TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

SÔ TOÅ PHAÙI TRUÙC LAÂM

THI PHUÙ HAÙN NOÂM

Ñaây laø phaàn thi phuù cuûa ngaøi Truùc Laâm Ñaïi Ñaàu-ñaø, phaàn thi phuù naøy toâi choïn loïc nhöõng baøi coù tính caùch Phaät phaùp ñeå hoïc hieåu tinh thaàn ñaïo ñöùc cuûa Ngaøi. Coøn chuyeän xöû theá, chuyeän trong trieàu chaùnh chuùng ta khoâng caàn hoïc.

Baøi ñaàu trong phaàn thi phuù naøy laø “Ñaêng Baûo Ñaøi Sôn”.

1. ÑAÊNG BAÛO ÑAØI SÔN

AÂM:   Ñòa tòch ñaøi du coå,  

            Thôøi lai xuaân vò thaâm.

            Vaân sôn töông vieãn caän,

            Hoa kính baùn tình aâm.

            Vaïn söï thuûy löu thuûy,

            Baùch nieân taâm ngöõ taâm.

            YÛ lan hoaønh ngoïc ñòch,

            Minh nguyeät maõn hung khaâm.

Dòch: LEÂN NUÙI BAÛO ÑAØI

            Ñaát vaéng ñaøi theâm coå,

            Ngaøy qua xuaân chöûa noàng.

            Gaàn xa maây nuùi ngaát,

            Naéng rôïp ngoõ hoa thoâng.

            Muoân vieäc nöôùc troâi nöôùc,

            Traêm naêm loøng nhuû loøng.

            Töïa lan, naâng oáng saùo,

            Ñaày ngöïc aùnh traêng loàng.

                                    NGOÂ TAÁT TOÁ

Giaûng:

Baøi naøy vöøa taû caûnh Baûo Ñaøi Sôn, vöøa noùi leân taâm hoàn ñaïo ñöùc cuûa moät con ngöôøi ñaõ soáng trong ñaïo. Baûo Ñaøi Sôn, theo söû ghi coù ba choã: 1. Baûo Ñaøi Sôn thuoäc veà Baûo Loäc ôû Chaâu AÙi, 2. Baûo Ñaøi Sôn ôû xaõ Ñoâng Maïc huyeän Voïng Danh, 3. Baûo Ñaøi Sôn laø moät ngoïn trong daõy nuùi Yeân Töû. Theo ñaây chuùng ta coù theå hieåu Baûo Ñaøi Sôn naøy, laø moät ngoïn trong daõy nuùi Yeân Töû, thuoäc huyeän Ñoâng Trieàu, tænh Quaûng Ninh hieän nay. Lôøi dòch cuûa oâng Ngoâ Taát Toá ñöôïc caùc nôi coâng nhaän laø hay, neân chuùng ta khoâng caàn söûa laïi.

            Ñaát vaéng ñaøi theâm coå,

            Ngaøy qua xuaân chöûa noàng.

Hai caâu naøy noùi leân caûnh vaéng veû toâ ñieåm theâm cho Ñaøi. Neáu Ñaøi xöa naèm ôû choã nhoän nhòp seõ maát ñi veû coå kính cuûa noù. Vaø khi Ngaøi leân thaêm Baûo Ñaøi Sôn chöa phaûi vaøo cuoái muøa xuaân.

            Gaàn xa maây nuùi ngaát,

            Naéng rôïp ngoõ hoa thoâng.

Nghóa laø maây phuû treân ñaàu nuùi, ôû xa troâng thaáy môø mòt vaø khi trôøi naéng nhöõng con ñöôøng leo leân nuùi, hoa nôû nhieàu rôïp boùng. Ñoù laø boán caâu dieãn taû hình aûnh ñeïp cuûa Baûo Ñaøi Sôn.

            Muoân vieäc nöôùc troâi nöôùc,

            Traêm naêm loøng nhuû loøng.

Khi nhìn xuoáng doøng nöôùc hay doøng suoái chuùng ta seõ thaáy töøng ñôït nöôùc chaûy qua, ñôït sau noái tieáp lieân tuïc khoâng döøng. Söï vieäc ôû ñôøi cuõng vaäy, cöù vieäc naøy noái tieáp vieäc khaùc lieân mieân troâi maõi khoâng bao giôø döøng laïi moät choã. Con ngöôøi cuûa chuùng ta cuõng vaäy, nhö ngay giôø phuùt naøy chuùng ta ñang nhö theá naøy, qua moät, hai phuùt sau noù ñaõ ñoåi thay, roài hai, ba phuùt sau laïi ñoåi, ñoåi maõi, töø con ngöôøi treû laàn ñeán giaø, ai cuõng nhö ai ñeàu nhö theá caû. Nhö vaäy moïi söï vaät treân theá gian naøy luoân luoân bieán chuyeån, bieán chuyeån töùc laø khoâng döøng ñöùng ôû moät choã naøo, nhöng chuùng ta cöù nghó mình treû maõi chôù khoâng daùm nghó mình ñang giaø vaø töø töø ñi ñeán choã cuoái cuøng laø cheát.

Vì vaäy toâi thöôøng duøng thí duï “Chieác xe ñònh meänh”: Coù moät soá ngöôøi böôùc leân chieác xe löûa töï ñoäng, maø cuoái ñöôøng xe löûa chaïy laø bieån. Luùc ñaàu xe chaïy chuùng ta thaáy caûnh thaønh phoá, nhaø cöûa, ngöôøi, vaät… neân caûm thaáy vui. Khi xe chaïy gaàn bieån môùi hoát hoaûng muoán noù döøng, nhöng xe töï ñoäng laøm sao döøng ñöôïc. Noù cöù chaïy, chaïy maõi vaø ñeán cuoái ñöôøng laø rôi xuoáng bieån, theá laø heát moät ñôøi. Chuyeán xe ñònh meänh ñoù cuõng gioáng caâu “Muoân vieäc nöôùc troâi nöôùc” laø muoân söï vieäc cöù troâi qua maõi, muoán döøng laïi cuõng khoâng ñöôïc. Con ngöôøi cuõng vaäy, ñang soáng an oån bình thöôøng, caûm thaáy ñôøi cuõng vui, khoâng coù gì phaûi lo sôï. Nhöng khi giaø yeáu beänh hoaïn môùi baét ñaàu lo caùi cheát saép ñeán, luùc ñoù laïi muoán soáng. Caàu trôøi khaån Phaät sao cho soáng theâm naêm, möôøi tuoåi nöõa, nhöng caàu vaãn khoâng ñöôïc. Ñeán phuùt choùt cuõng phaûi ñaønh taét thôû thoâi, khoâng ai thoái thaùc, khoâng ai troán traùnh ñöôïc söï vieäc nhö theá caû. Vaäy maø trong luùc xe ñang chaïy chöa gaàn bieån, ai cuõng hæ haû vui cöôøi, coøn giaønh choã ngoài cuûa nhau nöõa chöù. Thaáy choã ngoài ngöôøi khaùc toát hôn laïi muoán giaønh. Ngöôøi bò ngoài döôùi saäp, döôùi gaàm xe thì traùch hôøn, chöûi ruûa, ngöôøi ñöôïc choã toát thì ngoài treùo chaân nhòp ñuøi, haùt chôi. Nhöng trong soá ngöôøi böôùc leân xe ñoù, coù vaøi ngöôøi saùng suoát bieát soá phaän mình sôùm chaày cuõng rôi xuoáng bieån. Vì yù thöùc ñöôïc nhö theá neân khi leân xe, duø coù ai giaønh choã, ai caõi vaõ, ai cheâ ngu cuõng maëc, hoï cöù caëm cuïi tìm nhöõng mieáng nylon keát laïi thaønh phao. Nhöõng ngöôøi ngoài treùo chaân ôû treân cho nhöõng ngöôøi naøy ngu si kyø laï, khoâng ngoài chôi ngaém caûnh coù phaûi söôùng hôn laø caëm cuïi keát phao laøm gì. Ñeán khi xe chaïy gaàn bieån, hoï môùi hoaûng sôï mong noù ñöøng chaïy tôùi nöõa, nhöng noù vaãn chaïy vaø cuoái cuøng phaûi rôi xuoáng bieån. Khi aáy nhöõng ngöôøi bieát lo keát phao, nhôø oâm phao hoï noåi vaø troâi giaït vaøo bôø, coøn nhöõng ngöôøi chæ lo aên chôi cöôøi giôõn khi rôùt xuoáng bieån thì khoâng cöùu ñöôïc. Nhö vaäy thí duï nhöõng ngöôøi bieát lo keát phao ñoù gioáng nhö ai? Khoâng bieát quí vò coù chòu ngoài caëm cuïi keát phao, hay nghe ai noùi traùi yù, hoaëc cheâ mình ngu daïi roài cuõng noåi giaän caõi laïi vôùi hoï, thì thôøi giôø keát phao ñaõ muoän, phao keát khoâng kòp luùc xe rôùt xuoáng bieån khoâng laøm sao thoaùt nguy ñöôïc. Vì vaäy chuùng ta tu laø ñaõ thaáy xa, bieát soá phaän mình daøi laém cuõng chæ taùm, chín möôi tuoåi thoâi, nhöng baây giôø nhìn laïi moãi ngöôøi thì coù ngöôøi ñöôïc moät phaàn tö, ngöôøi ñöôïc phaân nöûa, coù ngöôøi ñaõ hai phaàn ñöôøng roài. Theá maø coù ngöôøi bieát lo, ngöôøi chöa bieát lo, chöa bieát ñöôïc soá phaän cuûa mình. Do ñoù ngöôøi tu laø ngöôøi bieát lo xa coù caùi nhìn töôøng taän thaáy roõ thaân phaän con ngöôøi töø buoåi ñaàu cho ñeán luùc cuoái, neân chuaån bò nhöõng gì saép ñeán cho mình chôù khoâng phaûi tu laø tieâu cöïc, laø buoàn naûn. Neáu chuùng ta gioûi keát ñöôïc nhieàu phao, khi gaàn xuoáng bieån thaáy ai sôï thì boá thí cho hoï, nhö vaäy laø tieáp cöùu theâm moät soá ngöôøi chung quanh. Coøn neáu dôû chæ keát ñöôïc moät phao thì chæ giuùp mình thoaùt naïn cuõng laø quí roài. Ñoù laø daãn yù caâu “Vaïn söï thuûy löu thuûy” hay “Muoân vieäc nöôùc troâi nöôùc”.

Traêm naêm loøng nhuû loøng. Nghóa laø moãi ngaøy, moãi thaùng, moãi naêm khi thaáy vieäc gì ôû theá gian coù veû quyeán ruõ, chuùng ta lieàn töï nhuû: Ta laø ngöôøi xuaát gia tu ñaïo giaûi thoaùt, laø ngöôøi coù traùch nhieäm cöùu vôùt chuùng sanh, thì khoâng neân vöôùng baän chuyeän taàm thöôøng theá tuïc. Nhöõng gì laøm cho oâ nhieãm, laøm cho chuùng ta lôi loûng treân con ñöôøng tu, chuùng ta phaûi döøng, phaûi ngaên chaän khoâng cho tieán tôùi nöõa. Chuùng ta phaûi töï nhaéc nhôû maõi nhö vaäy, chôù khoâng ñôïi Thaày Toå nhaéc. Giaû söû chuùng ta ñi ñaâu xa, gaëp duyeân loâi keùo, neáu chôø thaày nhaéc e muoän maát ñi. Vì vaäy chuùng ta phaûi ghi nhôù nhöõng gì ñaõ phaùt nguyeän vaø giaûi quyeát taâm thöïc haønh khoâng neân xao laõng. Vöøa coù moät chuùt lôi loûng laø phaûi caûnh tænh ngay, khoâng ñeå noù troâi qua maát ñi moät ñôøi voâ ích. Nhö vaäy hai caâu naøy ñaõ mang heát yù nghóa nhaéc nhôû ñôøi tu cuûa chuùng ta roài.

            Töïa lan naâng oáng saùo,

            Ñaày ngöïc aùnh traêng loàng.

Ngaøi tu sao thaáy nhaøn quaù! Ñöùng töïa lan can, caàm oáng saùo thoåi, trong luùc ñoù nhìn aùnh traêng roïi saùng ñaày caû ngöïc. Ñaây Ngaøi dieãn taû, khi ñöùng treân ngoïn nuùi, töïa lan can ñaøi coå, caàm oáng saùo thoåi, nhìn laïi aùnh traêng ñaõ roïi saùng ñaày caû loàng ngöïc mình. Ñoù laø hình aûnh ñeïp ñeõ sau hình aûnh ñen toái ôû tröôùc. Hình aûnh ñen toái ôû tröôùc ñöa chuùng ta ñeán ñöôøng cuøng, ngoõ cuït. Hai caâu naøy dieãn taû treân choã an tònh cuûa ngoïn nuùi, töïa ñaøi coå, caàm saùo thoåi, ñoù laø moät hieän töôïng vui veû. Khoâng phaûi thoåi saùo ñeå cho taâm hoàn phieâu dieâu nôi naøy nôi kia, maø khi caàm saùo leân thoåi, thaáy caû loàng ngöïc saùng ngôøi. Ñaây ñeå dieãn taû taâm ngöôøi ñaït ñaïo nhìn thaáy muoân söï muoân vaät bò voâ thöôøng cuoán huùt maø caùc ngaøi vaãn an nhieân töï taïi. Caùc ngaøi ñöôïc an nhieân töï taïi vì noäi taâm caùc ngaøi ñaõ saùng ngôøi, ñaõ giaùc.

Cho neân ngöôøi ñeán choã naøy khoâng coøn sôï voâ thöôøng, khoâng coøn phaûi nhaéc nhôû raùng tu nöõa. Vì ñaõ giaùc ngoä neân môùi töï taïi. ÔÛ ñaây ngöôøi naøo ñöôïc nhö vaäy coù caàm saùo thoåi cuõng khoâng toäi, coøn chöa ñöôïc thì xin mieãn, vì thoåi saùo thì phaûi nhòp ca, maø ca toaøn nhöõng baøi tình töù theá gian laø coù loãi laøm cho taâm mình phieâu baït, phoùng tuùng. Vì vaäy neáu thaät giaùc ngoä, thaät thaáy ñaïo thì tröôùc caûnh voâ thöôøng chuùng ta vaãn thong dong töï taïi vì taâm hoàn ñaõ trong saùng roài. Toùm laïi baøi naøy chuùng ta thaáy tuy Ngaøi taû caûnh maø raát laø ñaïo lyù.

2. ÑAÏI LAÕM THAÀN QUANG TÖÏ

AÂm:    Thaàn quang töï lieãu höùng thieân u,

            Sanh thoá phi oâ thieân thöôïng du.

            Thaäp nhò laâu ñaøi khai hoïa truïc,

            Tam thieân theá giôùi nhaäp thi maâu.

            Tuïc ña bieán thaùi vaân thöông caåu,

            Tuøng baát tri nieân taêng baïch ñaàu.

            Tröø khöôùc chuù höông tham Phaät söï,

            Taù dö nieäm lieãu toång höu höu.

Dòch: CHUØA THAÀN QUANG NUÙI ÑAÏI LAÕM

            Thaàn Quang chuøa vaéng höùng u nhaøn,

            Thoû ngoïc, vaàng oâ daïo khaép trôøi.

            Möôøi maáy laâu ñaøi baøy tranh veõ,

            Ba ngaøn theá giôùi maét thô truøm.

            Thoùi ñôøi thay ñoåi döôøng maây noåi,

            Tuøng chaúng bieát naêm, sö baïc ñaàu.

            Ngoaøi tuaàn höông ñoát tham Phaät söï,

            Bao nhieâu nieäm löï thaûy thoâi thoâi.

Giaûng:

Moãi baøi taû caûnh, Ngaøi duøng boán caâu ñeå taû caûnh, coøn boán caâu coù yù nghóa ñaïo lyù. Töïa baøi Ñaïi Laõm Thaàn Quang Töï laø chuøa Thaàn Quang ôû treân nuùi Ñaïi Laõm thuoäc huyeän Queá Döông, ñöôïc xaây döïng töø thôøi vua Lyù Nhaân Toâng, ngaøy nay vua Traàn Nhaân Toâng hay noùi caùch khaùc laø Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng hoaëc ngaøi Truùc Laâm ñaïi ñaàu-ñaø môùi leân vieáng. Khi ñeán vieáng ngoâi chuøa naøy Ngaøi nhìn thaáy caûnh u tòch cuûa noù neân töùc caûnh ñeà thô.

            Thaàn Quang töï lieãu höùng thieân u,

            Sanh thoá phi oâ thieân thöôïng du.

Hai caâu naøy dieãn taû caûnh chuøa u tòch laøm cho loøng ngöôøi caûm thaáy thích thuù, theâm vaøo trí töôûng töôïng laø côõi maët traêng, maët trôøi ngao du trong coõi hö khoâng.

            Thaäp nhò laâu ñaøi khai hoïa truïc,

            Tam thieân theá giôùi nhaäp thi maâu.

Hoïa truïc laø böùc tranh veõ. Möôøi hai laâu ñaøi môû baøy böùc tranh veõ. Ba ngaøn theá giôùi vaøo trong con maét cuûa nhaø thô.

            Tuïc ña bieán thaùi vaân thöông caåu,

Theá tuïc coù nhieàu ñoåi thay kyø laï gioáng nhö maây hieän ra hình choù xanh. YÙ noùi söï ñôøi thay ñoåi khoâng löôøng.

            Tuøng baát tri nieân taêng baïch ñaàu.

Caây tuøng khoâng bieát bao nhieâu tuoåi maø nhìn vò taêng ñaõ baïc ñaàu roài.

            Tröø khöôùc chuù höông tham Phaät söï,

Nghóa laø tröø boûû vieäc thaép höông ñeå thöa hoûi Phaät söï.

            Taù dö nieäm lieãu toång höu höu.

Nghóa laø bao nhieâu nieäm löï haõy buoâng ñi.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy boán caâu ñaàu Ngaøi dieãn taû Thaàn Quang chuøa vaéng höùng u nhaøn. Caûnh chuøa Thaàn Quang laø nôi vaéng veû u nhaøn. Thoû ngoïc, vaàng oâ daïo khaép trôøi. Maët traêng, maët trôøi qua laïi trong hö khoâng, Ngaøi töôûng nhö ñöôïc côõi treân maët traêng maët trôøi daïo khaép baàu hö khoâng. Möôøi maáy laâu ñaøi baøy tranh veõ. Nhöõng laâu ñaøi ôû treân chuøa hieän ra gioáng nhö moät böùc tranh veõ. Ba ngaøn theá giôùi maét thô truøm. Tam thieân ñaïi thieân theá giôùi naèm trong con maét cuûa nhaø thô. Ñaây laø noùi leân taâm hoàn thi só cuûa Ngaøi.

Thoùi ñôøi thay ñoåi döôøng maây noåi. Choã noùi vaân thöông caåu laø khi nhöõng cuïm maây traéng tuï laïi chuùng ta thaáy noù nhö con choù, caùi nhaø, hoaëc caây coái. Nhö khi maây môø hieän treân neàn trôøi xanh thì gioáng hình con choù xanh, khi maây traéng noåi thì gioáng nhö con choù traéng, tuøy theo söï thay ñoåi cuûa cuïm maây. ÔÛ ñaây muoán noùi tình ñôøi thay ñoåi döôøng nhö maây noåi luùc thaáy hình naøy, khi thì daïng khaùc khoâng coá ñònh, khoâng döøng moät choã. Quí vò thaáy tình ñôøi coù ñoåi thay khoâng? Chuùng ta thaáy nhöõng ngöôøi chung quanh coù khi raát thöông meán chuùng ta coù khi laïi khoâng thöông. Neâáu oân laïi bao nhieâu naêm qua chuùng ta seõ thaáy tình ñôøi ñoåi thay. Khi mình ôû ñòa vò quyeàn theá thì ngöôøi chung quanh ñoái vôùi chuùng ta raáát toát. Khi thaát thôøi thaát vaän khoâng laøm gì ñöôïc, thì nhöõng ngöôøi chung quanh seõ ñoái xöû vôùi mình ra sao? Chaéc laø tình thöông vaø söï quí kính cuûa ngaøy xöa bieán thaønh gheùt vaø khinh thöôøng cuûa ngaøy nay, chaúng khaùc naøo chuøm maây noåi ñoåi thay luoân luoân. Nghe nhö theá quí vò seõ traùch ñôøi sao khoâng coù thuûy chung, moät loøng moät daï, nhöng quí vò traùch vaäy coù ñöôïc khoâng? Traùch ñôøi hay traùch mình, mình coù vaäy khoâng? Mình töï hoûi mình coù ñoåi thay hay khoâng? Ngay nhö toâi ñaõ khaùc xöa laém roài, nhôø coù khaùc neân môùi tieán boä. Nhö vaäy ñöùng treân laõnh vöïc ngöôøi tu khi môùi xuaát gia taâm hoàn mình khaùc. Tyû duï luùc môùi tu nghe baø con thaân nhaân ñeán thaêm thì möøng vì ñöôïc ngöôøi thaân ñeán thaêm. Khi tu laâu roài môùi thaáy caøng bò troùi buoäc trong tình theá gian, tình gia ñình thì söï tu haønh bò ngöng treä. Vì moät ngöôøi thaân ñeán thaêm coù bao giôø noùi thaày tu toát laém, raùng tu ñi, chaúng leõ chæ noùi caâu ñoù thoâi sao. Ban ñaàu hoûi thaêm söùc khoûe, hoûi thaêm ba maù anh em. Sau ñöôïc nghe keå ngöôøi naøy giaän ngöôøi kia laøm sao, xöû söï toát xaáu theá naøo, mình nghe roài cuõng baän loøng khoâng yeân. Nhö vaäy caøng ñöôïc thaêm caøng roái raém. Theá neân, ngaøy xöa mình muoán ñöôïc nhieàu ngöôøi thaân thaêm vieáng, nhöng laâu roài khoâng muoán ai thaêm ñeå an oån tu haønh cho coù keát quaû, ñoù laø ñoåi thay roõ raøng. Chính loøng ngöôøi tu cuõng ñoåi thay huoáng nöõa ngöôøi ñôøi. Tuy nhieân ngöôøi tu ñoåi thay theo chieàu tieán, coøn ngöôøi ñôøi ñoåi thay baát thöôøng. Môùi ngaøy naøo thaân, baát thaàn coù söï vieäc gì xaûy ra roài trôû thaønh thuø. Do ñoù ngöôøi ta hay traùch nhaân tình theá thaùi laø nhö vaäy. Coøn ngöôøi tu luoân luoân chuyeån höôùng töø choã sô cô taàm thöôøng tieán ñeán choã thaâm thuùy cao sieâu, ñoù laø chuyeän thöôøng cuûa ngöôøi tu. Toùm laïi loøng ngöôøi luoân luoân thay ñoåi keå caû loøng ngöôøi tu, chôù khoâng phaûi döøng ôû moät choã maõi.

Tuøng chaúng bieát naêm sö baïc ñaàu. Nhö nhöõng caây thoâng coù bieát noù bao nhieâu tuoåi khoâng? Noù khoâng bieát, nhöng laâu laâu nhìn laïi nhöõng vò tu thaáy ñaàu baïc traéng. Nhö vaäy taát caû söï vaät chung quanh tuy coù ñoåi thay nhöng noù khoâng yù thöùc ñöôïc noù ñoåi thay, chæ coù con ngöôøi bieát nhìn laïi môùi thöùc tænh, bieát raèng thaân naøy seõ ñi laàn ñeán caùi giaø, caùi cheát. Vì vaäy chæ coù ngöôøi tu môùi bieát ñöôïc söï chuyeån bieán ñoù. Hai caâu keát thaät laø lyù thuù:

            Ngoaøi tuaàn höông ñoát tham Phaät söï,

            Bao nhieâu nieäm löï thaûy thoâi thoâi.

Nghóa laø ngoaøi tuaàn höông ñoát ñeå tham vaán hay hoïc kinh ra, coøn bao nhieâu nieäm löï khaùc xin haõy thoâi ñi, ñöøng nuoâi döôõng chöùa chaáp noù. Quí vò coù öng yù caâu ñoù khoâng?

Nhö vaäy chuùng ta thaáy caùi nhìn hay ñöôøng loái tu cuûa vua Traàn Nhaân Toâng töùc Truùc Laâm ñaïi ñaàu-ñaø thaät roõ raøng, Ngaøi daïy hay Ngaøi noùi leân taâm nieäm tu haønh, ngoaøi söï leã baùi, toïa thieàn, luùc naøo coù moät nieäm löï daáy leân ñeàu phaûi thoâi, phaûi döøng, phaûi buoâng, khoâng neân giöõ, khoâng neân chöùa chaáp. Ñoù laø lôøi Ngaøi nhaéc nhôû söï tu haønh cho chuùng ta.

3. XUAÂN HIEÅU

AÂm:    Thuïy khôûi khaûi song phi,

            Baát tri xuaân dó qui.

            Nhaát song baïch hoà ñieäp,

            Phaùch phaùch saán hoa phi.

Dòch: BUOÅI SÔÙM MUØA XUAÂN

            Nguû daäy môû cöûa soå,

            A, xuaân veà roài ñaây!

            Kìa moät ñoâi böôùm traéng,

            Nhaèm hoa phôi phôùi bay.

                                                TRAÀN LEÂ VAÊN

Baøi naøy noùi veà buoåi saùng muøa xuaân, Ngaøi dieãn taû raát hay, raát kheùo nhöng chæ taû caûnh chôù khoâng coù yù nghóa ñaïo lyù neân toâi khoâng phaûi giaûng.

4. XUAÂN CAÛNH

AÂm:    Döông lieãu hoa thaâm ñieåu ngöõ trì,

            Hoïa ñöôøng thieàm aûnh moä vaân phi.

            Khaùch lai baát vaán nhaân gian söï,

            Coäng yû lan can khaùn thuùy vi.

Dòch: 

            Döông lieãu hoa daày, chim hoùt thöa,

            Boùng theàm, nhaø veõ, cuïm maây chieàu.

            Khaùch sang chaúng hoûi vieäc nhaân theá,

            Cuøng töïa lan can ngaém baàu trôøi.

Giaûng:

            Döông lieãu hoa daày chim hoùt thöa,

Caûnh xuaân naøy thaät laø xuaân ñaïo vò, chaúng phaûi xuaân thöôøng. Nhìn thaáy caûnh xuaân qua caây döông lieãu troå hoa daày mòch vôùi tieáng chim hoùt treân caønh thöa töøng tieáng.

            Boùng theàm, nhaø veõ, cuïm maây chieàu.

Boùng theàm ôû ñaây noùi laø thöôøng vaøo buoåi chieàu, nhöõng buïi tre gaàn nhaø khi gioù thoåi ñong ñöa thì thaáy nhö boùng tre queùt theàm. Nhaø veõ ñaây coù hai yù. Nhaø veõ laø nhaø khoâng thaät do ngöôøi ta veõ, hay laø nhaø coù nhöõng trang trí nhö veõ hoa, veõ caûnh treân töôøng. Cuïm maây chieàu bay qua roài maát. Vì vaäy theo caùi nhìn cuûa toâi thì nhaø veõ laø nhaø do ngöôøi ta veõ ra khoâng phaûi thaät. Nhö vaäy yù naøy môùi hôïp vôùi boùng theàm, nhaø veõ vaø cuïm maây caû ba ñeàu khoâng thaät. Do ñoù toâi dòch laø boùng theàm, nhaø veõ, cuïm maây chieàu. Nghóa laø duø cho muøa xuaân ñaõ veà coù döông lieãu troå hoa, coù chim hoùt nhöng chung quanh chæ laø boùng theàm, nhaø veõ vôùi cuïm maây chieàu laø nhöõng hieän töôïng voâ thöôøng giaû taïm, khoâng thaät coù.   

            Khaùch sang chaúng hoûi vieäc nhaân theá,

            Cuøng töïa lan can ngaém baàu trôøi.

Neáu coù khaùch ñeán thaêm khoâng ñem vieäc ñôøi ra hoûi, chaúng haïn hoûi huynh ñeä ôû nhaø coù maïnh khoûe khoâng? Naêm nay laøm aên coù phaùt ñaït khoâng? Thöôøng gaëp chuyeän nhö yù khoâng? v.v… maø chæ cuøng khaùch ñöùng ngaém baàu trôøi ñuû roài. Nhöng ít ai chòu nhö theá, neáu khaùch ñeán mình chæ daãn leân lan can ñeå ngaém baàu trôøi thì chaéc ngöôøi ñoù ra veà seõ khoâng bao giôø trôû laïi thaêm nöõa. Hoï seõ cho mình khoâng bieát lòch söï, tieáp khaùch maø khoâng noùi ñöôïc moät caâu naøo! Nhöng thaät ra taát caû caûnh ñaõ noùi heát roài, naøo laø hoa lieãu nôû, naøo laø chim hoùt, theâm vaøo ñoù nhöõng hình boùng taïm bôï voâ thöôøng khoâng coù gì thaät heát, nhìn thaáy caûnh lieàn tænh, noùi chi nöõa cho dö. Ñoù laø yù nghóa raát thaâm traàm maø ngöôøi ñôøi ít ai chaáp nhaän. Khi gaëp khaùch ñeán tieáp ñoùn noàng haäu cöôøi noùi líu lo hoï môùi chòu, neáu khoâng hoï seõ khoâng vui.

5. XUAÂN VAÕN

AÂm:    Nieân thieáu haø taèng lieãu saéc khoâng,

            Nhaát xuaân taâm söï baùch hoa trung.

            Nhö kim khaùm phaù Ñoâng hoaøng dieän,

            Thieàn baûn boà ñoaøn khaùn truïy hoàng.

Dòch: CUOÁI XUAÂN

            Thuôû beù chöa töøng roõ saéc khoâng,

            Xuaân veà hoa nôû roän trong loøng.

            Chuùa xuaân nay bò ta khaùm phaù,

            Chieáu traûi giöôøng thieàn ngaém caùnh hoàng.

Giaûng:

Baøi naøy noùi theo töø ngaøy xöa laø ñaéc yù nhaát, noùi theo töø thôøi nay laø taâm ñaéc nhaát cuûa toâi, neân toâi ñaõ töøng giaûi thích qua nhieàu baøi roài.

            Thuôû beù chöa töøng roõ saéc khoâng,

YÙ noùi luùc coøn nhoû veà lyù Baùt-nhaõ “Saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc” mình chöa bieát, cho neân:

            Xuaân veà hoa nôû roän trong loøng.

Muøa xuaân ñaõ veà thaáy hoa nôû loøng mình cuõng roän raøng thích thuù, cuõng vui töôi cöôøi giôõn möøng ñoùn xuaân.

            Chuùa xuaân nay bò ta khaùm phaù,

Chuùa xuaân laø dòch chöõ Ñoâng hoaøng dieän, laø chæ vò thaàn cuûa muøa xuaân, nhöng noùi chuùa xuaân thì nghe roõ hôn. Chuùa xuaân ñaây khoâng phaûi laø vò thaàn ôû beân ngoaøi maø ñeå chæ taâm chaân thaät cuûa chính mình, ngaøy nay mình ñaõ nhaän ra ñöôïc noù roài.

            Chieáu traûi giöôøng thieàn ngaém caùnh hoàng.

Khi ñaõ nhaän ra coù caùi chaân thaät ôû ngay nôi mình, thì luùc ñoù traûi chieáu ngoài treân giöôøng thieàn ngaém bao nhieâu thöù hoa nôû hoa taøn rôi ruïng töøng caùnh loøng vaãn an nhieân khoâng ñoäng. Quí vò thaáy cuõng caûnh xuaân ñoù maø khi meâ thì coù nhöõng thích thuù, vui möøng nhoän nhòp theo caûnh xuaân. Khi ñaït ñöôïc ñaïo lyù chaân thaät roài, thì duø cho thaáy hoa nôû hoa taøn, loøng mình vaãn bình thaûn khoâng roän raõ, khoâng dính keït noù nöõa. Nghóa laø khoâng vì caûnh ñeïp xaáu, hoa nôû hay taøn maø taâm xao xuyeán. Chaúng qua khi meâ taâm bò caûnh chuyeån, luùc tænh caûnh phaûi tuøy taâm. Quí vò thaáy coù ñöôïc phaàn naøo ñieàu naøy hay chöa? Hay laø xuaân ñeán cuõng vui möøng roän raõ, xuaân taøn cuõng buoàn baõ, cuõng se thaét trong loøng chôù khoâng thaûn nhieân nhìn hoa taøn, hoa ruïng. Vì vaäy chuùng ta tu khi meâ vôùi luùc tænh coù khaùc, cuøng moät caûnh maø hai caùi nhìn khaùc nhau. Theá neân coå nhaân coù caâu:

            Nhö nhau doïc muõi ngang maøy,

            Loøng phaøm, loøng thaùnh khaùc nhau muoân truøng.

Veà hình thöùc thì ai cuõng nhö ai, nhöng trong loøng khi meâ khi ngoä coù khaùc. Khoâng nhöõng ngöôøi naøy khaùc vôùi ngöôøi kia maø chính baûn thaâân mình luùc meâ luùc ngoä cuõng khaùc. Ñoù laø ñeå noùi leân taâm hoàn cuûa con ngöôøi khi chöa hieåu ñaïo thaáy cuoäc ñôøi caùch khaùc, luùc hieåu ñaïo roài laïi thaáy khaùc hôn. Nhö vaäy quí vò ñaõ tu chaéc nhìn ñôøi phaûi hôn ngöôøi chöa tu chöù! Neáu chuùng ta ñaõ tu maø nhìn cuoäc ñôøi khoâng khaùc vôùi ngöôøi chöa tu thì taâm chuùng ta chöa ñoåi chuùt naøo, vì neáu taâm ñaõ ñoåi thì phaûi thaáy khaùc. Baøi naøy toâi thích nhaát laø ngaøi Truùc Laâm ñaïi ñaàu-ñaø dieãn taû luùc mình coøn nhoû vaø khi ñaõ hieåu ñaïo, hai taâm traïng ñoù heát söùc cuï theå chæ trong boán caâu thô ngaén goïn. Hoài chöa roõ lyù saéc khoâng laø chöa hieåu ñaïo cho neân khi xuaân veà nhìn thaáy hoa nôû roä, loøng mình cuõng roän raõ, boài hoài. ÔÛ ñaây tuy noùi muøa xuaân nhöng cuõng muoán noùi leân taát caû. Khi gaëp caûnh vui, caûnh öa thích thì taâm hoàn cuõng xao xuyeán loaïn ñoäng. Ngaøy nay ñaõ ñaït ñaïo roài thì taát caû nhöõng gì ngaøy xöa mình meán thích baây giôø ñeán, mình vaãn thaûn nhieân, giaû söû noù coù bò taøn phai cuõng khoâng baän bòu, boàn choàn. Ñoù laø taâm hoàn cuûa ngöôøi tu. Laøm sao trong moät, hai, ba hoaëc möôøi naêm taát caû Taêng Ni ñeàu ñöôïc nhö hai caâu cuoái cuûa baøi thô naøy. Ngoài treân giöôøng thieàn nhìn caûnh ñeán, ñi, vui buoàn maø loøng vaãn bình thaûn khoâng vöôùng baän, khoâng roän raõ nöõa.

6. SÔN PHOØNG MAÏN HÖÙNG

AÂm:    I. Thuøy phöôïc caùnh töông caàu giaûi thoaùt,

            Baáp haøm haø taát mích thaàn tieân.

            Vieân nhaøn maõ quyeän nhaân öng laõo,        

            Y cöïu vaân trang nhaát thaùp thieàn.

            Thò phi nieäm truïc trieâu hoa laïc,

            Danh lôïi taâm tuøy daï vuõ haøn.

            Hoa taän vuõ tình sôn tòch tòch,

            Nhaát thanh ñeà ñieåu höïu xuaân taøn.

Dòch: PHOØNG NUÙI KHÔÛI HÖÙNG

            I. Ai troùi laïi mong caàu giaûi thoaùt,

            Chaúng phaøm naøo phaûi kieám thaàn tieân.

            Vöôïn nhaøn, ngöïa moûi, ngöôøi ñaõ laõo,

            Nhö cuõ vaân trang moät choõng thieàn.

            Phaûi quaáy nieäm rôi hoa buoåi sôùm,

            Lôïi danh taâm laïnh vôùi möa ñeâm.

            Möa taïnh, hoa trô non vaéng laëng,

            Chim keâu moät tieáng laïi xuaân taøn.

Giaûng:

Hai baøi thô naøy toâi cho laø raát lyù thuù vaø thaät thieát yeáu ñoái vôùi ngöôøi tu.

            Thuøy phöôïc caùnh töông caàu giaûi thoaùt,

Thuøy phöôïc laø ai troùi buoäc, caùnh laø laïi, töông caàu giaûi thoaùt laø tìm caàu giaûi thoaùt. Nghóa laø ai troùi buoäc, mình laïi ñi tìm caàu giaûi thoaùt. Quí vò tu coù phaûi caàu giaûi thoaùt khoâng? Chuùng ta tu laø ñeå caàu giaûi thoaùt. Nhö vaäy giaûi thoaùt laø nghóa gì? Giaûi laø môû, thoaùt laø ra khoûi troùi buoäc, cho neân giaûi thoaùt laø môû troùi cho mình. Vaäy thì chuùng ta bò ai troùi maø mong caàu môû. Thí duï nhö maét thaáy saéc ñeïp, thích saéc ñeïp thì bò noù troùi. Tai nghe tieáng hay thích tieáng hay, bò tieáng hay troùi, muõi ngöûi muøi thôm thích muøi thôm, bò muøi thôm troùi, löôõi neám vò ngon thích vò ngon, bò vò ngon troùi, thaân xuùc chaïm vaät meàm maïi öa thích, bò caùi meàm maïi troùi. Nghóa laø taát caû saùu caên bò saùu traàn troùi buoäc. Nhö vaäy saùu traàn troùi buoäc mình hay mình töï troùi buoäc? Haàu heát moïi ngöôøi thöôøng noùi: “Toâi bò nghieäp troùi, neân tu ñeå giaûi nghieäp.” Nghieäp troùi baèng caùch naøo quí vò coù thaáy khoâng? Neáu maét thaáy saéc ñeïp khoâng nhieãm thì noù coù troùi ñöôïc khoâng? Tai nghe tieáng hay khoâng dính maéc, baän bòu noù coù buoäc ñöôïc khoâng? Ñaâu coù gì troùi buoäc, troùi buoäc laø do loøng mình nhieãm tröôùc. Nhö vaäy coù ai troùi buoäc mình khoâng? Phaät Toå hay ma vöông coù troùi mình khoâng? Roõ raøng Phaät Toå thì môû cho mình, coøn ma vöông coù troùi khoâng? Ñoù laø loái noùi do töôûng töôïng. Thöïc teá khoâng ai troùi maø mình töï troùi neân ôû ñaây noùi: Ai troùi laïi mong caàu giaûi thoaùt? Nhö vaäy chuùng ta tu caàu giaûi thoaùt hay caàu khoâng nhieãm, caàu giaûi thoaùt laø thöïc teá hay caàu khoâng nhieãm laø thöïc teá? Nghóa laø chính chuùng ta nhieãm thì bò troùi, khoâng nhieãm thì ai troùi. Vì vaäy chuùng ta khoâng theå caàu beân ngoaøi cöùu mình maø chæ caàu sao mình thöôøng tænh khoâng bò nhieãm saùu traàn, ñoù laø goác. Ñaây toâi daãn caâu chuyeän Toå Taêng Xaùn gaëp moät Sa-di môùi möôøi boán tuoåi laø ngaøi Ñaïo Tín. Ngaøi Ñaïo Tín bieát Toå laø ngöôøi ñaït ñaïo lieàn chaép tay baïch: baïch Hoøa thöôïng daïy cho con phaùp moân giaûi thoaùt. Toå Taêng Xaùn nhìn thaúng vaøo maët ngaøi Ñaïo Tín noùi: Ai troùi buoäc ngöôi? Caâu hoûi cuûa Toå laøm cho ngaøi Ñaïo Tín söûng soát, tìm kyõ laïi moät luùc roài Ngaøi thöa vôùi Toå: Khoâng ai troùi buoäc con. Toå baûo: Khoâng ai troùi buoäc caàu giaûi thoaùt laøm gì? Ngay caâu noùi ñoù ngaøi Ñaïo Tín ngoä ñaïo. Thaät giaûn ñôn laøm sao? Quí vò thaáy roõ chöa? Khoâng ai troùi buoäc, mình khoâng caàu giaûi thoaùt, coù giaûi thoaùt ñöôïc khoâng? Neáu khoâng nhieãm thì khoâng caàn caàu, coøn nhieãm duø ít vaãn bò troùi, vì vaäy phaûi caàu giaûi thoaùt. Töø maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuûa chuùng ta caùi naøo nhieãm ñeàu bò troùi, neáu khoâng nhieãm thì ñöôïc giaûi thoaùt töï taïi. Nhö vaäy troïng taâm cuûa giaûi thoaùt laø do mình, khoâng nhieãm, khoâng bò troùi buoäc maø caàu giaûi thoaùt laø dö, laø thöøa, neân noùi: Ai troùi buoäc mong caàu giaûi thoaùt.

            Baát phaøm haø taát mích thaàn tieân.

Nghóa laø khoâng phaûi phaøm thì ñaâu caàn tìm kieám thaàn tieân laøm gì? Nhö vaäy quí vò nghó taát caû chuùng ta coù maët ôû ñaây laø phaøm hay thaùnh. Ai cuõng noùi toâi laø keû phaøm phu, neáu tu thì noùi laø phaøm taêng khoâng ai daùm noùi laø thaùnh taêng caû. Mình ñaõ nhaän mình laø phaøm taïi sao Ngaøi laïi noùi baát phaøm töùc laø khoâng phaøm. Treân thöïc teá thaáy mình laø phaøm nhöng xeùt kyõ ñeán choã cöùu kính thì taát caû chuùng ta khoâng ai phaøm heát. Neáu noùi nhö theá quí vò seõ thaàm nghó mình laø Thaùnh, nhöng neáu noùi laø Thaùnh aét coù toäi vì mình coøn nhieàu xaáu xa phieàn naõo. Vaäy taïi sao Ngaøi noùi “baát phaøm haø taát mích thaàn tieân”? Choã naøy quí vò nhôù trong kinh Laêng Nghieâm Phaät daïy raát roõ: Chæ saïch phaøm tình khoâng caàu thaùnh giaûi. (Ñaûn taän phaøm tình baát caàu thaùnh giaûi.) Theá neân chuùng ta tu chæ döùt heát nhöõng caùi xaáu dôû cuûa tình phaøm. Khi saïch heát roài töùc heát phaøm laø Thaùnh. Nhö vaäy Thaùnh ñaâu ngoaøi con ngöôøi phaøm naøy. Ñaây toâi noùi thöïc teá cho quí vò thaáy nhö chuùng ta hieän nay thaáy caùi gì toát thì ham muoán goïi ñoù laø tham. Ai noùi traùi tai noåi giaän goïi ñoù laø saân. Thaáy ai hôn thì ganh tò, thaáy ai coù taøi coù ñöùc hôn, mình khoâng öa v.v… Taát caû nhöõng thöù sam, saân, si, ganh tò, oaùn hôøn… ñoù laø phaøm tình. Baây giôø quí vò chòu khoù boû ñi, boû töøng caùi, khi nhöõng caùi ñoù heát saïch thì quí vò laø Thaùnh roài. Nhö vaäy Thaùnh khoâng ôû ngoaøi ñeán vôùi mình, Thaùnh laø do heát taâm phaøm trôû thaønh Thaùnh. Theá neân ñaâu caàn tìm thaàn tieân laøm gì. Chính mình haõy gaït boû saïch heát nhöõng thöù xaáu dôû hö cuûa con ngöôøi hay cuûa taâm nieäm phaøm tuïc thì caùi saùng suoát trong laønh cuûa taâm Thaùnh hieän ra. Nhö vaäy taâm Thaùnh ñaõ coù saün nôi mình. Do ñoù Ngaøi khoâng noùi Thaùnh maø noùi baát phaøm. Bôûi vì mình coù saün taâm Thaùnh roài neân taát caû taâm phaøm boû ñi thì taâm Thaùnh hieän. Vì vaäy chuùng ta coù theå taïm noùi mình laø nöûa phaøm nöûa Thaùnh, neáu soáng vôùi nöûa phaøm thì Thaùnh aån, Thaùnh ñaõ saün trong con ngöôøi chuùng ta chôù khoâng phaûi töø nôi naøo ñeán. Theá neân chuùng ta tu khoâng caàn beân ngoaøi, beân ngoaøi khoâng laøm cho chuùng ta thaønh Thaùnh, chính chuùng ta boû ñöôïc caùi phaøm thì chuùng ta laø Thaùnh chôù khoâng tìm ñaâu xa. Bôûi vaäy tu laø gaït boû nhöõng caùi hö xaáu dôû maø mình ñaõ chöùa chaáp töø laâu nay, ñeán khi noù saïch heát thì Thaùnh hieän ñaày ñuû. Do ñoù trong nhaø thieàn khoâng noùi chuùng ta tu phaûi caàu ñöôïc caùi naøy, caùi kia, neáu caàu ñöôïc laø khoâng phaûi chuùng ta roài. Chæ caàn deïp boû nhöõng caùi phaøm thì Thaùnh hieän, ñoù môùi thaät laø chính mình. Nhö vaäy quí vò coù daùm töï haøo chuùng ta laø baát phaøm hay vaãn cho mình laø phaøm phu khoâng khaùc? Thaät ra moãi ngöôøi ñeàu coù phaøm Thaùnh laãn loän. Vì vaäy ngöôøi tu maø noùi chôø ai ñieåm ñaïo cho mình môùi thaønh Thaùnh laø noùi gaït. Neáu coù ngöôøi ñieåm ñaïo maø mình coøn tham, saân, si, taät ñoá, kieâu maïn… maø ñöôïc thaønh Thaùnh laø chuyeän voâ lyù vì khoâng coù oâng Thaùnh naøo coøn tham, saân… chaúng leõ ñieåm ñaïo cho mình heát tham, heát saân lieàn sao? Maø chính mình phaûi deïp saïch nhöõng tham, saân, si, xaáu dôû cuûa mình roài thì töï caùi thaùnh seõ hieän baøy ra khoâng caàn tìm ôû ñaâu. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaät hieåu ñöôïc Phaät phaùp, neáu khaùc ñi laø hieåu sai laàm. Vaäy thì chæ caàn hai caâu chuùng ta thaáy bao nhieâu ñaïo lyù trong ñoù: Khoâng ai troùi buoäc thì khoâng caàn caàu giaûi thoaùt, chaúng phaûi phaøm thì tìm thaàn tieân laøm gì?

            Vieân nhaøn maõ quyeän nhaân öng laõo,

            Y cöïu vaân trang nhaát thaùp thieàn.

Vieân nhaøn laø con vöôïn nhaøn, maõ quyeän laø ngöïa meät, nhaân öng laõo laø ngöôøi ñaõ giaø. Vöôïn nhaøn ñaây töùc laø moûi meät ñöôïc döøng nghæ, ngöïa thì nhoïc, ngöôøi thì giaø. Vöôïn, ngöïa, ngöôøi taát caû ñeàu hieän töôùng nhoïc nhaèn, meät moûi do söï bieán chuyeån ñöa ñeán gaàn choã cuoái cuøng laø töôùng giaø. Noùi toùm laïi ba hình aûnh treân noùi leân söï voâ thöôøng cuûa cuoäc ñôøi. Tuy cuoäc ñôøi luoân luoân bò voâ thöôøng thuùc baùch con ngöôøi ñeán choã giaø, choã cheát. Nhöng maø y cöïu laø nhö xöa, vaân trang töùc laø caùi nhaø ôû treân nuùi, nhaát thaùp thieàn laø moät giöôøng thieàn. Nhö vaäy ñeå noùi leân raèng duø cho cuoäc ñôøi bieán chuyeån, duø cho con ngöôøi bò ñoåi thay töø treû thaønh giaø, nhöng nôi vaân trang ngaøy xöa ngöôøi ngoài treân giöôøng thieàn khoâng coù gì ñoåi thay. Ñoù laø ñeå noùi maëc cho cuoäc ñôøi coù muoân ngaøn bieán chuyeån, nhöng ngöôøi ñaït ñöôïc taâm chaân thaät thì tröôùc sau nhö moät khoâng chuùt ñoåi thay, nhö xöa ôû vaân trang khoâng coù gì thay ñoåi. Ñoù laø tinh thaàn cuûa ngöôøi tu.

            Thò phi nieäm truïc trieâu hoa laïc,

            Danh lôïi taâm tuøy daï vuõ haøn.

Thò phi laø phaûi quaáy, nieäm truïc laø nieäm ñi theo, trieâu hoa laïc laø saùng sôùm hoa rôi ruïng. Nghóa laø saùng sôùm nhìn ôû ngoaøi sôn phoøng thaáy caùc ñoùa hoa rôi töøng caùnh xuoáng ñaát thì nieäm thò phi cuûa chuùng ta cuõng theo ñoù maø ruïng. Taâm danh lôïi cuõng theo traän möa ñeâm laïnh maø laïnh ñi.

Nhö vaäy hai caâu naøy Ngaøi dieãn taû ôû treân sôn phoøng töùc laø caên phoøng treân nuùi ñeå tu, khi saùng ra thaáy hoa tröôùc cöûa thaát rôi ruïng thì taâm thò phi cuõng theo ñoù maø ruïng. Toái möa ñeâm laïnh thì taâm danh lôïi cuõng laïnh theo möa ñeâm.

            Hoa taän vuõ tình sôn tòch tòch,

            Nhaát thanh ñeà ñieåu höïu xuaân taøn.

Hoa ñaõ heát, möa ñaõ taïnh nhöng ngoïn nuùi vaãn laëng leõ. Roài coù con chim keâu leân moät tieáng, nhìn thaáy muøa xuaân ñaõ qua. Hai caâu naøy nghe khoù hieåu nhöng yù nghóa raát thaâm traàm. Bôûi vì khi nieäm thò phi cuûa chuùng ta rôi ruïng heát, taâm danh lôïi cuûa chuùng ta tan naùt roài luùc ñoù cuõng gioáng nhö laø hoa heát, möa taïnh chæ coøn ngoïn nuùi laëng leõ. Nhö vaäy khi taâm thò phi heát, taâm danh lôïi caïn thì luùc ñoù coøn moät taâm theå nguyeân veïn laëng leõ, cho neân duøng hình aûnh moät ngoïn nuùi laëng leõ döôøng nhö voâ tình, nhöng ñaây: Nhaát thanh ñeà ñieåu höïu xuaân taøn, trong ngoïn nuùi tòch tónh ñoù laïi coù tieáng chim hoùt leân laø muøa xuaân ñaõ qua. Nhö vaäy ñeå thaáy nieäm thò phi ñaõ saïch, taâm danh lôïi ñaõ heát thì chuùng ta coøn moät taâm theå thanh tònh, taâm theå khoâng phaûi voâ tri, voâ giaùc maø tính giaùc böøng khôûi ôû trong ñoù khoâng coøn bò chi phoái bôûi thôøi gian cho neân noùi muøa xuaân taøn. Ñoù laø choã kyø ñaëc cuûa Ngaøi chæ cho chuùng ta thaáy vaäy. Noùi toùm laïi hai baøi thô naøy Ngaøi chæ daïy thaät thieát yeáu cho ngöôøi tu.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM