TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

SÔ TOÅ PHAÙI TRUÙC LAÂM

THI PHUÙ HAÙN NOÂM (tt)

14. CÖ TRAÀN LAÏC ÑAÏO PHUÙ (Phuù ÔÛ Coõi Traàn Vui Ñaïo) (tt)

GIAÛNG (tt)

HOÄI THÖÙ NAÊM

Vaäy môùi hay!

Buït ôû cong nhaø;

Chaúng phaûi tìm xa.

Nhaân khuaây baûn neân ta tìm Buït;

Ñeán coác hay chæn Buït laø ta.

Thieàn ngoû naêm caâu, naèm nhaõng cong queâ Haø höõu;

Kinh xem ba baän, ngoài ngôi maùi quoác Taân La.

Trong ñaïo nghóa, khoaûng cô quan, ñaø loït laãn tröôøng Kinh cöûa Toå;

Laùnh thò phi, gheâ thanh saéc, ngaïi chôi bôøi daëm lieãu ñöôøng hoa.

Ñöùc Buït töø bi, mong nhieàu kieáp nguyeàn cho thaân caän;

Ôn Nghieâu khoaùng caû, loït toaøn thaân phoâ vieäc ñaõ tha.

AÙo mieãn chaên ñaàm aám qua muøa, hoaëc chaèm hoaëc xeå;

Côm cuøng chaùo ñoùi no ñoøi böõa, daàu baïc daàu thoa.

Ngaên baùt thöùc, neùn baùt phong, caøng ñeø caøng boäi;

Laãy tam huyeàn, nong tam yeáu, moät caét moät ma.

Caàm voán thieáu huyeàn, xaù ñaøn daáu xoang voâ sanh khuùc;

Ñòch chaêng coù loã, cuõng baám chôi xöôùng thaùi bình ca.

Laãy coäi tìm caønh, coøn khaù tieác Caâu Chi tröôûng laõo;

Quay ñaàu chôùp boùng, aét kham cöôøi Dieãn-nhaõ-ñaït-ña.

Loït quyeän kim cöông, haù maët haàu thoâng neân noùng;

Nuoát boàng laät cöùc, naøo tay phaûi xöôùc töôïng da.

“Vaäy môùi hay” laø caâu khôi maøo.

Buït ôû cong nhaø;

Chaúng phaûi tìm xa.

Töø ñôøi Traàn trôû veà tröôùc khoâng goïi Phaät maø goïi laø Buït. Buït ôû cong nhaø, töùc laø chæ cho Phaät ôû trong nhaø, chôù khoâng phaûi ôû ñaâu xa. Bôûi chuùng ta quen luùc naøo cuõng mô öôùc ñöôïc gaëp Phaät, thaáy Phaät, nhöng khi nghó ñöôïc gaëp Phaät, thaáy Phaät thì cho raèng Phaät ôû ñaâu xa xoâi khoù tìm, khoù gaëp, neân môùi mong ñöôïc gaëp. Song vôùi tinh thaàn Thieàn toâng, Phaät khoâng phaûi ôû ñaâu xa, maø ôû ngay trong nhaø cuûa mình. Laø nhaø naøo? - Nhaø nguõ aám hay nguõ uaån. ÔÛ ngay trong thaân nguõ aám naøy ñaõ coù Phaät, khoâng phaûi tìm ñaâu xa nöõa. Vì Phaät laø giaùc, nôi taâm chuùng ta saün coù taùnh giaùc töùc laø Phaät, vaäy Phaät chaúng phaûi ôû ñaâu xa xoâi maø tìm kieám.

            Nhaân khuaây baûn neân ta tìm Buït,

            Ñeán coác hay chæn Buït laø ta.

Nhaân khuaây baûn. Chöõ nhaân laø bôûi vì, chöõ khuaây laø xao laõng, baûn laø goác. Nghóa laø vì mình xao laõng caùi goác töùc laø Phaät neân môùi tìm Buït ôû nôi khaùc. Nhö vaäy ñaõ bieát Phaät ôû trong nhaø maø mình lô laø, boû queân neân maát goác, lo ñi tìm ngoïn, töùc laø tìm Phaät ôû beân ngoaøi.

Ñeán coác hay chæn Buït laø ta. Chöõ coác laø bieát ñöôïc, chæn laø chính. Neáu ñeán ñoù, bieát ñöôïc roõ raøng Phaät chính laø mình.

Nhö vaäy boán caâu naøy chuùng ta thaáy Ngaøi xaùc nhaän cuï theå, ngöôøi tu Phaät phaûi nhaän ngay nôi mình coù Phaät, chôù khoâng tìm Phaät ôû beân ngoaøi hoaëc ôû ñaâu xa. Bôûi vì mình queân taâm môùi chaïy tìm Phaät ôû beân ngoaøi. Moät phen nhôù laïi, môùi bieát roõ thaáy roõ chính taâm mình laø Phaät, Phaät chính laø ta chôù khoâng ôû ñaâu xa. Vì vaäy chuùng ta phaûi hieåu roõ ñeå tu cho khoâng laàm.

            Thieàn ngoû naêm caâu, naèm nhaõng cong queâ Haø höõu;

            Kinh xem ba baän, ngoài ngôi maùi quoác Taân La.

Thieàn ngoû naêm caâu. Töùc laø chuùng ta thaáu suoát ñöôïc nhöõng caâu noùi cuûa chö Toå trong nhaø thieàn. Chöõ nhaõng coù nghóa laø thong dong töï taïi. Nhö vaäy thieàn maø thaáy roõ ñöôïc naêm caâu, thì naèm thong dong ôû nôi queâ Haø höõu, töùc laø khoâng coù choã nôi. Ñaây laø trích moät caâu trong caùc baøi cuûa Trang Töû. Theo Trang Töû noùi: “Neáu ngöôøi ñaõ ñaït ñaïo thì seõ thong dong nôi choã khoâng coù nôi choán, beán bôø.” Vì nôi ñoù khoâng coù ngaèn meù neân noùi laø queâ Haø höõu. Nhö vaäy khi chuùng ta thaáu suoát ñöôïc lôøi noùi cuûa chö Toå thì chuùng ta seõ naèm thong dong ôû nôi khoâng coù giôùi haïn, khoâng ngaèn meù maø theânh thang voâ cuøng voâ taän.

Kinh xem ba baän. Ba baän laø ba laàn. Ngoài ngôi maùi quoác Taân La. Ngoài ngôi laø ngoài nghæ ngôi, maùi laø meù, Taân La laø Trieàu Tieân. Xöa ôû Trung Hoa thöôøng noùi Taân La laø nôi thong thaû an laønh. Nhö vaäy neáu ngöôøi xem kinh chöøng ñoâi ba laàn maø thoâng suoát ñöôïc thì ngöôøi aáy ngoài nghæ chôi nôi meù nöôùc Taân La, laø ñöôïc thong thaû töï taïi. Toùm laïi hai caâu naøy noùi roõ yù nghóa: Neáu ngöôøi hoïc ñaïo thaáu suoát ñöôïc lyù huyeàn thì seõ ñöôïc thong dong ôû choã khoâng coøn bôø meù, khoâng coøn nôi choán, töùc laø choã voâ cuøng voâ taän. Coøn ngöôøi xem kinh maø thoâng ñöôïc nghóa kinh thì cuõng ñöôïc thaûnh thôi daïo chôi ôû nöôùc Taân La.

            Trong ñaïo nghóa, khoaûng cô quan, ñaø loït laãn tröôøng Kinh cöûa Toå;

            Laùnh thò phi, gheâ thanh saéc, ngaïi chôi bôøi daëm lieãu ñöôøng hoa.

ÔÛ ñaây coù taùnh caùch daïy chuùng ta öùng duïng trong cuoäc soáng haèng ngaøy. Chöõ ñaïo nghóa trong ñaây coù hai maët: Moät laø ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia thaáu suoát ñöôïc yù nghóa trong kinh ñieån, trong ñaïo ñeå öùng duïng cho söï tu. Hai laø ñoái vôùi theá gian, con ngöôøi soáng ñuùng ñaïo nghóa laø con ngöôøi ñaày ñuû ñaïo ñöùc vaø tình nghóa ñoái vôùi moïi ngöôøi.

Khoaûng cô quan. Chöõ khoaûng coù nghóa laø roäng, cô quan laø chæ cho naêm caên cuûa chuùng ta, maét ñoái vôùi saéc, tai ñoái vôùi thanh, muõi ñoái vôùi höông, löôõi ñoái vôùi vò, thaân ñoái vôùi xuùc. Neáu naêm caên tieáp xuùc naêm traàn maø chuùng ta khoâng bò coät troùi, ñoù goïi laø môû roäng.

Ñaõ loït laãn tröôøng kinh cöûa Toå. Chöõ loït laø rôi vaøo, trong tröôøng ñeå hoïc kinh, nghe kinh. Cöûa Toå laø con ñöôøng hay coång böôùc vaøo trong nhaø Toå.

Neáu ngöôøi tu bieát soáng troïng ñaïo nghóa, môû roäng naêm caên khoâng dính vôùi naêm traàn, haún ngöôøi ñoù ñaõ böôùc vaøo nôi giaûng kinh, ñaõ tieán vaøo cöûa cuûa chö Toå, khoâng coøn nghi ngôø nöõa. Nhö vaäy yù nghóa daïy tu cuûa Ngaøi tuy ñôn giaûn nhöng ñaày ñuû.

Laùnh thò phi, gheâ thanh saéc, ngaïi chôi bôøi daëm lieãu ñöôøng hoa. Chöõ laùnh laø traùnh. Taïi sao chuùng ta phaûi traùnh thò phi? Vì thò phi laø lôøi pheâ bình phaûi quaáy, ñoù laø beänh. Vöøa thaáy ai thì voäi pheâ bình, ngöôøi ñoù deã thöông hay deã gheùt, hoaëc ngöôøi ñoù coù veû ñaïo ñöùc hay loâi thoâi. Nhö vaäy pheâ bình, phaùn xeùt ñeàu laø loái thò phi. Ngöôøi laø ngöôøi, mình laø mình, ñöøng baän bòu, ñöøng voäi pheâ phaùn. Chaéc gì caùi nghó, caùi nhìn cuûa mình laø ñuùng. Cho neân thò phi neân traùnh, khoâng neân gaàn. Vì vaäy ngöôøi bieát tu phaûi ít noùi, phaûi giöõ gìn mieäng cho leân meo nhö caây quaït muøa ñoâng.

Gheâ thanh saéc. Chöõ gheâ laø sôï, thanh laø aâm thanh, saéc laø saéc töôùng. Nhöõng lôøi noùi qua laïi cuûa keû naøy, ngöôøi kia chuùng ta neân sôï, phaûi deø daët, ñöøng voäi nghe, ñöøng baét chöôùc. Ñoái vôùi ñeïp xaáu cuõng khoâng ñeå taâm xao xuyeán, baän loøng, ñoù laø goác cuûa söï tu.

Ngaïi chôi bôøi, daëm lieãu ñöôøng hoa. Chöõ ngaïi laø deø daët. Phaûi deø daët khoâng neân ñi vaøo ñöôøng hoa daëm lieãu e seõ bò hö thaân maát neát.

Hai caâu naøy Ngaøi nhaéc chuùng ta phaûi bieát soáng ñuùng ñaïo nghóa cuûa moät ngöôøi ñöùc haïnh vaø khoâng ñeå cho naêm caên dính vôùi naêm traàn. Ñöôïc vaäy laø ngöôøi thaáu suoát lôøi Phaät daïy, ngöôøi ñoù ñaõ böôùc vaøo cöûa Toå, gaëp ñöôïc chö Toå. Laïi phaûi deø daët traùnh xa thò phi, gheâ sôï thanh saéc vaø khoâng bao giôø daãm chaân leân ñöôøng hoa daëm lieãu, ñoù môùi thaät laø ngöôøi bieát tu.

            Ñöùc Buït töø bi, mong nhieàu kieáp nguyeàn cho thaân caän;

            Ôn Nghieâu khoaùng caû, loït toaøn thaân phoâ vieäc ñaõ tha.

Ñöùc Phaät töø bi voâ haïn, neân chuùng ta theä nguyeän nhieàu ñôøi nhieàu kieáp luoân luoân ñöôïc gaàn Phaät. Vì Phaät laø ñaáng giaùc ngoä, laø ñaáng töø bi, neân chuùng ta muoán ñöôïc giaùc ngoä, muoán hoïc haïnh töø bi thì phaûi gaàn guõi Ngaøi.

Ôn Nghieâu khoaùng caû. Töùc laø ôn vua Nghieâu vua Thuaán raát roäng lôùn. Loït toaøn thaân phoâ vieäc ñaõ tha. Neáu ñaõ böôùc vaøo cöûa Khoång thì baøy ra nhieàu vieäc nhöng ñeàu khoâng gaëp khoù khaên. Nhö vaäy caâu treân laø taùn thaùn ñöùc Phaät töø bi, caâu döôùi laø khen Nghieâu Thuaán roäng raõi.

            AÙo mieãn chaên ñaàm aám qua muøa, hoaëc chaèm hoaëc xeå;

            Côm cuøng chaùo ñoùi no ñoøi böõa, daàu baïc daàu thoa.

Boán muøa xuaân, haï, thu, ñoâng, nhaát laø muøa ñoâng ôû nôi laïnh leõo coù aùo coù chaên ñeå ñöôïc aám aùp qua muøa. Neáu aùo chaên chæ duøng ñeå ñöôïc aám aùp thì ñaâu caàn phaûi coù aùo ñeïp chaên xinh. Hoaëc chaèm hoaëc xeå laø aùo chaên chaèm vaù gì cuõng ñöôïc mieãn aám aùp cho qua ngaøy chôù khoâng cheâ khen.

Côm cuøng chaùo ñoùi no ñoøi böõa, daàu baïc daàu thoa. ÔÛ treân laø aùo mieãn chaên, döôùi laø côm cuøng chaùo, treân laø ñaàm aám qua muøa, döôùi laø ñoùi no ñoøi böõa, treân laø hoaëc chaèm hoaëc xeå döôùi ñoái laïi laø daàu baïc daàu thoa. Nghóa laø coù côm chaùo ñoùi no cho qua ngaøy qua böõa, chôù khoâng ñoøi hoûi gì caû, duø laø côm traéng hay côm haåm cuõng ñöôïc. Chöõ baïc laø traéng, thoa laø haåm. Chæ caàn hai caâu naøy, neáu öùng duïng ñöôïc, ñôøi tu chuùng ta cuõng ñeïp laém roài. Caâu treân chæ cho maëc, caâu döôùi chæ cho aên. Cuoäc soáng ôû theá gian  aên maëc laø ñieàu thieát yeáu, aùo chaên chæ aám qua muøa, neân chaèm vaù gì cuõng khoâng cheâ khen toát xaáu. Coøn aên thì maëc tình côm haåm côm traéng cuõng ngon cuõng toát. Qua hai caâu naøy, neáu kheùo öùng duïng chuùng ta seõ thaáy trong ñôøi soáng söï aên maëc cuûa mình thaät ñôn giaûn, thaät deã chòu.

            Ngaên baùt thöùc, neùn baùt phong, caøng ñeø caøng boäi;

            Laãy tam huyeàn, nong tam yeáu, moät caét moät ma.

Ngaên baùt thöùc. Baùt thöùc laø taùm thöùc goàm: Nhaõn thöùc, nhó thöùc, tyõ thöùc, thieät thöùc, thaân thöùc, yù thöùc, Maït-na thöùc vaø A-laïi-da thöùc. Thöùc thöù baûy laø Maït-na thöùc coøn coù teân laø Truyeàn toáng thöùc. Thöùc thöù taùm laø A-laïi-da thöùc coøn goïi laø Taøng thöùc. Trong Phaät giaùo nhaát laø Phaät giaùo Ñaïi thöøa coâng nhaän nôi con ngöôøi chuùng ta coù taùm thöùc. Thöùc laø phaân bieät. Maét thaáy hình saéc, lieàn phaân bieät ñeïp xaáu, laø coâng duïng cuûa nhaõn thöùc. Tai nghe tieáng lieàn phaân bieät tieáng hay, dôû, laø coâng duïng cuûa nhó thöùc. Muõi ngöûi muøi lieàn phaân bieät muøi thôm, hoâi laø coâng duïng cuûa tyõ thöùc. Löôõi neám vò lieàn phaân bieät vò ngon, dôû, laø coâng duïng cuûa thieät thöùc. Thaân xuùc chaïm, lieàn phaân bieät noùng, laïnh, hoaëc eâm aùi hay nhaùm cöùng v.v… laø coâng duïng cuûa thaân thöùc. YÙ vöøa nghó ñeán vieäc naøy, vieäc noï, vieäc kia, lieàn pheâ phaùn phaûi, quaáy, hay, dôû, laø coâng duïng cuûa yù thöùc. Saùu thöùc tröôùc chuùng ta deã phaân bieät, deã thaáy ñöôïc coâng duïng cuûa noù. Ñeán thöùc thöù baûy aån kín, thöôøng ôû theá gian khoâng bieát, nhöng noù lieân heä vôùi thöùc thöù taùm. Thöùc thöù taùm laø taøng thöùc, thöùc naøy gioáng nhö caùi kho chöùa ñöïng taát caû haït gioáng, do maét thaáy, tai nghe, muõi ngöûi, löôõi neám, thaân xuùc chaïm. Thöùc thöù baûy ñem boùng daùng nhöõng gì hay, nhöõng gì thích ñöa vaøo taøng thöùc, noù cuõng gioáng nhö ngöôøi ñem thô neân coøn goïi laø Truyeàn toáng thöùc. Coøn thöùc thöù taùm laø caùi kho chöùa, noù khoâng ra ngoaøi ñeå löôïm laët vaøo. Saùu thöùc tröôùc cuõng coù coâng duïng rieâng cuûa noù, chæ coù thöùc thöù baûy tieáp xuùc vôùi saùu thöùc tröôùc ñeå ñöa moïi thöù caát giöõ vaøo taøng thöùc, vì vaäy coù choã goïi noù laø truyeàn thoáng thöùc, choã khaùc cuõng goïi laø “YÙ caên”. Taïi sao goïi laø “YÙ caên”? Bôûi vì khi chuùng ta daáy nghó veà nhöõng hình töôùng quaù khöù vò lai thì caùi daáy nghó ñoù laø duïng cuûa yù. Nhöng khi khoâng daáy nghó, luùc ñoù yù ôû ñaâu? Nhö con maét thì coù nhaõn thöùc, neân nhaõn thöùc töïa vaøo maét. Coøn yù khoâng coù choã töïa, noù chæ duyeân theo maáy thöùc tröôùc maø khôûi phaân bieät, nhöng khi khoâng khôûi phaân bieät thì noù trôû veà caùi goác cuûa noù laø “YÙ caên”. YÙ caên laø goác cuûa yù thöùc, maø goác cuûa yù thöùc laø choã cho noù nöông, ñoù laø thöùc thöù baûy, coøn goïi laø Maït-na thöùc. Thöùc naøy laøm choã töïa cho yù thöùc. Vì yù thöùc coù khi hoaït ñoäng, khi khoâng hoaït ñoäng, vaäy khi khoâng hoaït ñoäng noù ôû choã naøo? Nhö nhaõn thöùc khi khoâng hoaït ñoäng, thì nuùp trong nhaõn caên, nhó thöùc khoâng hoaït ñoäng thì nuùp trong nhó caên. Coøn yù thöùc khi khoâng hoaït ñoäng phaûi coù choã töïa choã aån nuùp ñeå khi gaëp duyeân noù môùi phaùt ra ñöôïc. Do ñoù yù thöùc phaûi nuùp trong yù caên, vì vaäy thöùc thöù baûy cuõng goïi laø “YÙ caên”. Toùm laïi yù caên coù hai coâng duïng, moät laø laøm choã töïa cho yù thöùc, hai laø mang chuûng töû ôû ngoaøi ñem vaøo taøng thöùc. Theo khoa hoïc ngaøy nay noùi taát caû nhöõng gì mình ghi nhôù laø do caùc teá baøo ôû trong naõo ghi cheùp. Nhöng vôùi tinh thaàn cuûa Duy thöùc hoïc laïi noùi khaùc hôn. Duy thöùc noùi raèng chuùng ta coù moät caùi kho chöùa ñöïng nhöõng hình boùng cuûa tieàn traàn ñaày ñuû trong ñoù, vì vaäy neân gaëp duyeân noù lieàn phaùt ra. Thí duï, hoâm naøo quí vò ra chôï thaáy moät ñoùa hoa laï nhaát chöa töøng thaáy. Khi thaáy noù roài, quí vò coù chuù yù khoâng? Quí vò seõ chuù yù nhìn kyõ noù ñeïp laøm sao, laï ôû choã naøo? Ngaém nhìn kyõ roài, khi veà nhaø ngoài thong thaû chôi, baát thaàn quí vò nhôù laïi hình aûnh ñoùa hoa ban saùng, nhö vaäy ñoùa hoa mình ngaém noù ñaõ chun voâ kho luùc naøo roài. Con maét chuùng ta ngaém nhöõng gì mình chuù yù, seõ ñöôïc yù thöùc tieáp laáy phaân bieät, roài töø yù thöùc phaân bieät neân coù chuûng töû. Noù chuyeån qua Maït-na thöùc, thöùc naøy ñem chöùa vaøo trong kho taøng thöùc, khi ñuû duyeân noù phaùt ra. Nhö vaäy, nhöõng gì mình öa thích ñeàu coù chuûng töû chöùa trong taøng thöùc, neân ngöôøi öa laøm ñieàu thieän thì nhöõng haønh ñoäng, lôøi noùi, yù nghó thieän cuûa hoï, ñeàu coù chuûng töû ñöôïc ñem voâ taøng thöùc, ñeán khi ngöôøi aáy gaàn cheát, chuûng töû thieän maïnh seõ thaønh nghieäp daãn taøng thöùc ñi thoï sanh theo ñöôøng thieän. Coøn ngöôøi thích laøm aùc, taïo caùc duyeân aùc döõ, thì chuûng töû döõ ñöôïc ñem voâ taøng thöùc nuoâi döôõng, ñeán luùc gaàn cheát, nghieäp döõ aùc daãn ngöôøi aáy ñi theo ñöôøng aùc. Vì vaäy trong kinh thöôøng daïy, khi saép laâm chung, ngöôøi laøm laønh thaáy caûnh vui ñeán, neân hoï mæm cöôøi, hoaëc veû maët hoï töôi saùng. Coøn ngöôøi laøm aùc khi gaàn cheát nhöõng chuûng töû aùc hieän ra, hoaëc thaáy coù ngöôøi ñeán ñoøi nôï, hoaëc ñaùnh ñaäp, neân hoaûng sôï, göông maët hieän veû kinh hoaøng. Vì vaäy nhìn veû maët ngöôøi saép taét thôû, chuùng ta coù theå ñoaùn bieát hoï ñi theo ñöôøng naøo? Toùm laïi Duy thöùc hoïc cho chuùng ta bieát coù taøng thöùc ñeå chöùa heát chuûng töû. Caùc chuûng töû ñoù laø nhöõng haït gioáng do maét, tai, muõi, löôõi, thaân xuùc chaïm naêm traàn, roài yù thöùc phaân bieät vaø yù caên mang vaøo chöùa trong taøng thöùc. Chuûng töû ñoù laø caùi boùng, chôù khoâng phaûi hình thöùc vaät chaát. Theá neân, khi chuùng ta cheát, chuûng töû coù söùc maïnh loâi chuùng ta qua ñôøi khaùc, coøn neáu taát caû ghi nhôù ñoù ñöôïc ghi vaøo naõo boä, khi cheát naõo boä cuõng hoaïi thì laáy gì maø ñi thoï sanh, trong khi chuûng töû thieän aùc khoâng phaûi laø heát. Neân noùi taøng thöùc chöùa ñöïng chuûng töû laønh döõ, roài noù mang chuûng töû ñoù sang ñôøi khaùc. Bôûi vaäy nhieàu khi chuùng ta cöù nghó mình laøm vieäc thieän, vieäc aùc trong ñôøi naøy thì phaûi coù quaû baùo cho mình thaáy. Song coù ngöôøi caû ñôøi laøm aùc hoaëc laøm thieän sao khoâng thaáy quaû baùo ngay trong hieän ñôøi. Söï thaät khoâng phaûi theá, ngöôøi laøm aùc hieän ñôøi nhöng hoï coù chuûng töû laønh ñôøi tröôùc quaù nhieàu, neân hoï höôûng nhöõng phöôùc laønh cuõ, khi chuûng töû thieän heát, chuûng töû aùc seõ hieän ra sau. Coøn ngöôøi laøm thieän maø hieän ñôøi vaãn bò tai naïn doàn daäp, ñeán khi cheát cuõng khoâng thaáy sung söôùng chi heát, töôûng ñaâu nhö maát. Nhöng khoâng phaûi, chuûng töû laønh ñoù seõ tieáp tuïc hieän ra trong ñôøi keá. Nhö taát caû bieát, chuùng ta ra ñôøi khoâng ai löïa choïn cha meï cho mình caû, maø do nghieäp cuõ thuùc ñaåy chuùng ta ñeán choã toát hoaëc xaáu, tuøy chuûng töû thieän aùc trong taøng thöùc maø thoï sanh. Thí duï thuôû xöa mình coù gian laän cuûa ngöôøi naøo, laøm cho hoï phaûi tieâu tan heát söï nghieäp, neân hoï oaùn haän mình, khi mình cheát nôï naàn oan khieân xöa ñaåy mình ñeán choã ngöôøi aáy thoï sanh. Sanh ra nôi ñoù ñeå mình traû nôï cuõ. Ngöôïc laïi, tröôùc ñaây chuùng ta ñaõ laøm nhöõng ñieàu laønh, ñieàu toát, ñaõ giuùp ñôõ ai ñoù, ngöôøi aáy cuõng laø ngöôøi laønh, khi cheát ñi mình sanh vaøo choã ngöôøi laønh ñoù, ñöôïc vui höôûng sung söôùng. Nhö vaäy nghieäp quaù khöù khoâng maát, vì coù taøng thöùc chöùa ñöïng, roài daãn ñi thoï sanh, chôù khoâng phaûi ngaãu nhieân, khoâng phaûi do ai saép ñaët cho mình caû, maø chính do nghieäp thieän aùc cuûa mình gieo trong taøng thöùc töø tröôùc vaäy. Vì theá ñoái vôùi baùt thöùc chuùng ta phaûi bieát roõ, ngaên ngöøa nhöõng chuûng töû xaáu aùc, khoâng cho ñem voâ thöùc thöù taùm. Noùi caùch khaùc, khoâng cho taùm thöùc taïo nhöõng chuûng töû xaáu aùc ñeå ñôøi sau phaûi chòu quaû chaúng laønh. Ñoù laø ngaên baùt thöùc.

Neùn baùt phong. Baùt phong töùc laø taùm gioù, neùn laø ñeø neùn, ñöøng ñeå noù loâi cuoán mình ñi. Taùm gioù laø: 1. Lôïi. 2. Suy. 3. Huûy. 4. Döï. 5. Xöng. 6. Cô. 7. Khoå. 8. Laïc. Taùm gioù naøy thöôøng laøm cho chuùng ta bò xao xuyeán.

1. Thí duï hoâm naøo quí vò mua veù soá, ñeán ngaøy xoå soá doø thaáy truùng soá ñoäc ñaéc naêm hay möôøi trieäu, quí vò coù nguû ñöôïc khoâng? Nguû khoâng ñöôïc laø bò gioù lôïi thoåi bay roài. Khi naøo bieát truùng soá ñoäc ñaéc maø vaãn naèm ngaùy khoø khoø, laø khoâng bò gioù lôïi thoåi. Nhö vaäy, gioù lôïi raát maïnh, lôïi ñeán thì taâm xao xuyeán, naùo ñoäng khoâng an.

2. Gioù thöù hai laø suy. Nhö trong coâng aên vieäc laøm cuûa quí vò, baát thaàn bò suy suïp thua loã maát phaân nöûa hoaëc hai phaàn voán, quí vò coù naèm yeân khoâng? Khoâng yeân, vaäy laø bò gioù suy laøm cho xao xuyeán baát an. Hai côn gioù naøy cuõng ñuû thaáy tu raát khoù roài.

3. Huûy töùc laø huûy nhuïc. Nhö ngöôøi ñöùng ñaén, ñaøng hoaøng, boãng döng coù ngöôøi trong xoùm ñeán chæ maët ngöôøi ñoù chöûi maéng thaäm teä, thì oâng coù buoàn khoâng? Nhö vaäy gioù thöù ba cuõng khoâng phaûi deã, bò ngöôøi huûy nhuïc thì loøng mình cuõng bò chao ñaûo baát an.

4. Döï: ngöôïc laïi, döï laø ñeà cao. Giaû söû trong buoåi hoïp coù naêm baûy traêm ngöôøi, coù ngöôøi neâu teân mình ra ñeå ñeà cao hôn ngöôøi, khi aáy moïi ngöôøi ñeàu voã tay hoan nghinh vang doäi, ñeán tröa veà nhaø mình naèm nguû coù ñöôïc khoâng? Nhö vaäy ñöôïc ñeà cao quaù, cuõng nguû khoâng ñöôïc, töùc laø ñaõ ñoäng, bò gioù döï thoåi.

5. Xöng laø taùn thaùn, ca ngôïi. Ñöôïc taùn thaùn ca ngôïi, vui quaù cuõng nguû khoâng ñöôïc. Ñoù laø gioù xöng thoåi.

6. Cô laø cô hieàm, coù nghóa laø cheâ bai. Ví duï ôû tröôùc choã ñoâng ngöôøi, mình bò ñöa ra chæ trích nhöõng caùi xaáu, dôû cuûa mình, luùc ñoù veà nhaø mình coù yeân khoâng? Khoâng yeân laø ñaõ bò gioù cô thoåi.

7. Khoå: Gaëp nhöõng ñieàu ñau khoå ñeán loøng mình cuõng bò dao ñoäng.

8. Laïc: Laø vui, vui ñöôïc taêng tröôûng thì toát nhaát. Nhöng thaät tình, neáu quí vò coù ngöôøi thaân ñi ñaâu thaät xa, ñeán luùc trôû veà coù heïn ngaøy ñeå gaëp, khi gaàn ñeán ngaøy ñoù mình coù thao thöùc, mong ñôïi khoâng? Nghóa laø caùi vui seõ ñeán mình vaãn baát an. Theá neân, ngöôøi tu thieàn, duø gaëp vieäc hay, dôû, ñöôïc, maát, khen, cheâ, chuùng ta phaûi neùn xuoáng, khoâng ñeå cho söï baát an, naùo ñoäng, noåi daäy trong loøng mình, ñoù môùi thaät bieát tu. Coøn neáu noùi thieàn, noùi ñaïo thao thao baát tuyeät maø moät gioù thoåi ñeán ñaõ muoán bay boång thì khoâng phaûi thaät tu roài. Gaëp moät gioù ta vöôït qua thì nhöõng gioù khaùc laàn laàn cuõng thaéng ñöôïc. Vì vaäy trong nhaø thieàn nhöõng vò thaày thöôøng thöû ñeä töû xem ñaïo löïc coù khaù hay khoâng, neân gaëp maët khoâng noùi gì laïi chöûi maéng thaäm teä, neáu laøm nhö theá maø ngöôøi ñeä töû vaãn thaûn nhieân khoâng thay ñoåi saéc dieän, thì bieát ñoù laø haïng khaù. Coøn môùi noùi vaøi caâu maø vò aáy khoùc la, thì bieát laø yeáu keùm. Vì bình thöôøng ai cuõng toû ra mình laø ngöôøi ñaïo ñöùc thaâm haäu, nhöng gaëp vieäc môùi thaáy coù thaät hay khoâng? Theá neân ôû ñaây Ngaøi muoán nhaéc chuùng ta phaûi neùn baùt phong.

Caøng ñeø caøng boäi. Nhöng caøng ñeø chöøng naøo noù laïi caøng phaùt leân nhieàu chöøng naáy nöõa.

Laãy tam huyeàn, nong tam yeáu, moät caét moät ma. Chöõ tam huyeàn, tam yeáu laø ngoân töø do Toå Laâm Teá thöôøng daïy moân ñoà. Laãy töùc laø baät ra, laûy. Nong laø laøm roäng ra. Hai caâu naøy muoán noùi ñoái vôùi tam huyeàn, tam yeáu chuùng ta phaûi thoâng suoát, phaûi thaáu roõ töôøng taän. Moät caét moät ma. Moät beân caét, moät beân maøi, phaûi maøi giuõa ñöøng ñeå noù môø toái. Thaät ra Toå Laâm Teá noùi tam huyeàn tam yeáu nhöng khoâng coù giaûi nghóa, sau naøy ñoà ñeä Ngaøi môùi giaûi ñaïi khaùi nhö sau:

Tam huyeàn goàm:

1. Theå trung huyeàn laø caâu noùi phaûi chaát phaùc, ngay thaät, khoâng trau chuoát.

2. Cuù trung huyeàn laø lôøi noùi khoâng maéc keït tình thöùc, phaân bieät. Thí duï: Hoûi: “Theá naøo laø Phaät?” Ñaùp: Ba caân gai. Noùi ba caân gai laø coù naèm trong tình thöùc phaân bieät khoâng? Caâu noùi ñoù khoâng bò keït trong tình thöùc phaân bieät.

3. Huyeàn trung huyeàn laø caâu noùi lìa ñoái ñaõi hai beân. Ñoù laø tam huyeàn.

Tam yeáu, ngöôøi sau giaûi thích laø:

1. Trong lôøi noùi khoâng phaân bieät taïo taùc.

2. Coát vì ngaøn Thaùnh thaúng vaøo choã huyeàn aùo, chôù khoâng phaûi noùi theo nghóa thöôøng cuûa theá gian .

3. Coát döùt baët ñöôøng ngoân ngöõ. Noùi maø ngaên noùi, noùi ñeå döùt noùi, khoâng phaûi noùi ñeå cho ngöôøi suy gaãm. Ñoù laø tam yeáu.

Sau naøy, Thieàn sö Thieän Chieâu coù laøm baøi keä veà tam huyeàn, tam yeáu nhö sau:

Tam huyeàn tam yeáu söï nan phaân,

Ñaéc yù vong ngoân ñaïo vò thaân.

Nhaát cuù minh minh sieâu vaïn töôïng,                    

Truøng döông cöûu nhaät cuùc hoa taân.

Ngaøi noùi veà nghóa “Tam huyeàn tam yeáu” khoù phaân bieät ñöôïc. Phaûi laøm sao “Ñaéc yù vong ngoân ñaïo vò thaân”, mình phaûi loät ñöôïc yù nghóa ôû trong maø queân lôøi noùi ñi thì ñoái vôùi ñaïo môùi gaàn guõi ñöôïc. “Nhaát cuù minh minh sieâu vaïn töôïng.” Moät caâu roõ raøng vöôït moïi hình thöùc theá gian. “Truøng döông cöûu nhaät cuùc hoa taân.” Ngaøy muøng chín thaùng chín hoa cuùc nôû töôi ñeïp. Ñaây Ngaøi muoán noùi yeáu nghóa khoâng theå phaân bieät, hoaëc giaûi thích baèng hình thöùc, maø phaûi ñaéc yù vong ngoân, nghóa laø phaûi nhaän yù queân lôøi, môùi coù theå thaáu suoát ñöôïc moät caâu noùi cuûa chö Toå thaät roõ raøng, khoâng coøn maéc keït trong hình töôùng nöõa. Ngöôøi naøo nhaän ñöôïc ñieàu ñoù cuõng nhö ngaøy muøng chín thaùng chín hoa cuùc nôû, nghóa laø ñeán thôøi tieát nhaân duyeân lieàn böøng saùng.

Toùm laïi, caâu “Laãy tam huyeàn, nong tam yeáu, moät caét moät ma” nghóa laø ñoái vôùi tam huyeàn tam yeáu, chuùng ta phaûi thoâng suoát ñeå deïp heát moïi ngoân töø, khoâng coøn maéc keït, khoâng coøn bò dính nöõa.

Caàm voán thieáu huyeàn, xaù ñaøn daáu xoang voâ sanh khuùc;

Ñòch chaêng coù loã, cuõng baám chôi xöôùng thaùi bình ca.

Caàm laø caây ñaøn, thieáu huyeàn laø thieáu daây, chöõ xaù laø haõy, xoang laø xöôùng hay taáu. Nghóa laø ñaøn khoâng daây haõy taáu leân moät khuùc nhaïc voâ sanh thích thuù.

Ñòch laø saùo. Saùo khoâng loã cuõng thoåi moät baøi ca thaùi bình.

Hai caâu naøy muoán noùi, ngöôøi ñaït ñaïo gioáng nhö ngöôøi coù khaû naêng söû duïng caây ñaøn khoâng daây maø vaãn khaûy ñöôïc khuùc nhaïc voâ sanh. Saùo khoâng loã maø vaãn thoåi ñöôïc baøi ca thaùi bình. Nhö vaäy ngöôøi ñaït ñaïo thaáu suoát roài thì coù ñöôïc dieäu duïng voâ cuøng, soáng trong caûnh thaùi bình, trong choán voâ sanh, khoâng coøn bò lang thang khoå sôû nöõa.

Laãy coäi tìm caønh, coøn khaù tieác Caâu Chi tröôûng laõo;

Quay ñaàu chaáp boùng, aét kham cöôøi Dieãn-nhaõ-ñaït-ña.

Laãy laø beû, laët, haùi. Tröôûng laõo Caâu Chi laø teân moät vò Thieàn sö ñôøi Ñöôøng. Bình thöôøng coù ai ñeán hoûi ñaïo, Ngaøi ñeàu khoâng ñaùp chæ giô moät ngoùn tay leân. Vì vaäy ôû ñaây muoán noùi haønh ñoäng ñöa ngoùn tay cuûa Ngaøi ñoù laø laãy coäi tìm caønh, laø coøn hình thöùc neân ñaùng tieác.

Dieãn-nhaõ-ñaït-ña. Trong kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät coù duï: Ngaøy xöa coù anh chaøng teân Dieãn-nhaõ-ñaït-ña. Moät buoåi saùng mai daäy, anh ñeán tröôùc göông ñeå röûa maët, soi maët vaøo göông anh thaáy ñaàu, boùng trong göông raát ñeïp, anh thích quaù. Nhöng khi uùp maët göông laïi, anh khoâng thaáy ñaàu maët mình ñaâu nöõa, lieàn oâm ñaàu chaïy la: “Toâi maát ñaàu roài, toâi maát ñaàu roài!” Nhö vaäy anh la maát ñaàu laø taïi sao? - Vì anh queân ñaàu chaáp boùng. Caùi ñaàu thaät sôø sôø ôû ngoaøi, nhöng vì anh thaáy boùng trong göông, anh cho laø ñaàu maët cuûa anh. Khi uùp göông laïi thì anh cho maát ñaàu. Ñaàu maët trong göông chæ laø caùi boùng, chôù maát ñaàu maët thaät thì ai oâm ñaàu chaïy la maát ñaàu. Nhö vaäy coøn bieát la maát ñaàu thì caùi ñaàu vaãn coøn. Qua thí duï naøy Phaät muoán daïy taát caû chuùng sanh ai cuõng coù chaân taâm, Phaät taùnh nhöng vì yù thöùc daáy ñoäng phaân bieät söï vaät ôû beân ngoaøi, roài mang phaùp traàn vaøo taøng thöùc ñeå chuùng ta dính keït. YÙ thöùc ñoù, phaùp traàn ñoù laø boùng daùng khoâng thaät, nhöng ngöôøi naøo chöa kheùo tu khi yù thöùc laëng, khoâng coøn nhôù chuyeän naøy chuyeän kia thì nghó “Toâi khoâng coù taâm, taâm toâi maát roài”. Khoâng nghó suy thì noùi maát taâm, vaäy maát taâm hay maát caùi boùng cuûa taâm? Thaät ra, khi khoâng suy nghó, caùi boùng khoâng daáy ñoäng, khoâng khôûi leân, chôù khoâng phaûi laø maát. Khi khoâng nghó maø chuùng ta haèng bieát thì caùi taâm coøn roõ raøng. Cuõng vaäy, caùi boùng ñoù laø ví duï nhö ñaàu, maët ôû trong göông, coøn ñaàu maët thaät laø chæ cho taâm chaân thaät, maø anh chaøng Dieãn-nhaõ-ñaït-ña chæ nhôù boùng laïi queân ñaàu. Cuõng nhö chuùng ta chæ nhôù caùi suy nghó phaûi quaáy, hôn thua, lôïi haïi v.v… maø queân caùi taâm haèng höõu cuûa chính mình, nhö vaäy chuùng ta coù ñieân khoâng? Caùi ñieân cuûa anh chaøng Dieãn-nhaõ-ñaït-ña vôùi caùi ñieân cuûa chuùng ta coù khaùc nhau khoâng? Caû ngaøy chuùng ta cöù chaïy theo caùi suy nghó tính toaùn, chaáp ñoù laø mình, roài queân maát caùi taâm chaân thaät, thì khoâng phaûi ñieân ñaûo laø gì?

Nhö vaäy hai caâu naøy muoán daïy chuùng ta nhôù: Chuùng ta tu phaûi nhaän ra caùi thaät, chôù ñöøng maéc keït caùi boùng, ñöøng maéc keït caønh laù beân ngoaøi v.v…

Loït quyeän kim cöông, haù maët haàu thoâng neân boùng;

Nuoát boàng laät cöùc, naøo tay phaûi xöôùc töôïng da.

Quyeän coù choã cuõng ñoïc laø quyeån, quyeän kim cöông töùc laø caùi loàng baèng kim cöông. Kim cöông laø loaïi cöùng chaéc, khoâng coù gì ñaäp beå ñöôïc noù. Vaäy maø Ngaøi baûo loït quyeän kim cöông, töùc laø loït phuûng ñöôïc loàng kim cöông, maø maët vaãn bình thaûn, khoâng noùng, cuõng khoâng thaáy khoù khaên.

Nuoát boàng laät cöùc. Laät cöùc laø loaïi tre gai, nuoát noù maø khoâng bò xöôùc da.

YÙ cuûa hai caâu naøy laø ñeå noùi ngöôøi tu khi ñaït ñöôïc choã cöùu kính roài thì vöôït qua moïi khoù khaên nhö tay choïc phuûng loàng kim cöông, hoaëc nuoát troäng gai goùc cuõng khoâng bò traày da hoïng. Ñoù laø choã dieäu duïng khi ñaõ ñöôïc  töï taïi.

HOÄI THÖÙ SAÙU

Thaät theá!

Haõy xaù voâ taâm;

Töï nhieân hôïp ñaïo.

Döøng tam nghieäp môùi laëng thaân taâm;

Ñaït moät loøng thì thoâng Toå giaùo.

Nhaän vaên giaûi nghóa, laïc laøi neân Thieàn khaùch bô vô;

Chöùng lyù tri cô, cöùng caùt phaûi naïp taêng khoân kheùo.

Han höõu laäu, han voâ laäu, baûo cho hay: the loït, duoäc thöng;

Hoûi Ñaïi thöøa, hoûi Tieåu thöøa, thöa thaúng taét: loøi tieàn, tô gaùo.

Nhaän bieát laøu laøu loøng voán, chaúng ngaïi beà thôøi tieát nhaân duyeân;

Chuøi cho vaëc vaëc taùnh göông, naøo coù nhuoám caên traàn huyeân naùo.

Vaøng chöa heát quaëng, xaù tua chín phen ñuùc chín phen reøn;

Loäc chaúng coøn tham, mieãn ñöôïc moät thì chay moät thì chaùo.

Saïch giôùi loøng, chuøi giôùi töôùng, noäi ngoaïi neân Boà-taùt trang nghieâm;

Ngay thôø chuùa, thaûo thôø cha, ñi ñoã môùi tröôïng phu trung hieáu.

Tham thieàn keùn baïn, naùt thaân mình môùi khaù hoài aân;

Hoïc ñaïo thôø thaày, doït xöông oùc chöa thoâng cuûa baùo.

Thaät theá!

Haõy xaù voâ taâm;       

Töï nhieân hôïp ñaïo.

Chöõ xaù laø neân. Haõy neân voâ taâm, töï nhieân hôïp ñaïo. Ngöôøi tu tuy coù nhieàu phöông phaùp, nhieàu loái öùng duïng tu, nhöng choã toät cuøng vaãn laø voâ taâm. Vaäy laø voâ taâm naøo? - Voâ taâm voïng töôûng, voâ taâm phaân bieät chaïy theo saùu traàn. Khi taâm ñoù laëng ñi, töï nhieân hôïp ñaïo, chôù khoâng coù gì khaùc. Ñaïo töùc laø theå chaân thaät cuûa chaân taâm, khi ngoä ñöôïc chaân taâm goïi ñoù laø ngoä ñaïo. Vì vaäy muoán ngoä ñöôïc chaân taâm thì phaûi khoâng coù taâm hö voïng. Taâm hö voïng laëng roài, thì chaân taâm hieän tieàn, cho neân noùi: Haõy xaù voâ taâm, töï nhieân hôïp ñaïo.

Döøng tam nghieäp môùi laëng thaân taâm;

Ñaït moät loøng thì thoâng Toå giaùo.

Döøng tam nghieäp töùc laø döøng nghieäp aùc, nghieäp xaáu cuûa thaân, khaåu, yù, thì thaân taâm mình môùi an tónh, môùi trong saùng.

Ñaït moät loøng thì thoâng Toå giaùo. Chuùng ta tu coát ñaït ñöôïc moät loøng, moät loøng laø nhaát taâm. Ñöôïc vaäy, chuùng ta môùi thoâng suoát giaùo lyù cuûa Phaät Toå. Ngöôïc laïi, chuùng ta seõ môø mòt trong röøng ñaïo lyù cao sieâu cuûa chö Phaät Toå. Nhaát taâm töùc laø coøn moät taâm chaân thaät, khoâng coù nhöõng thöù laêng xaêng, loän xoän xen vaøo. Bôûi theá neân, tu Tònh ñoä Phaät daïy nieäm Phaät phaûi nhaát taâm, tu thieàn phaûi laëng voïng töôûng. Hai beân tuy töø ngöõ coù khaùc, nhöng chuû yeáu khoâng hai. Nhaát taâm töùc laø khoâng coøn voïng töôûng.

Nhö vaäy hai caâu naøy daïy chuùng ta tu, tröôùc heát phaûi döøng ba nghieäp, keá phaûi ñöôïc nhaát taâm thì môùi mong ñaït ñeán choã toät cuøng cuûa Phaät Toå.

Nhaän vaên giaûi nghóa, laïc laøi neân Thieàn khaùch bô vô;

Chöùng lyù tri cô, cöùng caùt phaûi naïp taêng khoân kheùo.

Ngöôøi tu neáu chaáp töøng caâu vaên, chaáp vaøo nghóa lyù, roài cöù theo ñoù maø maéc keït, nhö vaäy laø ngöôøi bò laïc loaøi, laø Thieàn khaùch bô vô khoâng thaáy ñöôïc nghóa lyù cöùu kính cuûa Phaät Toå daïy. Cuõng nhö ngöôøi ñöa ngoùn tay chæ maët traêng, khoâng nöông theo ngoùn tay ñeå thaáy maët traêng, laïi cöù chaáp vaøo ñaàu ngoùn tay cho laø lôùn, nhoû, ñeïp, xaáu v.v…, ngöôøi aáy seõ khoâng bao giôø thaáy ñöôïc maët traêng. Cuõng vaäy, ngöôøi tu thieàn cöù maéc keït treân vaên nghóa, khoâng bao giôø ñaït ñöôïc choã cöùu kính. Ñöùc Phaät noùi bao nhieâu kinh coát chæ cho chuùng ta nhaän ñöôïc oâng Phaät cuûa chính mình. Ñoù laø taùnh giaùc hay chaân taâm cuûa chuùng ta. Nhöng chuùng ta cöù baùm vaøo kinh, vaøo nghóa maø khoâng chòu nhìn laïi, ñeå nhaän ra taùnh giaùc nôi mình, chaúng khaùc naøo chæ phaân bieät ñaàu ngoùn tay maø khoâng thaáy maët traêng thaät. Nhö tu Tònh ñoä, trong kinh Di-ñaø Phaät daïy, ngöôøi naøo nieäm Phaät töø moät ngaøy, hai ngaøy cho ñeán baûy ngaøy nhaát taâm baát loaïn, môùi ñöôïc sanh veà coõi Phaät. Nhöng hieän nay, phaàn nhieàu ngöôøi tu khoâng chòu nieäm Phaät nhaát taâm, maø cöù ñem kinh ra tuïng hoaøi moãi ñeâm. Tuïng nhö vaäy chöøng naøo môùi ñeán Cöïc laïc? Coøn ngöôøi tu thieàn tuïng kinh Baùt-nhaõ, Phaät daïy phaûi quaùn naêm uaån khoâng thaät thì qua heát khoå aùch. Toái naøo cuõng tuïng “nguõ uaån giai khoâng” thuoäc loøng, maø naêm uaån thaáy thaät, thì chöøng naøo ngöôøi aáy giaùc ngoä? Nhö vaäy kinh Phaät chæ daïy chuùng ta phöông phaùp phaù deïp nhöõng sai laàm coá chaáp ñeå ñöôïc nhaát taâm, maø chuùng ta khoâng öùng duïng laïi cöù ñem ra ñoïc tuïng suoâng, chaúng khaùc naøo con keùt, nghe ai daïy caâu naøo laäp laïi y caâu ñoù, chôù khoâng hieåu bieát vaø thöïc haønh gì caû. Ngöôøi tu maø nhö vaäy, Ngaøi cho laø nhöõng Thieàn khaùch bô vô, laïc loaøi khoâng bieát lang thang ñeán ñaâu.

Chöùng lyù tri cô, cöùng caùt phaûi naïp taêng khoân kheùo. Naïp taêng laø oâng thaày maëc aùo vaù, hay noùi caùch khaùc naïp taêng laø chæ cho ngöôøi tu thieàn. Caâu treân duøng chöõ Thieàn khaùch, caâu döôùi duøng chöõ naïp taêng ñoái nhau, tuy khaùc chöõ nhöng yù khoâng khaùc. Ngöôøi tu thieàn phaûi chöùng ñöôïc lyù cuûa Phaät Toå, bieát roõ caên cô cuûa mình, ñoù laø ngöôøi cöùng caùt, laø vò taêng khoân kheùo, laø ngöôøi tu haønh chaân thaät.

Hai caâu naøy daïy chuùng ta phaûi laøm sao ñuùng nghóa cuûa moät ngöôøi tu haønh coù ñuû baûn laõnh, vöôït qua nhöõng thöù taàm thöôøng, ñeå ñaït ñeán choã cöùu kính, chôù khoâng neân maéc keït vaøo hình thöùc vaên töï, chöõ nghóa.

Han höõu laäu, han voâ laäu, baûo cho hay: the loït, duoäc thöng;

Hoûi Ñaïi thöøa, hoûi Tieåu thöøa, thöa thaúng taét: loøi tieàn, tô gaùo.

Chöõ han cuõng nhö chöõ hoûi, neân thöôøng noùi laø hoûi han. Hoûi hay han cuõng ñoàng nghóa vôùi nhau, nhöng vì muoán ñoåi chöõ cho thaønh caâu hay neân caâu treân duøng chöõ han, caâu döôùi duøng chöõ hoûi.

Höõu laäu, voâ laäu. Chuùng ta thöôøng nghe trong nhaø Phaät hay duøng hai töø ngöõ höõu laäu vaø voâ laäu, noùi tu theá naøy chæ ñöôïc coâng ñöùc höõu laäu, tu theá kia ñöôïc coâng ñöùc voâ laäu. Nhö vaäy tu laøm sao ñöôïc coâng ñöùc höõu laäu vaø tu laøm sao ñöôïc coâng ñöùc voâ laäu? Tröôùc heát chuùng ta phaûi hieåu nghóa höõu laäu, voâ laäu. Theo chöõ Haùn, laäu laø loït, laø rôi rôùt, höõu laäu laø coøn rôi rôùt, coøn loït xuoáng; voâ laäu laø khoâng coøn rôi rôùt. Vaäy rôi rôùt caùi gì? Rôi rôùt laïi trong ba coõi. Nhö trong kinh thöôøng daïy, chuùng ta tu haønh neáu ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû laø ra khoûi tam giôùi. Tam giôùi laø Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Ngöôøi naøo tu ñaït ñaïo cöùu kính ñöôïc ra khoûi tam giôùi, ñoù laø voâ laäu. Coøn ngöôøi naøo tu chæ coù phöôùc baùo nhaân thieân thì sanh laïi trong tam giôùi hay sanh laïi trong coõi ñôøi naøy ñeå höôûng phöôùc, goïi ñoù laø höõu laäu. Nhö vaäy ra khoûi tam giôùi goïi laø voâ laäu, coøn loït, coøn rôùt laïi trong tam giôùi goïi laø höõu laäu. ÔÛ ñaây hoûi höõu laäu hay hoûi voâ laäu thì baûo cho hay töùc laø cho hoï bieát the loït, duoäc thöng, chöõ the töùc laø vaûi the. Neáu chuùng ta ñoå caùm hay caùt treân vaûi the roài laéc moät hoài noù rôi xuoáng heát neân goïi laø the loït. Chöõ “duoäc thöng”, duoäc laø caùi caùn, thöng laø caùi gaùo, nhöng ôû ñaây duoäc thöng laø taám vaùch ngaên chaän laïi. Vì vaäy höõu laäu laø coøn rôi rôùt laïi cuõng nhö vaûi the coøn rôùt caùm, rôùt caùt xuoáng. Noùi veà voâ laäu ví nhö taám vaùch ngaên chaän laïi, khoâng bò rôi rôùt. Nhöng coù choã laïi noùi nhö caùi gaùo muùc nöôùc töông, khi muùc leân khoâng bò chaûy hay bò rôùt laïi. Ñoù laø yù giaûi thích veà höõu laäu vaø voâ laäu.

Hoûi Ñaïi thöøa, hoûi Tieåu thöøa, thöa thaúng taét: loøi tieàn, tô gaùo. Chöõ loøi tieàn laø sôïi chæ xaâu tieàn thaønh chuoãi. Ngaøy xöa duøng tieàn coù loaïi laø ñoàng ñieáu coù loã ôû giöõa muoán ñi ñaâu ngöôøi ta laáy chæ xaâu laïi thaønh töøng xaâu hoaëc möôøi ñoàng, hay moät traêm ñoàng thì goïi laø loøi tieàn. Tô gaùo laø sôïi daây keùo gaøu muùc nöôùc. Nhö vaäy sôïi chæ xaâu tieàn vaø sôïi daây keùo gaøu muùc nöôùc, hai caùi coù coâng duïng theá naøo? ÔÛ ñaây muoán noùi Tieåu thöøa gioáng nhö sôïi chæ xaâu tieàn, Ñaïi thöøa gioáng nhö sôïi daây keùo gaøu muùc nöôùc, hai thöù coù khaùc nhau.

            Nhaän bieát laøu laøu loøng voán, chaúng ngaïi beà thôøi tieát nhaân duyeân;

            Chuøi cho vaëc vaëc taùnh göông, naøo coù nhuoám caên traàn huyeân naùo.

Nhaän bieát laøu laøu loøng voán, laø chuùng ta nhaän roõ nôi noäi taâm mình coù taùnh giaùc hay chaân taâm, noù vaãn saùng laøu laøu khoâng bao giôø môø toái. Nhaän bieát roõ nhö vaäy thì chaúng ngaïi beà thôøi tieát nhaân duyeân, laø ñöøng neân hoûi “toâi tu ñeán bao giôø môùi ngoä ñaïo”? Caâu hoûi ñoù ñaõ dö thöøa roài. Vì ñaõ bieát mình coù taùnh saùng, thì noù ñaõ saün coù coøn hoûi chi nöõa, chæ caàn ñuùng thôøi tieát, ñuû nhaân duyeân thì ñöôïc troïn veïn.

Chuøi cho vaëc vaëc taùnh göông, naøo coù nhuoám caên traàn huyeân naùo. Taùnh giaùc gioáng nhö göông saùng, coøn nhöõng thöù phieàn naõo nhieãm oâ cuûa traàn theá gioáng nhö buïi baëm. Nhö vaäy chuùng ta phaûi laøm sao cho taùnh giaùc cuûa mình luoân luoân saùng, khoâng bò caên traàn laøm nhô nhieãm, laøm môø toái.

Hai caâu naøy noùi thaúng cho chuùng ta bieát raèng, ngöôøi naøo nhaän ra nôi mình coù saün chaân taâm, Phaät taùnh thì chôù lo tu bao laâu môùi ngoä ñaïo. Noù ñaõ saün coù chæ caàn ñöøng cho buïi baëm dính vaøo maët göông thì noù saùng, ñaâu caàn phaûi hoûi thôøi tieát nhaân duyeân laøm gì? Chuùng ta cöù töï hoûi laïi mình xem hoâm nay gioù thoåi mình coù bay khoâng, buïi coù dính khoâng? Neáu gioù thoåi khoâng bay, buïi khoâng dính thì ñaïo sôø sôø ñoù chôù kieám tìm chi! Ñaây laø moät leõ thaät. Vaäy maø chuùng ta cöù ñeå cho buïi phuû, gioù thoåi lieàn bay, khoâng chuùt naøo yeân, maø hoûi chöøng naøo ngoä ñaïo, duø cho Phaät cuõng traû lôøi khoâng ñöôïc.

            Vaøng chöa heát quaëng, xaù tua chín phen ñuùc chín phen reøn;

            Loäc chaúng coøn tham, mieãn ñöôïc moät thì chay moät thì chaùo.

Neáu bieát roõ vaøng cuûa mình loïc chöa heát quaëng, thì xaù tua töùc laø haõy neân chín phen ñuùc chín phen reøn, coù nghóa laø phaûi naáu luyeän, loïc cho heát quaëng ra môùi ñöôïc vaøng roøng.

Loäc chaúng coøn tham. Ñoái vôùi taøi loäc cuûa theá gian chaúng coøn tham, chöõ thì ñaây laø thôøi hay böõa cuõng vaäy. Mieãn moät böõa chay, moät böõa chaùo ñöôïc roài. Neáu chuùng ta chaúng maøng lôïi loäc, thì chæ caàn böõa côm hay böõa chaùo cuõng ñuû. Hay noùi caùch khaùc laø böõa rau böõa chaùo cuõng ñöôïc, ñaâu coù gì quan troïng!

Nhö vaäy, ngöôøi tu neáu bieát roõ noäi taâm cuûa mình chöa thuaàn thuïc, thì phaûi coá gaéng reøn luyeän cho ñöôïc thuaàn thuïc. Neáu thaáy loøng mình khoâng coøn tham ñaém lôïi loäc theá gian thì thoâi moät böõa côm chay, moät böõa chaùo cuõng taïm no, ñaâu caàn gì nöõa.

Saïch giôùi loøng, chuøi giôùi töôùng, noäi ngoaïi neân Boà-taùt trang nghieâm;

Ngay thôø chuùa, thaûo thôø cha, ñi ñoã môùi tröôïng phu trung hieáu.

Caâu treân nhaéc cho ngöôøi xuaát gia, caâu döôùi noùi cho ngöôøi cö só. Saïch giôùi loøng laø saïch giôùi taâm. Giôùi taâm mình phaûi giöõ cho saïch. Cuõng nhö moãi thaùng chuùng ta ñoïc giôùi cuûa ngaøi Phaùp Loa daïy phaûi tònh giôùi. Tònh giôùi nghóa laø maét ñoái vôùi saéc, tai ñoái vôùi tieáng v.v… khoâng cho dính nhieãm. Chuøi giôùi töôùng laø giöõ gìn giôùi töôùng nhö möôøi giôùi Sa-di hay maáy traêm giôùi cuûa Tyø-kheo chaúng haïn. Noäi ngoaïi neân Boà-taùt trang nghieâm laø ôû trong thì giôùi loøng, ngoaøi thì giôùi töôùng ñeàu thaønh töïu, ñoù laø trang nghieâm Boà-taùt.

Ngay thôø chuùa, ôû theá gian thì ngay vôùi chuùa töùc laø trung thaønh vôùi ngöôøi laõnh ñaïo. Thaûo vôùi cha, laø hieáu thaûo vôùi cha meï. Ñi ñoã môùi tröôïng phu trung hieáu. Chöõ ñoã laø ñöùng, ñi ñöùng môùi ñuùng laø baäc tröôïng phu trung hieáu.

Nhö vaäy, ñoái vôùi ngöôøi xuaát gia phaûi giöõ giôùi loøng, trì giôùi töôùng môùi troøn boån phaän cuûa ngöôøi xuaát gia. Ngöôøi cö só phaûi trung thaønh vôùi caáp laõnh ñaïo, vaø hieáu thaûo vôùi cha meï môùi goïi laø ngöôøi tröôïng phu trung hieáu.

            Tham thieàn keùn baïn, naùt thaân mình môùi khaù hoài aân;

            Hoïc ñaïo thôø thaày, doït xöông oùc chöa thoâng cuûa baùo.

Hai caâu naøy Ngaøi noùi thaúng thaâm aân trong ñaïo. Chuùng ta tham thieàn hoïc ñaïo phaûi neân keùn choïn baïn laønh. Ñaõ ñöôïc baïn laønh, ñöôïc thieän höõu tri thöùc thì daàu cho naùt thaân, chuùng ta cuõng chöa chaéc ñaõ ñeàn ôn baäc thieän tri thöùc ñöôïc, cho neân noùi naùt thaân mình môùi khaù hoài aân. Hoài aân töùc laø ñeàn ôn.

Hoïc ñaïo thôø thaày. Khi chuùng ta xuaát gia hoïc ñaïo thôø caùc baäc sö tröôûng, hay thôø thaày, thì daàu doït xöông oùc chöa thoâng cuûa baùo. Chöõ doït laø nghieàn naùt. Duø cho nghieàn naùt xöông oùc cuûa chuùng ta cuõng vaãn chöa ñuû ñeå ñeàn ñaùp aân saâu cuûa thaày Toå. Nhö vaäy, tuy Ngaøi chöa xuaát gia nhöng Ngaøi ñaõ noùi leân ñöôïc caùi cao quí toät trong ñaïo. Chuùng ta hoïc ñaïo thôø thaày duø cho naùt thaân cuõng chöa ñuû baùo ñaùp thaâm aân, huoáng nöõa chæ cöïc khoå chuùt ít laïi goïi laø ñeàn ñaùp ôn thaày, ôn thieän tri thöùc ñoù ö!

Hoïc ñeán ñaây môùi thaáy roõ giaù trò cuûa ngöôøi tu. Neáu chuùng ta chæ tu caàm chöøng, tu laáy coù, thì khoâng bao giôø bieát ôn thaày, bieát ôn thieän höõu tri thöùc. Coøn ngöôøi tu ñaït ñöôïc ñaïo, thaáy roõ choã giaùc ngoä cöùu kính cuûa mình thì môùi hieåu thaáu ñaùo maáy caâu naøy naùt thaân vaø doït xöông oùc môùi ñeàn ôn thaày Toå. Cha meï sanh ra ta, thì caùi thaân cha meï sanh chæ soáng ñöôïc baûy, taùm möôi naêm, roài cuõng hoaïi. Coøn chuùng ta hoïc ñaïo, ngoä ñöôïc theå chaân thaät, thì muoân kieáp khoâng maát. Nhö vaäy ngöôøi chæ cho chuùng ta nhaän ra caùi muoân ñôøi, muoân kieáp khoâng hoaïi, khoâng maát thì ôn aáy naëng bieát bao!

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM