TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

SÔ TOÅ PHAÙI TRUÙC LAÂM

THAM VAÁN

Môû ñaàu phaùp hoäi, Ngaøi nieâm höông baùo aân xong böôùc leân toøa. Vò Thöôïng thuû baïch chuøy v.v… roài Ngaøi noùi:

- Thích-ca Vaên Phaät vì moät ñaïi söï maø xuaát hieän giöõa coõi ñôøi naøy, suoát boán möôi chín naêm chuyeån ñoäng ñoâi moâi maø chöa töøng noùi moät lôøi. Nay ta vì caùc ngöôi leân ngoài toøa naøy, bieát noùi chuyeän gì ñaây?

Ngoài giaây laâu, Ngaøi ngaâm:

AÂM:    Thaân nhö hoâ haáp tyõ trung khí,

            Theá tôï phong haønh laõnh ngoaïi vaân.

            Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

            Baát thò taàm thöôøng khoâng quaù xuaân.

DÒCH: Thaân nhö hôi thôû ra vaøo muõi,

            Ñôøi gioáng maây troâi ñænh nuùi xa.

            Tieáng quyeân töøng chaäp vaàng traêng saùng,

            Ñaâu phaûi taàm thöôøng qua moät xuaân.

Ngaøi voã baøn moät caùi noùi:- Khoâng coù gì sao? Ra ñaây! Ra ñaây!

*

Coù vò Taêng hoûi:- Theá naøo laø Phaät?

Ngaøi ñaùp:- Nhaän ñeán nhö xöa vaãn chaúng phaûi.

- Theá naøo laø phaùp?

- Nhaän ñeán nhö xöa vaãn chaúng phaûi.

- Theá naøo laø Taêng?

- Nhaän ñeán nhö xöa vaãn chaúng phaûi.

- Cöùu kính theá naøo?

Ñaùp:   Chöõ baùt ñaõ baøy trao heát saïch,

            Ñaâu coøn coù vieäc noùi cuøng ngöôi.

            (Baùt töï ñaû khai phaân phoù lieãu

            Caùnh voâ dö söï khaû trình quaân)

Laïi hoûi:- Theá naøo laø moät vieäc höôùng thöôïng?

Ngaøi ñaùp:- Ñaàu gaäy kheâu nhaät nguyeät.

- Duøng coâng aùn cuõ laøm gì?           

- Moät laàn nhaéc laïi moät laàn môùi.

- Theá naøo laø giaùo ngoaïi bieät truyeàn?

- EÃnh öông nhaûy khoâng khoûi ñaáu.

- Sau khi ra khoûi ñaáu thì theá naøo?

- Laïi theo con eách nhaûy xuoáng buøn.

- Vaãn laø nhaûy chaúng khoûi.

Ngaøi beøn lôùn tieáng naït:- Keû muø! Thaáy caùi gì?

- Ñaïi Toân ñöùc löøa ngöôøi laøm gì?

Ngaøi lieàn “höø, höø”.

Vò Taêng suy nghó.

Ngaøi lieàn ñaùnh. Vò taêng laïi suy nghó ñeå hoûi.

Ngaøi lieàn heùt. Vò taêng cuõng heùt.

Ngaøi hoûi:

- Laõo taêng bò moät caùi heùt, hai caùi heùt cuûa ngöôi, roát cuoäc theá naøo? Noùi mau! Noùi mau!

Vò taêng suy nghó.

Ngaøi laïi heùt moät tieáng, noùi:

- Con choàn hoang quæ quaùi! Vöøa roài tinh lanh, giôø ôû choã naøo?

Vò taêng leã baùi lui ra.

*

Taêng hoûi:

- Ñaïi toân ñöùc khoå nhoïc tu haønh, ñaõ traûi qua nhieàu naêm, ñoái vôùi saùu thoâng cuûa Phaät, Ngaøi ñaõ ñöôïc maáy thoâng?

Ngaøi ñaùp:

- Cuõng ñöôïc saùu thoâng.

- Naêm thoâng kia gaùc qua, theá naøo laø tha taâm thoâng?

- Ñaày caû quoác ñoä, coù bao nhieâu thöù taâm, Nhö Lai ñeàu bieát, Nhö Lai ñeàu thaáy.     

Vò taêng lieàn ñöa naém tay leân noùi:

- Ñaõ bieát heát thaáy heát, vaäy bieát caùi naøy coù vaät gì?

Ngaøi ñaùp:

- Nhö coù nhö khoâng, chaúng phaûi khoâng chaúng phaûi saéc.

- Xöa taêng hoûi Hoøa thöôïng Lang Gia: “Thanh tònh baûn nhieân, vì sao chôït sanh sôn haø ñaïi ñòa?” YÙ chæ theá naøo?

- Thaät gioáng thuyeàn chaøi ra bieån.

- YÙ naøy theá naøo?

- Ai bieát nôi choán khoùi soùng xa khôi kia, rieâng coù choã neân suy nghó.

*

Hoûi:- Theá naøo laø gia phong Phaät quaù khöù?

Ñaùp:   Vöôøn röøng vaéng veû ai xem soùc

            Lyù traéng ñaøo hoàng hoa töï nhieân.

Hoûi:- Theá naøo laø gia phong Phaät hieän taïi?

Ñaùp:   Gia phong soùng baïc meâ yeán sôùm

            Tieân uyeån ñaøo hoàng say gioù xuaân.

Hoûi:- Theá naøo laø gia phong Phaät vò lai?

Ñaùp:   Baõi bieån chôø trieàu trôøi ñôïi nguyeät

            Xoùm chaøi nghe saùo khaùch nhôù nhaø.

Hoûi:- Gia phong Hoøa thöôïng theá naøo?

Ñaùp:   AÙo raùch che maây, saùng aên chaùo

            Bình xöa töôùi nguyeät, toái uoáng traø.

Laïi hoûi:- Ngaøi Linh Vaân khi xem hoa ñaøo ngoä thì theá naøo?

Ñaùp:   Töï nôû töï taøn theo thôøi tieát

            Ñoâng quaân bò hoûi cuõng khoân lôøi.

Hoûi:- Khi gieát ngöôøi khoâng nhìn laïi thì sao?

Ñaùp: - Gan daï cuøng mình.

Hoûi:- Ngöôøi ñaïi tu haønh laïi rôi vaøo nhaân quaû hay khoâng?

Ñaùp:   Mieäng döôøng chaäu maùu cheâ Phaät Toå

            Raêng nhö kieám beùn gaëm röøng thieàn.      

            Moät mai cheát ñoïa A-tyø nguïc,

            Cöôøi ngaát Nam-moâ Quaùn Theá AÂm.

Hoûi:    Döôùi ruoäng baày coø ngaøn ñieåm tuyeát

            Treân caây oanh ñaäu moät caønh hoa,

            Thì theá naøo?

Ñaùp:- Laàm!

Hoûi:- Theo Ñaïi toân ñöùc thì theá naøo?

Ñaùp:   Döôùi ruoäng baày coø ngaøn ñieåm tuyeát

            Treân caây oanh ñaäu moät caønh hoa.

Taêng noùi:- Ñoù laø caâu noùi cuûa toâi.

Ñaùp:   Muoán bieát thaàn tieân loø luyeän thuoác

            Linh ñôn voán thieät töû chaâu sa.

Hoûi:- Theá naøo laø thanh tònh phaùp thaân?

Ñaùp:   Ñuïc vaøng rôi trong phaân sö töû

            Ngöôøi ñen ñuùa vaùc boù höông thôm.

Taêng thöa:- Hoïc nhaân khoâng hieåu.

Ñaùp:   Chôù hoïc thoùi hoà ñoà traû giaù

            Cöôøi ngöôøi chaân thaät doái laàm nhau.

Hoûi:- Theá naøo laø vieân maõn baùo thaân?

Ñaùp:   Caùnh baèng bay boång döøng côn gioù

            Ly chaâu laéng laïnh bieån trong ngaàn.

            Vò taêng leã baùi.

Ngaøi baûo:Nguyeân lai ñaày ñuû nhieàu coâng duïng

            Bôûi chuù quaøng xieân chaúng ñöôïc thaønh.

Hoûi:- Theá naøo laø thieân baùch öùc hoùa thaân?

Ñaùp:   Maây doàn söông phuû trôøi muø mòt

            Taác nöôùc nhö xöa tröôùc ñænh ñaàu.

Taêng noùi:- Ñuùng theá.

Ngaøi baûo:Cöôøi ngaát keû gom maây döôùi ñaûnh

            Boán beà nuoát laáy hoøn saét troøn.

Vò taêng leã baùi lui ra.

*

Phaùp Loa hoûi:- Noùi huyeàn noùi dieäu, luaän coå baøn kim, ñeàu thuoäc thöù noùi ñuøa, moät caâu khoâng keït trong ngoân ngöõ laøm sao noùi ñöôïc?

Ngaøi ñaùp:Gioù ñoâng dìu dòu ngaøn hoa nôû

            Laùch caùch vaønh xe moät tieáng vang.

Phaùp Loa toan môû mieäng noùi, Ngaøi lieàn baûo:

            Chim hoùt maùu tuoân vaãn voâ duïng

            Non taây nhö tröôùc phuû maây chieàu.

Phaùp Loa: Khi muoân daëm maây taïnh thì theá naøo?

Ngaøi: Möa taàm taõ.

Hoûi:- Khi muoân daëm maây che kín thì theá naøo?

Ñaùp:- Traêng vaèng vaëc.

            - Cöùu kính theá naøo?

            - Chôù ñoäng ñeán, ñoäng ñeán aên ba möôi gaäy.

            - Theá naøo laø baûn lai dieän muïc?

Ngaøi im laëng giaây laâu hoûi:- Hieåu chaêng?

Ñaùp:- Chaúng hieåu.

Ngaøi lieàn ñaùnh.

Phaùp Loa hoûi: Theá naøo laø ba möôi hai töôùng toát taùm möôi veû ñeïp?

Ngaøi ñaùp:Neáu duøng saéc thaáy ta,

            Duøng aâm thanh caàu ta,

            Ngöôøi aáy haønh ñaïo taø,

            Khoâng theå thaáy Nhö Lai.

Phaùp Loa: Theá naøo laø Phaät?

Ngaøi ñaùp: Taám caùm ôû döôùi coái.

- Theá naøo laø yù Toå sö töø AÁn sang?

- Baùnh veõ.

- Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?

- Cuøng haàm, ñaát khoâng khaùc.

- Xöa coù vò taêng hoûi Trieäu Chaâu “con choù coù Phaät taùnh khoâng”, Trieäu Chaâu noùi “khoâng”, yù chæ theá naøo?

Ñaùp:Chaát muoái ôû trong nöôùc

            Keo xanh ôû trong saéc.

Hoûi:- Höõu cuù voâ cuù nhö bìm leo caây, khi aáy theá naøo?

Ngaøi beøn noùi keä:

            Höõu cuù voâ cuù

            Ñaèng khoâ thoï ñaûo

            Cô caù naïp taêng

            Chaøng ñaàu khaùi naõo.

            Höõu cuù voâ cuù

            Theå loä kim phong

            Haèng haø sa soá

            Phaïm nhaãn thöông phong.

            Höõu cuù voâ cuù

            Laäp toâng laäp chæ

            Ñaû ngoõa toaûn qui

            Ñaêng sôn thieäp thuûy.

            Höõu cuù voâ cuù

            Phi höõu phi voâ

            Khaéc chu caàu kieám

            Saùch kyù aùn ñoà.

            Höõu cuù voâ cuù

            Hoã baát hoài hoã

            Laïp tuyeát haøi hoa

            Thuû chu ñaõi thoá.

            Höõu cuù voâ cuù

            Töï coå töï kim

            Chaáp chæ vong nguyeät

            Bình ñòa luïc traàm.

            Höõu cuù voâ cuù

            Nhö thò nhö thò

            Baùt töï ñaû khai

            Toaøn voâ baû tyõ.

            Höõu cuù voâ cuù

            Coá taû coá höõu

            A thích thích ñòa

            Naùo quaùt quaùt ñòa.

            Höõu cuù voâ cuù

            Ñao ñao phaï phaï

            Tieät ñoaïn caùt ñaèng 

            Bæ thöû khoaùi hoaït.

