Kinh sach

TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

TOÅ THÖÙ HAI PHAÙI TRUÙC LAÂM

THIEÀN SÖ PHAÙP LOA

(1284 – 1330)

DÒCH

Sö teân thaät laø Ñoàng Kieân Cöông, sanh naêm Thieäu Baûo thöù saùu (1284) ngaøy muøng baûy thaùng naêm, queâ laøng Cöûu La, phuû Nam Saùch, tænh Haûi Döông. Cha laø Ñoàng Thuaàn Maäu, meï laø Vuõ Töø Cöùu. Tröôùc khi sanh Sö, thaân maãu naèm moäng thaáy coù ngöôøi trao cho thanh thaàn kieám, baø thích laém nhaän laáy. Töø ñoù, baø bieát coù thai. Vì tröôùc kia baø sanh lieàn taùm ngöôøi con gaùi neân chaùn ngaùn, phen naøy baø coá tình uoáng thuoác phaù thai, nhöng ñeàu voâ hieäu. Ñeán khi sanh ra Sö, baø möøng laém, ñaët teân laø Kieân Cöông. Sö thieân tö dónh ngoä mieäng khoâng noùi lôøi aùc, aên khoâng thích thòt caù.

Nieân hieäu Höng Long thöù hai (1304), Ñieàu Ngöï (Nhaân Toâng) daïo ñi caùc nôi, phaù daâm töø (mieáu thôø thaàn khoâng chaùnh ñaùng) vaø ban phaùp döôïc, ñeán maïn soâng Nam Saùch. Sö ñeán leã baùi xin xuaát gia, naêm naøy Sö ñöôïc hai möôi moát tuoåi. Ñieàu Ngöï troâng thaáy baèng loøng noùi: “Keû naøy coù ñaïo nhaõn, sau aét laøm phaùp khí, vui veû töï ñeán ñaây.” Ngaøi beøn cho hieäu laø Thieän Lai, daãn veà lieâu Kyø Laân ôû Linh Sôn caïo toùc vaø thoï gôùi Sa-di. Ngaøi daïy ñeán tham vaán vôùi Hoøa thöôïng Taùnh Giaùc ôû Quyønh Quaùn. ÔÛ ñaây, Sö tìm ñuû caùch thöa hoûi maø khoâng ñöôïc khai ngoä. Sö töï ñoïc boä kinh Haûi Nhaõn (coù leõ kinh Laêng Nghieâm) ñeán baûy choã hoûi taâm vaø ñoaïn duï khaùch traàn ôû sau, xem ñi xem laïi nhieàu laàn, boãng nhieân Sö coù choã vaøo. Sö töø taï Hoøa thöôïng Taùnh Giaùc, trôû veà tham yeát vôùi Ñieàu Ngöï.

Gaëp luùc Ñieàu Ngöï thöôïng ñöôøng, Sö ra thöa hoûi lieàn ñöôïc tænh. Ñieàu Ngöï nhaän bieát beøn cho Sö theo haàu haï Ngaøi. Moät hoâm, Sö trình caû ba baøi tuïng, bò Ñieàu Ngöï cheâ caû. Sö thöa thænh maáy phen, Ñieàu Ngöï daïy phaûi töï tham. Sö vaøo phoøng ñaàu oùc naëng tróu, thöùc ñeán quaù nöûa ñeâm, troâng thaáy boâng ñeøn taøn ruïng xuoáng. Sö chôït ñaïi ngoä. Sö ñem choã ngoä trình leân Ñieàu Ngöï. Ngaøi thaàm nhaän aán khaû. Töø ñaây, Sö theä tu theo möôøi hai haïnh Ñaàu-ñaø (khoå haïnh).

Ñeán nieân hieäu Höng Long thöù möôøi ba (1305), Ñieàu Ngöï ñem Sö leân lieâu Kyø Laân cho thoï giôùi Tyø-kheo vaø giôùi Boà-taùt. Thaáy choã tham hoïc cuûa Sö ñaõ thaønh ñaït, Ñieàu Ngöï cho hieäu laø Phaùp Loa.

Naêm Höng Long thöù möôøi laêm, Sö ñöôïc hai möôi boán tuoåi, Ñieàu Ngöï truï ôû am Thieân Baûo Quan coù baûy taùm ngöôøi thò giaû maø Sö laø ñöùng ñaàu. Ñieàu Ngöï vì Sö giaûng Ñaïi Hueä Ngöõ Luïc. Ñeán thaùng naêm, Ñieàu Ngöï leân ôû am treân ñaûnh Ngoïa Vaân Phong. Ngaøy raèm laøm leã Boá-taùt (saùm hoái tuïng giôùi) xong, Ñieàu Ngöï ñuoåi moïi ngöôøi xuoáng, laáy y baùt vaø vieát taâm keä trao cho Sö daïy kheùo gìn giöõ.

Naêm Höng Long thöù möôøi saùu (1308) vaøo ngaøy muøng moät thaùng gieâng, Sö vaâng leänh Ñieàu Ngöï laøm leã noái phaùp truï trì taïi nhaø Cam Loà chuøa Sieâu Loaïi. Khai leã coù vua Anh Toâng vaø ñình thaàn ñeán döï. Ñieàu Ngöï leân ñaøn thuyeát phaùp roài nhöôøng choã cho Sö giaûng ñaïo. Leã xong, Ñieàu Ngöï ñaët Sö keá theá truï trì chuøa Sieâu Loaïi vaø laøm chuû sôn moân Yeân Töû, laø ñôøi thöù hai cuûa phaùi Truùc Laâm. Ñieàu Ngöï coøn trao cho Sö hôn hai traêm boä kinh söû vaø baûo Anh Toâng sung cuùng vaøo chuøa caû traêm khoaûnh ruoäng.

Thaùng möôøi moät naêm aáy (1308), Ñieàu Ngöï tòch, Sö phuïng maïng cung nghinh xaù-lôïi veà kinh ñoâ. Trôû veà nuùi, Sö soaïn laïi nhöõng baøi tuïng cuûa Ñieàu Ngöï luùc ôû Thaïch Thaát laøm thaønh quyeån Thaïch Thaát Mò Ngöõ.

Naêm Höng Long thöù möôøi chín (1311), Sö phuïng chieáu tieáp tuïc khaéc baûn Ñaïi Taïng Kinh. Sö giao Baûo Saùt laøm chuû vieäc naøy. Thaùng tö, Sö giaûng Truyeàn Ñaêng Luïc taïi chuøa Sieâu Loaïi. Sau ñoù Huyeàn Quang trình kieán giaûi, Sö ñeàu chaáp nhaän.

Naêm Höng Long thöù hai möôi moát (1313) vaøo thaùng chín, Sö phuïng chieáu ñeán chuøa Vónh Nghieâm ôû Löôïng Giang ñònh chöùc cho taêng ñoà. Chuùng taêng töø ñaây môùi coù soå boä, chính Sö laø ngöôøi caàm soå boä aáy. Luùc ñoù, Sö ñoä hôn moät ngaøn vò taêng. Veà sau cöù ba naêm moät laàn ñoä taêng nhö theá.

Naêm Ñaïi Khaùnh thöù tö (1317) ñôøi Traàn Minh Toâng, vaøo thaùng hai, Sö beänh naëng. Sö ñem y cuûa Ñieàu Ngöï vaø vieát baøi taâm keä trao cho Huyeàn Quang, phaùp khí vaø gaäy trao cho Caûnh Ngung, phaát töû trao cho Caûnh Huy, gaäy tre trao cho Hueä Quaùn, phaùp thô vaø phaùp cuï trao cho Hueä Nhieân, linh vaøng trao cho Haûi AÁn, söû vaøng trao cho Hueä Chuùc. Sau ít hoâm, beänh Sö ñöôïc laønh.

Nhöõng haøng Thaùi haäu, Coâng chuùa, Vöông coâng, quí khanh ñeàu thænh Sö truyeàn giôùi xuaát gia hoaëc giôùi Boà-taùt, cho ñeán vua Traàn Anh Toâng cuõng xem nhö ñeä töû. Hoï ñua nhau cuùng ñaát, vaøng, tieàn ñeå Sö laäp chuøa, ñuùc töôïng Phaät, in kinh quaù nhieàu, ñeán noãi Sö phaûi töï xin giaûm daàn nhöõng soá quyeân cuùng, thuyeàn cuûa vua caáp cho Sö tieän vieäc ñi laïi vaø veà kinh ñoâ, Sö cuõng töø choái khoâng nhaän.

Naêm ñaàu Khai Höïu (1329), ñôøi Traàn Hieán Toâng, Sö môû theâm caûnh Coân Sôn vaø Thanh Mai Sôn, laøm thaønh danh lam thaéng caûnh. Sö coù laøm baøi thô ñeà laø Luyeán Thanh Sôn:

AÂm: Sô saáu cuøng thu thuûy

Saøm nham laïc chieáu trung

Ngang ñaàu khaùn baát taän

Lai loä höïu truøng truøng.

Dòch: Thöa gaày laøn nöôùc vuùt,

Choùt voùt aùnh soi trong.

Ngaång ñaàu coi chaúng heát,

Ñöôøng tôùi laïi truøng truøng.

Traàn Tuaán Khaûi

Gaàn maõn ñôøi Sö, kieåm nhöõng coâng taùc Phaät söï: ñuùc töôïng Phaät keå caû lôùn vaø nhoû coù hôn moät ngaøn ba traêm (1300) vò; taïo ñaïi giaø-lam ñöôïc hai ngoâi; xaây thaùp ñöôïc naêm ngoïn; laäp taêng ñöôøng hôn hai traêm (200) sôû; ñoä taêng vaø ni hôn moät muoân naêm ngaøn (15.000) ngöôøi; in ñöôïc moät boä Ñaïi Taïng Kinh; ñeä töû ñaéc phaùp hôn ba ngaøn (3.000) ngöôøi; thaønh Ñaïi Phaùp sö coù saùu vò.

Naêm Khai Höïu thöù hai (1330) ngaøy muøng naêm thaùng hai, Sö phaùt beänh, trong hoäi giaûng kinh Hoa Nghieâm taïi An Laïc taøng vieän. Ñeán ngaøy möôøi moät thì beänh raát naëng. Ban ñeâm Huyeàn Quang ñöùng haàu, thaáy Sö nguû maø noùi ra tieáng: Hoàng! Hoàng!

Huyeàn Quang lieàn thöa:- Toân giaû noùi môù chaêng?

Sö ñaùp:- Nguû thì noùi môù, chaúng nguû thì chaúng noùi môù.

Huyeàn Quang:- Ñaâu theå nguû vôùi thöùc laø moät.

Sö baûo:- Nguû vôùi thöùc laø moät.

Huyeàn Quang:- Ñaâu theå beänh cuøng chaúng beänh laø moät?

Sö baûo:- Beänh cuõng chaúng coù can gì y, chaúng beänh cuõng chaúng can gì y.

Huyeàn Quang:- Taïi sao laïi coù tieáng noùi ra ngoaøi?

Sö baûo:- Nghe tieáng gioù thoåi caây thì theá naøo?

Huyeàn Quang:- Tieáng gioù thoåi caây, ngöôøi nghe chaúng laàm, trong khi nguû maø noùi môù thì deã laàm ngöôøi.

Sö baûo:- Ngöôøi ngu cuõng vaãn laàm tieáng gioù thoåi caây.

Huyeàn Quang:- Chæ moät beänh naøy ñeán cheát cuõng chaúng maïnh.

Sö beøn ñaïp. Huyeàn Quang lui ra.

Töø ñaây beänh laïi giaûm xuoáng. Ñeán ngaøy möôøi ba, Sö trôû veà vieän Quyønh Laâm nôi phöông tröôïng cuõ maø naèm. Ñeä töû caùc nôi doàn veà thöa hoûi xin keä. Sö vaãn ñoái ñaùp vaø tuøy ngöôøi cho keä khoâng bieát meät moûi.

Ñeán ngaøy muøng moät thaùng ba, Thöôïng hoaøng Traàn Minh Toâng ñích thaân ñeán thaêm beänh vaø goïi Thaùi y ñeán trò cho Sö.

Ñeán toái muøng ba beänh Sö trôû laïi naëng.

Huyeàn Quang thöa:- Xöa nay ñeán choã aáy, buoâng ñi laø toát hay naém laïi laø toát?

Sö baûo:- Thaûy ñeàu khoâng can heä.

Huyeàn Quang:- Khi thaûy ñeàu khoâng can heä thì theá naøo?

Sö baûo:- Tuøy xöù taùt-baø-ha.

Ñeä töû ñoàng ñeán thænh:- Ngöôøi xöa luùc saép tòch ñeàu coù ñeå keä daïy ñeä töû sao rieâng Thaày khoâng coù?

Sö quôû traùch hoï. Giaây laâu beøn ngoài daäy baûo ñem giaáy vieát laïi. Sö vieát moät baøi keä:

AÂm: Vaïn duyeân taøi ñoaïn nhaát thaân nhaøn,

Töù thaäp dö nieân moäng huyeãn gian.

Traân troïng chö nhaân höu taù vaán,

Na bieân phong nguyeät caùnh man khoan.

Dòch: Muoân duyeân caét ñöùt, moät thaân nhaøn,

Hôn boán möôi naêm giaác moäng traøng.

Nhaén baûo moïi ngöôøi thoâi chôù hoûi,

Beân kia traêng gioù roäng theânh thang.

Vieát xong, Sö neùm buùt, an nhieân thò tòch, thoï boán möôi baûy tuoåi. Ñeä töû theo lôøi phoù chuùc cuûa Sö, ñem nhuïc theå leân nhaäp thaùp taïi Thanh Mai Sôn.

Ñeán ngaøy möôøi moät thaùng ba, Thaùi thöôïng hoaøng ngöï buùt ban hieäu Sö laø TÒNH TRÍ TOÂN GIAÛ, thaùp teân VIEÂN THOÂNG, taëng möôøi löôïng vaøng ñeå xaây thaùp vaø ñeà moät baøi thi vaõn:

AÂm: Thuøy thuû traàn hoaøn dó lieãu duyeân,

Giaùc Hoaøng kim luõ ñaéc nhaân truyeàn.

Thanh Sôn maïn thaûo quan taøng lyù,

Bích thoï thaâm söông xaùc thueá thieàn.

Daï yeåm giaûng ñöôøng kim coå nguyeät,

Hieåu meâ tröôïng thaát höõu voâ yeân.

Töông ñaàu chaâm giôùi ta phi tích,

Traùc töïu ai chöông theá leä huyeàn.

Dòch: Ñaõ heát duyeân traàn thoõng tay ñi,

Giaùc Hoaøng kim tuyeán ñöôïc truyeàn y.

Thanh Sôn coû moïc che phaàn moä,

Caây bieác trong söông ñeå xaùc ve.

Ñeâm phuû giaûng ñöôøng traêng kim coå,

Ngaøy ngaøy tröôïng thaát khoùi môø che.

Thaân meán bieát bao, oâi! Luyeán tieác,

Nhôù coâng giaùo hoùa leä ñaày mi.

Nhöõng taùc phaåm cuûa Sö coøn löu truyeàn laïi coù:

- Ñoaïn saùch luïc.

- Tham thieàn chæ yeáu. (Thieàn ñaïo yeáu hoïc?)

- Kim Cöông ñaïo traøng ñaø-la-ni kinh.

- Taùn Phaùp Hoa kinh khoa soá.

- Baùt-nhaõ taâm kinh khoa.

- vaø moät baøi keä thò tòch…

GIAÛNG:

Sö teân thaät laø Ñoàng Kieân Cöông, sanh naêm Thieäu Baûo thöù saùu (1284) ngaøy muøng baûy thaùng naêm, queâ laøng Cöûu La, phuû Nam Saùch, tænh Haûi Döông. Cha laø Ñoàng Thuaàn Maäu, meï laø Vuõ Töø Cöùu. Tröôùc khi sanh Sö, thaân maãu naèm moäng thaáy coù ngöôøi trao cho thanh thaàn kieám, baø thích laém nhaän laáy. Töø ñoù, baø bieát coù thai. Vì tröôùc kia baø sanh lieàn taùm ngöôøi con gaùi neân chaùn ngaùn, phen naøy baø coá tình uoáng thuoác phaù thai, nhöng ñeàu voâ hieäu. Ñeán khi sanh ra Sö, baø möøng laém, ñaët teân laø Kieân Cöông. Sö thieân tö dónh ngoä, mieäng khoâng noùi lôøi aùc, aên khoâng thích thòt caù.

Qua ñoaïn tieåu söû naøy, chuùng ta thaáy ngaøi Phaùp Loa ñaõ coù chuûng töû laønh nhieàu ñôøi, cho neân khi sanh ra coù nhöõng ñaëc ñieåm khaùc hôn ngöôøi thöôøng, nhaát laø luùc coøn beù khoâng noùi lôøi aùc, khoâng aên thòt caù, töùc laø chay laït.

Nieân hieäu Höng Long thöù möôøi hai (1304), Ñieàu Ngöï (Nhaân Toâng) daïo ñi caùc nôi, phaù daâm töø (mieáu thôø thaàn khoâng chaùnh ñaùng) vaø ban phaùp döôïc, ñeán maïn soâng Nam Saùch. Sö ñeán leã baùi xin xuaát gia, naêm naøy Sö ñöôïc hai möôi moát tuoåi. Ñieàu Ngöï troâng thaáy baèng loøng noùi: “Keû naøy coù ñaïo nhaõn, sau aét laøm phaùp khí, vui veû töï ñeán ñaây.” Ngaøi beøn cho hieäu laø Thieän Lai, daãn veà lieâu Kyø Laân ôû Linh Sôn caïo toùc vaø thoï giôùi Sa-di.

Ñieàu Ngöï cho hieäu laø Thieän Lai gioáng nhö ngaøy xöa, khi vò naøo coù chuûng töû laønh ñeán xin Phaät xuaát gia, Phaät lieàn goïi “Thieän lai Tyø-kheo” töùc thì raâu toùc ruïng heát. Coøn ôû ñaây Ñieàu Ngöï daãn Thieän Lai veà lieâu caïo toùc vaø cho thoï giôùi Sa-di.

Ngaøi daïy ñeán tham vaán vôùi Hoøa thöôïng Taùnh Giaùc ôû Quyønh Quaùn. ÔÛ ñaây, Sö tìm ñuû caùch thöa hoûi maø khoâng ñöôïc khai ngoä. Sö töï ñoïc boä kinh Haûi Nhaõn (coù leõ kinh Laêng Nghieâm) ñeán baûy choã hoûi taâm vaø ñoaïn duï khaùch traàn ôû sau, xem ñi xem laïi nhieàu laàn, boãng nhieân Sö coù choã vaøo. Sö töø taï Hoøa thöôïng Taùnh Giaùc, trôû veà tham yeát vôùi Ñieàu Ngöï.

Kinh Haûi Nhaõn naèm trong Ñaïi taïng beân phaàn Maät toâng, nhöng ñoái chieáu laïi laø kinh Thuû Laêng Nghieâm. Ngaøy xöa luùc chuùng toâi ôû chuøa Phaät Quang, khi hoïc kinh Laêng Nghieâm, ñeán ñoaïn baûy choã hoûi taâm vaø duï khaùch traàn, chuùng toâi rôi nöôùc maét.

Trong ñoaïn baûy choã hoûi taâm, Phaät hoûi A-nan:

- OÂng laáy caùi gì ñeå thaáy, laáy caùi gì ñeå haâm moä?

A-nan thöa:- Con laáy maét ñeå thaáy vaø duøng taâm haâm moä.

Phaät hoûi:- Maét ôû ñaâu?

A-nan traû lôøi deã daøng:- Maét ôû treân maët.

Phaät hoûi:- Taâm ôû ñaâu?

A-nan traû lôøi baûy phen maø Phaät khoâng thöøa nhaän, ñoù goïi laø Thaát xöù tröng taâm.

Ñeán ñoaïn sau ñöùc Phaät noùi veà duï khaùch traàn. Phaät muoán chæ noäi taâm chuùng ta coù chia ra hai loaïi: chaân taâm vaø voïng taâm. Chaân taâm thì haèng höõu thöôøng nhieân, khoâng bieán ñoåi, coøn voïng taâm thì sanh dieät lieân mieân, chôït coù chôït khoâng. Song chuùng ta khoâng bieát ñöôïc chaân taâm, chæ baùm vaøo voïng taâm cho ñoù laø taâm mình thaät. Theá neân ñöùc Phaät môùi duøng thí duï khaùch traàn. Nhö coù ngöôøi chuû nhaø cho khaùch nghæ troï qua ñeâm, saùng laïi khaùch ra ñi. Vaäy khaùch coù ñeán roài ra ñi, coøn ngöôøi chuû nhaø thì luoân luoân ôû taïi choã. Cuõng vaäy, voïng taâm gioáng ngöôøi khaùch ñeán roài ñi, coøn chaân taâm nhö ngöôøi chuû thöôøng ôû, khoâng vaéng maët bao giôø.

Thí duï thöù hai laø traàn, töùc laø buïi. Buoåi saùng maët trôøi leân, qua keõ hôû trong nhaø coù laøn aùnh saùng chieáu vaøo, chuùng ta nhìn kyõ trong khoaûng hö khoâng coù aùnh saùng thaáy raát nhieàu haït buïi di ñoäng laêng xaêng, ñoù laø traàn. Buïi di ñoäng laêng xaêng nhöng khoaûng hö khoâng trong nhaø khoâng di ñoäng, khoâng ñoåi dôøi. Buïi duï cho voïng taâm, coøn hö khoâng trong nhaø duï cho chaân taâm. Vaäy chaân taâm khoâng ñoåi dôøi, coøn voïng taâm luoân luoân dôøi ñoåi.

Töø hai ví duï khaùch traàn, phaûi hieåu raèng nôi chuùng ta coù caùi chaân thaät baát sanh baát dieät maø chuùng ta queân, laïi nhaän caùi sanh dieät laøm taâm mình, vì vaäy chuùng ta phaûi luaân hoài sanh töû!

Ngaøi Phaùp Loa ñoïc tôùi ñoaïn naøy nghieàn ngaãm naêm ba phen, boãng nhieân coù choã vaøo, töùc laø nhaän ñöôïc mình coù caùi chaân thaät vaø khoâng coøn bò keït trong töôùng hö voïng nöõa. Ngaøi töø taï Hoøa thöôïng Taùnh Giaùc, trôû veà tham yeát vôùi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng.

Gaëp luùc Ñieàu Ngöï thöôïng ñöôøng, Sö ra thöa hoûi lieàn ñöôïc tænh. Ñieàu Ngöï nhaän bieát beøn cho Sö theo haàu haï Ngaøi. Moät hoâm, Sö trình caû ba baøi tuïng, bò Ñieàu Ngöï cheâ caû. Sö thöa thænh maáy phen, Ñieàu Ngöï daïy phaûi töï tham. Sö vaøo phoøng ñaàu oùc naëng tróu, thöùc ñeán quaù nöûa ñeâm, troâng thaáy boâng ñeøn taøn ruïng xuoáng, Sö chôït ñaïi ngoä. Sö ñem choã ngoä trình leân Ñieàu Ngöï. Ngaøi thaàm nhaän aán khaû. Töø ñaây, Sö theä tu theo möôøi hai haïnh ñaàu-ñaø (khoå haïnh).

Ngaøi töï tham cöùu, ñeán quaù nöûa ñeâm, khi thaáy boâng ñeøn taøn rôi xuoáng, lieàn ñöôïc tænh giaùc. Ngaøi trình choã ngoä, Ñieàu Ngöï aán khaû. Töø ñoù veà sau Ngaøi nguyeän troïn ñôøi tu theo khoå haïnh (haïnh ñaàu-ñaø).

Thuôû nhoû ôû gia ñình Ngaøi teân laø Kieân Cöông, khi gaëp Ñieàu Ngöï xin xuaát gia, Ñieàu Ngöï goïi laø Thieän Lai. Ñeán khi thaáy Ngaøi ngoä ñaïo, ñuû tö caùch laøm lôïi ích cho chuùng sanh, Ñieàu Ngöï cho hieäu laø Phaùp Loa. Chöõ Loa coù nghóa laø con oác lôùn, moãi khi coù tieäc leã ngöôøi ta duøng con oác ñeå thoåi gioáng nhö caùi tuø vaø, ñeå cho taát caû bieát hieäu lònh maø tuï ñeán. Nhö vaäy Phaùp Loa laø caùi loa thoåi ra chaùnh phaùp.

Naêm Höng Long thöù möôøi laêm (1307), Sö ñöôïc hai möôi boán tuoåi, Ñieàu Ngöï truï ôû am Thieân Baûo Quan coù baûy taùm ngöôøi thò giaû maø Sö laø ñöùng ñaàu. Ñieàu Ngöï vì Sö giaûng Ñaïi Hueä Ngöõ Luïc. Ñeán thaùng naêm, Ñieàu Ngöï leân ôû am treân ñaûnh Ngoïa Vaân Phong. Ngaøy raèm laøm leã Boá-taùt (saùm hoái tuïng giôùi) xong, Ñieàu Ngöï ñuoåi moïi ngöôøi xuoáng, laáy y baùt vaø vieát taâm keä trao cho Sö daïy kheùo gìn giöõ.

Naêm hai möôi boán tuoåi Ngaøi ñöôïc Ñieàu Ngöï truyeàn phaùp vaø taâm keä.

Naêm hai möôi laêm tuoåi Ngaøi noái phaùp truï trì vaø ñieàu khieån caû Giaùo hoäi. Ngöôøi xöa môùi hai möôi maáy tuoåi ñaõ laõnh troïng traùch. Coøn chuùng ta ngaøy nay treân ba möôi tuoåi maø chöa daùm nhaän traùch nhieäm, thaät laø quaù nhuùt nhaùt.

Nhöõng baøi keä tuïng cuûa Ñieàu Ngöï, Ngaøi keát taäp laïi thaønh boä saùch ñeå teân laø Thaïch Thaát Mò Ngöõ, töùc laø nhöõng lôøi noùi môù trong thaát ñaù. Thöôøng chuùng ta nghó lôøi Phaät, lôøi caùc baäc Toân tuùc laø lôøi vaøng ngoïc. Nhöng ñoái vôùi Thieàn sö, nhöõng lôøi giaûng daïy noùi ñoâng noùi taây laø phöông tieän ñaùnh thöùc ngöôøi meâ. Laø lôøi noùi thì khoâng coù thaät, chæ tuøy duyeân tuøy caûnh, neân coi nhö noùi môù, khoâng coù giaù trò thaät.

Naêm Höng Long thöù hai möôi moát (1313) vaøo thaùng chín, Sö phuïng chieáu ñeán chuøa Vónh Nghieâm ôû Löôïng Giang ñònh chöùc cho taêng ñoà. Chuùng taêng töø ñaây môùi coù soå boä, chính Sö laø ngöôøi caàm soå boä aáy. Luùc ñoù Sö ñoä hôn moät ngaøn vò taêng. Veà sau cöù ba naêm moät laàn ñoä taêng nhö theá.

Moãi ba naêm Ngaøi ñoä taêng moät laàn: Laøm soå boä, ñònh chöùc taêng ñoà, moãi laàn ñoä hôn ngaøn vò taêng.

Naêm Ñaïi Khaùnh thöù tö (1317), ñôøi Traàn Minh Toâng, vaøo thaùng hai, Sö beänh naëng. Sö ñem y cuûa Ñieàu Ngöï vaø vieát baøi taâm keä trao cho Huyeàn Quang, phaùp khí vaø gaäy trao cho Caûnh Ngung, phaát töû trao cho Caûnh Huy, gaäy tre trao cho Hueä Quaùn, phaùp thô vaø phaùp cuï trao cho Hueä Nhieân, linh vaøng trao cho Haûi AÁn, söû vaøng trao cho Hueä Chuùc. Sau ít hoâm, beänh Sö ñöôïc laønh.

Ngaøi beänh naëng töôûng saép tòch, neân trao y vaø taâm keä cho Huyeàn Quang vaø trao nhieàu vaät duïng khaùc cho caùc ñeä töû. Nhöng sau ñoù Ngaøi laønh beänh.

Ñaây laø tinh thaàn ñaàu-ñaø Ngaøi ñaõ phaùt nguyeän khi tröôùc.

AÂm: Sô saáu cuøng thu thuûy,

Saøm nham laïc chieáu trung.

Ngang ñaàu khaùn baát taän,

Lai loä höïu truøng truøng.

Dòch: Thöa gaày laøn nöôùc vuùt,

Choùt voùt aùnh soi trong.

Ngaång ñaàu coi chaúng heát,

Ñöôøng tôùi laïi truøng truøng.

Traàn Tuaán Khaûi

Coù leân Thanh Mai Sôn, chuùng ta thaáy baøi thô naøy raát laø thích hôïp.

Thöa gaày laøn nöôùc vuùt,

Choùt voùt aùnh soi trong.

Thanh Mai Sôn laø nôi coù nhieàu caây coái, aùnh traêng soi roïi trong nhöõng voøm caây.

Ngaång ñaàu coi chaúng heát,

Ñöôøng tôùi laïi truøng truøng.

Ngöôùc ñaàu nhìn noù khoâng cuøng taän. Coù nhieàu loái ñeå tieán leân treân ñoù raát laø thích thuù.

Gaàn maõn ñôøi Sö, kieåm nhöõng coâng taùc Phaät söï: Ñuùc töôïng Phaät keå caû lôùn vaø nhoû coù hôn moät ngaøn ba traêm (1.300) vò; taïo ñaïi giaø-lam ñöôïc hai ngoâi; xaây thaùp ñöôïc naêm ngoïn; laäp taêng ñöôøng hôn hai traêm (200) sôû; ñoä taêng vaø ni hôn moät muoân naêm ngaøn (15.000) ngöôøi; in ñöôïc moät boä Ñaïi Taïng Kinh; ñeä töû ñaéc phaùp hôn ba ngaøn (3.000) ngöôøi; thaønh Ñaïi Phaùp sö coù saùu vò.

Ngöôøi xöa thaáu toät nguoàn taâm, khoâng maéc keït ôû nhöõng ñoái ñaõi, nhöõng hö giaû, nhöng Phaät söï caùc ngaøi laøm khoâng chaùn moûi. Chuùng ta ngaøy nay coù beänh nghe noùi tu thieàn khoâng coøn dính maéc danh lôïi thì khoâng muoán laøm gì caû, chæ muoán aån trong non trong nuùi. Coøn ai ra laøm Phaät söï thì noùi laø ham danh ham lôïi. Ñoù laø caùi nhìn thieån caän. Ngaøi Qui Sôn coù noùi:

Thaät teá lyù ñòa baát thoï nhaát traàn,

Vaïn haïnh moân trung baát xaû nhaát phaùp.

Nghóa laø: Treân choã thaät teá, khoâng coù dính moät maûy buïi, vì choã ñoù khoâng coøn ñoái ñaõi. Nhöng treân cöûa Phaät söï, khoâng boû moät vieäc naøo, ñoù laø thaáy toät. Neáu chaáp moät beân choã thaät teá khoâng laøm gì caû, khi coù ai laøm vieäc gì cho laø söï töôùng, ñoù laø chaáp hình thöùc, laø thaáy noâng caïn. Theá neân thaáy ngöôøi laøm ñöôïc vieäc chôù coù cöôøi cheâ, maø phaûi hieåu treân Phaät söï vieäc naøo laøm ñöôïc thì cöù laøm, coøn choã cöùu kính thì khoâng coù hai.

Huyeàn Quang lieàn thöa:- Toân giaû noùi môù chaêng?

Sö ñaùp:- Nguû thì noùi môù, chaúng nguû thì chaúng noùi môù.

Huyeàn Quang:- Ñaâu theå nguû vôùi thöùc laø moät.

Sö baûo:- Nguû vôùi thöùc laø moät.

Huyeàn Quang:- Ñaâu theå beänh cuøng chaúng beänh laø moät?

Sö baûo:- Beänh cuõng chaúng coù can gì y, chaúng beänh cuõng chaúng can gì y.

Huyeàn Quang:- Taïi sao laïi coù tieáng noùi ra ngoaøi?

Sö baûo:- Nghe tieáng gioù thoåi caây thì theá naøo?

Huyeàn Quang:- Tieáng gioù thoåi caây, ngöôøi nghe chaúng laàm, trong khi nguû maø noùi môù thì deã laàm ngöôøi.

Sö baûo:- Ngöôøi ngu cuõng vaãn laàm tieáng gioù thoåi caây.

Huyeàn Quang:- Chæ moät beänh naøy ñeán cheát cuõng chaúng maïnh.

Sö beøn ñaïp. Huyeàn Quang lui ra.

Töø ñaây beänh laïi giaûm xuoáng. Ñeán ngaøy möôøi ba Sö trôû veà vieän Quyønh Laâm nôi phöông tröôïng cuõ maø naèm. Ñeä töû caùc nôi doàn veà thöa hoûi xin keä. Sö vaãn ñoái ñaùp vaø tuøy ngöôøi cho keä khoâng bieát meät moûi.

Ñoïc ñoaïn naøy coù moät ít dòch giaû cho raèng ngaøi Huyeàn Quang hay hôn ngaøi Phaùp Loa. Ngaøi Phaùp Loa bò Huyeàn Quang hoûi moät hoài giaän quaù ñaïp moät caùi. Vaäy ngaøi Phaùp Loa khoâng tôùi ñaâu, chæ Huyeàn Quang laø cao sieâu. Hieåu nhö vaäy thaät laø toäi loãi, thaät quaù leäch laïc.

Nay chuùng toâi giaûi thích veà söï ñoái ñaùp giöõa hai thaày troø. Khi ngaøi Phaùp Loa nguû coù thoát ra nhöõng tieáng: Hoàng! Hoàng!

Huyeàn Quang môùi hoûi: Toân giaû noùi môù chaêng?

Khi nguû Ngaøi noùi “Hoàng, Hoàng”, coù phaûi laø Ngaøi noùi môù chaêng?

Phaùp Loa ñaùp: Nguû thì noùi môù, chaúng nguû thì chaúng noùi môù. YÙ noùi neáu Ngaøi nguû töùc laø meâ thì coù môù, coøn khoâng meâ thì ñaâu coù môù.

Huyeàn Quang hoûi: Ñaâu theå nguû vôùi thöùc laø moät.

Phaùp Loa baûo: Nguû vôùi thöùc laø moät.

Khi chuùng ta tu chöa ñeán nôi ñeán choán thì nguû khaùc, thöùc khaùc. Neáu tu ñeán nôi roài thì nguû thöùc khoâng hai. Taïi sao? Nhö ngöôøi môùi ñi tu, khi coøn ôû theá gian aên maën tieäc tuøng vôùi thieân haï, nhöng vì môùi ñi tu ñoä naêm thaùng baûy thaùng neân khi thöùc thì nhôù giöõ giôùi cöõ maën, cöõ röôïu, ñeán luùc nguû laïi thaáy aên maën uoáng röôïu nhö ngöôøi theá gian. Nhö vaäy nguû vaø thöùc laø hai ñoái vôùi ngöôøi môùi tu. Neáu tieán leân chuùt nöõa, tu ñöôïc naêm naêm möôøi naêm, coi nhö aên chay thuaàn thuïc, khi nguû moäng thaáy ngöôøi môøi tieäc tuøng doïn röôïu vaø thöùc aên maën, thì luùc ñoù noùi: Khoâng, toâi aên chay, khoâng aên maën, khoâng uoáng röôïu. Vì mình ñaõ thuaàn, cho neân luùc thöùc cuõng nhö luùc nguû ñeàu khoâng coù khaùc. Ñoù laø noùi thuaàn thuïc veà hình thöùc.

Neáu thuaàn thuïc ñeán choã cöùu kính thì nguû vaø thöùc khoâng hai, nghóa laø khi thöùc ôû trong tænh saùng, thì khi nguû cuõng ôû trong tænh saùng. Nhö trong kinh thöôøng noùi, caùc vò A-la-haùn khoâng coù nguû, vì caùc ngaøi naèm nghæ cuõng tænh saùng nhö luùc caùc ngaøi thöùc. Coøn chuùng ta hieän giôø naèm thì meâ ngay, môû maét thì tænh, naèm xuoáng laø meâ, neân nguû thöùc thaønh hai. Nguû thöùc khoâng hai laø khi khoâng coøn meâ nöõa, chæ naèm nghæ an thaàn cho tænh saùng thoâi.

ÔÛ ñaây ngaøi Phaùp Loa xaùc nhaän: Nguû vôùi thöùc laø moät.

Ngaøi Huyeàn Quang noùi: Ñaâu theå beänh cuøng chaúng beänh laø moät?

Neáu nguû vôùi thöùc laø moät, thì beänh vaø maïnh cuõng laø moät sao? Nhö chuùng ta hieän giôø khi maïnh thì vui cöôøi, khi beänh thì reân ræ, laøm sao laø moät ñöôïc. Nhöng vôùi ngöôøi ñaït ñaïo, khi ñau lieàn bieát coù caùi khoâng ñau, nhö vaäy beänh vaø maïnh cuõng laø moät. Ngaøi khoâng noùi moät maø noùi: Beänh cuõng chaúng coù can gì y, chaúng beänh cuõng chaúng can gì y. Caâu traû lôøi raát hay. Beänh laø thaân beänh, töù ñaïi beänh coøn caùi kia khoâng beänh, cho neân khoâng can gì y. khi maïnh thì tôùi lui hoaït ñoäng, nhöng caùi kia khoâng bò dính maéc gì caû, cho neân chaúng beänh cuõng chaúng can gì y.

Huyeàn Quang hoûi: Taïi sao laïi coù tieáng noùi ra ngoaøi? Neáu khoâng can gì y, taïi sao laïi noùi môù, töùc laø coù tieáng noùi ra ngoaøi?

Phaùp Loa baûo: Nghe tieáng gioù thoåi caây thì theá naøo? Cuõng nhö gioù thoåi qua caây nghe coù tieáng ñoäng, nhö chuùng ta ôû treân röøng thoâng, gioù thoåi laù thoâng reo. Ngöôøi beänh khi thôû ra coù tieáng ñoäng cuõng gioáng nhö tieáng gioù thoåi ngoaøi caây, coù gì khaùc ñaâu.

Huyeàn Quang noùi: Tieáng gioù thoåi caây, ngöôøi nghe chaúng laàm, trong khi nguû maø noùi môù thì deã laàm ngöôøi. Nghe gioù thoåi caây, bieát tieáng gioù thoåi caây, nhöng khi nguû thoát ra nhöõng tieáng laøm ngöôøi laàm töôûng muoán noùi caùi gì.

Phaùp Loa baûo: Ngöôøi ngu cuõng vaãn laàm tieáng gioù thoåi caây. Nhö khi chuùng ta ñang ôû trong thaát, gioù thoåi laù thoâng khua raøo raøo töôûng nhö möa tôùi, cuõng laø laàm vaäy.

Huyeàn Quang noùi: Chæ moät beänh naøy ñeán cheát cuõng chaúng maïnh. Töùc laø beänh cuûa thaày ñeán cheát cuõng chaúng maïnh.

Ñaây laø lôøi khen hay cheâ? Ñoái vôùi trong ñaïo, lôøi noùi ñoù laø khen, cho neân ngaøi Phaùp Loa môùi laáy chaân ñaïp, ngaøi Huyeàn Quang lui ra, ñoù laø moät hình aûnh ñeïp voâ cuøng. Nhöng ngöôøi sau khoâng hieåu töôûng ngaøi Huyeàn Quang cheâ ngaøi Phaùp Loa: chæ moät beänh naøy ñeán cheát cuõng chaúng maïnh, neân ngaøi Phaùp Loa giaän ñaïp moät caùi. Hieåu nhö vaäy laø sai laàm.

Nhôù laïi ngaøy xöa khi ñöùc Phaät nhaäp Nieát-baøn, ngaøi Ca-dieáp ñang ôû xa, neân khoâng coù maët khi nhuïc thaân Phaät ñöôïc ñaët vaøo kim quan chôø ngaøy traø-tyø. Ngaøi Ca-dieáp hay tin Phaät nieát-baøn môùi daãn ñoà chuùng ñi veà, nhieãu kim quan Phaät ba voøng roài ñaûnh leã. Khi aáy hai baøn chaân Phaät duoãi ra khoûi kim quan, ngaøi Ca-dieáp quì xuoáng naém baøn chaân Phaät, ñoù laø hình aûnh truyeàn taâm trong giôø phuùt cuoái cuøng.

Ñeán ngaøi Thanh Nguyeân Haønh Tö sai Hy Thieân ñem thô sang Thieàn sö Hoaøi Nhöôïng:

- Ngöôi ñem thô xong veà nhanh, ta seõ cho chieác buùa nhoû ñeå leân ôû nuùi.

Hy Thieân ñem thô xong veà, thöa:

- Hoøa thöôïng höùa cho chieác buùa, con xin nhaän buùa ñeå ôû nuùi.

Ngaøi Thanh Nguyeân lieàn duoãi chaân ra, Hy Thieân ñaûnh leã, veà truï ôû nuùi. Duoãi chaân ra laø truyeàn cho moät caùi gì, chôù khoâng phaûi laø giaän. Nghóa laø vieäc cuûa ngöôøi troø ñaõ xong, thaày trao cho caùi naøy ñeå troø an oån tu haønh, trao baèng caùch laø duoãi chaân. Ngöôøi troø hieåu, lieàn ñaûnh leã, nhö vaäy laø thaày troø thoâng caûm.

Coøn ôû ñaây qua caâu noùi cuûa ngaøi Huyeàn Quang: Chæ moät beänh naøy ñeán cheát cuõng chaúng maïnh. Beänh naøy laø beänh gì? Töùc laø beänh noùi roõ soáng cheát khoâng hai, hay laø beänh vaø khoâng beänh khoâng hai, nguû vaø thöùc khoâng hai. Beänh naøy tôùi cheát cuõng khoâng maïnh, töùc laø khoâng bao giôø queân. Ñoù laø lôøi khen, lôøi taùn thaùn vò thaày ñaõ ñöôïc moät caùi chöa bao giôø ñoåi thay, chöa bao giôø sanh dieät. Ngöôøi hoïc troø caûm thoâng ñöôïc lôøi noùi cuûa thaày, cho neân thaày môùi duoãi chaân ra. Ngöôøi hoïc troø lieàn xaù roài lui. Ñoù laø thaày troø thoâng caûm chôù ñaâu coù giaän. Theá maø noùi thaày giaän ñaïp cho moät caùi, thaønh ra raát laø phaøm tuïc, choã naøy chuùng ta caàn phaûi hieåu thaät roõ ñeå khoûi laàm laãn.

Beänh caøng ngaøy caøng traàm troïng, nhöng khi coù ai xin keä Ngaøi vaãn luoân luoân vieát keä cho khoâng bieát meät moûi.

Ñeán ngaøy muøng moät thaùng ba, Thöôïng hoaøng Traàn Minh Toâng ñích thaân ñeán thaêm beänh vaø goïi Thaùi y ñeán trò cho Sö.

Ñeán toái muøng ba beänh Sö trôû laïi naëng.

Huyeàn Quang thöa:- Xöa nay ñeán choã aáy, buoâng ñi laø toát hay naém laïi laø toát?

Sö baûo:- Thaûy ñeàu khoâng can heä.

Huyeàn Quang:- Khi thaûy ñeàu khoâng can heä thì theá naøo?

Sö baûo:- Tuøy xöù taùt-baø-ha.

Buoâng laø toát hay naém laø toát? Töùc laø muoán thöû vò thaày coi luùc meät moûi nhö theá naøo?

Ngaøi baûo: Thaûy ñeàu khoâng can heä.

Buoâng naém laø hai beân, khoâng coù dính daùng gì vôùi caùi chaân thaät. Khi thaûy ñeàu khoâng can heä thì theá naøo?

Ngaøi baûo: Tuøy xöù taùt-baø-ha. Caâu ñaùp thaät hay ñaùo ñeå. Tuøy nôi maø theânh thang, khoâng coù dính maéc chi caû.

Ñeä töû ñoàng ñeán thænh:

- Ngöôøi xöa luùc saép tòch ñeàu coù ñeå keä daïy ñeä töû, sao rieâng Thaày khoâng coù?

Sö quôû traùch hoï. Giaây laâu beøn ngoài daäy baûo ñem giaáy vieát laïi. Sö vieát moät baøi keä:

Vaïn duyeân taøi ñoaïn nhaát thaân nhaøn,

Töù thaäp dö nieân moäng huyeãn gian.

Traân troïng chö nhaân höu taù vaán,

Na bieân phong nguyeät caùnh man khoan.

Dòch: Muoân duyeân caét ñöùt, moät thaân nhaøn,

Hôn boán möôi naêm giaác moäng traøng.

Nhaén baûo moïi ngöôøi thoâi chôù hoûi,

Beân kia traêng gioù roäng theânh thang.

Ñoïc baøi keä naøy chuùng ta caûm thaáy vui laây vôùi Ngaøi.

Muoân duyeân caét ñöùt moät thaân nhaøn. Caét ñöùt ñöôïc muoân duyeân thaät thaûnh thôi voâ cuøng, coù gì ñaâu maø lo sôï.

Hôn boán möôi naêm giaác moäng traøng. Hôn boán möôi naêm, vì Ngaøi thoï ñöôïc boán möôi baûy tuoåi, chæ laø giaác moäng daøi thoâi.

Nhaén baûo moïi ngöôøi thoâi chôù hoûi. Khuyeân caùc oâng ñöøng hoûi toâi chi nöõa.

Beân kia traêng gioù roäng theânh thang. Khi nhaém maét roài, caû moät baàu trôøi traêng trong gioù maùt meânh moâng, ñaâu coù gì phaûi lo buoàn, hoûi han chi cho baän. Ra ñi nhö vaäy thaät thaûnh thôi bieát maáy.

Vieát xong, Sö neùm buùt, an nhieân thò tòch, thoï boán möôi baûy tuoåi. Ñeä töû theo lôøi phoù chuùc cuûa Sö, ñem nhuïc theå leân nhaäp thaùp taïi Thanh Mai Sôn.

Chuùng toâi coù leân Thanh Mai Sôn vieáng thaùp cuûa Ngaøi, ñoù laø chaân thaùp, vì trong thaùp coù nhuïc theå cuûa Ngaøi.

Ñeán ngaøy möôøi moät thaùng ba, Thaùi thöôïng hoaøng ngöï buùt ban hieäu Sö laø Tònh Trí Toân Giaû, thaùp teân Vieân Thoâng, taëng möôøi löôïng vaøng ñeå xaây thaùp vaø ñeà moät baøi thi vaõn:

Thuøy thuû traàn hoaøn dó lieãu duyeân,

Giaùc Hoaøng kim luõ ñaéc nhaân truyeàn.

Thanh Sôn maïn thaûo quan taøng lyù,

Bích thoï thaâm söông xaùc thueá thieàn.

Daï yeåm giaûng ñöôøng kim coå nguyeät,

Hieåu meâ tröôïng thaát höõu voâ yeân.

Töông ñaàu chaâm giôùi ta phi tích,

Traùc töïu ai chöông theá leä huyeàn.

Dòch: Ñaõ heát duyeân traàn thoõng tay ñi,

Giaùc Hoaøng kim tuyeán ñöôïc truyeàn y.

Thanh Sôn coû moïc che phaàn moä,

Caây bieác trong söông ñeå xaùc ve.

Ñeâm phuû giaûng ñöôøng traêng kim coå,

Ngaøy ngaøy tröôïng thaát khoùi môø che.

Thaân meán bieát bao, oâi! Luyeán tieác,

Nhôù coâng giaùo hoùa leä ñaày mi.

Baøi thi vaõn cuûa Thaùi thöôïng hoaøng thaät laø hay.

Ñaõ heát duyeân traàn thoõng tay ñi.

Duyeân traàn ñaõ heát thì buoâng tay maø ñi, khoâng coù gì baän bòu.

Giaùc Hoaøng kim tuyeán ñöôïc truyeàn y.

Ngaøi ñöôïc Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng truyeàn y kim tuyeán.

Thanh Sôn coû moïc che phaàn moä.

Thaùp cuûa Ngaøi ôû Thanh Mai Sôn, coû moïc che laàn laàn.

Caây bieác trong söông ñeå xaùc ve.

Trong söông maáy con ve saàu loät xaùc treân caây xanh.

Ñeâm phuû giaûng ñöôøng traêng kim coå.

Ñeâm ñeán aùnh traêng phuû giaûng ñöôøng nôi Ngaøi haèng thuyeát phaùp.

Ngaøy ngaøy tröôïng thaát khoùi môø che.

Ban ngaøy khoùi môø che khuaát thaát moät tröôïng cuûa Ngaøi.

Thaân meán bieát bao, oâi! Luyeán tieác.

Thöông laém, oâi luyeán tieác bieát bao!

Nhôù coâng giaùo hoùa leä ñaày mi.

Nhôù coâng ôn giaùo hoùa cuûa Ngaøi maø leä traøn mi.

Ñaây laø baøi thô cuûa Thaùi thöôïng hoaøng taùn thaùn coâng ôn ngaøi Phaùp Loa vaø toû loøng thöông meán luyeán tieác Ngaøi.

Nhöõng taùc phaåm cuûa Sö coøn löu truyeàn laïi coù:

- Ñoaïn saùch Luïc.

- Tham Thieàn Chæ Yeáu. (Thieàn Ñaïo Yeáu Hoïc?)

- Kim Cöông Ñaïo Traøng Ñaø-la-ni Kinh.

- Taùn Phaùp Hoa Kinh Khoa Soá.

- Baùt-nhaõ Taâm Kinh Khoa.

- Vaø moät baøi keä thò tòch…

Hoïc qua ngaøi Phaùp Loa, chuùng ta coù theå toaùt yeáu moät vaøi ñieåm cho deã nhôù.

So vôùi caùc Thieàn sö, ngaøi Phaùp Loa tòch sôùm nhaát, luùc boán möôi baûy tuoåi, lyù do laø vì khi coøn trong baøo thai, meï uoáng thuoác phaù thai. Ñoù laø côù ñeå baøo thai phaûi suy yeáu, neân tuoåi thoï cuûa Ngaøi khoâng daøi. Tuy tuoåi thoï ngaén nhöng vieäc laøm cuûa Ngaøi quaù nhieàu, ngöôøi soáng taùm möôi tuoåi chöa chaéc baèng ñöôïc.

Naêm hai möôi boán tuoåi Ngaøi ñaõ ngoä ñaïo, ñöôïc truyeàn y baùt vaø taâm keä, ñeán hai möôi laêm tuoåi laõnh ñaïo caû Giaùo hoäi, laøm chuû sôn moân Yeân Töû, ñôøi thöù hai cuûa phaùi Truùc Laâm. Chæ trong hai möôi naêm, Ngaøi laøm ñöôïc khoâng bieát bao nhieâu coâng taùc: Ñoä Taêng Ni tu hôn möôøi laêm ngaøn ngöôøi, ñoä Phaät töû thì nhieàu voâ soá khoù maø ñeám heát, khaéc baûn in Ñaïi Taïng Kinh, caát chuøa ñaép töôïng, laøm nhöõng Phaät söï raát nhieàu. Nhöng ñieåm raát quí kính laø Ngaøi ngoä ñöôïc Taâm toâng, tu theo thieàn ñöôïc yeáu chæ cao ñeïp vaø sieâu thoaùt. Tuy ngoä Taâm toâng maø Ngaøi khoâng queân laøm nhöõng vieäc nhö giaûng kinh, truyeàn giôùi, hình thöùc naøo Ngaøi cuõng khoâng töø choái, thaät ñuùng vôùi caâu: “Thaät teá lyù ñòa baát thoï nhaát traàn, vaïn haïnh moân trung baát xaû nhaát phaùp.” Ngaøi khoâng keït beân lyù, veà lyù thì Ngaøi thaáu trieät vieân maõn, “baát thoï nhaát traàn”. Veà söï thì Ngaøi laøm ñaày ñuû “baát xaû nhaát phaùp”. Lyù söï vieân dung laø ñaëc ñieåm maø chuùng ta phaûi quí kính ôû Ngaøi.

Laïi nöõa tuy laøm Phaät söï raát nhieàu maø Ngaøi vaãn giöõ tö caùch ngöôøi tu khoå haïnh, khoâng nhaän thuyeàn roàng cuûa nhaø vua taëng ñeå ñi laïi, soá quyeân cuùng quaù nhieàu, Ngaøi cuõng giaûm bôùt khoâng daùm nhaän. Danh lôïi coù thöøa maø Ngaøi khoâng thích, ñoù laø ñieàu raát cao quí, chuùng ta caàn phaûi hoïc. Khi ra ñi, Ngaøi ñi trong tænh saùng, khoâng meâ môø kinh hoaøng, qua baøi keä tröôùc khi tòch chuùng ta thaáy roõ ñieàu ñoù. Ngöôøi chaân tu thöïc hoïc thì coù keát quaû toát ñeïp cho ñôøi vaø ñaïo heát söùc laø cuï theå.

Trong ñöôøng loái cuûa Ngaøi do Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng daïy, Ngaøi ñaõ töøng giaûng kinh nhö kinh Hoa Nghieâm vaø giaûng luïc cho ñoà ñeä. Nhö vaäy laø ñuùng vôùi tinh thaàn Thieàn giaùo ñoàng haønh, khoâng phaûi nghieâng beân thieàn maø boû giaùo, hay nghieâng beân giaùo maø boû thieàn. Thieàn giaùo hoã töông laø chuû tröông chuùng ta ñang öùng duïng hieän nay. Vì theá noùi ñeán Thieàn toâng ñôøi Traàn laø noùi ñeán Thieàn giaùo ñoàng haønh, chôù khoâng phaûi tu thieàn laø khoâng caàn hoïc kinh.

Hoïc caùc Thieàn sö ñôøi Traàn, chuùng ta thaáy caùc ngaøi tuy ña ñoan Phaät söï maø vaãn tu. Coøn chuùng ta hieän giôø laõnh vaøi ba vieäc thì than nhieàu quaù tu khoâng ñöôïc! Nhö ngaøi Phaùp Loa laøm raát nhieàu vieäc, coù raûnh ñöôïc chuùt naøo ñaâu, nhöng chính trong caùi ña ñoan ñoù Ngaøi khoâng queân mình khoâng maát mình. Hoïc caùc ngaøi, chuùng ta nhôù nhöõng göông hay ñeïp ñeå öùng duïng, khoâng phaûi hoïc chæ ñeå bieát suoâng maø thoâi.

]



	THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM