh töû”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Nhö choã oâng noùi, thaät do taâm vaø con maét maø coù öa thích. Neáu khoâng bieát taâm vaø maét ôû ñaâu, thì chaúng deïp ñöôïc traàn lao. Ví nhö baäc quoác vöông bò giaëc xaâm laêng, phaùt binh ñaùnh deïp, thì binh aáy caàn nhaát phaûi bieát choã ôû cuûa keû giaëc. Khieán oâng bò luaân hoài, thì taâm vaø maét laø thuû phaïm. Nay ta hoûi oâng: “Taâm vaø maét aáy hieän ôû choã naøo?”

Thoâng raèng: Choã hoûi cuûa Theá Toân laø rieâng toû veà choã Höôùng Thöôïng Nhaát Loä [Toâng thöøa, yeáu chæ nhaø thieàn, goïi chung laø höôùng thöôïng nhaát loä (ngoaûnh leân moät ñöôøng)]. Noùi “Laáy caùi gì maø thaáy, laáy ai öa thích”, roõ raøng laø chæ thaúng maët traêng. Choã ñaùp cuûa OÂng A Nan chöa rôøi khoûi thöôøng tình, chæ bieát hôïp theo Traàn maø chaúng bieát hôïp vôùi Giaùc. Xoay löng laïi vôùi Giaùc maø hieäp theo Traàn, laø loãi cuûa ai? Saùu Giaëc (saùu Caên) laøm moâi giôùi, töï cöôùp laáy cuûa baùu nhaø mình. Cho neân, choã OÂng Anan noùi “Taâm vaø Maét”, chæ laø Caên vaø Thöùc, loâi keùo theo traàn lao, löu chuyeån cuøng sanh töû. Caùi Thöôøng Truï Chaân Taâm [Caùi Taâm Chaân Thaät khoâng sanh ra, khoâng dieät maát.] nhö vua trong nöôùc, vì bò giaëc xaâm laán, neân voán trong saïch maø goïi laø dô, voán saùng soi maø goïi laø môø aùm. Taâm vaø maét thaät laø luõ giaëc cuûa Chaân Taùnh vaäy. Do ñoù, phaûi thaáu ñeán cuøng saøo huyeät cuûa chuùng maø dieät tröø. Nghòch doøng troâi laên, giöõ troøn Chaân Taùnh, Luïc Duïng (saùu Thöùc) chaúng hieän haønh, maø phaùt ra söï saùng rôõ trong saïch voán coù, saùu Caên ñoàng duøng thay laãn cho nhau, con maét thòt do cha meï sanh ra thaáy suoát möôøi phöông, thì coøn ñaâu caùc loãi bò löu chuyeån nöõa!

Thieàn sö Töû Hoà Tung coù ñeâm la lôùn : “Coù cöôùp! Coù cöôùp!”

Ñeä töû choaøng daäy tranh nhau ñuoåi baét. Ngaøi chuïp laïi moät ngöôøi, noùi raèng: “Baét ñöôïc moät teân roài”.

Ngöôøi ñeä töû aáy noùi: “Khoâng phaûi ñaâu, chính laø toâi ñaây”.

Ngaøi buoâng ra noùi raèng: “Chính laø [Thò töùc thò, thì phaûi roài]”.

Chæ bôûi vì chaúng chòu nhaän laáy ñoù thoâi!

Cho neân, neáu chòu nhaän laáy thì giaëc cöôùp töùc laø con caùi. Chaúng theå kham laáy, con caùi trôû laïi laøm giaëc. Ñoaïn thuyeát thoaïi naøy ñoái vôùi chuyeän vò quoác vöông ñem binh tröø giaëc, thaät laø moät phen hyù loäng, rieâng cho böïc coù maét ñoù thoâi.

II. CHAÁP TAÂM ÔÛ TRONG THAÂN

Kinh: OÂng Anan baïch vôùi Phaät: “Thöa Theá Toân, taát caû möôøi loaøi chuùng sanh ôû theá gian ñeàu cho caùi Thöùc Taâm Hay Bieát laø ôû trong thaân. Thieát nghó, thì con maét nhö hoa sen xanh cuûa Nhö Lai cuõng ôû treân maët Phaät. Nay toâi thaáy con maét vaät chaát cuûa toâi cuõng ôû treân maët toâi. Nhö vaäy thì caùi Thöùc Taâm thaät ôû trong Thaân”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Hieän nay oâng ngoài trong giaûng ñöôøng cuûa Nhö Lai. OÂng haõy xem röøng Kyø Ñaø ôû ñaâu?”

- Thöa Theá Toân, giaûng ñöôøng cao lôùn thanh tònh naøy ôû trong vöôøn Caáp Coâ Ñoäc, coøn röøng Kyø Ñaø hieän thaät ôû ngoaøi giaûng ñöôøng.

- Anan, nay oâng ôû trong giaûng ñöôøng, thì oâng thaáy caùi gì tröôùc tieân?

- Thöa Theá Toân, toâi ôû trong giaûng ñöôøng, tröôùc heát laø thaáy Nhö Lai, sau ñoù laø ñaïi chuùng, roài nhìn ra ngoaøi thaáy vöôøn röøng.

- A Nan, do ñaâu oâng thaáy ñöôïc vöôøn röøng?

- Thöa Theá Toân, do caùc cöûa giaûng ñöôøng môû roäng, neân toâi ôû trong naøy maø thaáy ñöôïc ra ngoaøi xa.

Thoâng raèng: Phuø Caên Töù Traàn [Con maét vaät chaát]cuõng gioáng nhö saùu Caên, ñaây chæ veà Nhaõn Caên maø thoâi. Ñaát, Nöôùc, Löûa, Gioù: Taùnh chuùng xöa nay voán trong saïch; maø Töôùng cuûa Ñaát, Nöôùc, Löûa, Gioù moãi moãi ñeàu dao ñoäng nhö buïi baëm, goïi laø Traàn. Khi saùu Caên taïo thaønh thì nöông theo töù Traàn naøy : saùu Caên chìm vaøo trong, boán Ñaïi troâi noåi ôû beân ngoaøi, cho neân goïi laø Phuø Caên Töù Traàn. Vôùi caû möôøi loaøi, Thöùc Taâm ñeàu ôû trong, maét ôû treân maët thì khoâng noùi cuõng bieát roài. Con maét cuûa Nhö Lai ôû treân maët, nhöng khoâng daùm xaùc quyeát Thöùc Taâm laø ôû trong, vì Nhö Lai ñaõ rôøi lìa caùi Thöùc roài, vì caùi Phaùp Thaân thì troøn ñaày khoâng coù trong hay ngoaøi vaäy. Anan noùi ra thaät ñaén ño, maø ngöôøi dòch cuõng caån thaän. Theá Toân muoán baøy roõ caùi nghóa “Taâm chaúng ôû trong”, neân tröôùc heát laáy giaûng ñöôøng, röøng vöôøn, cöûa neûo laøm ví duï. Giaûng ñöôøng ví nhö trong thaân, vöôøn röøng ví nhö ngoaïi vaät, cöûa neûo ví nhö luïc caên. Neáu OÂng Anan laø ngöôøi toû suoát, thaáy ñöôïc con ngöôøi ñích thöïc cuûa Anan, voán chaúng thuoäc giaûng ñöôøng, chaúng thuoäc vöôøn röøng, chaúng thuoäc cöûa neûo, thì oâng seõ ñeán ñi töï taïi, khoâng laøm gì coù trong coù ngoaøi. Neáu chaáp chaët taâm naøy, laàm laïc cho laø ôû trong Saéc Thaân, laáy taïng phuû laøm nhaø nhoát kín, laáy saùu caên laøm cöûa neûo, oâm laáy ngoaïi caûnh laøm vöôøn röøng, roài nghó raèng ngoaøi nhöõng thöù ñoù thì khoâng coù choã an thaân. Moät mai, nhaø hö cöûa naùt, caûnh ñoåi, caùi Thaáy tieâu vong, thì coøn choã naøo ñeå an ñöôïc. Theá Toân tuy nöông theo choã bình thöôøng bieän bieät thöù töï trong ngoaøi, cuõng chæ roõ raøng saéc thaân voán nhö huyeãn, chaúng phaûi laø choã ñeå baùm chaáp ñöôïc. Nhö giaûng ñöôøng, cöûa caùi, cöûa soå ñoái vôùi ta chaúng coù töông can gì.

Ngaøi Trí Huy Thieàn sö tröôùc khi tòch coù baøi keä:

“Ta coù moät caên nhaø

Xaây lôïp bôûi meï cha

Taùm möôi naêm lui tôùi

Gaàn ñaây roõ saép hoaïi

Sôùm lieäu dôøi nôi khaùc

Naøo coù chuyeän gheùt thöông

Ñôïi luùc kia saäp naùt

Ñaây kia khoâng ngaên ngaïi”.

(Ngaõ höõu nhaát gian xaù

Phuï maãu vò tu caùi

Vaõng lai baùt thaäp nieân

Caän lai giaùc toån hoaøi

Taûo nghò di bieät xöù

Söï thieäp höõu taéng aùi

Ñaõi tha toài huûy thôøi

Bæ thöû voâ phoøng ngaïi).

Roài ngoài kieát giaø maø ñi. Ñoù laø thöông gheùt ñeàu queân, ñeán ñi khoâng trôû ngaïi, caùi Naêng Kieán [Taâm vaø Maét] ñaõ tieâu vong thì coøn noùi gì ñeán chuyeän trong ngoaøi nöõa.

Kinh: Khi aáy, Ñöùc Theá Toân ôû giöõa ñaïi chuùng, ñöa caùnh tay saéc vaøng xoa ñaàu OÂng Anan, daïy oâng vaø ñaïi chuùng raèng: “Coù Phaùp Tam Ma Ñeà, teân laø Ñaïi Phaät Ñaûnh Thuû Laêng Nghieâm Vöông, goàm ñuû muoân haïnh. Möôøi phöông Nhö Lai, ñeàu do moät phaùp moân laø con ñöôøng Dieäu Trang Nghieâm aáy maø sieâu xuaát. Nay oâng haõy nghó kyõ!”

OÂng Anan ñaûnh leã, kính vaâng lôøi Phaät daïy.

Thoâng raèng: Moät phaùp moân sieâu xuaát naøy roõ raøng chæ ra con ñöôøng Ñoán Ngoä coát ôû choã chuyeån Thöùc thaønh Trí. Tinh thuaàn duøng Kim Cang Caøn Hueä môùi coù theå noùi laø con ñöôøng ñaïo Chaân Thaät. Sau naøy, trong kinh coù noùi: “Dieäu Phaùp naøy, voâ löôïng Chö Phaät trong haèng sa kieáp ñôøi quaù khöù, nhôø khai ngoä caùi taâm naøy maø ñöôïc ñaïo Voâ Thöôïng. Thöùc AÁm taän heát, thì ngay ñaây caùc Caên cuûa oâng coù theå duøng thay cho nhau ñöôïc [Tai coù theå thaáy, maét coù theå nghe... ]. Töø trong choã duøng thay nhau ñoù maø coù theå thaáu vaøo Kim Cöông Caøn Hueä cuûa Boà Taùt. Caùi Taâm thuaàn nhaát troøn saùng ôû trong phaùt chieáu ra, nhö ngoïc löu ly trong saïch, ngaäm maët traêng quyù baùu ôû trong. Nhö vaäy roài vöôït leân haøng Thaäp Tín, Thaäp Truï, Thaäp Haønh, Thaäp Hoài Höôùng, Töù Gia Haïnh Taâm, ñeán choã tu haønh cuûa Kim Cöông Thaäp Ñòa Boà Taùt, ñeán ñòa vò Ñaúng Giaùc Troøn Saùng, nhaäp vaøo caùi Bieån Trang Nghieâm Maàu Nhieäm cuûa Nhö Lai, troøn ñaày caùi Ñaïo, quy veà trong caùi Voâ Sôû Ñaéc”.

Ñaàu ñuoâi öùng nhau, taát laáy vieäc sieâu xuaát Thöùc AÁm laøm caùi quy taéc roát raùo. Ñöùc Theá Toân thaáu suoát raèng söï tieáp noái nhau cuûa sanh töû theá gian chæ laø söï tieáp noái nhau cuûa moãi moãi voïng töôûng, meâ môø chaúng heà bieát quay trôû laïi. Thöùc AÁm heát raùo, ñoù laø Chaân Taâm Thöôøng Truï, hieän baøy tröôùc maét, Theå Taùnh trong saïch saùng soi, cuøng Phaät khoâng khaùc. Cho neân, phaù ñöôïc Thöùc AÁm, töùc nhaäp Ñoán Moân. OÂng Anan tuy thoâng minh hoïc roäng, roát cuoäc chaúng ra khoûi thöùc tình phaân bieät. Thöùc tình chöa tröø, chæ laø ôû choã “Coù ñaéc”. Maø chöùng Boà Ñeà, chæ ôû taïi choã “Khoâng ñaéc”. Cho neân, phaàn sau cuûa kinh, nôi baûy choã hieån baøy caùi Taâm, OÂng Anan moãi moãi cöù laáy choã “Coù ñaéc” maø töï troùi, coøn Theá Toân thì thaûy thaûy ñeàu laáy choã “Khoâng ñaéc” maø queùt saïch. Kinh Laêng Giaø noùi: “Coù töôùng ñeå ñaéc laø Thöùc, khoâng coù töôùng ñeå ñaéc laø Trí”. Ñaây thaät laø Ñoán Moân lieàn chöùng Boà Ñeà vaäy.

Ñöùc Nhò Toå Thaàn Quang [Toå Hueä Khaû. Ngöôøi ñôøi Baéc Nguïy, xöù Laïc Döông. Luùc Ñaït Ma ñaïi sö ôû nuùi Tung Sôn, taïi Chuøa Thieáu Laâm, ñöùc Thaàn Quang caàu ñaïo raát möïc. Ñeán ñeâm hoâm trôøi tuyeát, chaët lìa caùnh tay traùi. Ñöùc Ñaït Ma caûm chòu. Caûi ñoåi teân laø Hueä Khaû. Sau, thoï y baùt cuûa Toå Ñaït Ma, noái phaùp cuûa thieàn toâng, laøm Toå Thöù Hai], chaët tay tröôùc maët Sô Toå Ñaït Ma caàu xin phaùp moân An Taâm.

Toå noùi: “Ñem caùi taâm laïi ñaây ta an cho!”

Ngaøi Thaàn Quang thöa: “Tìm heát taâm roài, roát laø khoâng theå ñaéc!” [Mích taâm lieãu baát khaû ñaéc]

Sô Toå noùi: “Ta an taâm cho oâng roài ñoù”.

Neáu OÂng Anan coù theå tin ñöôïc baûy choã tröng baøy taâm ñeàu baát khaû ñaéc, thì y baùt ñaâu coù rieâng truyeàn cho OÂng Ca Dieáp!

Kinh: Phaät baûo OÂng Anan: “Nhö lôøi oâng noùi: ôû giaûng ñöôøng, do cöûa môû roäng neân oâng thaáy ñöôïc vöôøn röøng ôû xa. Lieäu coù chuùng sanh naøo ôû trong giaûng ñöôøng, khoâng thaáy Nhö Lai maø laïi thaáy ñöôïc ngoaøi giaûng ñöôøng khoâng?”

OÂng Anan thöa: “Thöa Theá Toân, ôû trong giaûng ñöôøng khoâng thaáy Nhö Lai maø laïi thaáy ñöôïc röøng suoái beân ngoaøi, thaät khoâng coù leõ ñoù”.

Phaät daïy: “Anan, oâng cuõng nhö theá. Caùi taâm linh cuûa oâng, heát thaûy ñeàu roõ bieát. Neáu hieän nay caùi taâm roõ bieát ñoù cuûa oâng thaät ôû trong thaân, thì tröôùc heát noù phaûi roõ bieát trong thaân theå. Vaäy coù chuùng sanh naøo, tröôùc thaáy beân trong thaân roài sau môùi thaáy nhöõng vaät ôû beân ngoaøi khoâng? Daàu khoâng thaáy ñöôïc tim, gan, tì, vò nhöng moùng tay moïc, toùc daøi ra, gaân chuyeån, maïch nhaûy, ñuùng ra phaûi roõ, sao laïi khoâng bieát? Ñaõ khoâng bieát beân trong, laøm sao bieát ñöôïc beân ngoaøi? Vaäy neân bieát raèng oâng noùi caùi taâm hay roõ bieát ñoù truï ôû thaân, khoâng coù leõ naøo nhö vaäy”.

Thoâng raèng: Do maét thaáy maø taâm bieát, chaúng rôøi caên traàn, do bôûi phía trong maø bieát phía ngoaøi, ñoù laø caùi thaáy bình thöôøng theá tuïc. Ñöùc Theá Toân beøn ôû nôi caùi thaáy thöôøng tình maø baùc boû raèng “Ñaõ khoâng bieát phía trong laøm sao ôû phía trong?” Tuy ngöôøi coù Trí cuõng phaûi khuaát phuïc bôûi lyù luaän naøy. Thaät ra, tim gan tì vò, khoâng gì maø chaúng bieát roõ. Moùng toùc gaân maïch, khoâng gì maø chaúng hay. Neáu khoâng hay bieát, thì hoùa ra chæ laø moät vaät uø lì vaäy sao?

Ngaøi Phoù Ñaïi Só [Hoï Phoù, teân Haáp, töï Huyeàn Phong, laø ñaïo só ñeå toùc. Laáy hoï maø goïi laø Phoù Ñaïi Só; coøn theo xöù maø goïi laø Ñoâng Döông Ñaïi Só. Töï ngaøi xöng laø Thieän Hueä Ñaïi Só.] coù baøi keä:

“Ñeâm ñeâm oâm Phaät nguû

Saùng saùng cuøng Phaät daäy

Ñöùng ngoài vaãn theo nhau

Noùi nín ñoàng vöøa vaën

Maûy tô chaúng lìa nhau

Töông töï nhö hình, boùng

Muoán bieát choã Phaät ôû

Lôøi noùi aâm thanh ñoù”.

(Daï daï baûo Phaät mieân

Trieâu trieâu hoaøn coïng khôûi

Khôûi toïa traán töông tuøy

Ngöõ maëc ñoàng cö chæ

Tuùng haøo baát töông ly

Nhö thaân aûnh töông töï

Duïc thöùc Phaät khöù xöù

Chæ giaù ngöõ thanh thò).

Theo lôøi noùi naøy ñaây, thì noùi raèng “Caùi taâm roõ bieát ôû trong Thaân” cuõng chaúng phaûi laø khoâng ñuùng!

Ngaøi Vaân Moân [Toå Vaên Yeán thieàn sö, taïi nuùi Vaân Moân, noái keá Toå Tuyeát Phong. Saéc phong caùc hieäu Khuoân Chôn thieàn sö, Ñaïi Töø Vaân Khuoân Chôn Hoaèng Minh thieàn sö. Ñeå laïi nhieàu thoaïi ñaàu coâng aùn nhö Vaân Moân Nhaát Böûu, Vaân Moân Tam Cuù, Vaân Moân Theå Loä Kim Phong... ] noùi raèng: “Luaän Baûo Taïng noùi “Trong trôøi ñaát, giöõa vuõ truï, coù moät vaät baùu, aån taïi Non Hình (thaân theå). Caàm loàng ñeøn höôùng vaøo trong Phaät ñieän, ñem ba cöûa ñeán ñeå treân loàng ñeøn, ñeå laøm gì?”

Ngaøi töï thay theá maø noùi: “Theo vaät, yù dôøi”.

Laïi noùi: “Maây noåi saám ñoäng”.

Ngaøi Tuyeát Ñaäu [Moät vò cao taêng. Tuyeát Ñaäu laø teân nuùi. Ñöôïc ngaøi Vaân Moân truyeàn phaùp. Taïi nuùi naøy coøn coù Thöôøng Thoâng thieàn sö, Minh Giaùc ñaïi sö ñeàu laáy teân nuùi laøm hieäu] tuïng raèng:

Xem ñi,

Beán coå ai kia naém caàn caâu

Maây truøng truøng, nöôùc meânh moâng

Traêng saùng, boâng lau, anh töï thaáy!.

Ñoaïn coâng aùn naøy noùi caùi Naêng Tri Toû Bieát vaø caùi Boån Giaùc Troøn Saùng raát deã laãn loän, cuõng töông tôï nhö traêng saùng vaø boâng lau, neân caàn soi xeùt phaân bieät. Neáu soi xeùt phaân bieät ra ñöôïc, thì khoâng chæ loàng ñeøn vaø loä truï [Loä truï: caây coät tröôùc chuøa. Laø moät coâng aùn cuûa Toå Vaân Moân: Coå Phaät vôùi caây loä truï töông giao, ñoù laø cô thöù maáy?], maø coøn ñoán trieät ñöôïc Taâm Toâng cuûa Toå Vaân Moân, vaø caùi vaät baùu trong thaân cuõng cuøng vôùi Taêng Trieäu [Taêng Trieäu: ngöôøi vieát boä Baûo Taïng Luaän coøn goïi laø Trieäu Luaän] kheá hôïp.. Ñaâu phaûi laø boïn ma mò tinh hoàn giôõn côït taàm thöôøng coù theå möôïn lôøi maø noùi ñöôïc.

III. CHAÁP TAÂM ÔÛ NGOAØI THAÂN

Kinh: OÂng Anan cuùi ñaàu baïch Phaät: “Toâi nghe lôøi Phaät daïy nhö vaày, môùi roõ taâm toâi thaät ôû ngoaøi thaân. Taïi sao nhö theá? Ví nhö ñeøn thaép trong phoøng, tröôùc heát phaûi chieáu trong phoøng, sau môùi do cöûa chieáu saùng ngoaøi saân. Taát caû chuùng sanh khoâng thaáy beân trong thaân maø chæ thaáy beân ngoaøi, cuõng nhö ngoïn ñeøn, ñeå ôû ngoaøi phoøng, khoâng theå chieáu saùng trong phoøng. Nghóa aáy roõ raøng, chaéc laø khoâng laàm, chöa bieát coù ñuùng vôùi lieãu nghóa cuûa Phaät hay khoâng?”

Phaät baûo OÂng Anan: “Vöøa roài, caùc tyø kheo theo Ta ñi khaát thöïc trong thaønh Thaát La Phieät, nay ñaõ veà röøng Kyø Ñaø. Ta ñaõ thoï trai roài, giôø oâng haõy xem trong chuùng tyø kheo, khi moät ngöôøi aên thì caùc ngöôøi khaùc coù no khoâng?”

OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, khoâng. Vì raèng caùc tyø kheo tuy laø A La Haùn nhöng thaân xaùc khaùc nhau, laøm sao moät ngöôøi aên maø caùc vò kia no ñöôïc”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Neáu caùi taâm toû hieåu, thaáy bieát cuûa oâng thaät rieâng ôû ngoaøi thaân, thì thaân vaø taâm ôû ngoaøi nhau, chaúng dính líu gì vôùi nhau. Vaäy thì caùi gì taâm bieát thì thaân khoâng theå hay, caùi gì thaân hay thì taâm khoâng theå bieát. Nay Ta ñöa tay nhu nhuyeãn leân cho oâng xem, khi maét oâng thaáy thì taâm oâng coù phaân bieät khoâng?”

OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, ñuùng vaäy”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Neáu thaân vaø taâm cuøng hay bieát moät luùc thì laøm sao taâm laïi ôû ngoaøi thaân? Vaäy, phaûi bieát raèng oâng noùi caùi taâm roõ bieát truï ôû ngoaøi thaân, thaät khoâng theå coù ñieàu aáy”.

Thoâng raèng: Choã thaáy cuûa OÂng Anan chöa chaân thaät neân khoâng traùnh khoûi vieäc theo lôøi maø sanh ra söï hieåu bieát. Caùi tri giaûi sanh ra theo lôøi noùi aáy chính laø choã ôû cuûa thöùc tình. Ñöùc Theá Toân coát nhoå döùt caùi thöùc caên neân moãi moãi ñeàu chaët boû, khieán cho OÂng Anan khoâng coù choã ñeå baùm víu. Ñaáy môùi thaät laø gioáng nhö quoác vöông ñi deïp giaëc, bieát choã cuûa giaëc maø dieät tröø.

OÂng Anan cho raèng caùi taâm ôû ngoaøi thaân, laø ñuùng vôùi choã lieãu nghóa cuûa Phaät, chaúng phaûi laø khoâng coù kieán thöùc ñaâu. Bôûi vì caùi taâm aáy, ngaàm aån nôi Trôøi thì laø Trôøi, ngaàm aån nôi Ñaát beøn laø Ñaát, cuøng khaép vuõ truï, roäng traûi nhieàu ñôøi, chöù ñaâu phaûi raøng buoäc maõi trong moät thaân naøy. Theá neân oâng môùi noùi “Tænh ngoä bieát caùi taâm toâi thaät ôû ngoaøi thaân”. Laïi theâm “Nghóa aáy roõ raøng, chaéc laø khoâng laàm”.

Ñöùc Theá Toân laáy ví duï “Ngöôøi khaùc aên taát chaúng phaûi ta no”, ñeå chæ raèng neáu caùi taâm ôû ngoaøi thì coù quan heä gì ñeán thaân ta. Caùi thaân maïng laø hình töôùng, neân aên chaúng theå töông thoâng, laøm sao ngöôøi naøy aên ngöôøi kia no ñöôïc. Coøn caùi tri giaùc laø thaàn nhieäm, trong ngoaøi naøo coù trôû ngaïi ñöôïc. Chæ vì OÂng Anan chaáp chaët “Taâm ôû ngoaøi”, nhö moät vaät saùng, chæ chieáu beân ngoaøi maø khoâng theå chieáu beân trong. Theá thì ngoaøi thaân laø taâm, coøn trong thaân chaúng phaûi laø taâm sao! Neáu taâm ôû ngoaøi thaân, thì thaân khoâng theå bieát : nhö ngöôøi khaùc aên, ta chaúng thaáy no. Nhöng maét thaáy caùi gì, taâm lieàn phaân bieät ngay caùi aáy, theá thì caùi taâm aáy laïi chaúng thöôøng ôû trong ö? Cho neân noùi ôû ngoaøi laø sai laàm.

Ngaøi Taøo Sôn [Boån Tòch thieàn sö, keá phaùp Toå Ñoäng Sôn Löông Giôùi thieàn sö. Phaùi Taøo Ñoäng. Taøo Sôn laø teân goïi theo choã ôû] moät hoâm nghe tieáng chuoâng, beøn noùi: “OÁi chaø, oái chaø!”

Coù nhaø sö hoûi: “Hoøa Thöôïng laøm sao theá?”

Ngaøi baûo: “Ñaùnh truùng taâm ta”.

Nhaø sö khoâng coù choã ñoái laïi.

Ngaøi Nguõ Toå Giôùi noùi thay raèng: “Laøm taâm cuûa thaèng giaëc hoaûng hoàn!” [Taùc taëc nhaân taâm hö]

Ngaøi Phoù Ñaïi Só coù baøi keä:

“Xoùm laøng caùc Phaät, taïi theá giôùi

Boán bieån nuùi soâng, sanh ñaày khaép

Phaät vôùi chuùng sanh ñoàng moät Theå

Chuùng sanh laø giaû danh cuûa Phaät

Nhö caàn thaáy Phaät: xem ba quaän

Röøng ruoäng, nhaø vöôøn, ôû khaép nôi

Hoaëc ôû khoâng trung bay quanh quaån

Hoaëc cho soâng nuùi tieáng vang löøng

Hoaëc keát baïn beø ñi khaép xöù

Hoaëc laïi coâ ñôn böôùc moät mình

Hoaëc khieán ban ngaøy xuoâi ngöôïc chaïy

Hoaëc khieán ban ñeâm ñi gaùc canh

Hoaëc ñen, hoaëc ñoû, roài hoaëc traéng

Hoaëc tía, hoaëc hoàng vôùi vaøng, xanh

Hoaëc to hoaëc nhoû maø môùi döôõng

Hoaëc treû hoaëc giaø luùc xöa sanh

Hoaëc coù caây ñaøn treân loâng caùnh

Hoaëc mang ñeøn ñoùm ôû thaét löng

Hoaëc giöõa hö khoâng bay loaïn xaï

Hoaëc sanh caây coû maëc tung hoaønh

Hoaëc voâ ngoân haïnh maø ra cöûa

Hoaëc vaøo hang ñaát taïm kyù sanh

Hoaëc xoi loã caây laøm queâ quaùn

Hoaëc keát coû caây laøm thaønh, oå

Hoaëc deät voõng löôùi laøm ñöôøng thoân

Hoaëc naèm ñaát ñaù laøm theàm oác

Chö Phaät Boà Taùt ñeàu nhö theá

Caùi aáy teân laø Xaù Veä thaønh”.

Nôi naøy maø kheá chöùng [Hôïp töï bieát thöïc tình] thì noùi caùi taâm Giaùc Lieãu Naêng Tri truï ôû ngoaøi thaân cuõng khoâng phaûi laø chaúng truùng vaäy!

	]

	THIỀN TÔNG VIỆT NAM