KINH THUÛ LAÊNG NGHIEÂM

TOÂNG THOÂNG

TAÂY TAÏNG TÖÏ - BÌNH DÖÔNG

Ngöôøi dòch : THUBTEN OSALL LAMA - NHAÃN TEÁ THIEÀN SÖ

PHAÀN THÖÙ HAI: PHAÀN CHAÙNH TOÂNG

CHÖÔNG I: CHÆ BAØY CHAÂN TAÂM

MUÏC BOÁN: PHAÙ NHÖÕNG THUYEÁT NHAÂN DUYEÂN, TÖÏ NHIEÂN

I. NGHI TAÂM TÍNH TÖÏ NHIEÂN NHÖ THAÀN NGAÕ.

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät raèng: “Thöa Theá Toân, thaät nhö choã Phaùp Vöông [Phaät]daïy: Caùi Giaùc Duyeân [Taâm Taùnh] cuøng khaép möôøi phöông theá giôùi, laëng trong, thöôøng truï, taùnh chaúng coù sanh dieät. So vôùi thuyeát Minh Ñeá cuûa nhoùm OÂng Phaïm Chí Ta Tyø Ca La [Thuoäc ngoaïi ñaïo], hay caùi thuyeát Chaân Ngaõ cuøng khaép möôøi phöông cuûa caùc nhoùm ngoaïi ñaïo Ñaàu Khoâi [La haùn tieåu thöøa. Hoaëc vaøo pheùp Hoûa Ñònh (ngoài ñònh maø cheát, laáy löûa pheùp ñoát tieâu caùi thöùc ñaàu thai vaø caùi nghieäp luaân hoài); hoaëc do thieâu xaùc (duøng giaøn hoûa) Neân saéc thaân tieâu döùt ra tro] coù gì laø khaùc?

“Theá Toân cuõng töøng ôû nuùi Laêng Giaø vì caùc Boà Taùt Ñaïi Hueä maø giaûng baøy nghóa naøy: Caùc ngoaïi ñaïo kia thöôøng noùi Töï Nhieân, coøn Ta noùi Nhaân Duyeân, chaúng phaûi caûnh giôùi cuûa hoï. Nay toâi xem caùi Giaùc Taùnh aáy, thaáy laø Töï Nhieân, chaúng phaûi sanh, chaúng phaûi dieät, lìa xa taát caû hö voïng ñieân ñaûo, hình nhö chaúng phaûi laø Nhaân Duyeân, cuõng khoâng phaûi laø Töï Nhieân cuûa hoï.

“Xin Phaät khai thò theá naøo ñeå chuùng toâi khoûi laïc vaøo taø kieán, ñöôïc caùi Taâm Taùnh chaân thaät, maàu saùng, giaùc ngoä”.

Thoâng raèng: Choã noùi Minh Ñeá cuûa ngoaïi ñaïo, Theå chaúng sanh dieät, noùi coù Thaàn Ngaõ cuøng khaép möôøi phöông, chæ laø laáy caùi Thöùc Thöù Taùm laøm Toâng, chæ ñöôïc caùi muøi vò vui thuù môø môø mòt mòt, chôù chaúng phaûi coù caùi nhieäm maàu cuûa Ñaïi Vieân Caûnh Trí. Ñaõ coù Thaàn Ngaõ, töùc laø caên baûn sanh töû, sao ñöôïc laø caùi Nhaân Ñòa Chaân Chaùnh?

Phaät noùi Nhaân Ñòa Chaân Chaùnh töùc laø Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá, laáy caùi chaúng sanh chaúng dieät laøm caùi Nhaân Ñòa tu haønh, chaúng phaûi laø caùi nhaân duyeân theá tuïc.

OÂng Anan vöøa môùi tin ñöôïc, boãng khôûi nghi maø noùi “Hình nhö chaúng phaûi laø Nhaân Duyeân, cuõng khoâng phaûi laø Töï Nhieân cuûa ngoaïi ñaïo”, maø coøn cho Giaùc Taùnh laø Töï Nhieân, noùi raèng Giaùc Taùnh lìa xa hai töôùng Thò vaø Phi, laëng trong, thöôøng truï neân goïi laø Töï Nhieân. Tröôùc thì chaáp caùi Thaáy Soâng [Thaáy Soâng : xem Quyeån I, phaàn II] laø chaúng Sanh Dieät, ñaõ laø chöa ñaït ñeán coäi goác. Nay thì chæ ra caùi “Taùnh lìa khoûi caùi Thaáy”, cho ñoù laø Töï Nhieân, laïi caøng chöa sieâu thoaùt. Neân oâng caàu xin Theá Toân khai thò cho khoûi laïc vaøo nhöõng taø kieán hö voïng ñieân ñaûo cuûa caùc thuyeát Töï Nhieân vaø Nhaân Duyeân.

Toå Tröôøng Sa Saàm khieán vò taêng hoûi Hoøa Thöôïng Hoäi: “Khi chöa thaáy Nam Tuyeàn thì nhö theá naøo?”

Ngaøi Hoäi im laëng hoài laâu.

Vò taêng hoûi: “Sau khi thaáy thì theá naøo?”

Ngaøi Hoäi noùi: “Khoâng theå rieâng coù!”

Vò taêng veà thöa laïi vôùi Toå Tröôøng Sa. Toå Sa noùi :

            “Ñaàu saøo traêm thöôùc ñaõ ñöôïc ngoài

            Tuy raèng nhaäp ñöôïc vaãn chöa Chaân

            Ñaàu saøo traêm thöôùc caàn tieán böôùc

            Möôøi phöông theá giôùi hieän toaøn thaân”.

                        (Baùch xích can ñaàu toïa ñeå nhôn

                        Tuy nhieân ñaéc nhaäp baát vi Chôn

                        Baùch xích can ñaàu tu taán boä

                        Thaäp phöông theá giôùi hieän toaøn thaân).

Vò taêng hoûi: “Ñaàu saøo traêm thöôùc laøm sao tieán böôùc?”

Toå Sa ñaùp: “Nuùi Laõng Chaâu, soâng Leã Chaâu”.

Vò taêng thöa: “Daï, chaúng am hieåu”.

Toå Sa raèng: “Boán bieån, naêm hoà vua trò troâng”.

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng:

            “Moät tieáng gaø phaù moäng ngoïc nhaân [Ngöôøi ngoïc]

            Nhìn laïi cuoäc ñôøi saéc saéc baèng

            Coù tin xuaân saám duïc truøng nôû

            Ñaøo lyù voâ ngoân, töï thaønh ñöôøng (loái)

            Ñeán thôøi tieát, gaéng söùc caøy

            Ai ngaïi ruoäng xuaân buøn luùt caúng?”.

Cuõng nhö hoïp nhau ngoài ôû choã saïch seõ, chaúng theå xuoáng nöôùc, xuoáng buøn, ra tay ngang doïc beøn laø cuøng sanh dieät choáng traùi. Neân tuy laø coù nhaäp nhöng chaúng phaûi chaân thaät. Choã ngoaïi ñaïo goïi laø Minh Ñeá, ñaïi khaùi töïa hoà nhö ñaây.

Toå Tröôøng Sa noùi: “Möôøi phöông theá giôùi hieän toaøn thaân. Ngoaïi ñaïo cuõng noùi coù Thaàn Ngaõ cuøng khaép möôøi phöông. Choã naøo chaúng ñoàng, thöû tham coi!”

II. CHÆ RA KHOÂNG PHAÛI LAØ TÖÏ NHIEÂN

Kinh: Phaät baûo OÂng Anan: “Nay Ta phöông tieän chæ baøy chaân thaät baûo oâng nhö theá, oâng coøn chöa ngoä maø laàm cho laø Töï Nhieân!

“Anan, neáu chaéc laø Töï Nhieân, töï phaûi chæ roõ theå taùnh cuûa Töï Nhieân. OÂng haõy xeùt trong caùi Thaáy Dieäu Minh ñoù, laáy caùi gì laøm töï theå? Caùi Thaáy ñoù laáy caùi saùng laøm töï theå ö? Laáy caùi toái laøm töï theå ö? Laáy hö khoâng laøm töï theå ö? Laáy caùi ngaên bít laøm töï theå ö?

“Anan, neáu caùi saùng laø töï theå thì leõ ra khoâng thaáy caùi toái! Neáu laáy caùi khoâng laøm töï theå thì leõ ra khoâng thaáy ñöôïc ngaên bít. Nhö vaäy cho ñeán laáy caùi töôùng toái laøm töï theå thì ñeán khi saùng, thì caùi Taùnh Thaáy phaûi dieät maát, laøm sao coøn thaáy caùi saùng?”

Thoâng raèng: Noùi raèng Töï Nhieân töùc laø noùi töï theå voán y nhieân thöôøng truï chaúng bieán ñoåi. Vaäy caùi Taùnh Thaáy maàu saùng naøy laáy caùi thaáy saùng laøm Töï Nhieân ö? Laáy caùi thaáy toái laøm Töï Nhieân ö? Laáy thaáy hö khoâng laøm Töï Nhieân ö? Laáy ngaên bít laøm Töï Nhieân ö? Neáu töï nhieân thaáy Saùng thì leõ ra khoâng thaáy Toái! Neáu töï nhieân thaáy hö khoâng thì leõ ra khoâng thaáy ngaên bít! Neáu tuøy Duyeân maø bieán ñoåi thì caùi Theå chaúng phaûi laø Töï Nhieân vaäy.

Hoaëc noùi caùi Thaáy aáy laø caùi theå cuûa Töï Nhieân; saùng, toái, hö khoâng, ngaên bít tuøy duyeân maø thaáy, haù chaúng phaûi Töï Nhieân ö? Nhöng giaû söû khoâng coù saùng, toái, hö khoâng vaø ngaên bít thì caùi Thaáy duøng vaøo ñaâu? Caùi goïi laø Töï Nhieân aáy ñeàu thaønh ñoaïn dieät ñaáy thoâi.

ÔÛ ñaây chæ baùc boû laø khoâng theå laáy Töï Nhieân laøm Taùnh Thaáy, chöù chaúng phaûi noùi raèng caùi Taùnh Thaáy do saùng, toái, khoâng, bít maø coù. Neáu luaän veà choã sanh khôûi töø ñaâu thì Taùnh Thaáy tuy chaúng do saùng, toái, khoâng, bít maø coù, laïi töø Boån Giaùc Dieäu Minh löu xuaát ra. Nhöng theá thì Boån Giaùc Dieäu Minh laáy gì laøm töï theå, thaät môû mieäng chaúng noùi ñöôïc!

Toå Thaïch Söông ban ñaàu ôû Toå Quy Sôn laøm ngöôøi giaõ gaïo. Moät hoâm, ñang saøng gaïo, Toå Quy Sôn noùi: “Vaät cuûa thí chuû chôù laøm rôi rôùt”.

Ngaøi noùi: “Chaúng coù rôi rôùt”.

Toå Quy Sôn nhaët ñöôïc moät hoät gaïo treân maët ñaát, roài noùi: “OÂng noùi chaúng rôi rôùt, vaäy caùi naøy laø caùi gì?”

Ngaøi Thaïch Söông khoâng ñaùp ñöôïc.

Toå Quy Sôn laïi noùi: “Chôù khinh thöôøng moät hoät gaïo naøy. Traêm ngaøn hoät ñeàu do moät hoät naøy sanh ra”.

Ngaøi Thaïch Söông noùi raèng: “Traêm ngaøn hoät töø moät hoät aáy sanh ra, chöa roõ moät hoät aáy töø choã naøo sanh?”

Toå Quy Sôn ha haû cöôøi lôùn, quay veà phöông tröôïng.

Toái ñeán, Toå Quy thöôïng ñöôøng noùi: “Naøy ñaïi chuùng, trong hoät gaïo coù saâu, caùc ngöôøi haõy xem cho kyõ!”

OÂi! Tìm caàu töï theå cuûa caùi sanh ra naøy chaúng theå ñöôïc! Choã naøo ñeå an laäp caùi teân Töï Nhieân ñaây? Cho neân goïi aáy laø Töï Nhieân thì chaúng phaûi!

III. NGHI LAØ NHAÂN DUYEÂN

Kinh: OÂng Anan thöa: “Chaéc laø caùi Taùnh Thaáy maàu nhieäm naøy Taùnh noù chaúng phaûi laø Töï Nhieân, thì nay toâi phaùt minh laø noùi do Nhaân Duyeân sanh, nhöng taâm trí coøn chöa roõ, xin hoûi Nhö Lai, nghóa lyù theá naøo cho hôïp vôùi Taùnh Nhaân Duyeân?”

Thoâng raèng: OÂng Anan thöôøng nghe Theá Toân laáy Nhaân Duyeân phaù Töï Nhieân. Giôø ñaây, caùi Taùnh Thaáy naøy ñaõ chaúng phaûi laø Töï Nhieân, aét phaûi thuoäc veà Nhaân Duyeân. Beøn nghi caùi nghóa Nhaân Duyeân: voâ thöôøng, sanh dieät, ñaây coù, kia khoâng, theå chaúng thöôøng khaép. Theá thì haù ñoàng vôùi Giaùc Taùnh laëng trong thöôøng truï sao? Haønh töôùng traùi nhau, laøm sao hôïp vôùi Taùnh Nhaân Duyeân? Caùi nghi naøy raát vi teá. Luaän Trung Quaùn noùi: “Khoâng coù vaät gì töø Duyeân maø sanh khôûi. Khoâng coù vaät gì theo Duyeân maø dieät maát. Khôûi chæ laø caùc Phaùp khôûi. Dieät chæ laø caùc Phaùp dieät”. Cuõng nhö veõ treân nöôùc thaønh chöõ, chöa töøng sanh ra hay dieät maát. Nhö theá thì laøm sao maø hôïp vôùi tính nhaân duyeân?

Thieàn sö Baùo AÂn Minh thöôøng neâu leân baøi Minh ôû thaùp cuûa Ngaøi Tuyeát Phong maø hoûi caùc vò laõo tuùc: “Phaøm töø Duyeân maø coù: tröôùc sau ñeàu thaønh, hoaïi. Chaúng töø Duyeân maø coù: traûi kieáp vaãn laâu beàn. Beàn chaéc vôùi hö hoaïi, deïp qua moät beân! Ngaøi Tuyeát Phong ngaøy nay ôû taïi choã naøo?”

Ngaøi Phaùp Nhaõn rieâng noùi raèng: “Chæ nay, ñaáy laø thaønh, ñaáy laø hoaïi!”

Caùc baäc laõo tuùc ñöông thôøi chaúng theå ñoái ñaùp.

Choã naøy haù coù theå laáy söï noâng caïn maø doøm ngoù sao?

IV. TAÙNH THAÁY KHOÂNG PHAÛI LAØ NHAÂN DUYEÂN, RÔØI CAÙC DANH, TÖÔÙNG

Kinh: Phaät daïy: “OÂng noùi Nhaân Duyeân, Ta hoûi oâng: “Nay oâng do nhaân bôûi caùi Thaáy, Taùnh Thaáy hieän tieàn. Vaäy caùi Thaáy naøy nhaân caùi saùng maø coù thaáy? Nhaân caùi toái maø coù thaáy? Nhaân hö khoâng maø coù thaáy? Nhaân ngaên bít maø coù thaáy?

“Anan, neáu caùi Thaáy nhaân caùi saùng maø coù thì leõ ra khoâng thaáy ñöôïc toái; coøn nhö nhaân caùi toái maø coù thì leõ ra khoâng thaáy ñöôïc caùi saùng. Nhö vaäy cho ñeán nhaân hö khoâng, nhaân ngaên bít thì cuõng ñoàng nhö nhaân caùi saùng vaø caùi toái.

“Laïi nöõa, Anan, caùi Thaáy aáy laïi laø nöông caùi saùng maø coù thaáy? Nöông caùi toái maø coù thaáy? Nöông hö khoâng maø coù thaáy hay nöông ngaên bít maø coù thaáy? Anan, neáu nöông hö khoâng maø coù thaáy thì leõ ra khoâng thaáy ñöôïc ngaên bít. Neáu nöông ngaên bít maø coù thaáy thì leõ ra khoâng thaáy ñöôïc hö khoâng. Nhö vaäy cho ñeán nöông caùi saùng, nöông caùi toái cuõng ñoàng nhö nöông hö khoâng, nöông ngaên bít.

“Neân, bieát raèng caùi Tinh Giaùc Dieäu Minh nhö theá chaúng phaûi Nhaân, chaúng phaûi Duyeân, cuøng chaúng phaûi Töï Nhieân, chaúng phaûi Khoâng Töï Nhieân. Khoâng coù caùi Khoâng Phaûi hay Khoâng Khoâng Phaûi, khoâng coù Töùc Laø hay Khoâng Töùc Laø, lìa caû thaûy töôùng, töùc laø caû thaûy phaùp. Nay oâng laøm sao ôû trong aáy maø khôûi taâm, duøng nhöõng danh töôùng hyù luaän theá gian maø phaân bieät cho ñöôïc? Nhö laáy tay maø naém baét hö khoâng, chæ theâm töï laøm nhoïc mình. Hö khoâng laøm sao laïi ñeå cho oâng naém baét?”

Thoâng raèng : Nöông vaøo vaät laø Nhaân; theo vôùi vaät laø Duyeân. Nhaân thì gaàn, Duyeân thì xa, neân phaân laøm hai moân. Taùnh Thaáy hieän tieàn, neáu noùi laø Thoâng Bít maø hieån baøy, thì ñöôïc; chöù noùi: taùnh Thaáy nhaân saùng, toái, thoâng bít maø coù, thì khoâng ñöôïc. Noùi raèng Taùnh Thaáy duyeân saùng, toái, thoâng, bít maø phaùt ra taùc duïng, thì ñöôïc, chöù noùi: Taùnh Thaáy duyeân saùng, toái, thoâng, bít maø khôûi, thì khoâng ñöôïc.

Cho neân noùi Nhaân Duyeân laø sai. Vì sao theá?

Caùi Tinh Giaùc Dieäu Minh voán khoâng coù hình töôùng. Neáu noùi laø Nhaân Duyeân, laø Töï Nhieân thì thuoäc veà töôùng Nhaân Duyeân, töôùng Töï Nhieân roài. Bôûi vaäy, ban ñaàu noùi “Chaúng phaûi Nhaân, chaúng phaûi Duyeân, cuõng chaúng phaûi Töï Nhieân”, laø ñeå tröø boû Töôùng. Nhöng coøn caùi chaúng phaûi Töôùng ôû trong ñoù. Keá ñeán noùi “Chaúng phaûi Khoâng Nhaân Duyeân, chaúng phaûi Khoâng Töï Nhieân”, laø ñeå tröø boû Phi Töôùng. Nhöng maø coøn caùi Khoâng Phaûi Phi Töôùng ôû trong ñoù. Cuoái cuøng thì noùi “Khoâng coù Khoâng Phaûi hay Khoâng Khoâng Phaûi, khoâng coù Töùc laø hay Khoâng Töùc laø. Ñoù laø caùi choã maø Phaûi vaø Chaúng Phaûi ñeàu khoâng tôùi ñöôïc, chaúng cho pheùp söï luaän baøn, chaúng dung tha suy tính, töùc laø caùi thöïc töôùng Tinh Giaùc Dieäu Minh vaäy.

Caùc töôùng Phaûi hay Chaúng Phaûi kia ñeàu laø voïng tình bieán keá phaân bieät. Baûn Theå Dieäu Minh voán khoâng coù chuyeän ñoù, neân noùi “Lìa caû thaûy Töôùng”. Bieán keá voïng töôûng phaân bieät ñaõ lìa thì ñoù laø caùi Theå Vieân Thaønh Thaät, chaïm vaøo ñaâu laø hieän baøy tröôùc maét. Theá neân môùi noùi “Töùc caû thaûy Phaùp”.

Coå Ñöùc noùi “Chæ lìa voïng duyeân töùc Nhö Nhö Phaät”, laø noùi choã naøy ñaây vaäy.

Xöa, Toå Sô Sôn ñeán choã ôû cuûa Toå Quy Sôn beøn hoûi: “Thaày toâi coù noùi: “Caâu coù, caâu khoâng, nhö daây leo baùm caây. Boãng nhieân caây ngaõ, daây khoâ, caâu veà choán naøo?”

Toå Quy Sôn ha haû cöôøi lôùn.

Sô Sôn noùi: “Toâi mua vaûi laøm giaøy, töø boán ngaøn daëm ñeán ñaây, Hoøa Thöôïng ñaâu neân ñuøa côït”.

Toå Quy Sôn goïi thò giaû: “Laáy tieàn traû laïi cho OÂng Thöôïng Toïa naøy”.

Roài daën raèng “Sau naøy seõ coù con roàng moät maét vì thaày maø chæ phaù cho”.

Sau, Ngaøi Sô Sôn ñeán Toå Minh Chieâu, keå chuyeän cuõ.

Toå Minh Chieâu noùi: “Ngaøi Quy Sôn, coù theå noùi laø ñaàu chaùnh, ñuoâi chaùnh, chæ vì chaúng gaëp tri aâm!”

Ngaøi Sô Sôn beøn hoûi: “Caây ngaõ, daây khoâ, caâu veà xöù naøo?”

Toå Chieâu noùi: “Laïi khieán Quy Sôn phaùt tieáng cöôøi môùi”.

Ngaøi Sô Sôn ngay döôùi lôøi noùi coù tænh ngoä, beøn noùi: “Thì ra trong caùi cöôøi cuûa Quy Sôn voán coù chöùa ñao!”

Ngaøi Thieân Ñoàng tuïng raèng :

            “Daây khoâ, caây ngaõ, hoûi Quy Sôn

            Ha haû cöôøi to, haù chaúng maøng?

            Trong cöôøi coù dao saéc, nhìn ra ñöôïc

            Khoâng ñöôøng suy, noùi, baët cô quan [Maùy then]”.

                        (Ñaèng khoâ thoï ñaûo vaán Quy Sôn

                        Ñaïi tieáu kha kha khôûi ñaúng nhaøn

                        Tieáu lyù höõu ñao khoâng ñaéc phaù

                        Ngoân tö voâ loä tuyeät cô quan).

Toå Quy Sôn trong choã aáy, tröôùc sau chæ coù ha haû cöôøi to, nhö moät daáu aán aán ra.

Ngaøi Sô Sôn noùi “Trong caùi cöôøi coù ñao!”, beøn chuïp ñöôïc hö khoâng vaäy.

Toå Thaïch Cuûng hoûi Thaày Taây Ñöôøng: “OÂng coù naém baét ñöôïc hö khoâng chaêng?”

Ngaøi Taây Ñöôøng ñaùp: “Naém baét ñöôïc”.

Toå Cuûng noùi: “Baét theá naøo?”

Toå Ñöôøng laáy tay chuïp naém hö khoâng.

Toå Cuûng noùi: “OÂng chaúng bieát chuïp!”

Toå Ñöôøng hoûi laïi: “Sö huynh baét nhö theá naøo?”

Toå Thaïch Cuûng naém muõi Ngaøi Taây Ñöôøng keùo ñi.

Ngaøi Taây Ñöôøng nhòn ñau, noùi: “Gaõ ñaïi hung thaàn naøy keùo loã muõi ngöôøi!” Lieàn muoán thoaùt ra.

Toå Thaïch Cuûng noùi: “Phaûi nhö theá môùi baét hö khoâng ñöôïc”.

Neân chi, laáy danh töôùng hyù luaän maø naém baét hö khoâng: OÂi, khoù thay! Khoù thay!

V. BAÙC NHAÂN DUYEÂN, TÖÏ NHIEÂN

Kinh: OÂng Anan baïch Phaät raèng: “Thöa Theá Toân, neáu quaû caùi Taùnh Dieäu Giaùc chaúng phaûi Nhaân, chaúng phaûi Duyeân theá sao Theá Toân thöôøng chæ daïy cho chuùng Tyø Kheo raèng Taùnh Thaáy coù ñuû boán thöù Duyeân, ñoù laø: Nhaân Hö Khoâng, Nhaân AÙnh Saùng, Nhaân Taâm Thöùc vaø Nhaân Con Maét. Nghóa aáy theá naøo?”

Phaät baûo: “Anan, Ta noùi nhö theá, laø noùi veà caùc töôùng nhaân duyeân cuûa theá gian, chaúng phaûi laø Ñeä Nhaát Nghóa. Anan, Ta laïi hoûi oâng: Caùc ngöôøi theá gian noùi “Toâi thaáy ñöôïc”, thì theá naøo goïi laø thaáy? Theá naøo goïi laø khoâng thaáy?”

Anan thöa: “Ngöôøi ñôøi nhaân aùnh saùng maët trôøi, maët traêng, ñeøn maø thaáy moïi thöù hình töôùng thì goïi laø thaáy. Neáu khoâng coù ba thöù aùnh saùng ñoù thì khoâng thaáy ñöôïc”.

- Anan! Neáu khi khoâng coù aùnh saùng maø goïi laø khoâng thaáy, thì leõ ra khoâng thaáy toái. Neáu coù thaáy toái, thì ñoù chæ vì khoâng coù aùnh saùng chöù ñaâu phaûi laø khoâng thaáy? Anan, neáu trong khi toái, vì khoâng thaáy saùng maø goïi laø khoâng thaáy, thì khi saùng, khoâng thaáy töôùng toái, cuõng goïi laø khoâng thaáy. Nhö theá thì caû hai töôùng saùng, toái ñeàu goïi laø khoâng thaáy caû. Coøn neáu nhö hai caùi saùng, caùi toái töï laán ñoaït nhau, chöù khoâng phaûi trong ñoù caùi Taùnh Thaáy cuûa oâng coù luùc khoâng coù. Nhö theá thì bieát: caû hai luùc saùng vaø toái ñeàu goïi laø thaáy, chôù sao laïi noùi laø khoâng thaáy?”

Thoâng raèng: Choã naøy, Theá Toân tröôùc laø phaù caùi töôùng Nhaân Duyeân cuûa theá gian, sau laø hieån baøy caùi Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá. Theá gian cho raèng caùi Thaáy nhaân aùnh saùng maët trôøi, maët traêng vaø ñeøn maø coù. Nhöng khoâng coù aùnh saùng maët trôøi, maët traêng vaø ñeøn ñaâu phaûi laø khoâng coù caùi Thaáy, cuõng laø thaáy Toái, thaáy Saùng ñoù vaäy. Saùng, Toái töï chuùng thuoäc veà tieàn traàn, caùi Thaáy (Kieán Tinh) voán khoâng sanh dieät. Do ñoù maø noùi “Caùi Thaáy cuûa theá gian cuõng laø chaúng phaûi Nhaân, chaúng phaûi Duyeân”, huoáng tieán ñeán choã naøy ö?

Thieàn sö Cöûu Phong Kieàn thoï taâm aán nôi Toå Thaïch Söông. Coù nhaø sö hoûi: “Trong kinh coù noùi: Ñuû ba duyeân aùnh saùng môùi thaønh caùi Thaáy. Ba Duyeân chöa coù, coù thaønh caùi Thaáy khoâng?”

Toå Kieàn noùi: “Duyeân coù sai khaùc, caùi Thaáy khoâng thieáu huït”.

Vò sö hoûi: “Ñaõ khoâng thieáu huït, ôû trong toái sao chaúng thaáy vaät?”

Toå Kieàn noùi: “Tuy chaúng thaáy vaät, ñaâu phaûi khoâng thaáy toái?”

Nhaø sö hoûi: “Lìa heát ba duyeân, nhö theá naøo laø choã Chaân Kieán?”

Toå Kieàn noùi: “Giaùp voøng traùi ñaát, maët trôøi ñen tôï sôn ñen”.

Trong baøi Tham Ñoàng Kheá cuûa Ngaøi Thaïch Ñaàu coù caâu: “Ngay trong saùng coù toái, chôù duøng toái gaëp nhau! Ngay trong toái coù saùng, chôù duøng saùng thaáy nhau!”

Chính laø ñoàng vôùi caùi yù chæ naøy. Ñaây thaät laø naøo coù ñoàng baäc vôùi saùng toái, caàn phaûi coù maét môùi phaân bieät ñöôïc.

VI. CHÆ THAÚNG TAÙNH THAÁY

Kinh: “Cho neân, Anan, baây giôø oâng neân bieát raèng: Khi thaáy saùng, caùi thaáy chaúng phaûi laø saùng. Khi thaáy toái, caùi thaáy chaúng phaûi laø toái. Khi thaáy khoâng, caùi Thaáy chaúng phaûi laø khoâng. Khi thaáy ngaên bít, caùi thaáy chaúng phaûi laø ngaên bít. Boán nghóa ñoù ñaõ thaønh roài, oâng laïi neân bieát: khi Thaáy maø coù töôùng Thaáy, caùi Thaáy ñoù chaúng phaûi laø Taùnh Thaáy. Caùi Thaáy maø do lìa töôùng Thaáy, ñoù laø Taùnh Thaáy Sieâu Vieät (Kieán kieán chi thôøi, kieán phi thò kieán. Kieán do ly kieán, kieán baát naêng caäp).

“Vaäy thì laøm sao laïi noùi caùc töôùng Nhaân Duyeân, Töï Nhieân hay Hoøa Hôïp?”

Thoâng raèng: Choã naøy Ñöùc Theá Toân hieån baøy Ñeä Nhaát Nghóa Ñeá, caùi goïi laø Con Ñöôøng Boà Ñeà Nhieäm Maàu. Kieán vaø Kieán Duyeân ñuû naêm thöù nghóa: Saùng, Toái, Hö Khoâng, Ngaên Bít laø boán thöù; Kieán Duyeân vaø Kieán Tinh (caùi Thaáy) laø moät thöù Voïng Kieán. Theá Toân ôû choã naøy maø löïa ra caùi Kieán Tinh chaúng phaûi laø boán thöù Saùng, Toái, Khoâng, Bít. Laáy boán nghóa naøy suy ra ñeå roõ ñöôïc caùi Thaáy lìa duyeân traàn maø vaãn töï coù. Ngay ôû ñaây laïi löïa ra caùi Chôn Kieán (Taùnh Thaáy) soi roõ Kieán Tinh, laø caùi maø caùi Thaáy khoâng theå bì kòp. Ñaây chính laø maët traêng thöù nhaát, cho neân caùi Thaáy vaãn coøn laø voïng. A ha! Caùi Chôn Kieán coøn lìa caû moïi töôùng thaáy thì choã naøo coù hôi thôû, boùng daùng gì ñeå theo ñoù maø moâ phoûng ra noù? Noùi Nhaân Duyeân, noùi Töï Nhieân, noùi Hoøa Hieäp, haù chaúng laø hö voïng ö?

Toå Baù Tröôïng hoûi vò taêng: “Thaáy khoâng?”

Ñaùp: “Daï, thaáy”.

Toå Tröôïng raèng: “Sau khi thaáy thì nhö theá naøo?”

Ñaùp: “Thaáy chaúng coù hai”.

Toå Tröôïng noùi: “Ñaõ noùi laø thaáy thì khoâng hai, töùc laø khoâng laáy caùi Thaáy maø thaáy nôi Caùi Voán Thaáy. Neáu Caùi Voán Thaáy maø trôû laïi thaáy, thì caùi Thaáy tröôùc laø ñuùng hay caùi Thaáy sau laø ñuùng? Nhö noùi, “Khi Thaáy maø coøn coù töôùng Thaáy, ñoù chaúng phaûi laø Chôn Kieán. Thaáy maø do lìa taát caû töôùng Thaáy, caùi Thaáy aáy laø Sieâu Vieät [Kieán kieán chi thôøi, kieán phi thò kieán. Kieán do ly kieán, kieán baát naêng caäp]”. Bôûi theá, chaúng haønh caùi Phaùp Thaáy, chaúng haønh caùi Phaùp Nghe, chaúng haønh caùi Phaùp Giaùc Ngoä, thì Chö Phaät lieàn thoï kyù”.

Laïi nöõa, kinh Baûo Tích noùi: “Phaùp Thaân chaúng coù theå laáy Thaáy, Nghe, Hay, Bieát maø tìm caàu. Chaúng phaûi laø choã thaáy cuûa con maét thòt, vì laø khoâng coù Saéc. Chaúng phaûi laø choã thaáy cuûa Thieân Nhaõn vì khoâng Hö Voïng. Chaúng phaûi choã thaáy cuûa Hueä Nhaõn, vì lìa hình töôùng. Chaúng phaûi choã thaáy cuûa Phaùp Nhaõn, vì lìa caùc Haønh. Chaúng phaûi laø choã thaáy cuûa Phaät Nhaõn, vì lìa heát thaûy Thöùc. Neáu chaúng taïo ra caùc thöù Thaáy nhö vaäy, thì goïi ñoù laø caùi Thaáy cuûa Phaät”.

Xöa, thieàn sö Thieäu Long ban ñaàu ra maét Toå Tröôøng Loâ, ñöôïc choã ñaïi löôïc. Nhaân coù ngöôøi ñöa ñeán boä Ngöõ Luïc cuûa Ngaøi Vieân Ngoä, sö ñoïc maø than raèng: “Nghó ñeán chua thì chaûy nöôùc mieáng. Tuy chöa röûa saïch gan ruoät, ñaõ khieán ngöôøi ñöôïc vui söôùng. Chæ haän laø chöa ñöôïc giaùp maët chuyeän troø”.

Beøn töø giaû Ngaøi Tröôøng Loâ maø qua choã Ngaøi Traïm Ñöôøng. Tröôùc laøm khaùch cuûa Ngaøi Hoaøng Long, hoûi Toå Töû Taâm; keá ñoù tham yeát Ngaøi Vieân Ngoä.

Moät hoâm, ñang nhaäp thaát thì Ngaøi Vieân Ngoä noùi: “Khi thaáy maø coù töôùng Thaáy, caùi Thaáy aáy khoâng phaûi laø caùi Thaáy Chaân Thaät. Thaáy do lìa töôùng Thaáy, caùi Thaáy aáy sieâu vieät”.

Roài ñöa tay leân maø noùi: “Thaáy khoâng?”

Sö Long noùi: “Thaáy”.

Toå Vieân Ngoä noùi: “Treân ñaàu ñeå theâm caùi ñaàu!”

Sö Long nghe thì töùc thôøi kheá ngoä.

Toå Vieân Ngoä quaùt naït raèng: “Thaáy caùi gì?”

Thieäu Long ñaùp: “Tre daøy chaúng ngaïi nöôùc chaûy qua”.

Toå Vieân Ngoä chaáp nhaän, khieán troâng coi choã caát kinh.

Coù ngöôøi hoûi Ngaøi Vieân Ngoä: “Thieäu Long yeáu nhö theá, sao laøm noåi?”

Ngaøi ñaùp: “Con coïp nguû ñoù!”

Thieàn sö Ñöùc Sôn Quyeân thöôïng ñöôøng daïy raèng: “Khi thaáy maø coù töôùng Thaáy, ñoù chaúng phaûi laø Chôn Kieán. Thaáy do lìa töôùng Thaáy, ñoù laø caùi Thaáy sieâu vieät”.

Roài heùt leân raèng: “Caù kình uoáng heát bieån, loä ra nhaùnh san hoâ”.

Trong ñaïi chuùng boãng coù oâng taêng böôùc ra, noùi: “Tröôûng Laõo thoâi ñöøng noùi chieâm bao, môùi höùa cho y ñuû moät con maét leû”.

Ngöôøi xöa ôû nôi caâu naøy (“Kieán kieán chi thôøi,...”) ñeàu nhôø ngoùn tay maø thaáy maët traêng. Moät hoät thuoác Tieân bieán ñoåi coát phaøm, quaû chaúng deã daøng!

Kinh: “Haøng Thanh Vaên caùc oâng heïp hoøi khoâng bieát, chaúng coù theå thoâng ñaït Thaät Töôùng thanh tònh. Nay ta khuyeân daïy oâng haõy kheùo tö duy, chôù neân treã naûi treân ñöôøng Boà Ñeà Maàu Nhieäm”.

Thoâng raèng: Caùi Thaät Töôùng thanh tònh ai ai cuõng saün ñuû. Vaäy taïi sao haøng Thanh Vaên chaúng coù theå thoâng ñaït? Bôûi vì chaáp tröôùc vaäy. Caùi yù thöùc chaáp tröôùc, choán choán ñeàu thoï duyeân theo. Chæ coù caùi laø khoâng theå duyeân vôùi Baùt Nhaõ. Neân Ñöùc Theá Toân thöông xoùt, khuyeân haõy kheùo tö duy. Phaûi ôû nôi Thaáy maø lìa thaáy, chöùng Dieäu Boà Ñeà. Ñoù töùc laø choã chaúng phaûi caùi Thaáy ñeán ñöôïc vaäy.

Toå Giaùp Sôn noùi: “Tröôùc maét khoâng coù phaùp. Tröôùc maét laø yù, chaúng phaûi tröôùc maét laø phaùp. Ñoù chaúng phaûi laø choã tai, maét ñeán ñöôïc. Dieäu kheá choã naøy”.

Toå Thieân Ñoàng neâu ra raèng: “Caùi laõo Giaùp Sôn môû banh caùi bao boá, ñem ñoà chaâu baùu thaûy ra tröôùc maët caùc oâng. Chính ngay khi ñoù thì laøm sao ñaây? Treân ñöôøng chaúng löôïm cuûa rôi, ngöôøi quaân töû môùi khen laø toát ñeïp”.

Ngay caùi thoaïi ñaàu tuyeät dieäu theá naøy maø coøn chaúng cho giöõ laïi trong ngöïc, Thaät laø ñeán choã cuûa Kieán do lìa kieán vaäy.

]

THIỀN TÔNG VIỆT NAM