DÒCH:

            Höõu cuù voâ cuù

            Bìm khoâ caây ngaõ

            Maáy keû naïp taêng

            U ñaàu söùt traùn.

            Höõu cuù voâ cuù

            Theå loä gioù thu

            Haèng haø sa soá

            Va ñao chaïm beùn.

            Höõu cuù voâ cuù

            Laäp toâng laäp chæ

            Ñaäp ngoùi duøi ruøa

            Treøo non loäi nöôùc.

            Höõu cuù voâ cuù

            Chaúng coù chaúng khoâng

            Khaéc thuyeàn tìm kieám

            Tìm ngöïa cöù hình (baûn ñoà).

            Höõu cuù voâ cuù

            Hoài hoã, hay khoâng

            Noùn tuyeát giaøy hoa

            OÂm caây ñôïi thoû.

            Höõu cuù voâ cuù

            Töï xöa töï nay

            Chaáp tay queân traêng

            Ñaát baèng cheát chìm.

            Höõu cuù voâ cuù

            Nhö theá nhö theá      

            Chöõ baùt môû ra

            Sao khoâng naém muõi?

            Höõu cuù voâ cuù

            Ngoù taû ngoù höõu

            Lau chau moàm meùp

            OÀn aøo naùo ñoäng.

            Höõu cuù voâ cuù

            Ñau ñaùu lo sôï

            Caét ñöùt saén bìm       

            Ñoù ñaây vui thích.

            Ngaøi beøn böôùc xuoáng toøa.

GIAÛNG:

Môû ñaàu phaùp hoäi, Ngaøi nieâm höông baùo aân xong böôùc leân toøa. Vò Thöôïng thuû baïch chuøy v.v… roài Ngaøi noùi:

- Thích-ca Vaên Phaät vì moät ñaïi söï maø xuaát hieän giöõa coõi ñôøi naøy, suoát boán möôi chín naêm chuyeån ñoäng ñoâi moâi maø chöa töøng noùi moät lôøi. Nay ta vì caùc ngöôi leân ngoài toøa naøy, bieát noùi chuyeän gì ñaây?

            Ngoài giaây laâu, Ngaøi ngaâm:

            Thaân nhö hoâ haáp tyõ trung khí,

            Theá tôï phong haønh laõnh ngoaïi vaân.        

            Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

            Baát thò taàm thöôøng khoâng quaù xuaân.

DÒCH:

            Thaân nhö hôi thôû ra vaøo muõi,

            Ñôøi gioáng maây troâi ñænh nuùi xa.

            Tieáng quyeân töøng chaäp vaàng traêng saùng,

            Ñaâu phaûi taàm thöôøng qua moät xuaân.

Ngaøi voã baøn moät caùi noùi:- Khoâng coù gì sao? Ra ñaây! Ra ñaây!

Môû ñaàu phaùp hoäi, Ngaøi nieâm höông baùo aân. (Nieâm höông chôù khoâng phaûi nieäm höông.) Nieâm höông töùc laø caàm caây höông ñöa leân, roài Ngaøi nguyeän ñem coâng ñöùc truyeàn baù chaùnh phaùp hoài höôùng veà töù aân laø aân cha meï, aân thaày toå, aân quoác gia vaø aân thí chuû.

Nieâm höông xong Ngaøi böôùc leân toøa. Vò Thöôïng thuû baïch chuøy, töùc laø ñaùnh kieång.

Môû ñaàu buoåi tham vaán, Ngaøi noùi:

Thích-ca Vaên Phaät (töùc laø ñöùc Phaät Thích-ca) vì moät ñaïi söï maø xuaát hieän ôû giöõa coõi ñôøi naøy. Ñaïi söï ñoù laø gì? Neáu noùi theo kinh Phaùp Hoa, ñaïi söï laø khai thò ngoä nhaäp Phaät tri kieán, töùc laø chæ cho con ngöôøi ngoä ñöôïc tri kieán Phaät hay laø Phaät taùnh cuûa mình.

Suoát boán möôi chín naêm chuyeån ñoäng ñoâi moâi, maø chöa töøng noùi moät lôøi. Chuyeån ñoäng ñoâi moâi töùc laø noùi, sao laïi baûo chöa töøng noùi moät lôøi? Chöa töøng noùi moät lôøi, maø sao ghi laïi thaønh Tam taïng Kinh ñieån? Nhö vaäy laø coù noùi hay khoâng coù noùi? Cuõng nhö hieän giôø toâi giaûng raát nhieàu, ñeán khi toâi tòch, quí vò seõ noùi toâi bao nhieâu naêm chuyeån ñoäng ñoâi moâi maø chöa töøng noùi moät lôøi. Taïi sao? Vì bao nhieâu ngoân ngöõ ñöôïc duøng ñeàu laø phöông tieän ñeå giaûng daïy cho moïi ngöôøi hieåu thaáu ñaïo lyù, maø ñaïo lyù cuoái cuøng, theo kinh Laêng-giaø, laø chæ taâm Phaät cuûa chính mình. Song taâm Phaät khoâng theå noùi tôùi ñöôïc, vì taát caû ngoân ngöõ laø töôùng ñoäng, töôùng sanh dieät, coøn taâm Phaät laø baát ñoäng, khoâng sanh dieät. Laáy caùi ñoäng sanh dieät ñeå noùi caùi baát ñoäng khoâng sanh dieät, thì khoâng theå ñöôïc.

Laïi nöõa coù noùi laø coù khôûi nghó. Khôûi nghó töùc laø ñoäng, maø ñoäng thì maát taâm Phaät, cho neân noùi: “Boán möôi chín naêm thuyeát phaùp maø chöa töøng noùi moät lôøi”, vì taâm Phaät hoaøn toaøn thanh tònh. Muoán chæ con ngöôøi nhaän bieát ñöôïc caùi chaân thaät nhöng khoâng theå duøng caùi sanh dieät hö doái ñeå dieãn taû, neân khoâng noùi moät lôøi. Khi xöa Phaät khoâng noùi, thì baây giôø Ngaøi bieát noùi gì ñaây?

Ngoài giaây laâu, Ngaøi ngaâm:

            Thaân nhö hoâ haáp tyõ trung khí,

            Theá tôï phong haønh laõnh ngoaïi vaân.

            Ñoã quyeân ñeà ñoaïn nguyeät nhö truù,

            Baát thò taàm thöôøng khoâng quaù xuaân.

DÒCH:

            Thaân nhö hôi thôû ra vaøo muõi,

            Ñôøi gioáng maây troâi ñænh nuùi xa.

            Tieáng quyeân töøng chaäp vaàng traêng saùng,

            Ñaâu phaûi taàm thöôøng qua moät xuaân.

Baøi keä coù boán caâu, song trong Tam Toå Thöïc Luïc chæ ghi coù hai caâu sau, boû hai caâu tröôùc. Vaäy hai caâu tröôùc xuaát xöù töø ñaâu? Khi tröôùc chuùng toâi dòch cuõng y cöù theo baûn Tam Toå Thöïc Luïc vaø nhöõng baûn dòch khaùc neân chæ thaáy coù hai caâu sau. Nhöng khi tra laïi trong Thieàn Toâng Baûn Haïnh cuûa Thieàn sö Chaân Nguyeân, chuùng toâi môùi thaáy trong ñoù coù boán caâu, neân môùi boå tuùc theâm hai caâu tröôùc. Thieàn Toâng Baûn Haïnh laø moät quyeån saùch baèng chöõ noâm, nhöng maáy caâu thô thì ngaøi Chaân Nguyeân vaãn ñeå nguyeân chöõ Haùn. Coù ñuû boán caâu, chuùng ta môùi thaáy nghóa cuûa baøi keä thaät hay, neáu chæ coù hai caâu sau thì khoâng bieát laøm sao giaûi thích.

            Thaân nhö hôi thôû ra vaøo muõi.

Thaân cuûa chuùng ta hieän giôø moûng manh taïm bôï gioáng nhö hôi thôû hít vaøo thôû ra nôi muõi, khoâng coù beàn, khoâng coù thaät. Hít vaøo roài phaûi thôû ra, thôû ra roài neáu khoâng hít vaøo laø cheát, neân noùi maïng soáng cuûa thaân naøy moûng manh nhö hôi thôû ra vaøo.

            Ñôøi gioáng maây troâi ñænh nuùi xa.

Cuoäc ñôøi hay theá gian naøy khoâng beàn laâu vöøng chaéc, gioáng nhö gioù thoåi maây troâi treân ñænh nuùi xa xoâi kia. Nhöõng ñaùm maây troâi khoâng döøng laïi moät choã, maây theo chieàu gioù cöù troâi troâi maõi. Ñaây laø dieãn taû caùi voâ thöôøng troâi chaûy khoâng döøng. Ñaùm maây troâi, roài noù tan töø töø khoâng coù thaät, khoâng coù beàn. Gioù thoåi maây troâi laø nhöõng hieän töôïng luoân luoân di chuyeån taïm bôï, coøn maát baát thöôøng.

Vaäy hai caâu keä ñaàu noùi leân thaân con ngöôøi moûng manh taïm bôï nhö hôi thôû, khoâng coù gì laâu daøi. Cuoäc ñôøi treân theá gian naøy luoân luoân dôøi ñoåi, khoâng döøng moät phuùt giaây naøo, söï ñoåi dôøi chuyeån dòch cuõng laø hö doái taïm bôï, nhö cuïm maây troâi tuï taùn voâ thöôøng. Thaân ngöôøi vaø ngoaïi caûnh khoâng coù gì beàn laâu, khoâng coù gì chaéc chaén. Hieåu nhö vaäy chuùng ta phaûi laøm sao?

            Tieáng quyeân töøng chaäp vaàng traêng saùng.

Neáu chæ coù hai caâu keä ñaàu thì buoàn baõ laøm sao, vì thaáy thaân voâ thöôøng, cuoäc ñôøi voâ thöôøng khoâng coù gì beàn chaéc. Song trong caùi voâ thöôøng ñoù vaãn coøn coù caùi dieäu duïng phi thöôøng. Caùi dieäu duïng naèm saün trong theå chaân thöôøng haèng höõu. Theá neân tieáng chim quoác keâu (ñoã quyeân laø chim quoác hay chim cuoác) vaø maët traêng saùng nhö ban ngaøy. Traêng saùng laø tónh, chim keâu laø ñoäng, ñoäng tónh ñaày daãy treân nhaân gian naøy, ñaây laø chæ caùi maàu nhieäm vi dieäu saün coù, khoâng thieáu vaéng bao giôø. Chuùng ta khoâng thaáy, ñeå noù troâi qua ñi, cho neân noùi:

            Ñaâu phaûi taàm thöôøng qua moät xuaân.

Khoâng phaûi taàm thöôøng maø ñeå qua heát moät muøa xuaân. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta treân theá gian naøy gioáng nhö moät muøa xuaân töôi ñeïp, song chuùng ta khoâng bieát höôûng, ñeå noù qua maát thì uoång ñi moät cuoäc ñôøi.

Toùm taét baøi keä, hai caâu ñaàu dieãn taû thaân phaän con ngöôøi laø taïm bôï, cuoäc ñôøi laø giaû traù. Hai caâu sau chæ cho chuùng ta hieän coù saün caùi chaân thaät nhieäm maàu, ñoäng tónh thöôøng haèng, maø chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc, ñeå moät cuoäc ñôøi troâi qua suoâng, raát laø ñaùng tieác. Chaúng leõ chuùng ta soáng ñeå roài chôø cheát sao? Chuùng ta phaûi laøm theá naøo nhaän cho ra caùi chaân thaät ñoù, ñeå höôûng moät muøa xuaân vónh cöûu. Boán caâu thô lyù thuù voâ cuøng, neáu thieáu hai caâu ñaàu chæ coøn hai caâu sau thì maát heát yù nghóa.

Ngaøi ngaâm boán caâu thô roài baét ñaàu vaøo vaán ñaùp.

Ngaøi voã baøn moät caùi, noùi: Khoâng coù gì sao? Ra ñaây, ra ñaây!

Leân tham vaán maø ngoài ngoù nhau, khoâng ai thöa hoûi gì, neân Ngaøi môùi voã baøn noùi: Khoâng coù gì sao? Ra ñaây, ra ñaây. Töùc laø coù gì nghi, neân ra hoûi.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM