TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

SÔ TOÅ PHAÙI TRUÙC LAÂM

THI PHUÙ HAÙN NOÂM (tt)

15. ÑAÉC THUÙ LAÂM TUYEÀN THAØNH ÑAÏO CA

(baøi ca Ñöôïc Thuù Laâm Tuyeàn Thaønh Ñaïo)

            Sanh coù nhaân thaân,

            AÁy laø hoïa caû;

            Ai hay coác ñöôïc,

            Môùi oác laø ñaõ.

            Tuaàn naøy maø ngaãm,

            Ta laïi xaù ta;

            Ñaéc yù cong loøng,

            Cöôøi rieâng ha haû.

            Coâng danh chaúng troïng,

            Phuù quí chaúng maøng;

            Taàn Haùn xöa kia,

            Xem ñaø nheøn haï.

            Yeân beà phaän khoù,

            Kieám choán döôõng thaân;

            Khuaát tòch non cao,

            Naùu mình sôn daõ.

            Vöôïn möøng huû hæ,

            Laøm baïn cuøng ta;

            Vaéng veû ngaøn kia,

            Thaân loøng hæ xaû.

            Thanh nhaøn voâ söï,

            Queùt töôùc ñaøi hoa;

            Thôø phuïng Buït trôøi,

            Ñeâm ngaøy höông hoûa.

            Tuïng kinh nieäm Buït,

            Chuùc thaùnh khaån caàu;

            Tam höõu töù aân,

            Ta nguyeàn ñöôïc baû.

            Nieàm loøng vaèng vaëc,

            Giaùc taùnh quang quang;

            Chaúng coøn bæ thöû,

            Tranh nhaân chaáp ngaõ.

            Traàn duyeân ruõ heát,

            Thò phi chaúng heà;

            Reøn moät taám loøng,

            Ñeâm ngaøy ñon ñaû.

            Ngoài cong traàn theá,

            Chaúng quaûn söï thay;

            Vaéng vaúng ngaøn kia,

            Daàu loøng dong thaû.

            Hoïc ñoøi chö Phaät,

            Cho ñöôïc vieân thaønh;

            Xöôùng khuùc voâ sanh,         

            An thieàn tieâu saù (saùi).

            Ai ai xaù coác,

            Baèng huyeãn chieâm bao;

            Xaåy tænh giaác hoøe,

            Chaâu rôi laõ chaõ.

            Coác hay thaân huyeãn,

            Chaúng khaùc phuø vaân;

            Vaïn söï giai khoâng,

            Töïa döôøng boït beå.

            Ñem mình naùu tôùi,

            Caûnh vaéng ngaøn kia;

            Doác chí tu haønh,

            Giaáy soài voù vaù.

            Laønh ngöôøi chaêng chôù,

            Döõ ngöôøi chaêng hay;

            Ngaäm mieäng ñaép tai,

            Heà chi hoïa caû.

            An thaân laäp meänh,

            Thôøi tieát nhaân duyeân;

            Caét thòt phaân cho,

            Daàu laø chim caù.

            Thaân naøy chaúng quaûn,

            Böõa ñoùi böõa no;

            Ñòa thuûy hoûa phong,

            Daàu laø bieán hoùa.

            Phaùp thaân thöôøng truï,

            Phoå maõn thaùi hö;

            Hieån haùch muïc tieàn,

            Vieân dung loõa loõa.

            Thieàn toâng chæ thò,

            Muïc kích ñaïo toàn;

            Khoâng coác truyeàn thanh,

            AÂm höôûng öùng daõ.

            Phoâ ngöôøi hoïc ñaïo,

            Voâ soá nhieàu thay;

            Truùc hoùa neân roàng,

            Moät hai laø hoïa.

            Bôûi loøng vôø vòt,

            Troû Baéc laøm Nam;

            Nhaát chæ ñaàu thieàn,

            Saùt-na heát caû.

Keä raèng:

            Caûnh tòch an cö töï taïi taâm,

            Löông phong xuy ñeä nhaäp tuøng aâm.

            Thieàn saøng thuï haï nhaát kinh quyeån,

            Löôõng töï thanh nhaøn thaéng vaïn caâm (kim).

Dòch:

            Soáng yeân giöõa caûnh laëng loøng khoâng,

            Gioù maùt hiu hiu loït boùng thoâng.

            Döôùi goác, giöôøng thieàn, kinh moät quyeån,

            Thanh nhaøn hai chöõ; ñaùng muoân ñoàng.

                                                                        HUEÄ CHI

Giaûng:

Ñaây laø baøi ca Ñöôïc Thuù Laâm Tuyeàn Thaønh Ñaïo.

Baøi “Cö Traàn Laïc Ñaïo Phuù” (baøi Phuù ÔÛ Trong Coõi Traàn Maø Vui Vôùi Ñaïo) laø baøi phuù vua Traàn Nhaân Toâng laøm khi ñang ôû ñòa vò Thaùi thöôïng hoaøng, coøn baøi “Ñaéc Thuù Laâm Tuyeàn Thaønh Ñaïo Ca” laø khi Ngaøi xuaát gia, leân ôû treân nuùi röøng, Ngaøi ñöôïc nieàm vui ngoä ñaïo neân laøm baøi ca naøy. Chæ ñoïc töïa ñeà chuùng ta cuõng thaáy ñöôïc taâm traïng Ngaøi ñoái vôùi söï tu haønh. Thuù laø ñeán, laâm laø röøng, tuyeàn laø suoái, töùc laø leân ñöôïc treân nuùi röøng suoái tu roài thaønh ñaïo neân laøm baøi ca naøy.

            Sanh coù nhaân thaân,

            AÁy laø hoïa caû;

            Ai hay coác ñöôïc,

            Môùi oác laø ñaõ.

Phaøm ngöôøi sanh ra, coù thaân naøy aáy laø hoïa lôùn. Coù thaân laø hoïa duø laø thaân moät oâng vua cuõng laø hoïa nhö thöôøng. Taïi sao? Vì coù thaân thì coù beänh, giaø, cheát, ñoù laø hoïa! Theá maø con ngöôøi laïi queân hoïa ñoù, cöù nghó thaân naøy laø quí troïng, nhaát laø khi ñöôïc ñòa vò cao sang laøm vua, laøm quan laïi caøng quí troïng thaân hôn nöõa. Nhöng vôùi caùi nhìn cuûa Ngaøi thì coù thaân laø hoïa. Ai hay coác ñöôïc laø ai hay bieát ñöôïc nhö vaäy. Môùi oác laø ñaõ. OÁc laø goïi, ñaõ laø thaáu suoát, laø thoâng hieåu. Ngöôøi naøo bieát roõ ñöôïc thaân naøy laø hoïa, ñoù môùi goïi laø ngöôøi thaáu suoát, hieåu thoâng ñöôïc nghóa ñaïo. Nhö vaäy qua boán caâu naøy Ngaøi noùi vôùi chuùng ta: Ai sanh ra coù thaân ñeàu laø phaûi khoå sanh giaø beänh cheát neân noù laø hoïa chôù khoâng phaûi laø ñieàu sung söôùng, haïnh phuùc. Neáu ai thaáu hieåu ñöôïc leõ naøy môùi goïi laø ngöôøi thoâng hieåu lyù ñaïo.

            Tuaàn naøy maø ngaãm,

            Ta laïi xaù ta;

            Ñaéc yù cong loøng,

            Cöôøi rieâng ha haû.

Tuaàn naøy maø ngaãm laø trong thôøi gian ñöôïc leân ôû nuùi röøng naøy maø suy gaãm. Ta laïi xaù ta, xaù laø kính laø quí. Nghóa laø ôû trong hoaøn caûnh sang caû, höôûng ñuû haïnh phuùc theá gian maø khoâng maøng, boû caû ngai vaøng, boû heát sang giaøu phuù quí, ñi leân röøng nuùi tu, gaãm laïi ta cuõng phuïc ta. Ngaøi thì ñaùng phuïc chôù chuùng ta thì khoâng phuïc mình ñöôïc phaûi khoâng? Ñaéc yù cong loøng, cöôøi rieâng ha haû. Cong laø trong. Ngaãm nhö theá roài, trong loøng ñaéc yù neân ngoài cöôøi ha haû. Nhö vaäy chuùng ta thaáy moät vò vua ñang ôû trieàu ñình, ngoài treân ngai vaøng ñuû caû quyeàn uy maø gan daï boû leân röøng nuùi ngoài yeân tu, roài gaãm laïi Ngaøi phuïc Ngaøi quaù neân ngoài cöôøi ha haû. Traùi laïi chuùng ta leân röøng nuùi roài, nhieàu khi cuõng coøn tieác thaønh thò. Thaønh thò cuûa ai maø tieác? Coøn chính Ngaøi laø ngöôøi laøm chuû, trong ñòa vò vua chuùa maø boû ñöôïc leân röøng nuùi ngoài ngaãm laïi thì cöôøi thích. Taâm nieäm ñoù thaät laø ít coù!

            Coâng danh chaúng troïng,    

            Phuù quí chaúng maøng;

            Taàn Haùn xöa kia,

            Xem ñaø nheøn haï.

Ngaøi xeùt thaáy ñoái vôùi coâng danh Ngaøi khoâng troïng, ñoái vôùi phuù quí Ngaøi cuõng chaúng maøng. Taïi sao? Vì nhö thuôû xöa ñôøi Taàn ñôøi Haùn beân Trung Hoa, roát cuoäc roài cuõng laø nheøn haï. Nheøn laø heøn. Roát cuoäc roài cuõng ñeàu laø keû heøn haï chôù coù ñöôïc gì cao sieâu ñaâu. Nhö vaäy ôû Trung Hoa ñôøi Taàn ñôøi Haùn laø hai ñôøi noåi tieáng thôøi coå maø cuoái cuøng cuõng khoâng ra gì. Xeùt nhö vaäy Ngaøi thaáy coâng danh phuù quí khoâng ñaùng cho mình phaûi baän taâm.

            Yeân beà phaän khoù,

            Kieám choán döôõng thaân;

            Khuaát tòch non cao,

            Naùu mình sôn daõ.

Theá neân Ngaøi môùi yeân beà phaän khoù, khoù laø ngheøo. Nghóa laø yeân beà laøm keû ngheøo heøn. Kieám choán döôõng thaân laø tìm leân nuùi röøng ôû tu. Khuaát tòch non cao laø ôû treân non cao vaéng veû. Naùu mình sôn daõ laø aån mình nôi nuùi röøng.

            Vöôïn möøng huû hæ,

            Laøm baïn cuøng ta;

            Vaéng veû ngaøn kia,

            Thaân loøng hæ xaû.

Nay ôû treân röøng nuùi vui vôùi khæ vöôïn, vöôïn möøng huû hæ. Khæ vöôïn laøm baïn thaân huû hæ qua ngaøy chôù khoâng coøn ai khaùc. Vaéng veû ngaøn kia, thaân loøng hæ xaû. Ngaøn laø röøng, nhôø ôû trong caûnh yeân vaéng nôi röøng nuùi maø thaân vaø taâm vui veû buoâng boû heát khoâng coøn baän bòu ñieàu gì. Quí vò nghó moät oâng vua ôû trong trieàu, nhöõng caûnh ñeïp nhöõng thuù vui ñaày traøn tröôùc maét nhöng khoâng thích höôûng, laïi leân treân röøng nuùi ôû, vui vôùi khæ vöôïn, loøng thanh thaûn nheï nhaøng buoâng boû taát caû. Kieåm laïi ngöôøi hieän nay tu haønh ra sao? Nhieàu khi leân ñöôïc choã nuùi röøng tu nhöng laâu laâu ngoài cuõng nhôù thaønh thò, nhôù ñuû vieäc, coøn Ngaøi trong caûnh heát söùc sang troïng maø khi leân röøng nuùi laïi vui thích.

            Thanh nhaøn voâ söï,

            Queùt töôùc ñaøi hoa;

            Thôø phuïng Buït trôøi,

            Ñeâm ngaøy höông hoûa.

Ngaøi leân treân nuùi laøm gì? Laøm keû thanh nhaøn voâ söï khoâng phaûi baän bòu lo nghó ñieàu gì. Vieäc laøm cuûa Ngaøi ôû treân nuùi nhö theá naøo? Queùt töôùc ñaøi hoa laø queùt choã ñaøi sen thôø Phaät. Thôø phuïng Buït trôøi. Buït laø Phaät, nghóa laø thôø phuïng Phaät trôøi. Ñeâm ngaøy höông hoûa laø ngaøy ñeâm thaép höông, ñoát ñeøn cuùng Phaät.

            Tuïng kinh nieäm Buït,

            Chuùc thaùnh khaån caàu;

            Tam höõu töù aân,

            Ta nguyeàn ñöôïc baû.

Tam höõu laø ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Töù aân laø boán ôn: Ôn Phaät, ôn thaày Toå, ôn cha meï, ôn quoác gia hay laø ôn Phaät, ôn cha meï, ôn ñaøn-na thí chuû, ôn quoác gia. Chöõ baû laø traû. Nghóa laø ngaøy ñeâm tuïng kinh nieäm Phaät nguyeàn traû ñöôïc boán aân ba coõi, ñoù laø sôû nguyeän cuûa Ngaøi.

Ñeán noäi taâm:

            Nieàm loøng vaèng vaëc,

            Giaùc taùnh quang quang;

            Chaúng coøn bæ thöû,

            Tranh nhaân chaáp ngaõ.

Nieàm loøng vaèng vaëc, nieàm laø nieäm, vaèng vaëc laø saùng. Nghóa laø nhöõng nieäm khôûi trong loøng ñeàu laëng leõ, khoâng coøn laêng xaêng che laáp nöõa. Giaùc taùnh quang quang töùc laø taùnh giaùc saùng rôõ rôõ. Chaúng coøn bæ thöû laø chaúng coøn kia ñaây. Tranh nhaân chaáp ngaõ laø khoâng coøn söï tranh chaáp qua laïi laø ta laø ngöôøi nöõa. Nhö vaäy qua boán caâu naøy chuùng ta thaáy ñöôïc noäi taâm cuûa Ngaøi khi tu treân nuùi, loøng Ngaøi laëng leõ trong saùng, taùnh giaùc hieän tieàn saùng rôõ, döùt saïch taâm bæ thöû, nhaân ngaõ, chaáp mình khinh ngöôøi.

            Traàn duyeân ruõ heát,

            Thò phi chaúng heà;

            Reøn moät taám loøng,

            Ñeâm ngaøy ñon ñaû.

Traàn duyeân ruõ heát laø nhöõng duyeân traàn ruõ saïch, khoâng coøn ñeo mang nöõa. Thò phi chaúng heà laø chuyeän phaûi quaáy cuõng khoâng nghó baøn, khoâng baän loøng. Nhö vaäy khi tu thì ruõ heát traàn duyeân, khoâng coøn nghó veà thò phi. Ñoái vôùi quí vò hai caâu naøy deã laøm khoâng? Traàn duyeân ñaõ ruõ saïch chöa? Chæ ruõ ñoä phaân nöûa neân cuõng coøn baän bòu moät chuùt. Theá neân quí vò thaáy vieäc tu cuõng ñôn giaûn, nhöng vì chuùng ta khoâng chòu ñôn giaûn, vaãn coøn muoán phieàn haø neân roài ñeo mang.

Reøn moät taám loøng, ñeâm ngaøy ñon ñaû. Ñon ñaû laø saên ñoùn, laø soát saéng. Nghóa laø ñeâm ngaøy luoân luoân soát saéng reøn taám loøng mình ñöôïc trong saïch.

            Ngoài cong traàn theá,

            Chaúng quaûn söï thay;

            Vaêng vaúng ngaøn kia,

            Daàu loøng dong thaû.

Cong laø trong. Ngoài cong traàn theá, chaúng quaûn söï thay laø ngoài trong coõi ñôøi maø chaúng quaûn neä gì söï ñôøi thay ñoåi, maëc noù hay, maëc noù dôû, khoâng maøng tôùi. Vaêng vaúng ngaøn kia, daàu loøng dong thaû. Dong laø thong. ÔÛ mieàn röøng nuùi laëng leõ maëc tình loøng mình ñöôïc thong thaû. Nhö vaäy tuy vaãn coøn soáng treân coõi ñôøi nhöng nhöõng gì thay ñoåi cuûa cuoäc ñôøi, mình khoâng baän taâm ñeán, nôi nuùi röøng vaéng veû loøng mình maëc tình thong thaû an vui.

            Hoïc ñoøi chö Phaät,

            Cho ñöôïc vieân thaønh;

            Xöôùng khuùc voâ sanh,

            An thieàn tieâu saù (saùi).

Nay Ngaøi hoïc theo ai? Hoïc ñoøi chö Phaät, cho ñöôïc vieân thaønh. Hoïc theo chö Phaät ñeå laøm sao cho mình cuõng ñöôïc vieân thaønh Phaät quaû. Khi aáy xöôùng khuùc voâ sanh, nghóa laø thoåi baûn nhaïc voâ sanh. An thieàn laø caûnh thieàn ñöôïc an, tieâu saù laø tieâu saùi töùc laø töï do töï taïi. An thieàn tieâu saù laø nôi caûnh thieàn ñöôïc an tónh thaûnh thôi töï taïi.

            Ai ai xaù coác,

            Baèng huyeãn chieâm bao;    

            Xaåy tænh giaác hoøe,

            Chaâu rôi laõ chaõ.

Ai ai xaù coác laø moãi ngöôøi phaûi neân bieát. Baèng huyeãn chieâm bao, cuoäc soáng treân theá gian naøy gioáng nhö giaác moäng, nhö huyeãn thuaät, khoâng coù gì thaät. Xaåy tænh giaác hoøe laø chôït tænh giaác moäng. Giaác hoøe laø chuyeän moät ngöôøi nguû meâ döôùi goác hoøe, moäng thaáy thi ñoã, ñöôïc vua choïn laøm phoø maõ, ñöôïc laøm quan… Nhöng khi thöùc tænh roài thì chaâu rôi laõ chaõ, nghóa laø nöôùc maét rôi laõ chaõ, thaáy cuoäc ñôøi laø chieâm bao, laø aûo moäng, coù gì thaät ñaâu maø theá gian laïi meâ say!

            Coác hay thaân huyeãn,

            Chaúng khaùc phuø vaân;

            Vaïn söï giai khoâng,

            Töïa döôøng boït beå.

Coác hay thaân huyeãn laø bieát hay thaân naøy nhö huyeãn nhö hoùa, chaúng khaùc phuø vaân, chaúng khaùc maây noåi, chôït thaáy ñoù roài tan ñoù, khoâng coù gì laâu daøi. Vaïn söï giai khoâng laø muoân vieäc ñeàu trôû thaønh khoâng. Töïa döôøng boït beå, gioáng nhö boït ngoaøi bieån caû, thaáy moät chuøm, moät khoái roài moät côn soùng voã noù tan naùt, khoâng coù gì thaät.

            Ñem mình naùu tôùi,

            Caûnh vaéng ngaøn kia;

            Doác chí tu haønh,

            Giaáy soài voù vaù.

Voù vaù laø may vaù hay chaép vaù. Nghóa laø ñem mình aån nôi caûnh röøng nuùi vaéng veû yeân tónh doác chí tu haønh, coù khi laáy giaáy daùn coù khi duøng chæ gai thoâ keát laïi ñeå maëc chôù khoâng duøng y phuïc toát ñeïp.

            Laønh ngöôøi chaêng chôù,

            Döõ ngöôøi chaêng hay;

            Ngaäm mieäng ñaép tai,

            Heà chi hoïa caû.

Nhöõng caâu naøy chuùng ta phaûi thuoäc. Laønh ngöôøi chaêng chôù, chaêng chôù laø chaúng coù ñeå yù ñeán. Ngöôøi ñöôïc ñieàu gì hay toát mình khoâng baän nhôù nghó. Döõ ngöôøi chaêng hay laø ngöôøi döõ mình cuõng khoâng caàn bieát. Toùm laïi caùi hay cuûa ngöôøi cuõng khoâng maøng, caùi döõ cuûa ngöôøi cuõng khoâng caàn bieát. Ngaäm mieäng ñaép tai, ngaäm mieäng laø im lìm khoâng noùi, ñaép tai laø khoâng theøm nghe. Heà chi hoïa caû, coù caùi gì laø hoïa ñaâu. Chuùng ta hieän nay theá naøo? Vì laønh ngöôøi thì chôù, döõ ngöôøi thì hay neân roài mieäng môû tai nghe, do ñoù hoïa caû ñeán lieân tuïc. Neáu chuùng ta ñöôïc nhö Ngaøi daïy thì hoïa khoâng ñeán vôùi mình.

            An thaân laäp meänh,

            Thôøi tieát nhaân duyeân;

            Caét thòt phaân cho,

            Daàu laø chim caù.

Ngöôøi tu tìm ñöôïc nôi non cao yeân aån tu haønh, ñoù laø an thaân laäp meänh. Tuøy theo thôøi tieát nhaân duyeân coá gaéng tu roài coù ngaøy ñöôïc saùng. Khi aáy ñoái vôùi chuùng sanh chung quanh caét thòt phaân cho, saün saøng boá thí caû thaân maïng, duø laø chim caù mình cuõng saün loøng. Khi ñaõ quyeát taâm aån tu nôi röøng nuùi thì khoâng coøn quí tieác thaân nöõa.

            Thaân naøy chaúng quaûn,

            Böõa ñoùi böõa no;      

            Ñòa thuûy hoûa phong,

            Daàu laø bieán hoùa.

Nhöõng caâu naøy quí vò phaûi raùng thuoäc. Thaân naøy chaúng quaûn nghóa laø khoâng maøng tôùi, noù muoán beänh, muoán ñau gì maëc noù khoâng coù gì quan troïng. Böõa ñoùi böõa no cuõng ñöôïc, ñöøng noùi böõa nay sao tri khoá cho aên dôû quaù! Ñòa thuûy hoûa phong, daàu laø bieán hoùa. Nhôù thaân naøy do boán ñaïi ñaát nöôùc gioù löûa hôïp laïi, maëc tình noù muoán ñoåi thay, coøn cuõng toát, tan raõ cuõng xong, khoâng baän bòu lo buoàn. Ñoù laø choã chaân thaønh cuûa ngöôøi tu. Chuùng ta coù ñöôïc nhö theá chöa, hay töù ñaïi vöøa rung rinh laø ñaõ khoå sôû?

            Phaùp thaân thöôøng truï,

            Phoå maõn thaùi hö;

            Hieån haùch muïc tieàn,

            Vieân dung loõa loõa.

Nhö vaäy thaân töù ñaïi naøy tuøy noù coøn maát khoâng coù gì quan troïng, vieäc quan troïng cuûa chuùng ta laø phaûi nhaän ra phaùp thaân thöôøng truï. Phaùp thaân thöôøng truï ñoù ñaày daãy khaép caû thaùi hö, roõ raøng tröôùc maét, vieân dung loõa loõa. Loõa loõa laø xaùn laïn. Phaùp thaân ñoù vieân dung xaùn laïn.

Toùm laïi Ngaøi noùi ñoái vôùi thaân töù ñaïi, duø noù ñoùi no beänh hoaïn gì cuõng khoâng quan troïng, maø ñieàu quan troïng laø chuùng ta phaûi nhaän thaáy ñöôïc phaùp thaân thöôøng truï ñeå roài öùng duïng soáng, thaáy noù hieän tieàn roõ raøng xaùn laïn.

            Thieàn toâng chæ thò,

            Muïc kích ñaïo toàn;

            Khoâng coác truyeàn thanh,

            AÂm höôûng öùng daõ.

Noùi veà Thieàn toâng chæ daïy, Ngaøi baûo nhö theá naøo? Muïc kích ñaïo toàn laø maét thaáy ñaïo hieän tieàn, töùc laø ñaïo ôû ngay tröôùc maét chôù khoâng phaûi ôû ñaâu xa. Khoâng coác truyeàn thanh, aâm höôûng öùng daõ, nghóa laø hang troáng doäi tieáng, chæ laø aâm höôûng. Chuùng ta hoïc thieàn chuû yeáu laø phaûi nhaän ra ngay caùi thöïc teá cuï theå hieän tröôùc maét, chôù khoâng phaûi chæ theo aâm thanh hay tieáng taêm. AÂm thanh tieáng taêm laø caùi hö doái khoâng thaät, chuùng ta phaûi nhaän ra caùi thaät ngay nôi mình.

            Phoâ ngöôøi hoïc ñaïo,

            Voâ soá nhieàu thay;

            Truùc hoùa neân roàng,

            Moät hai laø hoïa.

Phoâ laø so. Voâ soá nhieàu thay laø nhieàu voâ soá. Nghóa laø ngöôøi hoïc ñaïo, ngöôøi ñi tu tính ra thì raát laø nhieàu. Truùc hoùa neân roàng, moät hai laø hoïa. Nhöng ngöôøi ñöôïc nhö caây truùc maø hoùa neân roàng töùc ngöôøi ñaït ñaïo thì chæ coù moät hoaëc hai ngöôøi thoâi. Nhö vaäy ngöôøi ñi tu thì ñoâng voâ soá nhöng ngöôøi ñaït ñaïo thì hoïa laø coù moät hoaëc hai. Nhöõng caâu naøy cho chuùng ta thaáy roõ ngöôøi tu khoâng phaûi ai cuõng ñeán ñöôïc choã cöùu kính, ñeán ñöôïc chæ coù moät hai ngöôøi. Taïi sao?

            Bôûi loøng vôø vòt,

            Troû baéc laøm nam;

            Nhaát chæ ñaàu thieàn,

            Saùt-na heát caû.

Bôûi loøng vôø vòt. Vôø vòt töùc laø nghi ngôø. Bôûi loøng mình nghi ngôø, khoâng nhaän thaáy, khoâng thaáu suoát, cöù quôø quaïng, töùc laø môø môø toái toái khoâng bieát roõ raøng. Troû baéc laøm nam, ngöôøi chæ phöông baéc mình noùi laø phöông nam, hoaøn toaøn sai laàm. Nhö vaäy chuùng ta tu nhöng khoâng ñöôïc thaønh coâng vì trong loøng chuùng ta coøn môø mòt, sai laàm. Theá neân Nhaát chæ ñaàu thieàn, saùt-na heát caû. Chæ laø ngoùn tay. Chæ caàn moät ngoùn tay thieàn trong khoaûng saùt-na thì heát saïch, khoâng coù gì caû. Ngoùn tay thieàn laø sao? Ñaây laø daãn chuyeän ngaøi Caâu Chi. Hoûi theá naøo laø Phaät, Ngaøi ñöa moät ngoùn tay. Hoûi theá naøo laø ñaïo, Ngaøi cuõng ñöa moät ngoùn tay thoâi. Moät ngoùn tay laø gì? Laø chaân kinh nhaát töï. Chæ caàn nhaän ra thieàn moät ngoùn tay thì moïi nghi ngôø ñeàu tan heát. Hieåu nhö theá môùi thaáy taïi sao ai hoûi gì cuõng ñöa moät ngoùn tay. Ñoù laø chaân kinh nhaát töï, ñöøng nghó laø troø ñuøa.

Toùm laïi, yù Ngaøi muoán noùi ngöôøi tu ñöôïc ñeán nôi ñeán choán thì raát ít, coøn tu loaïng choaïng ôû giöõa ñöôøng thì quaù nhieàu. Sôû dó quaù nhieàu laø vì ñoái vôùi ñaïo chuùng ta coøn môø mòt laàm laãn chöa nhaän roõ. Neáu moät phen nhaän roõ ñöôïc nhaát töï roài thì trong saùt-na tan heát nhöõng nghi ngôø lo tính.

Ngaøi keát thuùc baèng boán caâu keä chöõ Haùn:

            Caûnh tòch an cö töï taïi taâm,

            Löông phong xuy ñeä nhaäp tuøng aâm.

            Thieàn saøng thuï haï nhaát kinh quyeån,

            Löôõng töï thanh nhaøn thaéng vaïn caâm (kim).

Coù hai baûn dòch:

Baûn dòch cuûa Hoaøng Xuaân Haõn.

            Caûnh vaéng naèm yeân thoaûi maùi loøng,

            Gioù hiu thoåi loït boùng röøng thoâng.

            Giöôøng thieàn beân coãi kinh moät quyeån,

            Hai chöõ thanh nhaøn vaøng chaúng ñoàng.

Baûn dòch cuûa Hueä Chi.

            Soáng yeân giöõa caûnh laëng loøng khoâng,

            Gioù maùt hiu hiu loït boùng thoâng.

            Döôùi goác, giöôøng thieàn, kinh moät quyeån,

            Thanh nhaøn hai chöõ ñaùng muoân ñoàng.

Chöõ muoân ñoàng töùc laø muoân ñoàng tieàn. Vaøng chaúng ñoàng töùc laø vaøng coøn thua. Nhö vaäy baûn Hoaøng Xuaân Haõn dòch caâu “löôõng töï thanh nhaøn thaéng vaïn caâm” laø “hai chöõ thanh nhaøn vaøng chaúng ñoàng” saùt nghóa, deã hieåu hôn.

Toâi giaûi thích toaøn baøi. Caûnh tòch an cö töï taïi taâm, yeân ôû trong caûnh laëng leõ, taâm raát laø töï taïi. Löông phong xuy ñeä nhaäp tuøng aâm. Löông phong laø gioù maùt, xuy ñeä laø thoåi qua, nhaäp tuøng aâm laø vaøo boùng cuûa caây tuøng. Nghóa laø khi chuùng ta ôû trong caûnh an tònh, taâm töï taïi roài thì nghe gioù maùt thoåi vaøo boùng caây tuøng. Thieàn saøng thuï haï nhaát kinh quyeån, nghóa laø giöôøng thieàn ôû döôùi caây thoâng vaø moät quyeån kinh. Löôõng töï thanh nhaøn thaéng vaïn caâm, hai chöõ thanh nhaøn coøn hôn muoân löôïng vaøng. Muoân löôïng vaøng khoâng ñoåi ñöôïc hai chöõ thanh nhaøn! Chuùng ta thaáy tinh thaàn cuûa ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng laø tinh thaàn Thieàn Giaùo ñoàng haønh, cuï theå qua caâu thöù ba “Thieàn saøng thuï haï nhaát kinh quyeån”, nghóa laø döôùi coäi caây moät giöôøng thieàn, moät quyeån kinh. Ngaøi tu thieàn maø vaãn ñoïc kinh. Caûnh thanh nhaøn ñoù quí hôn taát caû vaøng baïc chaâu baùu cuûa theá gian.

Ñoïc qua tieåu söû vaø nhöõng tö lieäu ngaøi Truùc Laâm Ñaïi Ñaàu-ñaø vieát coøn soùt laïi, chuùng ta thaáy Ngaøi laø moät Thieàn sö raát ñaùng cho chuùng ta toân suøng, ñoàng thôøi cuõng ñaùng cho chuùng ta haõnh dieän. Taïi sao ñaùng cho chuùng ta toân suøng? Vì moät con ngöôøi vöông giaû ñaõ boû taát caû coâng danh phuù quí ñeå vaøo tu choán röøng saâu. Neáu quí vò coù ra Baéc, leân ñeán nuùi Yeân Töû seõ thaáy ñoù laø moät caûnh röøng saâu, Ngaøi ôû tu treân ñoù khoâng coøn baän bòu vieäc ñôøi. Moät laàn ñi laø moät laàn döùt khoaùt, khoâng coù thaùi ñoä löng chöøng. Theá neân Ngaøi ñaõ noùi taát caû chuyeän hay chuyeän dôû cuûa ñôøi Ngaøi khoâng maøng tôùi, taát caû nhöõng thò phi Ngaøi cuõng khoâng ñeå yù. Ngaøi chæ doàn heát taâm löïc trong söï tu. Bôûi doàn heát taâm löïc trong vieäc tu neân trong thôøi gian ngaén Ngaøi ñaït ñöôïc ñaïo. Ñoù laø moät ñieàu quí baùu ñaùng cho chuùng ta noi theo. Theá neân toâi noùi phaûi coù thaùi ñoä döùt khoaùt. Laø moät oâng vua, neáu coøn baän bòu vieäc trieàu chính, baän bòu vieäc lôïi ích cho doøng hoï thì chaéc raèng Ngaøi khoâng döùt khoaùt ñöôïc. Theá maø Ngaøi quyeát taâm tu, döùt khoaùt buoâng boû heát, chuû yeáu laø ñaït ñaïo thoâi. Do ñoù Ngaøi ñaït ñöôïc sôû nguyeän neân noùi Ngaøi thaønh ñaïo. Khi ñaït ñaïo roài Ngaøi tuøy duyeân laøm lôïi ích cho chuùng sanh, ra ñi giaùo hoùa khaép caû trong nöôùc, khuyeân daân tu haønh, ñoàng thôøi höôùng daãn chö Taêng tu haïnh xuaát gia vaø moät soá chö Taêng, cö só tu haïnh Boà-taùt. Ñoù laø noùi veà choã cao quí cuûa ñôøi Ngaøi.

Ñeán nieàm haõnh dieän laø: Thuôû xöa, môû ñaàu cho Phaät giaùo treân theá gian naøy laø moät vò Thaùi töû ñaõ boû cung ñieän ñi tu ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Gaàn ñaây ôû Vieät Nam chuùng ta coù moät oâng vua ñi tu, cuõng ngoä ñaïo vaø cuõng truyeàn baù Phaät phaùp. Nhö vaäy moät vò Thaùi töû ñi tu vaø moät oâng vua ñi tu thì hai vieäc ñoù khoâng hôn khoâng keùm bao nhieâu, hai vò ñeàu ôû trong hoaøn caûnh sang caû maø boû heát ñeå ñi tìm ñaïo. Nhö vaäy ñaïo cuûa Thaùi töû Taát-ñaït-ña ñi tìm phaûi laø cao quí, phaûi laø sieâu thoaùt hôn taát caû nhöõng gì cao quí cuûa theá gian. Do ñoù khi ñöôïc ñaïo roài Ngaøi ñem truyeàn baù, ai cuõng kính meán, ai cuõng phuïc moät ngöôøi boû heát nhöõng nieàm vui, haïnh phuùc cuûa traàn tuïc ñeå tìm moät caùi gì cao quí nhaát maø treân theá gian naøy khoâng gì bì ñöôïc. Ñeán moät oâng vua ñôøi Traàn ñi tu, coù noùi leân ñöôïc yù ñoù khoâng? Cuõng nhö vaäy, taát caû danh voïng sang quí cuûa theá gian Ngaøi thaáy khoâng quan troïng, noù nhö troø chôi, nhö aûo moäng, chæ coù ñaïo giaùc ngoä laø treân heát, vì theá Ngaøi töø boû taát caû ñeå ñi tìm söï giaùc ngoä. Moät oâng vua ñi tu laøm ñöôïc vieäc ñoù coù phaûi laø nieàm haõnh dieän cho moät daân toäc noùi chung, cho ngöôøi hoïc Phaät noùi rieâng raèng chuùng ta coù moät vò Toå xöùng ñaùng?

Môû ñaàu laø moät vò Thaùi töû ñi tu thaønh Phaät vaø ñaây laø moät oâng vua ñi tu ñöôïc giaùc ngoä laøm Toå, nhö vaäy laø moät nieàm haõnh dieän cuûa daân toäc Vieät Nam, cuûa ngöôøi hoïc Phaät Vieät Nam. Theá maø töø tröôùc ñeán nay chuùng ta thôø ô, khoâng nhìn töôøng taän leõ ñoù, neân chuû tröông cuûa toâi laø laøm soáng daäy Phaät giaùo Vieät Nam, maø Phaät giaùo Vieät Nam töùc laø Phaät giaùo ñôøi Traàn. Taïi sao? Vì Phaät giaùo ñôøi Traàn laø moät ñaïo Phaät cao sieâu vöôït ngoaøi taát caû caùi taàm thöôøng cuûa theá gian. Neáu noù taàm thöôøng thì oâng vua khoâng ñi tu. Ngöôøi theá gian ai cuõng mô öôùc ñöôïc laøm vua, vì ngöôøi ta nghó oâng vua laø toät böïc roài, ôû treân choã toät böïc ñoù maø khoâng maøng laïi ñi tìm caùi khaùc, thì caùi khaùc phaûi cao quí hôn. Vua ñôøi Traàn, Traàn Thaùi Toâng boû ngoâi ñi tu, ñeán Traàn Thaùnh Toâng tuy ngoài treân ngoâi nhöng cuõng vaãn tu, ñeán Traàn Nhaân Toâng thì boû ngoâi ñi tu, ñaït ñöôïc ñaïo. Phaät giaùo ñôøi Traàn noùi leân tinh thaàn cao sieâu cuûa ñaïo Phaät vöôït treân taát caû nhöõng gì traàn tuïc. Khoâng phaûi nhö sau naøy nhöõng oâng quan, nhöõng oâng ñoà thi rôùt hay ôû ñôøi coù gì traéc trôû buoàn chaùn voâ chuøa tu, vieäc ñoù taàm thöôøng quaù. Coøn ngay trong caûnh ñaày ñuû taát caû, sang quí hôn heát maø vaãn töø boû ñi tu, ñoù laø ñi tìm caùi gì phi thöôøng chôù khoâng phaûi taàm thöôøng. Laøm soáng daäy tinh thaàn ñoù ñeå thaáy Phaät giaùo laø moät caùi sieâu thoaùt phi thöôøng chôù khoâng phaûi taàm thöôøng nhö ngöôøi ta hay gaùn cho nhöõng ngöôøi thaát thôøi thaát theá vaøo chuøa aån döông nöông Phaät qua ngaøy. Ñoù laø choã maø toâi chuù taâm, toâi mong moûi nhöõng ngöôøi tu sau naøy phaûi coù tinh thaàn cao thöôïng, nhìn thaáy caùi quí cuûa ngöôøi tröôùc ñeå hoïc hoûi theo. Neáu khoâng thì böôùc vaøo chuøa töø moät con ngöôøi boû heát cha meï, gia ñình, boû heát vieäc xaõ hoäi roài laâu ngaøy thaønh moät oâng thaày cuùng, thaät laø boû ngheà naøy qua ngheà khaùc chôù khoâng coù gì cao sieâu caû. Vaäy coøn gì goïi laø giaù trò cuûa Phaät phaùp. Theá neân chuùng ta phaûi thaáy ñöôïc ñieåm ñoù ñeå neâu ra cho moïi ngöôøi bieát raèng Phaät phaùp ôû Vieät Nam thaät cao quí, chôù khoâng phaûi taàm thöôøng nhö hieän nay chuùng ta thaáy. Ñoù laø ñieàu toâi muoán nhaéc cho taát caû quí vò bieát.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM