TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

SÔ TOÅ PHAÙI TRUÙC LAÂM

THI PHUÙ HAÙN NOÂM (tt)

14. CÖ TRAÀN LAÏC ÑAÏO PHUÙ (Phuù ÔÛ Coõi Traàn Vui Ñaïo) (tt)

PHAÀN PHUÏ GIAÛNG

Trong quyeån Thieàn toâng Baûn Haïnh cuûa Thieàn sö Chaân Nguyeân, döôùi hoäi thöù tö cuûa baøi phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo, coù ghi moät ñoaïn chuù thích ôû sau. Thaáy ñaây laø caên baûn Thieàn cuûa Phaät giaùo Vieät Nam, cho neân chuùng toâi daãn ra ñeå giaûng cho quí vò. Phaàn phuï naøy goàm coù nhöõng caâu hoûi, caâu traû lôøi vaø hai baøi keä baèng chöõ Haùn. Chuùng toâi dòch nghóa vaø giaûi thích töøng phaàn ñeå quí vò thaáy roõ tinh thaàn Thieàn toâng Vieät Nam.

Caâu 1.

Vaán: Haø giaû thò chaân nhö?

            Thò vaân: Traïm tòch vieân minh khöôùc thaùi hö.

Dòch: Hoûi: Theá naøo laø chaân nhö?

            Ñaùp: Laëng leõ troøn saùng röïc thaùi hö.

Caâu 2.

Vaán: Nhö haø thò Baùt-nhaõ?

            Thò vaân: Caên nguyeân trí tueä töï kyû giaû.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø Baùt-nhaõ?

            Ñaùp: Coäi nguoàn trí tueä chính mình vaäy.

Caâu 3.

Vaán: Nhö haø thò chaân Phaät?

            Thò vaân: Ñöông cô ñoái ñaùp thò thuøy vaät?

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø chaân Phaät?

            Ñaùp: Ñang khi ñoái ñaùp laø vaät gì?

Caâu 4.

Vaán: Nhö haø thò chaân kinh?

            Thò vaân: Ñöông cô cöû khôûi thaùi phaân minh.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø chaân kinh?

            Ñaùp: Ñang khi ñeà khôûi raát phaân minh.

Caâu 5.

Vaán:   Nhö haø thò truyeàn phoù?

            Thò vaân: Sö ñeä töù muïc giao töông coá.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø truyeàn trao?

            Ñaùp: Thaày troø boán maét cuøng nhìn nhau.

Caâu 6.

Vaán: Nhö haø thò laõnh chæ?

            Thò vaân: Phaûn baûn hoaøn nguyeân voâ nghó nghò,

            Nhöôïc sanh nghó nghò sai quaù lieãu daõ.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø laõnh chæ?

            Ñaùp: Trôû veà nguoàn goác khoâng nghó baøn,

            Neáu sanh nghó baøn sai laàm maát.

1.Keä vaân:

            Cöø kim chính thò ngaõ,

            Ngaõ kim baát thò cöø,

            Nhöôïc naêng nhö thò hoäi,

            Phöông ñaéc kheá chaân nhö.

            Ngoä töï taâm thò Phaät,

            Coá danh lieãu ñaït chaân nhö.

            Ngoä töï taâm thò phaùp,

            Coá danh nhaát töï phaùp moân.

            Vaïn phaùp qui nhaát,

            Coá danh nhaát theå Nhö Lai.

Dòch:  Noù nay chính laø ta,

            Ta nay khoâng phaûi noù.

            Neáu hay hieåu nhö theá,

            Môùi kheá hôïp chaân nhö.

            Ngoä taâm mình laø Phaät,

            Goïi lieãu ñaït chaân nhö.

            Ngoä taâm mình laø phaùp,

            Goïi nhaát töï phaùp moân.

            Muoân phaùp trôû veà moät,

            Goïi nhaát theå Nhö Lai.

2.Keä vaân: Ñöôøng ñöôøng chaân dieän muïc,

            Loä loä chuû nhaân oâng,

            Bao haøm thieân ñòa ngoaïi,

            Quaùn trieät saùt haûi trung.

            Duïng thôøi thaønh dieäu höõu,

            Tónh xöù thaùi hö khoâng.

            Nhaân nhaân giai cuï tuùc,

            Vaät vaät toång vieân thoâng.

            Tuøng tö laõnh ngoä ñaéc,

            Lieãu höu taåu taây ñoâng.

Dòch:  Raønh raønh chaân dieän muïc,

            Loà loä chuû nhaân oâng,

            Bao truøm ngoaøi trôøi ñaát,

            Xuyeân suoát coõi nöôùc trong.

            Khi duøng thaønh dieäu höõu,

            Choã laëng khaép hö khoâng.

            Ngöôøi ngöôøi ñeàu ñaày ñuû,

            Vaät vaät thaûy vieân thoâng.   

            Töø ñaây laõnh ngoä ñöôïc,

            Ñaâu coøn chaïy taây ñoâng.

Ñaây laø tinh thaàn Thieàn toâng Vieät Nam, caùc ngaøi gom laïi qua caùc caâu hoûi vaø hai baøi keä treân. Chuùng toâi seõ giaûi thích töøng phaàn.

Caâu 1:           

            Vaán: Haø giaû thò chaân nhö?

            Ñaùp: Traïm tòch vieân minh khöôùc thaùi hö.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø chaân nhö?

            Ñaùp: Laëng leõ troøn saùng röïc thaùi hö.

Laâu nay chuùng ta thöôøng nghe töø ngöõ chaân nhö, Phaät taùnh, nhöng muoán bieát chaân nhö laø gì, chuùng ta giaûi nghóa chaân laø chaân thaät, nhö laø nhö nhö khoâng bieán ñoåi. Nhöng vôùi Thieàn sö Chaân Nguyeân, Ngaøi nhìn thaáy roõ chaân nhö laø caùi laëng leõ troøn saùng, röïc rôõ caû thaùi hö, chôù khoâng phaûi caùi laëng leõ im lìm khoâng coù gì. Noùi nhö vaäy ñeå chuùng ta hieåu khi tu ñaït ñeán chaân nhö, môùi bieát noù laø moät caùi laëng leõ saùng röïc truøm khaép caû hö khoâng.

Caâu 2

            Vaán: Nhö haø thò Baùt-nhaõ?

            Ñaùp: Caên nguyeân trí tueä töï kyû giaû.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø Baùt-nhaõ? 

            Ñaùp: Coäi nguoàn trí tueä chính mình vaäy.

Chuùng ta thöôøng hoïc kinh Baùt-nhaõ, hay trì tuïng Baùt-nhaõ Taâm kinh v.v…, vaäy Baùt-nhaõ nghóa laø gì. ÔÛ ñaây ñaùp raát roõ raøng: Baùt-nhaõ laø coäi nguoàn trí tueä cuûa chính mình vaäy. Taïi sao duøng chöõ coäi nguoàn? Vì ôû theá gian ai hoïc hoûi thoâng minh ñöôïc goïi laø ngöôøi trí tueä. Nhöng trí ñoù ñoái vôùi trong ñaïo laø theá trí hay trí theá gian, chöa phaûi laø trí coäi nguoàn, trí coäi nguoàn töùc laø trí caên baûn beân trong cuûa chính mình. Trí naøy khoâng phaûi laø caùi lanh leï saùng suoát bình thöôøng cuûa ngöôøi theá gian, maø trí naøy thaáu suoát ñöôïc leõ thaät cuûa con ngöôøi vaø vuõ truï cho neân noùi laø coäi nguoàn trí tueä chính mình vaäy.

Caâu 3

            Vaán: Nhö haø thò chaân Phaät?

            Ñaùp: Ñöông cô ñoái ñaùp thò thuøy vaät?

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø chaân Phaät?

            Ñaùp: Ñang khi ñoái ñaùp laø vaät gì?

Caâu naøy nghe raát khoù hieåu. Hoûi: Theá naøo laø chaân Phaät? Töùc laø hoûi: Theá naøo laø Phaät thaät? Ñaùp raèng: Chính khi ñoái ñaùp qua laïi laø Phaät, chôù khoâng gì khaùc. Nhö vaäy deã quaù, ai maø khoâng coù ñoái ñaùp. ai cuõng nhanh mieäng, hoûi ñaâu ñaùp ñoù, ñaâu coù ai ngu xuaån khoâng ñoái ñaùp ñöôïc, theá thì ai cuõng laø Phaät sao? Khi ñoái ñaùp coù nhöõng lôøi mæa mai, nhöõng lôøi laán löôùt chaâm bieám v.v… vaäy Phaät laø nhö theá sao? Chính choã naøy khieán cho moïi ngöôøi nghi. Chuùng toâi daãn caâu chuyeän Thieàn sö Hueä Haûi ñeán tham vaán Maõ Toå.

Hueä Haûi hoûi: Theá naøo laø Phaät?

Maõ Toå baûo: Kho baùu nhaø mình chaúng ñoaùi hoaøi, boû nhaø ñi tìm caùi gì?

Hueä Haûi thöa: Caùi gì laø kho baùu nhaø mình cuûa Hueä Haûi?

Maõ Toå baûo: Chính caùi ngöôi hoûi ta ñoù laø kho baùu cuûa ngöôi.

Nhö theá laø ñuùng vôùi caâu: Ñang khi ñoái ñaùp laø vaät gì? Vaäy trong khi ñoái ñaùp coù phaûi laø Phaät khoâng? Vì laâu nay chuùng ta coù laàm lôùn laø mong tìm Phaät, maø tìm beân ngoaøi, cöù nghó raèng Phaät ôû AÁn Ñoä hay ôû caùc ngoïn nuùi cao beân Trung Quoác nhö Nguõ Ñaøi Sôn v.v… chuùng ta khoâng nhôù Phaät laø caùi hieän thöïc ngay nôi mình, maø caùi hieän thöïc ñoù laø caùi gì? Töùc laø caùi tri giaùc ñang bieát, ñang noùi, ñang traû lôøi, chính caùi ñoù laø Phaät chôù khoâng phaûi tìm ôû ñaâu. Nhöng ñang noùi, ñang traû lôøi, chôù khoâng phaûi ñang suy nghó, neáu suy nghó thì maát Phaät. Tuy raèng coù ñoái ñaùp maø khoâng phaûi laø caùi suy nghó, nhö vaäy môùi laø Phaät thaät. Coøn Phaät ngoài treân baøn laø Phaät hình töôùng ñeå chuùng ta nöông thoâi, chôù khoâng phaûi Phaät thaät. Phaät thaät laø Phaät cuûa chính mình.

Caâu 4

            Vaán: Nhö haø thò chaân kinh?

            Ñaùp: Ñöông cô cöû khôûi thaùi phaân minh.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø chaân kinh?

            Ñaùp: Ñang khi ñeà khôûi raát phaân minh.

Nhö vaäy Phaät laø luùc chuùng ta ñoái ñaùp, kinh laø khi chuùng ta ñeà khôûi. Chaân kinh töùc laø kinh chaân thaät, coøn goïi laø taâm kinh. Kinh ñoù laø khi chuùng ta daáy khôûi noù roõ raøng, choã ñoù laø kinh chôù khoâng phaûi ôû ñaâu khaùc. Vì sao? Vì Phaät laø taâm hieän höõu cuûa chuùng ta, khoâng phaûi hieän höõu trong sanh dieät, maø hieän höõu saün ôû maét tai muõi löôõi thaân. Coøn kinh laø töø caùi hieän höõu ñoù daáy khôûi leân lôøi hay leõ ñeïp. Theá neân ngoä ñöôïc taâm thì caùc lôøi noùi chuùng ta ñeàu laø kinh.

Caâu 5

            Vaán: Nhö haø thò truyeàn phoù?

            Ñaùp: Sö ñeä töù muïc giao töông coá.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø truyeàn trao?

            Ñaùp: Thaày troø boán maét cuøng nhìn nhau.

Choã naøy hôi laï ñoái vôùi ñaïo, laïi deã laàm laãn ñoái vôùi ñôøi. Khi hoûi: theá naøo laø truyeàn trao, töùc laø ngöôøi thaày truyeàn taâm aán cho ngöôøi troø nhö theá naøo? Ñaùp raèng: Thaày troø boán maét cuøng nhìn nhau. Caâu ñaùp naøy coù nguoàn goác töø xöa: Treân hoäi Linh Sôn, khi thuyeát phaùp xong, Phaät caàm caønh hoa ñöa leân, ñoàng thôøi maét Ngaøi nhìn khaép ñaïi chuùng, nhìn ñeán Ca-dieáp, Ca-dieáp nhìn Phaät mæm cöôøi. Ngay ñoù Phaät lieàn truyeàn taâm aán, noùi: “Ta coù chaùnh phaùp nhaõn taïng, Nieát-baøn dieäu taâm v.v… nay trao cho Ca-dieáp”, ñoù laø truyeàn trao. Nhö vaäy coù phaûi laø thaày troø boán maét cuøng nhìn nhau khoâng? Taïi sao ngaøy nay chuùng ta cuøng nhìn nhau maø khoâng coù ai ngoä? Khoâng coù truyeàn trao?

Khi xöa ôû Trung Hoa coù Thieàn sö Tænh Nieäm ñeä töû ngaøi Phong Huyeät, ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu thaàm tuïng kinh Phaùp Hoa, neân coù hieäu laø Nieäm Phaùp Hoa. Moät hoâm trong hoäi chuùng taùm traêm ngöôøi, ngaøi Phong Huyeät ngoài khoùc.

Tænh Nieäm hoûi: Taïi sao Hoøa thöôïng khoùc?

Phong Huyeät noùi: Ta lo raèng mai kia ta tòch khoâng coøn ai keá thöøa, giaùo phaùp cuûa toâng Laâm Teá e ngang ñaây phaûi döùt.

Tænh Nieäm thöa: Hoøa thöôïng thaáy con theá naøo?          

Phong Huyeät baûo: Ta troâng mong ôû ngöôi ñaõ laâu, nhöng e ngöôi coøn ñaém meâ kinh quaù, khoâng theå buoâng rôøi.

Tænh Nieäm thöa: Vieäc naøy khoâng khoù, neáu con hieåu ñöôïc yeáu chæ thì con boû raát deã.

Hoâm sau ngaøi Phong Huyeät leân toøa, ôû döôùi hoäi chuùng Tænh Nieäm ngoài chôø nghe phaùp, nhöng Phong Huyeät khoâng thuyeát gì caû, Ngaøi nhìn söõng ñaïi chuùng töøng ngöôøi, nhìn ñeán Tænh Nieäm, Tænh Nieäm lieàn ngoä, phuûi aùo ñöùng daäy ñi ra. Ngay ñoù Phong Huyeät xuoáng toøa trôû veà phöông tröôïng.

Nhö vaäy coù phaûi töù muïc giao töông coá khoâng? Kinh Phaùp Hoa goïi laø tri kieán Phaät, töùc caùi thaáy bieát Phaät. Chö Phaät ra ñôøi vì moät ñaïi söï nhaân duyeân laø khai thò chuùng sanh ngoä nhaäp Phaät tri kieán. Vaäy tri kieán Phaät ôû ñaâu? ÔÛ ngay nôi taùnh thaáy cuûa chính mình, khoâng coù ñaâu xa. Ngay nôi taùnh thaáy maø nhaän ra tri kieán Phaät, trong nhaø thieàn goïi laø truyeàn taâm. Phong Huyeät chæ caàn nhìn töù chuùng, khi nhìn tôùi Tænh Nieäm, Tænh Nieäm nhaän ra ñöôïc, thay vì mæm cöôøi nhö ngaøi Ca-dieáp, Tænh Nieäm ñöùng daäy phuûi aùo ñi. Haønh ñoäng naøy toû raèng mình ñaõ thaâm nhaäp ñöôïc yeáu chæ kinh Phaùp Hoa, cho neân töø ñoù Tænh Nieäm khoâng coøn trì kinh nöõa vaø ñöôïc Phong Huyeät truyeàn taâm aán ñeå keá thöøa.

Theá neân töø Phaät ôû AÁn Ñoä cho ñeán Toå ôû Trung Hoa vaø ôû Vieät Nam coù Thieàn sö Chaân Nguyeân ñôøi Leâ, söï truyeàn taâm vaø ngoä ñaïo ñeàu töø “töù muïc töông coá”. Vì vaäy noùi ñeán thieàn, noùi ñeán söï truyeàn trao laø noùi choã töù muïc töông coá.

Treân hoäi Linh Sôn ñöùc Phaät ñöa caønh hoa sen roài nhìn ñaïi chuùng, Ca-dieáp laõnh hoäi ñöôïc neân mæm cöôøi goïi laø “Nieâm hoa vi tieáu”. Taïi sao bao nhieâu ngöôøi trong chuùng khoâng ai laõnh hoäi ñöôïc, chæ coù ngaøi Ca-dieáp laõnh hoäi? Laø vì nhöõng ngöôøi kia chöa coù nhoùm ñaày ñuû nhöõng haït gioáng trong thaâm taâm, cho neân khi Phaät nhìn khoâng bieát Phaät muoán noùi gì. Coøn khi Phaät nhìn tôùi Ca-dieáp, Ca-dieáp laõnh hoäi ñöôïc ngay, töùc laø thaâm nhaäp ñöôïc ñieàu Phaät muoán chæ. Truyeàn taâm laø nhö vaäy.

Laïi trong hoäi chuùng taùm traêm ngöôøi, ngaøi Phong Huyeät leân toøa ngoài nhìn khaép chuùng, Tænh Nieäm lieàn ngoä. Taïi sao? Laø vì nhöõng ngöôøi kia khoâng coù uaån tích, khoâng coù nuoâi döôõng saâu ñaäm haït gioáng trong taâm cho neân nhìn maø khoâng coù dính daùng gì caû. Chæ coù Tænh Nieäm ñaõ tích luõy haït gioáng saâu ñaäm roài neân khi thaày nhìn ñeán, Tænh Nieäm hieåu ñöôïc yù cuûa thaày lieàn ngoä. Vaäy ngoä naøy khoâng phaûi boán maét nhìn nhau roài ngoä, maø ngoä töø caùi tích luõy ñaày ñuû ôû trong taâm mình, cho neân khi gôïi ñeán lieàn böøng saùng. Chuùng ta ñöøng coù hieåu laàm töôûng laø laáy maét nhìn nhau laø ngoä, khoâng phaûi nhö vaäy.

ÔÛ ngoaøi theá gian, khi coù tình yù vôùi nhau ngöôøi ta cuõng duøng maét nhìn nhau thoâng caûm, coøn neáu khoâng coù tình yù thì khoâng coù thoâng caûm nhau.

Trong ñaïo vì haït gioáng ñaõ nuoâi döôõng ñeán thôøi kyø khai maàm cho neân moät phen nhìn laø caûm thoâng ngay, nhö theá môùi hieåu ñöôïc caâu “töù muïc töông coá”. Vaäy truyeàn trao khoâng phaûi laø ñöa moät vaät, maø chính khi ngöôøi thaày muoán chæ ñieàu gì, ngöôøi troø lieàn thoâng caûm laõnh hoäi ñöôïc yù cuûa thaày, ñoù goïi laø truyeàn trao taâm aán.

Caâu 6

            Vaán: Nhö haø thò laõnh chæ?

            Ñaùp: Phaûn baûn hoaøn nguyeân voâ nghó nghò,

            Nhöôïc sanh nghó nghò sai quaù lieãu daõ.

Dòch:  Hoûi: Theá naøo laø laõnh chæ?

            Ñaùp: Trôû veà nguoàn goác khoâng nghó baøn,

            Neáu sanh nghó baøn sai laàm maát.

Laõnh chæ laø laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ thieàn. Sôû dó chuùng ta laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ thieàn laø vì chuùng ta bieát quay laïi soi saùng taâm mình, khoâng chaïy theo suy nghó luaän baøn, maø trôû veà nguoàn goác cuûa taâm. Coøn neáu daáy nieäm suy nghó luaän baøn thì sai laàm maát yeáu chæ roài.

BAØI KEÄ I

            Cöø kim chính thò ngaõ,

            Ngaõ kim baát thò cöø.

            Nhöôïc naêng nhö thò hoäi,    

            Phöông ñaéc kheá chaân nhö (hay nhö nhö).

Boán caâu naøy laø trích töø baøi keä cuûa ngaøi Ñoäng Sôn. Khi ñi qua caàu nhìn thaáy boùng mình ôû döôùi nöôùc Ngaøi ngoä, neân coù laøm baøi keä taùm caâu, ôû ñaây laø trích boán caâu sau.

Cöø kim chính thò ngaõ. Khi ñöùng treân caàu nhìn xuoáng nöôùc ngaøi Ñoäng Sôn thaáy caùi boùng cuûa mình neân noùi: Noù nay chính laø ta. Cöø laø noù, noù laø boùng cuûa mình, cho neân noù chính laø mình. Neáu noùi caùi boùng chính laø mình, vaäy caùi thaät naøy khoâng phaûi laø mình sao? Cho neân caâu thöù hai noùi:

Ngaõ kim baát thò cöø, töùc laø ta nay khoâng phaûi noù. Tuy caùi boùng chính laø mình, nhöng mình khoâng phaûi laø caùi boùng. Noùi caùi boùng maø cuõng muoán noùi nhöõng nieäm trong noäi taâm cuûa mình. Nieäm daáy leân duyeân theo caûnh, ñoù laø boùng, nhöng caùi boùng ñoù cuûa mình chôù khoâng phaûi cuûa ai khaùc. Neáu caùi boùng ñoù laø mình, thì mình laø boùng maát roài! Neáu taâm theå laø caùi nghó suy duyeân theo ngoaïi caûnh, thì caùi nghó suy ñoù chôït coù chôït khoâng, chôït sanh chôït dieät. Neáu ta laø caùi chôït coù chôït khoâng thì khi khoâng duyeân theo ngoaïi caûnh luùc ñoù maát ta roài sao? Theá neân caùi nghó suy laø boùng cuûa mình chôù khoâng phaûi thaät mình, thaáy nhö vaäy laø thaáy ñuùng leõ thaät. Neáu nhaän boùng laø mình, thì mình thaønh aûo aûnh khoâng thaät. Nhöng mình coøn coù caùi thaät ôû trong.      

Hai caâu keä treân vöøa dieãn taû caùi boùng ôû döôùi doøng suoái, vöøa chæ nhöõng voïng töôûng ôû noäi taâm ñang chaïy theo ngoaïi caûnh. Nhöõng suy nghó voïng töôûng ñoù chæ laø caùi boùng cuûa mình chôù khoâng phaûi thaät mình, caùi thaät mình luoân luoân hieän höõu ôû maét, ôû tai… Nhö maét nhìn thì thaáy, coù thaáy laø coù bieát, thaáy traéng bieát traéng, thaáy xanh bieát xanh v.v… Thaáy maøu saéc ñaâu coù suy nghó, khoâng suy nghó maø vaãn bieát, thì caùi bieát ñoù khoâng coù ñoäng. Thí duï chuùng ta ñang ñi treân con ñöôøng, môû maét nhìn thaáy caây coái bieát caây coái, thaáy ngöôøi vaät bieát ngöôøi vaät, thaáy caùi gì bieát caùi aáy maø khoâng caàn suy nghó, caùi bieát naøy laø haèng höõu. Nôi tai chuùng ta cuõng vaäy, luùc naøo cuõng ñang nghe, nghe tieáng troáng bieát laø troáng, nghe tieáng chuoâng bieát laø chuoâng… Nghe tieáng troáng tieáng chuoâng maø khoâng caàn suy nghó, tuy khoâng suy nghó maø vaãn nghe vaãn bieát. Caùi thaáy nghe luoân luoân hieän tieàn khoâng ñôïi suy nghó, cho neân caùi hieän tieàn laø caùi thaät mình, coøn caùi suy nghó laø boùng cuûa mình.

Laâu nay chuùng ta theo boùng maø queân mình, ñoù laø  meâ, caùi meâ muoân ñôøi cho boùng laø mình, neân cöù chaáp mình suy nghó theá naøy laø ñuùng, ngöôøi kia suy nghó theá kia laø sai v.v…, cöù chaáp nhö vaäy maø tranh caõi hôn thua phaûi quaáy, khoâng nhaän ra caùi bieát hieän tieàn khoâng caàn suy nghó maø bao giôø cuõng saün coù. Nhö trong kinh Laêng Nghieâm ñöùc Phaät noùi con maét luùc naøo cuõng thaáy, ngaøi A-nan nghi nhö vaäy luùc nguû hay luùc nhaém maét thì ñaâu coù thaáy. Chuùng ta ai cuõng ñoàng yù nhö ngaøi A-nan laø khi nhaém maét thì khoâng thaáy.

Phaät hoûi A-nan: Nhö oâng ñi vaøo trong nhaø toái khoâng coù ñeøn, oâng thaáy caùi gì?

A-nan thöa: Con thaáy toái ñen.

Phaät noùi: Neáu oâng hoûi ngöôøi muø ôû ngoaøi ñöôøng: Anh thaáy caùi gì, ngöôøi muø ñaùp: Toâi thaáy toái ñen. Nhö vaäy ngöôøi muø thaáy toái ñen cuõng nhö oâng vaøo trong nhaø toái thaáy toái ñen, coù khaùc nhau khoâng? OÂng thaáy toái ñen laø coù thaáy, ngöôøi muø thaáy toái ñen cuõng coù thaáy. OÂng thaáy toái vì ôû trong nhaø khoâng coù ñeøn, neân khoâng thaáy caûnh vaät, neáu ñoát ñeøn leân lieàn thaáy ngay. Nhö vaäy khi thaáy toái laø taïi caûnh toái chôù caùi thaáy vaãn coù. Ngöôøi muø thaáy toái vì maøng maây che maét, khoâng thaáy ñöôïc caûnh beân ngoaøi, neáu chöõa trò loät maøng maây ñi, laøm cho maét saùng laïi thì cuõng thaáy caûnh vaät, nhö vaäy caùi thaáy ñaâu coù maát bao giôø! Ngay khi nguû chuùng ta nhaém maét laïi, nhöng vaãn thaáy, giaû söû coù ai baät ñeøn saùng leân, chuùng ta caûm thaáy choùi maét, nhö vaäy caùi thaáy luùc naøo cuõng saün coù ôû maét.

ÔÛ tai cuõng theá, luùc naøo cuõng saün coù caùi nghe. Bình thöôøng chuùng ta noùi coù tieáng môùi nghe, coøn khoâng tieáng thì khoâng nghe, nhö vaäy laø queân mình theo vaät. Thí duï nhö coù tieáng ñoäng, nhö tieáng chuoâng tieáng troáng, thì nghe tieáng chuoâng tieáng troáng, coøn neáu khoâng coù tieáng chuoâng tieáng troáng thì nghe khoâng tieáng. Taïi sao noùi khoâng nghe? Vaäy maø chuùng ta cöù laàm khi nghe khoâng tieáng laïi noùi laø khoâng nghe! Nhöng caùi nghe luùc naøo cuõng saün, coù tieáng nghe coù tieáng, khoâng tieáng nghe khoâng tieáng, coù luùc naøo laø khoâng nghe ñaâu. Theá neân Phaät noùi chuùng sanh queân mình chaïy theo vaät. Coù vaät beân ngoaøi thì noùi coù mình, khoâng vaät thì noùi khoâng coù mình, nhöng khoâng ngôø mình laø hieän höõu khoâng bao giôø vaéng maët, chæ coù ngoaïi caûnh laø khi coù khi khoâng maø thoâi. Neáu chaáp ngoaïi caûnh laø mình, ñoù laø si meâ, khoâng thaáy ñuùng leõ thaät.

Toùm laïi yù nghóa hai caâu keä laø caùi boùng suy nghó laø ta, töùc laø caùi suy nghó ñoù chính laø mình, khoâng phaûi ai khaùc. Nhöng ta khoâng phaûi laø noù, töùc laø caùi ta chaân thaät khoâng phaûi laø caùi boùng.

            Nhöôïc naêng nhö thò hoäi,

            Phöông ñaéc kheá chaân nhö.

Neáu ngöôøi naøo hieåu ñöôïc nhö theá, môùi coù theå kheá hôïp vôùi chaân nhö. Chuùng ta nghe maø laõnh hoäi ñöôïc, ñoù laø kheá hôïp vôùi chaân nhö, coøn khoâng hieåu laø khoâng kheá hôïp vaäy.

            Ngoä töï taâm thò Phaät,

            Coá danh lieãu ñaït chaân nhö.

Ngoä taâm mình chính laø Phaät, goïi laø thaáu suoát ñöôïc chaân nhö. Chaân nhö khoâng phaûi caùi gì beân ngoaøi maø laø taâm chaân thaät cuûa chính mình. Ngoä ñöôïc taâm ñoù goïi laø Phaät, goïi laø thaáu suoát ñöôïc chaân nhö.

            Ngoä töï taâm thò phaùp,

            Coá danh nhaát töï phaùp moân.

Ngoä taâm mình laø phaùp, goïi laø nhaát töï phaùp moân, töùc laø phaùp moân moät chöõ, moät chöõ taâm, vì taát caû phaùp ñeàu töø taâm löu xuaát. Khi ñöùc Phaät giaùc ngoä töï taâm roài, Ngaøi noùi phaùp cho chuùng ta nghe, taát caû phaùp Ngaøi noùi laø töø taâm maø ra. Khi nghe phaùp chuùng ta nhaän ñöôïc töï taâm, vaäy chæ coù moät chöõ taâm thoâi. Theá neân töø moät chöõ taâm maø löu xuaát, roài ngoä ñöôïc cuõng trôû veà moät chöõ taâm, goïi laø nhaát töï phaùp moân.

Khi xöa Thieàn sö Thanh Nguyeân sai ñeä töû ñem thô sang Thieàn sö Nam Nhaïc, trong laù thô chæ vieát coù moät chöõ Taâm. Nhö vaäy ngöôøi xöa cuõng ngoä ôû nhaát töï phaùp moân. Coøn chuùng ta ngaøy nay coù tôùi Tam taïng Kinh ñieån, thaønh ra chuùng ta cöù ñi loanh quanh maõi khoâng ngoä ñöôïc.

            Vaïn phaùp qui nhaát,

            Coá danh nhaát theå Nhö Lai.

Muoân phaùp trôû veà moät, hieåu ñöôïc nhö vaäy goïi laø nhaát theå Nhö Lai, töùc laø chaân nhö moät theå. Nhö vaäy muoân phaùp khoâng ngoaøi theå chaân nhö, cho neân noùi laø muoân phaùp trôû veà moät.

BAØI KEÄ II

            Ñöôøng ñöôøng chaân dieän muïc,

            Loä loä chuû nhaân oâng.

Ñöôøng ñöôøng chaân dieän muïc, ñöôøng ñöôøng laø raønh raønh, chaân dieän muïc laø maët maét thaät xöa nay cuûa mình. Maët maét thaät xöa nay hieän raønh raønh ra ñoù, chôù khoâng coù giaáu gieám.

Loä loä chuû nhaân oâng, oâng chuû nhaân baøy ra roõ raøng maø chuùng ta khoâng nhaän thaáy. Xin hoûi taát caû quí vò ôû ñaây, coù ngöôøi naøo khoâng thaáy chaêng? Taát caû ai cuõng thaáy, vaäy caùi thaáy ñoù laø caùi gì? Quí vò coù nghe chuùng toâi giaûng khoâng? Coù nghe! Nhö vaäy ai cuõng thaáy, ai cuõng nghe, noù hieän raønh raønh, noù baøy loà loä ra chôù gì. Theá maø chuùng ta khoâng chaáp nhaän caùi ñoù, chæ theo caùi laêng xaêng suy nghó cho laø mình, coøn caùi ñang thaáy ñang nghe laïi queân maát. Neáu chuùng ta soáng vôùi caùi ñang thaáy ñang nghe, luùc ñoù taâm chuùng ta coù tònh khoâng? Nghe thì cöù laéng nghe khoâng nghó suy gì caû, thaáy thì cöù nhìn thaáy khoâng phaân bieät gì heát, ñoù laø caùi chaân thaät hieän tieàn coù giaáu gieám ñaâu, cho neân noùi raønh raønh chaân dieän muïc, loà loä chuû nhaân oâng.

            Bao haøm thieân ñòa ngoaïi,

            Quaùn trieät saùt haûi trung.

Chaân dieän muïc vaø chuû nhaân oâng bao haøm thieân ñòa ngoaïi, töùc laø bao truøm ngoaøi trôøi ñaát vaø quaùn trieät saùt haûi trung, laø xuyeân suoát caû muoân coõi, saùt haûi laø nhöõng coõi nöôùc nhieàu nhö bieån. Vaäy chaân dieän muïc vaø chuû nhaân oâng bao truøm taát caû trôøi ñaát vaø muoân coõi, chôù khoâng phaûi laø caùi gì rieâng nhoû. Nhö hieän giôø chuùng ta khôûi nghó veà ngöôøi thì taâm duyeân ôû ngöôøi, khôûi nghó veà vaät thì taâm duyeân theo vaät… Theá neân khi taâm khôûi nghó thì noù duyeân theo töøng maûnh vuïn cuûa theá gian. Coøn neáu chuùng ta khoâng nghó gì caû thì caùi thaáy caùi nghe cuûa chuùng ta truøm khaép khoâng coù dính vaøo ñaâu, neân nôi naøo cuõng thaáy, nôi naøo cuõng nghe. Vì vaäy caùi khoâng töôùng vaø khoâng bò coät trong hình töôùng, thì khoâng coù giôùi haïn, coøn caùi gì coù töôùng vaø coät trong hình töôùng thì bò giôùi haïn. Nhö caùi nhaø, ngoïn nuùi hay con soâng vì coù töôùng neân coù giôùi haïn. Coøn hö khoâng khoâng töôùng neân choã naøo cuõng coù hö khoâng, cuõng nhö taâm theå khoâng coù töôùng neân bao truøm taát caû.

            Duïng thôøi thaønh dieäu höõu,

            Tónh xöù thaùi hö khoâng.

Khi khôûi duïng, töùc laø khôûi taâm laøm Phaät söï, thì thaønh dieäu höõu töùc laø coù ñuû caùc phöông tieän, ñuû thöù coâng duïng ñeå haønh söû. Coøn choã laëng leõ thì roäng lôùn nhö hö khoâng. Giaû söû nhö khi toâi nghó phaûi thuyeát phaùp, thì toâi coù nhöõng coâng duïng ñeå thuyeát phaùp. Khi toâi khoâng thuyeát phaùp, khoâng coù nghó gì caû, thì taâm toâi ôû ñaâu? Toâi coù taâm khoâng? Toâi vaãn thaáy vaãn nghe thöôøng xuyeân khoâng thieáu, caùi ñoù ñoàng vôùi hö khoâng roäng lôùn theânh thang.

            Nhaân nhaân giai cuï tuùc,

            Vaät vaät toång vieân thoâng.

Ngöôøi ngöôøi ñeàu ñaày ñuû, coù ai maø khoâng coù caùi thaáy caùi nghe. Ai cuõng thaáy, cuõng nghe, cuõng bieát, ñaâu coù ngöôøi naøo thieáu. Vaät vaät thaûy vieân thoâng, moãi vaät moãi vaät ñeàu bao truøm thoâng suoát vôùi nhau. Thí duï nhö hieän giôø quí vò nhìn leân, coù thaáy toâi khoâng? Nhöõng caùi thaáy cuûa quí vò coù choïi nhau, coù chöôùng ngaïi nhau khoâng? Neáu caùi thaáy coù hình töôùng, thì caùi thaáy naøy laøm trôû ngaïi caùi thaáy kia, nhöng taát caû quí vò ñeàu thaáy toâi, khoâng ai bò ngaên ngaïi caû. Ñoù goïi laø vieân thoâng khoâng chöôùng ngaên. Nhö vaäy môùi thaáy taát caû ñeàu dung thoâng nhau khoâng coù trôû ngaïi.

            Tuøng tö laõnh ngoä ñaéc,

            Lieãu höu taåu taây ñoâng.

Neáu töø ñaây maø laõnh ngoä ñöôïc, thì ñaâu coøn phaûi chaïy ñoâng chaïy taây ñeå tìm kieám Phaät, vì Phaät chính saün nôi mình. Ñaây laø tinh thaàn Thieàn toâng Vieät Nam.

Trong hai baøi keä naøy, caùc Thieàn sö Vieät Nam toùm taét cho chuùng ta hieåu coäi goác cuûa söï tu thieàn. Tu thieàn laø trôû veà chính mình ñeå nhaän roõ ai ai cuõng saün coù caùi chaân thaät. Chæ vì chuùng ta meâ laàm neân chaïy theo caùi giaû maø queân ñi caùi thaät. Moät khi nhaän ra caùi thaät roài, khoâng coøn meâ laàm nöõa, chuùng ta seõ yeân loøng ngoài tu khoâng coù gì phaûi thaéc maéc, khoâng caàn phaûi tìm kieám nôi ñaâu.

Chuùng toâi nghó raèng baøi naøy laø do Thieàn sö Chaân Nguyeân vieát ra, ñeå noùi leân ñöôøng höôùng tu thieàn cuûa Phaät giaùo Vieät Nam.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM