Kinh sach

TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

TOÅ THÖÙ HAI PHAÙI TRUÙC LAÂM

THAM VAÁN

Moät hoâm môû hoäi thuyeát phaùp, Sö leân toøa noùi:

- Ñaïi chuùng! Neáu nhaém thaúng vaøo ñeä nhaát nghóa ñeá maø noùi, thì ñoäng nieäm lieàn sai, môû mieäng laø laàm, laøm sao maø xeùt, laøm sao maø quaùn? Hoâm nay caên cöù vaøo ñaàu thöù hai maø noùi, cuõng khoâng ñöôïc theá aáy.

Sö beøn nhìn hai beân noùi:

Trong ñaây coù ngöôøi naøo ñaày ñuû con maét lôùn chaêng? Neáu coù, hai caëp chaân maøy chaúng caàn veùn leân. Baèng khoâng, baàn ñaïo chaúng khoûi mieäng noùi ba hoa, ñeà ra nhöõng ñieàu huû muïc, ñaùp nhöõng lôøi taïp nhaïp. Chæ vì caùc oâng nhoài laïi thaønh moät khoái hoãn ñoän. Laéng nghe! Laéng nghe!

Ñaïi ñaïo roäng suoát naøo coù raøng buoäc, baûn taùnh laëng leõ khoâng thieän khoâng aùc. Bôûi do choïn löïa chôït sanh nhieàu loãi, vöøa khôûi maûy may ñaõ caùch xa trôøi ñaát. Phaøm thaùnh voán ñoàng moät moái, phaûi quaáy ñaâu coù hai ñöôøng. Cho neân bieát, toäi phöôùc voán khoâng, cöùu kính nhaân quaû chaúng thaät. Ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû troïn thaønh. Phaät taùnh phaùp thaân nhö hình nhö boùng, tuøy aån tuøy hieän, chaúng töùc chaúng ly. Loã muõi duoãi thaúng xuoáng, chaân maøy naèm ngang maët, ôû treân maët maø khoâng deã gì nhìn thaáy. Caàn phaûi tìm xeùt, ñaâu chaúng nghe noùi: “Ba ngaøn phaùp moân ñoàng veà taác vuoâng, haø sa dieäu duïng ñeàu ôû nguoàn taâm”, neân noùi: Cöûa giôùi cöûa ñònh cöûa tueä, oâng khoâng thieáu soùt, caàn phaûi phaûn quaùn nôi mình. Phaøm nhöõng tieáng ho tieáng taèng haéng, nhöôùng maøy chôùp maét, tay caàm chaân ñi, aáy laø taùnh gì? Bieát ñöôïc taùnh naøy aáy laø taâm gì? Taâm taùnh roãng saùng, caùi naøo phaûi, caùi naøo chaúng phaûi? Phaùp töùc laø taùnh, Phaät töùc laø taâm. Taùnh naøo chaúng phaûi laø phaùp? Taâm naøo chaúng phaûi laø Phaät? Töùc taâm töùc Phaät, töùc taâm töùc phaùp. Phaùp voán chaúng phaûi phaùp, phaùp töùc laø taâm. Taâm voán chaúng phaûi taâm, taâm töùc laø Phaät.

Caùc nhaân giaû! Ngaøy thaùng deã daøng qua, maïng ngöôøi khoâng chôø ñôïi, sao cam aên chaùo aên côm maø chaúng roõ vieäc baùt vieäc muoãng? Tham!

Coù vò Taêng böôùc ra noùi:

- Maëc aùo aên côm laø vieäc taàm thöôøng, ñaâu caàn phaûi sanh nghi ngôø?

OÂng leã baùi xong, ñöùng daäy hoûi:

- Coõi thieàn khoâng duïc, laø khoûi hoûi, coõi duïc khoâng thieàn xin noùi cho moät caâu.

Sö laáy tay ñieåm trong hö khoâng.

Vò Taêng noùi:

- Duøng ñaøm daõi coå nhaân laøm gì?

- Moãi laàn nhaéc laïi moãi laàn môùi.

Vò Taêng thöa:

- Coå nhaân ñeàu hoûi: “Theá naøo laø Phaät, theá naøo laø Phaùp, theá naøo laø Taêng”, chæ ñaây theá naøo? Vieäc aáy theá naøo?

Sö ñaùp:

- Theá naøo? Vieäc aáy theá naøo?

Vò Taêng thöa:

Daây ñôøn ñaõ ñöùt tri aâm ít,

Cao vuùt tieáng ñôøn cha con hoøa…

(Moät huyeàn caàm thöôïng tri aâm thieåu

Phuï töû ñaøn lai caùch ñieäu cao…)

Moät hoâm Sö nghe ñoà chuùng tuïng kinh, beøn hoûi:- Chuùng laøm gì?

Coù vò Taêng ra thöa:- Chuùng nieäm Phaät taâm.

Sö baûo:- Neáu noùi laø taâm, taâm töùc khoâng Phaät. Neáu baûo laø Phaät, Phaät töùc khoâng taâm. Theá goïi caùi gì laø taâm?

Vò Taêng aáy ñaùp khoâng ñöôïc.

Sö laïi hoûi vò Taêng khaùc:- Chuùng laøm gì?

Taêng thöa:- Nieäm Phaät.

Sö baûo:- Phaät voán khoâng taâm thì nieäm caùi gì?

Taêng thöa:- Chaúng bieát.

Sö baûo:- Ngöôi ñaõ chaúng bieát, vaäy noùi ñoù laø ai?

Taêng khoâng ñaùp ñöôïc.

Sö noùi keä:

AÂm: Nghò khoång hoäi ñeà,

Tieâm traàn eá muïc.

Nhaát haïnh taøi thaát,

Baùch haïnh caâu khuynh.

Traân troïng!

Dòch: Hang kieán vôõ ñeâ,

Maûy buïi che maét.

Moät haïnh vöøa maát,

Traêm haïnh ñeàu nghieâng.

Traân troïng!

Giaûng:

Moät hoâm môû hoäi thuyeát phaùp, Sö leân toøa noùi:

Caên cöù vaøo ñeä nhaát nghóa ñeá, choã cöùu kính chaân thaät, thì daáy nieäm laø sai, môû mieäng laø laàm, laøm gì coù quaùn coù chieáu. Nay muoán dieãn ñaït cho ngöôøi thaáy ñöôïc choã cao sieâu cuûa Phaät phaùp, töùc laø caên cöù vaøo ñaàu thöù hai maø noùi, cuõng khoâng ñöôïc theá aáy. Ñaàu thöù nhaát laø khoâng ñoái ñaõi, ñaàu thöù hai laø coù ñoái ñaõi. Caên cöù vaøo ñoái ñaõi maø noùi, cuõng chöa ñeán ñöôïc choã cöùu kính.

Sö beøn nhìn hai beân noùi:

Tröôùc heát Ngaøi gaïn laïi trong chuùng coù ngöôøi naøo coù con maét lôùn khoâng? Maét lôùn laø con maét thaáy ñöôïc choã cöùu kính, choã cuøng toät. Noùi con maét laø noùi söï giaùc ngoä, neáu coù maét lôùn thì caëp chaân maøy chaúng caàn veùn leân cuõng nhìn thaáy. Nhöõng vò lôùn tuoåi chaân maøy laàn laàn daøi ra phuû maét, muoán thaáy phaûi veùn chaân maøy. Coøn con maét lôùn khoûi caàn veùn chaân maøy cuõng töï thaáy.

Neáu khoâng ñöôïc nhö vaäy, baàn ñaïo chaúng khoûi mieäng noùi ba hoa töùc laø noùi laêng xaêng loän xoän, ñeà ra nhöõng ñieàu huû muïc laø nhöõng ñieàu taàm thöôøng khoâng ñaùng, ñaùp nhöõng lôøi taïp nhaïp khoâng coù giaù trò.

Chæ vì caùc oâng nhoài laïi thaønh moät khoái hoãn ñoän. Laéng nghe! Laéng nghe! Nhö vaäy nhöõng gì giaûng ñöôïc noùi ñöôïc cho taát caû nghe, chæ laø caùi hoãn ñoän khoâng chaân thaät. Theá neân nghe thì cuõng raùng nghe, nöông caùi hö doái ñeå nhaän ra caùi chaân thaät, ñöøng baûo raèng lôøi giaûng daïy ñeán ñöôïc choã roát raùo cöùu kính, ñieàu naøy khoâng theå ñöôïc.

Ñoaïn naøy raát laø khoù hieåu.

Ñaïi ñaïo roäng suoát naøo coù raøng buoäc. Ñaïi ñaïo coù phaûi laø chæ con ñöôøng lôùn ôû beân ngoaøi chaêng? Thaät ra chöõ ñaïi ñaïo laø chæ taâm chaân thaät saün coù cuûa taát caû chuùng ta, taâm theå thanh tònh ñoù roäng lôùn khoâng coù gì buoäc raøng.

Baûn taùnh laëng leõ khoâng thieän khoâng aùc. Baûn taùnh, ñaïi ñaïo tuy laø hai teân, thaät ra chæ moät theå, theå aáy laëng leõ khoâng thieän khoâng aùc. Nhö Luïc Toå baûo Thöôïng toïa Minh: “Neáu muoán thaáy ñöôïc choã chaân thaät thì phaûi im laëng nghe toâi hoûi: ‘Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh?’ ” Vaäy baûn lai dieän muïc laø töø duøng ñeå chæ baûn taùnh hay ñaïi ñaïo. Noù khoâng bò buoäc raøng, khoâng bò keït ôû thieän ôû aùc. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi khoâng bò töø ngöõ laøm chöôùng ngaïi.

Bôûi do choïn löïa chôït sanh nhieàu loãi, vöøa khôûi maûy may ñaõ caùch xa trôøi ñaát. Trong Tín Taâm Minh hai caâu ñaàu laø:

Chí ñaïo voâ nan,

Duy hieàm giaûn traïch.

Chöõ ñaïi ñaïo ôû ñaây chính laø chöõ “chí ñaïo” trong Tín Taâm Minh. Sôû dó coù loãi laàm laø vì giaûn traïch, vì choïn löïa. Vöøa khôûi maûy may töùc laø vöøa coù moät nieäm raát nhoû daáy leân ñaõ caùch xa ñaïi ñaïo nhö trôøi vôùi ñaát.

Phaøm thaùnh voán ñoàng moät moái, phaûi quaáy ñaâu coù hai ñöôøng. Phaøm thaùnh ñoàng moät moái, ñoù laø moái ñaïi ñaïo, hay moái baûn taùnh. Phaøm thaùnh ñeàu coù ñaïi ñaïo, ñeàu coù baûn taùnh hay baûn lai dieän muïc. Phaûi quaáy ñaâu coù hai ñöôøng. Khi meâ thì phaûi quaáy khaùc nhau, neáu tænh, phaûi quaáy ñeàu laø hö doái, töø meâ laàm phaùt ra, khoâng coù thaät. Cho neân noùi khoâng coù hai ñöôøng, töùc laø ñeàu naèm trong hö doái khoâng thaät. Nhö trong chuøa, khi baøn luaän noùi theá naøy laø phaûi, theá kia laø quaáy, roát cuoäc caû hai ñeàu hö doái!

Cho neân bieát toäi phöôùc voán khoâng, cöùu kính nhaân quaû chaúng thaät. Caâu naøy thaät laø khoù hieåu, neáu khoâng kheùo chuùng ta sanh chaáp, gaây thaønh nghieäp toäi voâ cuøng. Toäi phöôùc voán khoâng, taïi sao? Toäi laø nhöõng ñieàu ñau khoå, phöôùc laø nhöõng ñieàu an laïc. Vaäy ñau khoå an laïc khaùc nhau, taïi sao ôû ñaây laïi noùi toäi phöôùc voán khoâng? Thaät ra vôùi con maét meâ muoäi, chuùng ta thaáy toäi phöôùc khaùc nhau roõ raøng. Thí duï nhö chuùng ta ñöôïc khen laø gioûi laø toát, hoaëc bò cheâ laø dôû laø xaáu, thì gioûi dôû coù khaùc, toát xaáu coù khaùc. Nhöng lôøi khen, lôøi cheâ laø thaät hay laø hö doái? Chæ laø lôøi roãng thoâi, khoâng coù leõ thaät. Tuøy theo tröôøng hôïp maø chuùng ta phaùt ra nhöõng ngoân ngöõ hoaëc taùn thaùn hoaëc cheâ bai. Laøm ñieàu gì hôïp sôû thích thì chuùng ta khen, khoâng hôïp thì chuùng ta cheâ. Nhöng sôû thích moãi ngöôøi moãi khaùc, cho neân cuøng laøm moät vieäc maø ñöôïc ngöôøi naøy khen, bò ngöôøi kia cheâ. Vì vaäy tieáng khen tieáng cheâ khoâng coù giaù trò thaät, tuøy taâm öa gheùt cuûa ngöôøi maø phaùt ra. Tieáng khen cheâ ñaõ khoâng thaät, thì toäi phöôùc coù thaät ñaâu! Theá maø ai coù toäi thì buoàn khoå, ai coù phöôùc thì vui möøng, laøm sao noùi laø khoâng thaät ñöôïc!

Thoâng thöôøng treân theá gian ngöôøi meâ thì sôï khoå thích vui; coøn ngöôøi tænh thì thaáy khoå vui khoâng coù hai, vì khoå vui chæ laø töôùng taïm bôï giaû doái beân ngoaøi. Nhö khi vaøo raïp haùt xem caùc chuù heà noùi gieãu, chuùng ta vui cöôøi hæ haï, nhöng luùc ra khoûi raïp thì coøn vui khoâng? Caùi vui chæ trong choác laùt roài heát ñi. Caùi khoå cuõng vaäy, nhö chuùng ta coù ñieàu gì baát an trong loøng, thì thaät laø khoå, neáu coù ai giaûi giuøm caùi baát an ñoù, thì chuùng ta vui ngay. Nhö vaäy khoå vui cuõng laø taïm bôï, tuøy duyeân khoâng coù thaät, thì toäi phöôùc cuõng khoâng thaät.

Cöùu kính nhaân quaû chaúng thaät. Taïi sao? Vì nhaân quaû laø söï bieán chuyeån sanh dieät. Nhö haït luùa gieo xuoáng ñaát, coù phaân, ñaát, nöôùc, aùnh naéng laàn laàn phaùt trieån thaønh caây luùa, troå ra boâng luùa. Ñoù laø chieàu sanh dieät bieán chuyeån töø nhaân ñeán quaû, neân noùi nhaân quaû chaúng thaät. Chaúng thaät laø ñoái vôùi ngöôøi ngoä, coøn vôùi ngöôøi meâ thì coù nhaân coù quaû roõ raøng, khoâng traùnh ñöôïc.

Ngöôøi ngöôøi saün ñuû, keû keû troïn thaønh. Ngöôøi ngöôøi saün ñuû, töùc laø ai ai cuõng coù baûn lai dieän muïc hay maët thaät muoân ñôøi cuûa mình. Keû keû troïn thaønh, töùc laø bieát höôùng veà caùi saün ñuû thì ñeàu thaønh töïu. Theá nhöng coù ngöôøi bieát höôùng veà, coù ngöôøi khoâng. Nhö trong kinh Phaùp Hoa Phaät coù thí duï: Coù keû ngheøo khoå thieáu ñoùi ñöôïc ngöôøi baïn taëng cho moät vieân ngoïc quí, neáu ñem ra baùn ñeå tieâu xaøi thì thaønh cöï phuù. Khi chuùng ta ñöôïc vieân ngoïc ñoù baùn ra thaønh cöï phuù, nhìn laïi nhöõng ngöôøi baïn thaân ngheøo khoù cuûa mình, ai cuõng ñöôïc taëng vieân ngoïc quí ñang coät trong cheùo aùo maø khoâng hay bieát, luùc ñoù do loøng töø bi chuùng ta phaûi laøm gì? Troïng traùch chuùng ta nhö theá naøo? Khoâng caàn ñi quyeân tieàn ñeå mua gaïo mua côm, khoâng caàn caát nhaø caát cöûa cho hoï, chæ caàn kheùo nhaéc cho hoï nhôù coù vieân ngoïc quí ñang coät trong cheùo aùo. Neáu nhaéc maø hoï khoâng nhôù, chuùng ta phaûi tìm ñuû phöông caùch chæ cho hoï thaáy, ñoù laø thöông hoï, laø cöùu hoï. Neáu cho côm gaïo, vaät duøng maø khoâng chæ vieân ngoïc laø chöa thaät loøng thöông. Trong kinh Phaùp Hoa Phaät daïy: “Noùi phaùp coøn trong ñoái ñaõi, hay coøn trong Nhò thöøa laø bò loãi boûn seûn.” Taïi sao chuùng ta coù vieân ngoïc ñem ra xaøi thaønh giaàu coù maø khoâng chæ thaúng vieân ngoïc cho ngöôøi ñem ra duøng, laïi noùi loanh quanh nhöõng ñieàu khoâng caàn thieát, khoâng xöùng ñaùng, coù phaûi laø boûn seûn khoâng? Theá neân ngöôøi tu khi bieát mình coù hoøn ngoïc quí vaø höôûng ñöôïc söï an laïc do ngoïc quí ñem laïi thì ñieàu quan troïng toái thöôïng laø phaûi chæ hoøn ngoïc ñoù cho moïi ngöôøi bieát, coøn nhöõng ñieàu chung quanh laø phuï thuoäc khoâng ñaùng keå.

Phaät taùnh phaùp thaân nhö hình nhö boùng, tuøy aån tuøy hieän, chaúng töùc chaúng ly. Phaät taùnh phaùp thaân ñoái vôùi thaân naøy nhö hình vôùi boùng khoâng coù rôøi nhau, nhöng tuøy duyeân khi aån khi hieän. Nhö khi chuùng ta ñi ra naéng, thaáy boùng roõ raøng, coøn vaøo trong choã maùt thì khoâng thaáy boùng. Thaáy boùng laø hieän, khoâng thaáy laø aån. Cuõng vaäy chuùng ta tu khi taâm an oån ñoâi phaàn, thaáy mình coù caùi chaân thaät truøm khaép, khoâng phaûi chæ coù voïng töôûng suy nghó hôn thua phaûi quaáy laø taâm, maø coøn coù caùi gì cao sieâu hôn nöõa. Caùi chaân thaät cao sieâu ñoù tuøy duyeân coù khi aån coù khi hieän, noù khoâng phaûi laø mình, cuõng khoâng phaûi rôøi mình. Ngaøi Ñoäng Sôn khi qua caàu ngoä choã chaúng phaûi töùc, chaúng phaûi ly. Taïi sao chaúng phaûi töùc? Vì hình khoâng phaûi töùc laø boùng. Cuõng chaúng phaûi ly, vì rôøi hình thì khoâng coù boùng. Cho neân noùi: “Ta khoâng phaûi laø y, maø y chính laø ta.” Vì thaân naøy khoâng phaûi laø caùi boùng, maø caùi boùng töø thaân naøy môùi coù.

Loã muõi duoãi thaúng xuoáng, chaân maøy naèm ngang maët, ôû treân maët maø khoâng deã gì nhìn thaáy. Chaân maøy naèm ngang, muõi duoãi thaúng xuoáng, maøy ngang muõi doïc ôû treân maët luoân luoân maø khoâng nhìn thaáy, chæ thaáy thieân haï, khoâng thaáy loã muõi cuûa mình. Ñoù laø ñeå noùi caùi chaân thaät hieän tieàn, khoâng thieáu vaéng moät phuùt giaây naøo, chuùng ta laïi khoâng thaáy khoâng nhaän, vì cöù ñuoåi theo voïng caûnh beân ngoaøi neân queân maát caùi thaät cuûa chính mình, gioáng nhö queân chaân maøy vaø loã muõi vaäy.

Caàn phaûi tìm xeùt, ñaâu chaúng nghe noùi: “Ba ngaøn phaùp moân ñoàng veà taác vuoâng, haø sa dieäu duïng ñeàu ôû nguoàn taâm.”

Ba ngaøn phaùp moân ñoàng veà taác vuoâng. Taác vuoâng laø chæ chöõ taâm (taác vuoâng Taøu ngaøy xöa, ñoù laø chöõ taâm). Nhö vaäy taát caû phaùp moân goác töø taâm, khoâng töø nôi naøo khaùc.

Haø sa dieäu duïng ñeàu ôû nguoàn taâm. Dieäu duïng nhieàu voâ soá nhö caùt döôùi soâng, cuõng töø nguoàn taâm.

Neân noùi: Cöûa giôùi cöûa ñònh cöûa tueä, oâng khoâng thieáu soùt, caàn phaûi phaûn quaùn nôi mình. Giôùi ñònh tueä chuùng ta ñeàu ñuû, khoâng thieáu soùt. Tuy nhieân chuùng ta caàn phaûi phaûn quan laïi mình môùi nhaän thaáy ñöôïc. Neáu khoâng phaûn quan, tuy coù maø khoâng hay khoâng bieát.

Phaøm nhöõng tieáng ho tieáng taèng haéng, nhöôùng maøy chôùp maét, tay caàm chaân ñi, aáy laø taùnh gì? Moät caâu hoûi naøy laø ñuû, quí vò phaûi töï traû lôøi. Noùi gì theâm nöõa laø dö.

Bieát ñöôïc taùnh naøy aáy laø taâm gì? Taâm gì bieát ñöôïc taùnh naøy?

Taâm taùnh roãng saùng, caùi naøo phaûi, caùi naøo chaúng phaûi? Nhö vaäy taâm taùnh roãng saùng, coù caùi gì laø phaûi chaúng phaûi?

Phaùp töùc laø taùnh, Phaät töùc laø taâm. Cho neân noùi: Phaùp taùnh, Phaät taâm, taâm taùnh khoâng hai.

Taùnh naøo chaúng phaûi laø phaùp? Taâm naøo chaúng phaûi laø Phaät? Taát caû taâm laø chæ cho Phaät, taát caû taùnh laø chæ cho phaùp, Phaät phaùp khoâng coù rôøi chính mình, neân noùi:

Töùc taâm töùc Phaät, töùc taâm töùc phaùp.

Taâm laø Phaät neáu ñöøng maéc keït hai beân, neáu coøn keït hai beân thì taâm ñoù laø phaøm phu. Vaäy muoán laøm Phaät thì phaûi boû hai beân, chuyeän deã nhö trôû baøn tay, khoâng coù gì khoù khaên. Khoâng phaûi do ai, khoâng phaûi nhôø ai, chính mình ñöøng dính hai beân thì ñoù laø Phaät. Vieäc tu coù khoù laém chaêng maø chuùng ta phaûi luaân hoài voâ soá kieáp? Chæ vì môû mieäng thì noùi phaûi quaáy, hôn thua, toát xaáu! Theá neân ngöôøi xöa chæ heùt hoaëc hö hö thoâi, khoâng coù gì phaûi noùi. Ngöôøi xöa ñaõ tha thieát chæ caùi thaät maø chuùng ta ñaâu coù hieåu, thaáy hö hö, khoâng bieát caùi gì, nghó raèng vò naøy khoâng noùi ñöôïc, hoaëc nghe heùt thì noùi vò kia döõ quaù khoâng noùi lôøi gì cho coù ñaïo lyù. Vì theá chuùng ta thöôøng keït hai beân, neân caøng xa taâm Phaät. Khoâng coù hai beân töùc taâm laø Phaät, töùc taâm laø phaùp.

Phaùp voán chaúng phaûi phaùp, phaùp töùc laø taâm. Phaät cuõng khoâng phaûi Phaät, phaùp cuõng khoâng phaûi phaùp, vì chæ laø moät theå chaân thaät. Noùi coù Phaät coù phaùp, coù phaøm coù Thaùnh, ñeàu laø hai beân. Theá neân cuoái cuøng:

Taâm voán chaúng phaûi taâm, taâm töùc laø Phaät. Taâm khoâng phaûi laø taâm, maø taâm töùc Phaät, khi naøo ñöøng maéc keït hai beân. Baây giôø chuùng ta ngoài suy nghó caùi gì ñöøng dính hai beân thì suy nghó suoát ngaøy cuõng ñöôïc, neáu coøn dính thì ñöøng suy nghó. Sôû dó chuùng ta chaïy ngöôïc chaïy xuoâi vì caùi hai beân, döøng laïi thì ñaïo lyù hieän tieàn. Vì vaäy ñònh töùc laø döøng hai beân. Ñoù laø lôøi daïy chí lyù cuûa Ngaøi, tuy chí lyù nhöng Ngaøi vaãn cho laø lôøi hoãn ñoän, chöa phaûi laø thaät.

Caùc nhaân giaû! Ngaøy thaùng deã daøng qua, maïng ngöôøi khoâng chôø ñôïi, sao cam aên chaùo aên côm maø chaúng roõ vieäc baùt vieäc muoãng? Tham! Chæ bieát aên chaùo aên côm, maø khoâng bieát roõ caùi baùt caùi muoãng ñöïng chaùo ñöïng côm! Phaûi tham cöùu cho ra. Ñoù laø lôøi daïy raát chí yeáu cuûa Ngaøi.

Coù vò Taêng böôùc ra noùi:

- Maëc aùo aên côm laø vieäc taàm thöôøng, ñaâu caàn phaûi sanh nghi ngôø?

OÂng leã baùi xong, ñöùng daäy hoûi:

- Coõi thieàn khoâng duïc, laø khoûi hoûi, coõi duïc khoâng thieàn, xin noùi cho moät caâu.

Sö laáy tay ñieåm trong hö khoâng.

Vò Taêng noùi:

- Duøng ñaøm daõi coå nhaân laøm gì?

- Moãi laàn nhaéc laïi moãi laàn môùi.

Theá giôùi chuùng ta ñang ôû goïi laø coõi duïc (duïc giôùi). Taêng hoûi: Xin noùi cho moät caâu: Taïi sao coõi duïc khoâng thieàn? Ngaøi laáy tay ñieåm trong hö khoâng. Trong coõi ta-baø, neáu chuùng ta ñuoåi theo nguõ duïc thì coù thieàn khoâng? Muoán coù thieàn thì ngay trong coõi naøy ñöøng dính maéc caùi gì. Ñieåm hö khoâng, ñöøng dính caùi gì, ñoù laø thieàn.

Thaáy Ngaøi ñieåm hö khoâng, vò Taêng noùi:

- Duøng ñaøm daõi coå nhaân laøm gì?

Ngöôøi xöa ñaõ laøm nhö vaäy, Ngaøi baét chöôùc theo laøm chi? Ngaøi noùi:

- Moãi laàn nhaéc laïi moãi laàn môùi.

Tuy ngöôøi xöa ñaõ laøm, nhöng hieän nay oâng hoûi, toâi phaûi nhaéc laïi cho oâng, toâi laøm ñoù laø caùi môùi, chôù khoâng phaûi caùi cuõ cuûa coå nhaân.

Vò Taêng thöa:

- Coå nhaân ñeàu hoûi: “Theá naøo laø Phaät, theá naøo laø Phaùp, theá naøo laø Taêng”, chæ ñaây theá naøo? Vieäc aáy theá naøo?

Sö ñaùp:

- Theá naøo? Vieäc aáy theá naøo?

Khi vò Taêng hoûi: “vieäc aáy theá naøo”, Ngaøi hoûi laïi “theá naøo”, chôù khoâng ñaùp theâm nöõa.

Vò Taêng thöa:

Daây ñôøn ñaõ ñöùt tri aâm ít,

Cao vuùt tieáng ñôøn cha con hoøa…

(Moät huyeàn caàm thöôïng tri aâm thieåu,

Phuï töû ñaøn lai caùch ñieäu cao…)

Vò Taêng toû raèng oâng ñaõ ngoä, ñaõ hieåu.

Moät hoâm Sö nghe ñoà chuùng tuïng kinh, beøn hoûi:

- Chuùng laøm gì?

Coù vò Taêng ra thöa:

- Chuùng nieäm Phaät taâm.

Sö baûo:

- Neáu noùi laø taâm, taâm töùc khoâng Phaät. Neáu baûo laø Phaät, Phaät töùc khoâng taâm. Theá goïi caùi gì laø taâm?

Vò Taêng aáy ñaùp khoâng ñöôïc.

Vì vò Taêng thöa: chuùng nieäm Phaät taâm, neân Ngaøi hoûi laïi: neáu noùi laø taâm, taâm töùc khoâng Phaät. Neáu baûo laø Phaät, Phaät töùc khoâng taâm. Theá goïi caùi gì laø taâm? Vò Taêng khoâng ñaùp ñöôïc.

Sö laïi hoûi vò Taêng khaùc:

- Chuùng laøm gì?

Taêng thöa:

- Nieäm Phaät.

Sö baûo:

- Phaät voán khoâng taâm thì nieäm caùi gì?

Taêng thöa:

- Chaúng bieát.

Sö baûo:

- Ngöôi ñaõ chaúng bieát, vaäy noùi ñoù laø ai?

Taêng khoâng ñaùp ñöôïc.

Ngaøi baûo: Phaät voán khoâng taâm thì nieäm caùi gì? Taêng thöa: Chaúng bieát. Töôûng ñaùp nhö vaäy laø oån.

Nhöng Ngaøi hoûi laïi: Ngöôi noùi chaúng bieát, vaäy noùi ñoù laø ai? Noùi chaúng bieát thì noùi ñoù laø ai noùi? Vò Taêng khoâng ñaùp ñöôïc.

Sö noùi keä:

Nghò khoång hoäi ñeà,

Tieâm traàn eá muïc.

Nhaát haïnh taøi thaát,

Baùch haïnh caâu khuynh.

Traân troïng!

Dòch: Hang kieán vôõ ñeâ,

Maûy buïi che maét.

Moät haïnh vöøa maát,

Traêm haïnh ñeàu nghieâng.

Traân troïng!

Nghò khoång hoäi ñeà: Hang kieán coù theå laøm vôõ ñeâ. Hang kieán bao lôùn, caùi ñeâ bao lôùn, maø hang kieán coù theå laøm vôõ ñeâ? Hang kieán raát nhoû chöa baèng ngoùn tay uùt, song neáu chuùng ta coi thöôøng, ñeán muøa luõ luït coù theå laøm vôõ ñeâ.

Tieâm traàn eá muïc: Chæ moät haït buïi nhoû tí ti, neáu rôi vaøo troøng maét, maét cuõng bò môø.

Nhaát haïnh taøi thaát: Moät haïnh vöøa maát.

Baùch haïnh caâu khuynh: Traêm haïnh ñeàu nghieâng. Taïi sao? Thí duï ngöôøi cö só taïi gia giöõ naêm giôùi laø haïnh cuûa cö só: Khoâng saùt sanh, khoâng troäm cöôùp, khoâng taø daâm, khoâng noùi doái, khoâng uoáng röôïu. Giaû söû trong naêm haïnh maát ñi moät haïnh, thì caùc haïnh kia taát phaûi rung rinh nghieâng theo. Neáu ngöôøi cö só phaïm giôùi troäm caép, tuy khoâng noùi doái, khoâng taø daâm, khoâng uoáng röôïu, khoâng saùt sanh nhöng cuõng bò nhieãm dô. Ngöôøi xuaát gia cuõng theá, neáu trong möôøi giôùi Sa-di maø phaïm phaûi moät giôùi naëng thì caùc giôùi kia cuõng nghieâng ngaû theo.

Qua boán caâu keä naøy, Ngaøi nhaéc nhôû taát caû ngöôøi tu chuùng ta, cö só cuõng nhö xuaát gia, luoân luoân phaûi deø daët, duø moät loãi nhoû cuõng khoâng neân xem thöôøng, vì phaïm moät loãi nhoû coù theå laøm haïi vieäc lôùn. Nhö moät hang kieán ôû trong bôø ñeâ, hang kieán raát nhoû chuùng ta xem thöôøng, nhöng ñeán muøa luõ luït nöôùc daâng leân traøn ngaäp thì hang kieán nhoû seõ thaønh loã moäi, coù theå laøm cho ñeâ bò vôõ. Vì theá khoâng bao giôø chuùng ta xem thöôøng nhöõng loãi nhoû cuûa mình, tuy nhoû chöa ñaùng gì, nhöng neáu ñeå noù phaùt trieån thì moät ngaøy kia coù theå haïi taát caû haïnh lôùn cuûa mình. Ñoù laø noùi caùc haïnh veà hình töôùng.

Coøn veà noäi taâm, moät yù nieäm xaáu vöøa daáy leân chöa thaønh vaán ñeà, nhöng neáu chuùng ta khoâng kòp thôøi ngaên chaän thì noù coù theå loâi keùo chuùng ta taïo thaønh nhöõng toäi loãi lôùn. Theá neân moät yù nieäm nhô xaáu daáy leân, phaûi kòp thôøi chaän ñoùn noù laïi, neáu ñeå noù thaønh hình thì nguy hieåm seõ ñeán. Cuõng nhö moät maûy buïi tí ti ñoái vôùi con maét khoâng thaám vaøo ñaâu, nhöng neáu rôi vaøo troøng maét thì maét bò môø toái. Con ngöôøi cuõng theá, veà ñaïo ñöùc chuùng ta coá giöõ moïi vieäc cho toát ñeïp, nhöng neáu moät yù nieäm xaáu daáy leân, chuùng ta coi thöôøng, noù coù theå laøm cho caùc nieäm toát kia bò môø xaáu theo.

Phaàn keát thuùc baøi keä, Ngaøi noùi moät haïnh maát ñi, thì traêm haïnh khaùc cuõng bò nghieâng ñoå, khoâng phaûi chæ maát moät haïnh thoâi maø nhöõng haïnh kia cuõng khoâng nguyeân veïn. Nhö ngöôøi xuaát gia chuùng ta neáu phaïm moät giôùi trong nhöõng giôùi naëng, thì bao nhieâu giôùi khaùc tuy khoâng phaïm cuõng maát luoân, khoâng phaûi phaïm giôùi naøo laø coù toäi giôùi ñoù thoâi, maø coøn aûnh höôûng ñeán nhöõng giôùi khaùc. Theá neân ngöôøi tu phaûi deø daët toái ña, giöõ gìn töøng yù nieäm töøng haønh ñoäng, moät yù nieäm dôû xaáu vöøa daáy khôûi chuùng ta phaûi ngaên chaän ngay, ñöøng cho noù thaønh hình, vì nhöõng toäi lôùn khôûi maàm töø caùi nhoû. Thí duï: Thaáy moät moùn ñoà toát cuûa ngöôøi, chöa thaønh toäi, vöøa daáy nieäm leùn laáy, tuy nieäm naøy nhoû, nhöng noù khieán caùi tay löôïm moùn vaät vaø giaáu ñi. Theá laø thaønh toäi aên caép. Vaäy toäi aên caép khoâng phaûi boãng döng thaønh, maø töø nieäm nhoû daáy leân khoâng kòp thôøi ngaên laïi, neân thaønh toäi lôùn. Cho neân taát caû caùi lôùn khoâng töï coù maø töø caùi nhoû taïo thaønh. Vì theá ngöôøi tu phaûi luoân luoân ngaên ngöøa khoâng cho nieäm ñaàu daáy khôûi, roài noù daãn chuùng ta ñi trong ñöôøng toäi loãi, hö caû moät ñôøi tu. Ñoù laø ñieàu ngaøi Phaùp Loa muoán nhaéc nhôû toaøn chuùng phaûi raùng nhôù tu ñöøng ñeå moät ñôøi qua suoâng, thaät laø uoång phí.

]



	THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM