KINH THUÛ LAÊNG NGHIEÂM

TOÂNG THOÂNG

TAÂY TAÏNG TÖÏ - BÌNH DÖÔNG

Ngöôøi dòch : THUBTEN OSALL LAMA - NHAÃN TEÁ THIEÀN SÖ

PHAÀN THÖÙ HAI: PHAÀN CHAÙNH TOÂNG

CHÖÔNG I: CHÆ BAØY CHAÂN TAÂM

MUÏC MOÄT: GAÏN HOÛI CAÙI TAÂM

IV. CHAÁP TAÂM NUÙP SAU CON MAÉT

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, nhö lôøi Phaät daïy: vì khoâng thaáy beân trong thaân, neân taâm khoâng ôû trong thaân. Vì thaân vaø taâm cuøng bieát moät laàn, khoâng theå rôøi nhau neân taâm khoâng rieâng ôû ngoaøi thaân ñöôïc. Nay toâi suy nghó, bieát taâm ôû moät choã!”

Phaät baûo: “Choã aáy ôû ñaâu?”

OÂng Anan baïch Phaät: “Caùi taâm Hay Bieát aáy ñaõ khoâng bieát beân trong maø laïi thaáy beân ngoaøi. Theo nhö toâi xeùt nghó, thì noù naáp sau con maét. Ví nhö coù ngöôøi laáy cheùn löu ly uùp vaøo hai con maét, con maét tuy laø coù vaät uùp vaøo nhöng khoâng bò trôû ngaïi, con maét aáy vöøa thaáy thì lieàn phaân bieät ñöôïc ngay. Caùi taâm hay bieát cuûa toâi khoâng thaáy beân trong laø vì taâm aáy ôû nôi con maét; nhöng laïi thaáy beân ngoaøi roõ raøng khoâng ngaên ngaïi, vì taâm naáp sau con maét”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Theo choã oâng noùi : taâm naáp sau con maét nhö con maét naáp sau cheùn löu ly. Vaäy thì ngöôøi kia ñang khi laáy cheùn löu ly uùp vaøo hai maét, troâng thaáy nuùi soâng thì coù troâng thaáy cheùn löu ly khoâng?”

- Thöa Theá Toân, ñuùng theá, ngöôøi aáy ñöông khi laáy cheùn löu ly uùp vaøo hai con maét thaät coù thaáy cheùn löu ly.

Phaät baûo OÂng Anan: “Neáu taâm oâng naáp sau con maét nhö con maét naáp sau cheùn löu ly, thì khi troâng thaáy nuùi soâng sao khoâng troâng thaáy con maét? Neáu thaáy con maét, thì con maét cuõng laø ngoaïi caûnh, khoâng theå maét lieàn thaáy maø taâm lieàn bieát ñöôïc. Neáu khoâng thaáy ñöôïc con maét, thì sao laïi noùi raèng taâm naáp sau con maét nhö con maét naáp sau cheùn löu ly? Vaäy, neân bieát raèng oâng noùi caùi taâm Hay Bieát naáp sau con maét nhö con maét naáp sau cheùn löu ly, thaät khoâng ñuùng vaäy”.

Thoâng raèng: Luaän Baùt Thöùc Quy Cuû noùi “Keû ngu khoù phaân bieät ñöôïc Caên vaø Thöùc”. Vaäy thì Caên vaø Thöùc khoù phaân bieät töø xöa roài. Neáu noùi Caên chaúng phaûi laø Thöùc thì Caên töï laø Caên, Thöùc töï laø Thöùc. Thöùc thöôøng thaáy caùi Caên. Neáu noùi Caên töùc laø Thöùc, thì ngöôøi cheát kia, con maét cuõng hieän coøn, taïi sao chaúng thaáy. Cho neân bieát raèng naêm Caên chæ laø vaät saéc trong suoát soi caûnh vaät maø thoâi, coøn Thöùc thì hieåu bieát phaân bieät. Chuûng Töû vaø Hieän Haønh cuûa hai thöù huaân taäp chaúng gioáng nhau. Naêm Caên töùc laø saéc phaùp, laø Töôùng Phaàn cuûa Thöùc Thöù Taùm, ñuû caû hai nghóa Chaáp (Giöõ) vaø Thoï (Laõnh), coù taùnh voâ kyù vaø traéng saïch suoát. Naêm Thöùc thuoäc veà taâm phaùp, töùc laø Kieán Phaàn cuûa Thöùc Thöù Taùm, ñuû caû ba Taùnh (Thieän, AÙc, Voâ Kyù), hay hieåu bieát roõ raøng goïi laø Taùnh Caûnh thuoäc veà Hieän Löôïng, neân Luaän noùi “Taùnh Caûnh, Hieän Löôïng thoâng ba taùnh”. Ñeán Thöùc Thöù Saùu môùi coù Phaân Bieät, thuoäc veà Tyû Löôïng [So saùnh, suy löôøng], Phi Löôïng [Bieát laàm laïc]. Ñaây laø choã phaân bieät giöõa Caên vaø Thöùc.

OÂng Anan noùi raèng “Caên aáy vöøa thaáy lieàn phaân bieät ngay” laø ñuùng. Nhöng noùi tieáp “Caùi taâm naáp ôû trong Caên nhö cheùn löu ly uùp leân maét”, thì sai. Vì, neáu quaû nhö khi cheùn löu ly uùp leân maét, thì maét thaáy nuùi soâng cuõng thaáy ñöôïc cheùn löu ly, cuõng theá, taâm khi thaáy nuùi soâng, cuõng phaûi thaáy con maét. Nay taâm chaúng thaáy con maét, töùc laø roõ raøng taâm chaúng phaûi ngaàm aån trong con maét. Ví duï ñeå so saùnh cuûa oâng chaúng chaân thaät, chính thuoäc Phi Löôïng. Xeùt choã chæ baøy cuûa OÂng Anan thì caùi taâm Tri Giaùc chæ laø saùu Thöùc Phaân Bieät vaäy. Saùu Thöùc naøy do ñaâu khôûi ra? Ñoù laø do söï truyeàn toáng, chuyeån ñöa cuûa Thöùc Thöù Baûy vaø do söï haøm taøng, chöùa giöõ cuûa Thöùc Thöù Taùm. Daàu cho söï phaân bieät deã boû, maø Haønh AÁm khoù tröø. Daàu cho Haønh AÁm deã tieâu, maø chuûng töû khoù chuyeån hoùa.

Nay ñoái vôùi saùu Thöùc Phaân Bieät maø OÂng Anan coøn chöa bieát choã ôû cuûa chuùng, huoáng hoà laïi bieát ñöôïc caùi Thöùc Thöù Baûy vaø Thöùc Thöù Taùm? Choã ôû coøn khoâng bieát, noùi gì ñeán chuyeän ñem binh ñi ñaùnh deïp?

Kinh naøy môùi ñaàu phaù hang oå cuûa saùu Thöùc, neân môùi coù baûy choã tröng baøy cuûa Taâm. Sau cuøng coâng kích caùc cô quan ñaàu naõo cuûa Thöùc Thöù Taùm, cho ñeán luùc Thöùc AÁm heát saïch. Ñaây laø ñaïi löôïc vieäc chuyeån Thöùc thaønh Trí. Vaên sau cuûa kinh noùi raèng “Tuy ñeå ñöôïc Saùu tieâu [Töùc laø saùu Thöùc tieâu.] heát, döôøng coøn chöa maát caùi Moät”[Caùi Thöùc Thöù Nhöùt, A Laïi Da]. Ñeán khi Moät, Saùu ñeàu tieâu, roài khoâng choã döïa, môùi nhìn laïi caùi ñoaïn “Naáp trong con maét gioáng nhö laáy cheùn löu ly maø uùp” naøy, laïi khoâng phaùt ra moät tieáng cöôøi lôùn hay sao! Tuy nhieân, neáu kheùo thí duï, thì khoâng gì maø chaúng ñöôïc!.

Xöa, Trung AÁp Hoàng [Toå Hoàng AÂn thieàn sö] thieàn sö, coù Ngaøi Ngöôõng Sôn ñeán taï ôn truyeàn Giôùi, xong roài hoûi raèng: “Caùi nghóa Phaät Taùnh nhö theá naøo?”

Toå AÁp ñaùp: “Toâi seõ noùi moät ví duï cho oâng: gioáng nhö caùi nhaø coù saùu cöûa soå, trong aáy coù nhoát moät con khæ lôùn, ôû ngoaøi coù con khæ lôùn keâu raèng: “Ñöôøi öôi”, thì con ôû trong lieàn öùng ñaùp. Y vaäy, caû saùu cöûa ñoàng keâu vang, ñoàng öùng ñaùp”.

Ngaøi Ngöôõng Sôn [Toå Hueä Tòch thieàn sö, ôû Giang Nam, nuùi Ñaïi Ngöôõng Sôn, teân hieäu Ngöôõng Sôn. Toå coù ba choã coâng aùn: Ngöôõng Sôn Chaåm Töû, Ngöôõng Sôn Chæ Tuyeát vaø Ngöôõng Sôn Ñaèng Ñieàu] leã taï roài ñöùng leân thöa raèng: “Nhôø ôn Hoøa Thöôïng thí duï, khoâng gì chaúng roõ. Laïi coøn coù moät söï: neáu con khæ ôû trong meâ nguû, con khæ lôùn ôû ngoaøi muoán cuøng gaëp nhau, thì laøm sao?”

Toå AÁp böôùc xuoáng khoûi choã ngoài, naém tay Ngaøi Ngöôõng Sôn nhaûy muùa maø noùi: “Ñöôøi öôi cuøng oâng gaëp nhau roài ñoù. Ví nhö con toø voø laøm toå treân loâng nheo con muoãi, höôùng veà ngaõ tö ñöôøng maø hoâ hoaùn raèng: “Ñaát roäng ngöôøi thöa, töông phuøng aáy ít”.

Toå Vaân Cö [Vaân Cö Sôn: nuùi taïi Giang Nam, huyeän Khöông Kieán Xöông. Treân ñænh thöôøng coù maây, neân ñaët teân Vaân Cö. Laïi coøn goïi laø AÂu Sôn, vì coù ñöùc AÂu Ngaäp thaønh ñaïo taïi ñoù. Ñaây coù nhieàu Toå ôû, hoùa ñaïo neân thöôøng laáy teân nuùi laøm hieäu] Tích noùi raèng: “Khi aáy maø Trung AÁp khoâng ñöôïc moät lôøi noùi aáy cuûa Ngöôõng Sôn, thì laøm gì coù Trung AÁp!”

Toå Trung Thoï Truø noùi: “Coù ngöôøi naøo ñònh ñöôïc ñaïo lyù naøy chaêng? Neáu ñònh chaúng ñöôïc thì chæ laø keû baét tay chôn cuûa tinh hoàn laøm troø hyù loäng. Nghóa Phaät Taùnh ôû taïi choã naøo?”

Thieàn sö Huyeàn Giaùc [Ñöùc Huyeàn Giaùc, ñôøi Ñöôøng. Ban ñaàu thuaàn thoâng pheùp Chæ Quaùn cuûa Thieân Thai. Thöôøng tu thieàn quaùn. Sau ñeán Taøo Kheâ, moät ñeâm maø kheá ngoä yeáu chæ. Ñaët teân Nhaát Tuùc Giaùc. Trôû veà Vónh Gia, hoïc troø goïi hieäu laø Chôn Giaùc Ñaïi Sö.] noùi: “Neáu chaúng phaûi laø Ngöôõng Sôn, laøm sao ñöôïc thaáy Trung AÁp. Haõy noùi ñaâu laø choã Ngöôõng Sôn ñöôïc gaëp Trung AÁp?”

Toå Thieân Ñoàng tuïng raèng:

            Nhaø tuyeát nguõ vuøi naêm saép heát

            Cöûa reâu ñeâm chaúng môû, thaâm u

            Vöôøn röøng khoâ laïnh xem bieán ñoåi

            Gioù xuaân thoåi daäy luaät Ñoàng Khoâi [Moät loaïi saùo].

Baøi tuïng naøy roõ raøng ca ngôïi choã nguû cuûa Ngaøi Ngöôõng Sôn, chaúng ñoïa vaøo söï khoâ cheát. Ñoù töùc laø choã Ngaøi Trung AÁp vaø Ngöôõng Sôn gaëp nhau, quaû laø caùi caûnh giôùi Moät, Saùu ñieàu tieâu, nhöng caùi chuyeän “Vöôøn röøng bieán thaùi nhö luaät Ñoàng Khoâi” vôùi laïi “Tay chaân tinh hoàn” thì khaùc nhau bieát bao!

V. CHAÁP NHAÉM MAÉT THAÁY TOÁI LAØ THAÁY BEÂN TRONG THAÂN

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, nay toâi laïi nghó nhö vaày: trong thaân theå chuùng sanh naày, taïng phuû ôû beân trong, khieáu huyeät ôû ngoaøi, coù taïng thì toái, coù khieáu thì saùng. Nay toâi traû lôøi vôùi Phaät raèng: môû maét thaáy saùng, goïi laø thaáy beân ngoaøi. Nhaém maét thaáy toái, goïi laø thaáy beân trong. Nghóa aáy theá naøo?”

Phaät baûo OÂng Anan: “Ñöông khi oâng nhaém maét thaáy toái, thì caùi caûnh toái aáy laø ñoái vôùi con maét hay khoâng ñoái vôùi con maét”. Neáu ñoái vôùi maét thì caùi toái ôû tröôùc maét sao laïi thaønh ôû trong thaân? Coøn caùi toái ñoù thaønh ôû trong thaân thì khi ôû trong phoøng toái, khoâng coù aùnh saùng cuûa maët trôøi, maët traêng hay cuûa ñeøn, thì caùi gì ôû trong nhaø toái ñoù ñeàu laø phuû taïng cuûa oâng heát hay sao? Coøn neáu caùi toái khoâng ñoái vôùi Maét, thì laøm sao thaønh ra coù thaáy? Neáu cho raèng rôøi caùi thaáy saùng beân ngoaøi thì thaønh ra caùi thaáy toái ñoái vôùi beân trong, nhaém maét thaáy toái goïi laø thaáy beân trong thaân, thì khi môû maét thaáy saùng sao laïi khoâng thaáy caùi maët ? Neáu khoâng thaáy caùi maët thì caùi thaáy toái ñoái vôùi beân trong cuõng khoâng thaønh ñöôïc. Coøn nhö thaáy ñöôïc caùi maët, thì caùi taâm Hay Bieát aáy vaø con maét ñeàu ôû giöõa hö khoâng, sao laïi thaønh ôû trong thaân ñöôïc? Neáu taâm vaø con maét ôû giöõa hö khoâng thì taát nhieân khoâng phaûi laø thaân theå cuûa oâng, vì khoâng leõ hieän nay Nhö Lai thaáy maët oâng cuõng laø thaân cuûa oâng hay sao? Vaø nhö theá thì con maét cuûa oâng ñaõ bieát maø thaân cuûa oâng laïi chaúng bieát. Theá laø theo lôøi noùi chaáp tröôùc cuûa oâng, thaân vaø maét ôû rieâng nhö theá ñeàu coù Taùnh Bieát, thì oâng laïi coù hai Taùnh Bieát, roài chính moät thaân oâng seõ thaønh hai ñöùc Phaät hay sao? Vaäy, phaûi bieát raèng oâng noùi thaáy toái goïi laø thaáy beân trong thaân, thaät khoâng coù leõ aáy”.

Thoâng raèng: OÂng Anan chæ vì nghi vöôùng vaøo lôøi noùi “Chaúng theå thaáy beân trong” maø sanh ra bao nhieâu laø suy ñoaùn. “Naáp sau con maét” ñaõ chaúng phaûi, thì “Caùi thaáy toái xoay vaøo trong” laïi ñuùng hay sao? Caùi “Thaáy toái” naøy laïi caøng suy ra nhieàu suy tính hôn. OÂng Anan tuy chöa toû lôøi maø Ñöùc Theá Toân moãi moãi ñem ra phaù saïch. Ban ñaàu laø hoûi caùi caûnh toái ñoù laø ñoái vôùi maét hay khoâng ñoái vôùi maét. Neáu ñoái vôùi maét thì thaønh caûnh ôû ngoaøi, coøn neáu khoâng ñoái vôùi maét thì chaúng thaáy ñöôïc, thì caùi toái ñoù khoâng theå goïi laø ôû trong vaäy. Ñaõ cho laø caùi Thaáy cuûa “Naêng Kieán” laø do nhìn trôû laïi chöù khoâng nhôø con Maét, thì neáu nhaém maét nhìn vaøo trong thaáy toái, aét môû maét quay laïi nhìn cuõng coù theå thaáy maët. Maët khoâng thaáy ñöôïc, laøm sao thaáy ñöôïc caùi toái, vaäy thì caùi Thaáy aáy khoâng theå thaáy beân trong. Neáu laïi duøng taâm thöùc im laëng suy xeùt, ñaây laø taïng phuû, ñaây laø maët maøy, maø goïi laø caùi Thaáy, thì caùi taâm Nhaõn aáy, chaúng phaûi ôû taïi hö khoâng sao?

Neáu cho laø Taâm, maét voán ôû taïi hö khoâng, coù theå thaáy maët maøy cuûa mình, thì thaân cuûa Nhö Lai cuõng laø thaân cuûa oâng sao? Neáu cho raèng caùi Thaáy cuûa Nhö Lai laø caùi Thaáy cuûa oâng, thaân Nhö Lai laø thaân cuûa oâng thì moät thaân Anan coù theå thaønh hai vò Phaät sao?

Töø caùi choã “Thaáy beân trong” naøy maø sanh ra bao nhieâu laø suy tính. Caùi “Thaáy ñoái vôùi beân trong” ñaõ chaúng theå thaønh, thì thaáy toái khoâng theå goïi laø “Thaáy beân trong” ñöôïc. Tuy nhieân, caùi Naêng Kieán aáy noù voán töï toái, vaäy thì ai thaáy ñoù?

Ngaøi Vaân Moân haï lôøi: “Ngöôøi ngöôøi töï coù quang minh caû. Khi xem chaúng thaáy, toái thui thui. Theá naøo laø quang minh cuûa ngöôøi ngöôøi?”

Töï traû lôøi thay raèng: “Kho beáp ba cöûa”.

Laïi noùi: “Vieäc toát chaúng baèng khoâng”.

Ngaøi Tuyeát Ñaäu tuïng raèng:

            “Töï chieáu baøy ñoäc saùng

            Vì oâng thoâng moät ñöôøng

            Hoa taøn caây khoâng boùng

            Khi xem ai chaúng thaáy

            Thaáy, chaúng thaáy

            Côõi ngöôïc traâu, heà, vaøo Phaät ñieän”.

                        (Töï chieáu lieät coâ minh

                        Vi quaân thoâng nhaát tuyeán

                        Hoa taï thuï voâ aûnh

                        Khaùn thôøi thuøy baát kieán

                        Kieán baát kieán

                        Ñaûo kî ngöu heà nhaäp Phaät ñieän).

Neáu hieåu ñöôïc choã “Côõi ngöôïc traâu vaøo Phaät ñieän”, thì noùi “Thaáy toái töùc laø thaáy beân trong” cuõng khoâng phaûi laø khoâng ñuùng!

VI. CHAÁP TAÂM HÔÏP VÔÙI CHOÃ NAØO THÌ LIEÀN COÙ ÔÛ CHOÃ AÁY

Kinh : OÂng Anan baïch Phaät: “Toâi thöôøng nghe Phaät chæ daïy töù chuùng: Do taâm sanh neân thaûy thaûy phaùp sanh. Do phaùp sanh neân thaûy thaûy taâm sanh”. Nay toâi suy nghó thì caùi Theå Suy Nghó ñoù thaät laø taâm taùnh cuûa toâi, heã hôïp vôùi choã naøo thì taâm lieàn coù ôû choã ñoù, chöù khoâng phaûi ôû trong, ôû ngoaøi hay ôû chaëng giöõa”.

Phaät baûo OÂng Anan: “Nay oâng noùi raèng: do Phaùp sanh neân caùc thöù taâm sanh, heã hôïp vôùi choã naøo thì taâm lieàn coù ôû choã ñoù. Caùi taâm aáy neáu khoâng coù töï theå thì khoâng theå hôïp ñöôïc, chöù neáu khoâng coù töï theå maø vaãn hôïp ñöôïc thì Giôùi Thöù Möôøi Chín cuøng Traàn Thöù Baûy hôïp laïi ñöôïc hay sao? Nghóa aáy khoâng ñuùng.

“Coøn neáu coù töï theå thì khi oâng laáy tay töï gaõi thaân oâng, caùi taâm bieát gaõi cuûa oâng ôû trong thaân ra hay töø ngoaøi vaøo? Neáu töø trong thaân ra, thì phaûi thaáy trong thaân. Coøn neáu töø ngoaøi vaøo, thì tröôùc heát phaûi thaáy caùi maët”.

OÂng Anan baïch Phaät: “Thaáy laø con Maét, coøn taâm thì Bieát chöù khoâng Thaáy nhö con Maét, noùi taâm thaáy laø khoâng ñuùng nghóa”.

Phaät daïy: “Neáu con maét thaáy ñöôïc, thì khi oâng ôû trong phoøng, caùi cöûa coù thaáy ñöôïc khoâng? Laïi nhöõng ngöôøi cheát roài vaãn coøn con Maét, leõ ra phaûi thaáy ñöôïc vaät, maø neáu thaáy ñöôïc vaät thì sao goïi laø cheát?

“Anan, laïi neáu caùi taâm hay bieát cuûa oâng phaûi coù töï theå thì coù moät theå hay coù nhieàu theå? Nay taâm ôû nôi thaân oâng, theå aáy cuøng khaép caû mình hay khoâng cuøng khaép? Neáu taâm coù moät theå thì oâng laáy tay gaõi moät chi, leõ ra caû töù chi ñeàu bieát, maø neáu ñeàu bieát thì laïi khoâng bieát gaõi ôû choã naøo. Neáu bieát choã gaõi thì caùi thuyeát moät theå cuûa oâng töï nhieân khoâng thaønh. Neáu nhö coù nhieàu theå thì thaønh ra nhieàu ngöôøi, coøn bieát caùi theå naøo laø theå cuûa oâng. Neáu caùi theå aáy laø cuøng khaép thì laïi nhö tröôùc kia, khoâng bieát ñöôïc choã gaõi. Coøn neáu nhö khoâng cuøng khaép thì khi oâng chaïm treân ñaàu, ñoàng thôøi cuõng chaïm döôùi chaân, heã ñaàu coù bieát, leõ ra chaân phaûi khoâng bieát, nhöng hieän nay oâng laïi khoâng phaûi nhö theá”.

“Vaäy, neân bieát raèng “Heã hôïp vôùi choã naøo, taâm lieàn ôû choã ñoù”, thaät khoâng coù leõ aáy”.

Thoâng raèng: Chaïm ñaàu: ñaàu bieát, chaïm chaân: chaân bieát, haù chaúng phaûi laø “Heã hôïp vôùi choã naøo, taâm lieàn tuøy coù ôû choã ñoù” hay sao? Nhöng neáu theá thì ôû choã khoâng hôïp, thì taâm hoaøn toaøn khoâng coù. Ñoù chaúng phaûi laø taø kieán “Ñoaïn, Thöôøng” hay sao? Ñöùc Theá Toân haún khoâng voâ côù traùch raày chuyeän naøy.

Chæ ôû nôi moät chöõ “Hôïp” maø bieän roõ choã sai laàm. Hôïp töùc phaûi laø coù töï theå. Neáu khoâng coù töï theå, nghóa Hôïp khoâng thaønh. Cuõng nhö khoâng coù Traàn Thöù Baûy, taát khoâng coù Giôùi Thöù Möôøi Chín. Coøn neáu coù töï theå, thì theå naøy ñaõ chaúng phaûi töø ngoaøi vaøo, laïi cuõng chaúng phaûi töø trong ra. Caùi taâm theå aáy laø moät theå hay nhieàu theå? ÔÛ nôi thaân con ngöôøi, noù laø theå bieán khaép hay laø theå khoâng bieán khaép? Laáy tay gaõi moät chi, thì caùi Bieát tuøy do gaõi maø coù, neáu caùi Bieát aáy laø moät theå thì phaûi ôû khaép nôi, coøn neáu laø nhieàu theå thì thaønh ra nhieàu ngöôøi! Caùi Bieát aáy neáu coù ôû khaép nôi thì khi gaõi khoâng roõ choã gaõi; coøn neáu khoâng ôû khaép nôi thì khi gaõi laïi coù choã khoâng bieát. Coù boán ñieàu treân ñeàu chaúng phaûi, töùc laø caùi töï theå khoâng ñònh ñöôïc, vaäy do ñaâu maø hôïp? Noùi laø “Tuøy choã maø hôïp” aáy, thì hôïp vôùi moät theå ö ? Hôïp vôùi nhieàu theå ö? Hôïp vôùi theå bieán khaép ö? Hôïp vôùi Theå chaúng bieán khaép ö? Hôïp vôùi kia thì boû ñaây, hôïp vôùi ñaây thì boû kia. Vaû chaêng phaûi moät, chaúng phaûi nhieàu, chaúng phaûi khaép, chaúng phaûi khoâng khaép, maø cuoái cuøng chaúng coù theå hôïp. Ñaõ khoâng theå hôïp, laøm sao thaáy “Caùi tuøy theo maø coù”?

Ñöùc Theá Toân tuy bieän bieät caùi sai laàm cuûa thuyeát “Heã hôïp vôùi choã naøo, taâm lieàn tuøy coù ôû choã ñoù”, nhöng cuõng chæ baøy caùi dieäu maàu cuûa Chaân Taâm voâ theå. Voâ theå aét voâ hieäp, Taâm Caûnh chaúng ñeán nhau, ngay ñaây Giaûi Thoaùt [Raûnh rang], voán töï Voâ Sanh. Theá thì laøm sao noùi ñöôïc “Phaùp sanh thì thaûy thaûy taâm sanh”? “Taâm sanh thì thaûy thaûy phaùp sanh” cuøng vôùi yù chæ “Tam Giôùi Duy Taâm” khoâng khaùc, neân khoâng caàn phaûi bieän luaän. “Phaùp sanh thì thaûy thaûy taâm sanh” thì taâm voán Voâ Sanh, nhaân Caûnh maø coù soi chieáu, cuõng töï laø khoâng beänh.

Nhöng OÂng Anan daãn lôøi daïy cuûa Phaät ñeå chöùng minh laø “Hôïp vôùi choã naøo, taâm lieàn coù ôû choã ñoù”, thì aáy laø caùi taâm theo soùng ñuoåi soùng, chaúng phaûi caùi taâm hieän caûnh maø tòch dieät vaäy. Neân ngoä ñöôïc caùi taâm voâ theå thì söï hieän caûnh khoâng laøm ngaên ngaïi, neân duyeân khôûi maø Voâ Sanh laø vaäy.

Coù nhaø sö hoûi Toå Giaùp Sôn [Giaùp Sôn: teân nuùi. Toå sö tu taïi nuùi naøy neân laáy teân nuùi laøm hieäu]: “Khi deïp Traàn thaáy Phaät thì sao?”

Toå Sôn raèng: “Chính lieàn vung kieám! Neáu khoâng vung kieám, ngö oâng nghæ oå!”

Nhaø sö ñem hoûi Toå Thaïch Söông [Toå teân Sôû Vieân, töï Traàn Minh, chaùu saùu ñôøi cuûa Ngaøi Laâm Teá Nghiaõ Huyeàn (Toå Laâm Teá toâng). Nöông ôû Thaïch Söông Sôn, ban ñaàu hoïc Nho. Hai möôi moát tuoåi ñi tu, keá phaùp nôi Laïc Döông Chieâu]: “Deïp Traàn thaáy Phaät thì nhö theá naøo?”

Toå Söông ñaùp: “Haén khoâng quoác ñoä, choã naøo gaëp haén?”

Nhaø sö trôû veà noùi laïi y vaäy cho Toå Giaùp Sôn.

Toå Sôn thöôïng ñöôøng noùi raèng: “Caùi baøy veõ cuûa moân ñình [Nhaø Thieàn]chaúng nhö laõo taêng. Thaáu lyù, luaän saâu coøn caùch Thaïch Söông traêm böôùc!”

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng:

            Phaát thanh kieám lôùn taåy binh oai

            Deïp loaïn coâng ñaàu aáy laø ai?

            Moät sôùm, khí traàn thanh (troïng) boán bieån

            Ruû y (aùo), trôøi ñaát töï voâ vi.

Ngaøi Ñôn Haø tuïng raèng :

            Moät caâu kheá lyù, ngoïc reo vang

            Noäi ngoaïi long lanh, maét laïnh traøn

            Coõi Voâ Laäu aáy döøng chaúng ñöôïc

            Trong boùng traêng hoa khoù thaáy thay!

Moät taéc naøy ñaây, “Deïp traàn thaáy Phaät”, maø töï mình coøn chaúng thaáy, huoáng laø hôïp vôùi traàn maø tìm Phaät, tìm Giaùc thì thaät laø quaù söùc ñieân ñaûo! Tuy nhieân, moät maët traêng hieän khaép taát caû maët nöôùc. Taát caû maët traêng döôùi nöôùc thu nhieáp vaøo moät maët traêng. Thì söï “Tuøy choã maø hôïp” lo gì chaúng coù!

VII. CHAÁP TAÂM ÔÛ CHAËNG GIÖÕA

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, trong khi Phaät noùi Thöïc Töôùng vôùi caùc vò Phaùp Vöông Töû nhö Ngaøi Vaên Thuø, Theá Toân cuõng noùi raøng “Taâm khoâng ôû trong, cuõng khoâng ôû ngoaøi”. Theo toâi suy nghó : taâm ôû trong thaân, sao laïi khoâng thaáy beân trong; taâm ôû beân ngoaøi thaân thì thaân vaø taâm sao laïi khoâng cuøng bieát. Khoâng bieát beân trong neân taâm khoâng theå ôû beân trong. Thaân vaø taâm cuøng bieát neân noùi taâm ôû ngoaøi laø khoâng ñuùng lyù. Nay thaân vaø taâm cuøng bieát, laïi khoâng thaáy beân trong thaân, neân taâm phaûi ôû chaëng giöõa!”

Phaät baûo OÂng Anan: “OÂng noùi “ÔÛ chaëng giöõa”, thì caùi Giöõa aáy chaéc khoâng laãn loän vaø khoâng phaûi khoâng coù choã. Nay oâng nhaän ñònh caùi Giöõa aáy choã naøo, ôû nôi caûnh hay ôû nôi thaân? Neáu ôû nôi thaân maø ôû moät beân thì khoâng phaûi laø ôû giöõa, coøn neáu ôû giöõa thaân thì cuõng laø ôû trong thaân roài. Neáu caùi giöõa aáy ôû nôi caûnh thì coù theå neâu ra ñöôïc hay khoâng neâu ra ñöôïc? Khoâng neâu ra ñöôïc thì cuõng nhö khoâng coù, coøn neáu neâu ra ñöôïc thì laïi khoâng ñònh ñöôïc. Vì sao? Ví nhö coù ngöôøi laáy moät caây neâu, neâu moät choã laøm caùi Giöõa, thì phöông Ñoâng nhìn qua, caùi neâu laïi ôû phöông Taây, phöông Nam laïi thaáy thaønh phöông Baéc. Caùi Giöõa neâu ra ñaõ laãn loän thì taâm phaûi taïp loaïn”.

OÂng Anan baïch Phaät: “Caùi Giöõa cuûa toâi noùi chaúng phaûi laø hai thöù aáy. Nhö Ñöùc Theá Toân ñaõ noùi: Nhaõn Caên duyeân nôi Saéc Traàn sanh ra Nhaõn Thöùc. Nhaõn Caên coù phaân bieät, Saéc Traàn voâ tri, Nhaõn Thöùc sanh ôû giöõa thì taâm ôû taïi ñoù”.

Phaät daïy: “Neáu taâm oâng ôû giöõa Caên vaø Traàn, thì caùi theå cuûa taâm aáy goàm caû hai beân hay khoâng goàm caû hai beân? Neáu goàm caû hai beân thì vaät vaø taâm theå xen loän, vaät thì voâ tri khaùc vôùi taâm theå toû bieát, thaønh ra hai beân ñoái ñòch laãn nhau, laáy caùi gì laøm caùi ôû giöõa? Goàm caû hai cuõng khoâng ñöôïc, vì nhö theá thì chaúng phaûi laø bieát hay khoâng bieát, töùc laø khoâng coù theå taùnh, laáy caùi gì laøm caùi töôùng ôû giöõa?

“Vaäy, neân bieát raèng oâng noùi caùi taâm laø ôû chaëng giöõa, thaät khoâng coù leõ aáy”.

Thoâng raèng: Ñeán ñaây, OÂng Anan môùi baøy toû ra laø Thöùc sanh ôû chính giöõa. Noùi raèng saùu Thöùc phaân bieät ôû giöõa Caên vaø traàn, so vôùi caùi thuyeát nuùp trong con maét thì coù caên cöù hôn. Nhöng choã goïi laø ôû giöõa ñoù, ñaõ khoâng ôû trong laïi chaúng ôû ngoaøi, chæ do Caên vaø Caûnh giao nhau, töø giöõa ñoù maø coù caùi Thöùc phaân bieät, beøn cho laø taâm. Thaät ra, khoâng bieát raèng ba thöù Caên, Traàn, Thöùc nöông nhau maø thaønh laäp, nhö nhöõng caønh lau gaùc leân nhau, voán khoâng coù töï taùnh. Nay xaùc ñònh noù maø noùi laø ôû giöõa, vaäy neáu caùi giöõa ñoù coù vò trí thì goàm caû Caên vaø Traàn hay khoâng goàm? Neáu goàm, thì Caên bieát maø Traàn laïi voâ tri, söï ñoái ñòch laäp ra maø caùi ôû giöõa khoâng thaønh. Neáu khoâng goàm, thì chaúng phaûi bieát, chaúng phaûi khoâng bieát, khoâng coù töï theå neân caùi ôû giöõa cuõng khoâng thaønh. Vaäy caùi giöõa ôû ñaâu? Neân noùi taâm ôû chaëng giöõa laø sai vaäy.

Neáu luaän veà Chaân Taâm, thì cuõng goàm caû hai, cuõng chaúng goàm caû hai. Sao goïi laø goàm caû hai? Trong Nhö Lai Taïng, voán coù ñuû caû Kieán Phaàn vaø Töôùng Phaàn. Nhö sau naøy, kinh noùi: Taùnh cuûa Saéc laø Chaân Khoâng [Caùi Khoâng Chaân Thaät], Taùnh Khoâng laø Chaân Saéc, theá thì laøm sao coù söï loän xoän, taïp loaïn ñöôïc. Sao goïi laø khoâng goàm caû hai? Vì, ñoù laø Caùi Linh Quang ñoäc saùng, vöôït khoûi Caên Traàn, thì Caên khoâng coù choã gaëp, naøo töøng khoâng theå taùnh sao? Nhö tin ñöôïc raèng caùi taâm naøy chaúng phaûi bieát cuõng chaúng phaûi khoâng bieát, voán khoâng töï taùnh, cuõng khoâng coù caùi Töôùng ôû chính giöõa, môùi bieát roõ saâu xa Caùi Chính Giöõa laø ra sao.

Vò quoác vöông xöù Ñoâng AÁn sau khi thænh Toå Thöù Hai Möôi Baûy laø Ngaøi Baùt Nhaõ Ña La thoï trai xong, beøn hoûi raèng: “Moïi ngöôøi ñeàu chuyeån [Ñoïc, tuïng] kinh, chæ coù thaày taïi sao khoâng chuyeån?”

Toå ñaùp: “Baàn ñaïo thôû vaøo chaúng ôû trong aám, giôùi; thôû ra chaúng dính daùng vôùi caùc duyeân. Thöôøng chuyeån kinh aáy traêm ngaøn vaïn öùc quyeån, chöù chaúng phaûi moät hai quyeån ñaâu!”

Vua beøn leã baùi.

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng:

            “Traâu maây giôõn nguyeät saùng mieân man

            Ngöïa goã chôi xuaân chaúng buoäc raøng

            Döôùi maøy ngoïc laïnh xanh ñoâi maét

            Naøo phuûng da boøø [Ngöu bì] môùi khaùn kinh”.

Laïi tuïng tieáp:

            “Roõ raøng taâm sieâu muoân kieáp troáng

            Anh huøng ra söùc phaù voøng vaây

            Trôøi nhieäm lôøi yeáu chuyeån linh cô

            Haøn Sôn queân maát ñöôøng xöa laïi

            Thaäp Ñaéc song song naém tay veà”.

Ñaây laø thoùi nhaø [Moân phong] cuûa Toå Sö, chaúng laäp hai beân, khoâng an truï trung ñaïo, ñaïo lôùn roãng suoát nhieäm maàu, chaân toâng khoâng baùm chaáp, chính laø Thöù Nhaát. Cho neân, ñoù chaúng phaûi laø choã saùu Thöùc, Caên vaø Traàn ñeán ñöôïc. Nhö hai Ngaøi Haøn Sôn, Thaäp Ñaéc: ñi, ñeán töï taïi, thong dong, nhaøn nhaõ, trong loøng daï tuyeät khoâng coøn moät maûy tô Tình Thöùc, ñuû ñeå cuøng Toå Thöù Hai Möôi Baûy töông kieán.

VIII. CHAÁP TAÂM KHOÂNG DÍNH DAÙNG VAØO ÑAÂU TAÁT CAÛ

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät: “Thöa Theá Toân, tröôùc ñaây, toâi thaáy Phaät vôùi boán ñaïi ñeä töû laø Ñaïi Muïc Kieàn Lieân, Tu Boà Ñeà, Phuù Laâu Na vaø Xaù Lôïi Phaát cuøng chuyeån Phaùp luaân, Phaät thöôøng daïy: caùi Taâm Taùnh Hieåu Bieát Phaân Bieät cuõng chaúng ôû trong, cuõng chaúng ôû ngoaøi, cuõng chaúng ôû chính giöõa, ñeàu khoâng ôû choã naøo caû, taát caû khoâng dính baùm, taïm goïi laø taâm. Nay toâi khoâng dính baùm, thì goïi laø taâm chaêng?”

Phaät baûo OÂng Anan: “OÂng noùi “Caùi taâm Taùnh Hieåu Bieát Phaân Bieät ñeàu khoâng ôû ñaâu taát caû”. Vaäy caùc vaät töôïng theá gian nhö hö khoâng vaø caùc loaøi döôùi nöôùc, treân ñaát, bay, chaïy, nghóa laø taát caû söï vaät maø oâng cho laø khoâng dính baùm ñoù, laø coù hay khoâng coù? Khoâng coù, thì ñoàng vôùi loâng ruøa söøng thoû, coù gì ñeå goïi laø khoâng dính baùm? Ñaõ coù caùi khoâng dính baùm thì khoâng theå goïi laø khoâng. Khoâng coù töôùng thì töùc laø khoâng, chaúng phaûi khoâng maø laïi coù töôùng. Coù töôùng thì coù choã ôû, laøm sao laïi khoâng dính baùm ñöôïc?

Vaäy, neân bieát raèng oâng noùi caùi khoâng dính baùm vaøo ñaâu taát caû laø taâm hieåu bieát, thaät khoâng coù leõ ñoù”.

Thoâng raèng: Caùi khoâng dính baùm cuûa OÂng Anan daãn ra ñoù, chöa töøng chaúng phaûi. Nhöng hieåu cho roõ hai chöõ “Taát caû”, thì caùi “Voâ Tröôùc” aáy laø ñoái vôùi Caûnh maø coù. Caûnh maø coù thì coù voâ tröôùc, coøn caû hai ñeàu khoâng coù, thì hoùa ra ñoaïn dieät! Noùi sao cuõng maâu thuaãn. Neáu taát caû vaät töôïng ñeàu khoâng coù, thì coøn coù choã naøo nöõa ñeå maø khoâng dính baùm? Maø ñaõ coù Caùi khoâng dính baùm thì vaät töôïng khoâng theå noùi laø khoâng coù! Neáu khoâng coù Töôùng khoâng dính baùm, thì môùi coù theå noùi laø khoâng coù taát caû vaät töôïng. Coù Söï khoâng dính baùm, töùc laø coù Töôùng roài. Coù töôùng khoâng dính baùm, töùc laø coù taâm ôû ñoù roài. Taâm ñoù ôû Choã khoâng dính baùm thì sao laïi goïi laø “Ñeàu khoâng ôû choã naøo caû”. Taâm ñaõ coù choã ôû thì sao laïi noùi laø “Khoâng dính baùm”? Tröôùc thì ôû nôi caùi Naêng ñeå laøm roõ caùi Sôû, chaúng theå goïi laø khoâng coù. Tieáp sau, laø duøng caùi Sôû ñeå laøm roõ caùi Naêng; caùi Töôùng ñaõ coù aét phaûi coù caùi hieän höõu, neân caùi nghóa Voâ tröôùc khoâng thaønh ñöôïc.

Xöa, Nghieâm Döông toân giaû hoûi Toå Trieäu Chaâu [Ngöôøi xöù Taøo Chaâu, hoïc xeùt ôû Quan AÂm Vieän, xöù Trieäu Chaâu. Keá phaùp Toå Nam Tuyeàn. Toå coù nhieàu coâng aùn truyeàn ñaïo]: “Moät vaät chaúng coù ñem laïi thì nhö theá naøo?”

Toå Chaâu raèng : “Buoâng boû ñi”.

OÂng Nghieâm raèng : “Moät vaät chaúng coù ñem laïi, thì buoâng boû caùi gì?”

Toå Chaâu noùi raèng : “Theá thì vaùc leân maø ñi!”

Toân giaû nghe xong, ñaïi ngoä.

Ngaøi Hoaøng Long [Toå Phoå Giaùc thieàn sö, teân Hueä Nam, ôû nuùi Hoaøng Long. Thoï phaùp Toå Töø Minh Vieân thieàn sö ôû Hoaøng Long. Toå ñeå laïi nhieàu söï tích] tuïng raèng:

            “Moät vaät chaúng mang laïi

            Hai vai vaùc chaúng noåi

            Vöøa nghe, roõ loãi mình

            Trong loøng vui khoâng xieát

            Ñoäc aùc ñaõ queân roài

            Raén coïp laø tri kyû

            Roãng rang ngaøn traêm naêm

            Gioù maùt chöa ngöøng thoåi”.

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng:

            Chaúng ngôø teá haïnh tröôùc trao tay

            Töø roõ loøng queâ, theïn goõ ñaàu

            Phaù thoaùt, ngang löng rìu caùn muïc

            Röûa trong (saïch) phaøm coát, vôùi tieân chôi”.

Baøi tuïng naøy thì Voâ Tröôùc cuõng khoâng, neân töï do, töï taïi. Phaàn nhieàu ñeàu ôû nôi caûnh, thì thaáy coù Voâ Tröôùc, lìa Caûnh töùc laø khoâng Voâ Tröôùc. ÔÛ nôi Taùnh thaáy Voâ Tröôùc, thì caùi Voâ Tröôùc ñoù töùc laø Töï Taùnh. Daàu coøn chæ moät caùi yù Voâ Tröôùc, beøn laø hoûng heát vaäy.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM