TAM TOÅ TRUÙC LAÂM GIAÛNG GIAÛI

H.T THÍCH THANH TÖØ

TOÅ THÖÙ BA PHAÙI TRUÙC LAÂM

THÔ PHUÙ COØN SOÙT LAÏI (tt)

7. XUAÂN NHAÄT TÖÙC SÖÏ

AÂm:    Nhò baùt giai nhaân thích tuù trì,       

            Töû kinh hoa haï chuyeån hoaøng ly.

            Khaû lieân voâ haïn thöông xuaân yù,  

            Taän taïi ñình chaâm baát ngöõ thì.

Dòch: TÖÙC CAÛNH NGAØY XUAÂN

            Theâu gaám thöa tay daùng myõ nhaân,

            Líu lo oanh hoùt, khoùm hoa gaàn.

            Ñaùng thöông voâ haïn, thöông xuaân yù,

            Chæ taïi döøng kim, chaúng môû lôøi.

Giaûng:

Baøi thô naøy bò nhieàu ngöôøi pheâ bình laø moät Thieàn sö laïi laøm baøi thô quaù doài daøo tình caûm.

Nhò baùt giai nhaân thích tuù trì. Nhò baùt laø hai laàn taùm töùc laø möôøi saùu. Coâ gaùi ñeïp möôøi saùu tuoåi ngoài theâu neân noùi theâu gaám thöa tay daùng myõ nhaân.

Töû kinh hoa haï chuyeån hoaøng ly. Hoaøng ly laø chim oanh. Töû kinh laø hoa töû kinh. Líu lo oanh hoùt khoùm hoa gaàn. Moät myõ nhaân ñang theâu gaám, ngoaøi kia chim hoaøng oanh hoùt döôùi moät khoùm hoa töû kinh nôû. Thaät caûnh ñeïp laøm sao!          

Khaû lieân voâ haïn thöông xuaân yù. Ñaùng thöông voâ haïn, thöông xuaân yù. Raát laø thöông, thöông yù xuaân, thöông ôû ñieåm naøo?

Taän taïi ñình chaâm baát ngöõ thì: Chæ taïi döøng kim chaúng môû lôøi. Ngöôøi ñoïc thaáy Ngaøi thöông coâ gaùi ñang theâu quaù. Nhöng khoâng ngôø caâu cuoái: Chæ ôû choã döøng kim khoâng coøn theâu vaø khoâng noùi. Thöông raát laø thöông choã ñoù. Nghóa laø sao? Chuùng ta nhôù Ni sö Dieäu Nhaân coù baøi thô:

            Meâ chi caàu Phaät,

            Hoaëc chi caàu thieàn,

            Thieàn Phaät baát caàu,

            Uoång khaåu voâ ngoân.

Nghóa laø khi Thieàn Phaät khoâng coøn caàu nöõa thì “uoång khaåu voâ ngoân” laø khoâng coøn lôøi noùi, töùc laø ñeán choã cöùu kính.

Baøi thô treân, veà sau, khi tra khaûo laïi coù ngöôøi noùi raèng noù gioáng baøi thô cuûa moät Thieàn sö ñôøi Toáng ôû Trung Hoa. Nhöng trong nhaø thieàn chuùng ta coù ñieåm ñaëc bieät laø cuûa ai cuõng maëc, khi mình duøng thì thaønh cuûa mình neân noùi moãi laàn nhaéc laïi laø moãi laàn môùi. Theá neân khi Ngaøi duøng laïi baøi thô laø taâm traïng cuûa Ngaøi, chôù khoâng phaûi cuûa ngöôøi xöa nöõa. Taâm traïng naøy nhö theá naøo? Ngaøi dieãn taû ngöôøi ñeïp, caûnh ñeïp vaø loøng mình thöông daït daøo, nhöng thöông laø thöông ñieåm naøo? Thöông choã döøng kim, thöông choã khoâng môû lôøi. Trong kinh Nam Toâng coù giaûng Nieát-baøn laø khoâng ñan deät. Chuùng ta cöù ñan deät nghieäp caøng ngaøy caøng daày. Coøn Nieát-baøn laø döøng heát söï ñan deät töùc laø döøng nghieäp. Noùi döøng kim töùc laø döøng söï ñan deät, maø döøng ñan deät töùc laø Nieát-baøn. Coøn nghieäp thì coøn sanh töû, heát nghieäp thì voâ sanh, neân Nieát-baøn coù nghóa laø voâ sanh, ñoù laø choã öôùc mô cuûa ngöôøi tu. Ngöôøi tu phaûi ñaït ñeán choã khoâng coøn nghieäp sanh töû, ñeán chöùng quaû voâ sanh, töùc Nieát-baøn. Theá neân thích nhaát, quí nhaát laø choã khoâng coøn ñan deät, töùc laø döøng kim. Vaø cöùu kính cuûa thieàn laø choã khoâng môû lôøi vì ngoân ngöõ ñeàu naèm trong ñoái ñaõi sanh dieät, maø ñeán choã cöùu kính laø khoâng coøn sanh dieät ñoái ñaõi neân khoâng coøn lôøi. Ñoù laø hai ñieåm thích nhaát cuûa ngöôøi tu, chôù khoâng phaûi thích myõ nhaân, thích hoa hay thích chim hoaøng oanh. Chính laø thích choã döøng kim, khoâng coøn ñan deät nghieäp, thích choã khoâng lôøi, choã cöùu kính khoâng coøn ñoái ñaõi.

8. NGOÏ THUÏY

AÂm:    Vuõ quaù kheâ sôn tònh,

            Phong laâm nhaát moäng löông.

            Phaûn quan traàn theá giôùi,

            Khai nhaõn tuùy mang mang.

Dòch: NGUÛ TRÖA

            Möa taïnh, khe nuùi saïch,

            Röøng phong giaác nguû ngon.

            Nhìn laïi ñôøi buïi baëm,

            Môû maét döôøng nguû say.

Giaûng:

Qua boán caâu treân chuùng ta thaáy ñaïo lyù nhö theá naøo?

Vuõ quaù kheâ sôn tònh. Khi ñaùm möa qua roài nuùi ñöôïc saïch, buïi baëm tuoân xuoáng heát neân möa taïnh khe nuùi saïch.

Phong laâm nhaát moäng löông, trong röøng phong nguû moät giaác thaät ngon, khi môû maét:

Phaûn quan traàn theá giôùi, nhìn laïi cuoäc ñôøi buïi baëm naøy.

Khai nhaõn tuùy mang mang, môû maét döôøng nguû say! Sao laï vaäy? Ngöôøi ñôøi cho nhaém maét laø nguû, laø meâ, môû maét laø thöùc, laø tænh, nhöng trong coõi traàn naøy, ngöôøi ñôøi môû maét maø vaãn meâ. Thí duï nhö ôû ñôøi nhöõng gì höõu ích cho moïi ngöôøi thì ngöôøi ta laøm laø phaûi, nhöng coù nhöõng vieäc voâ ích haïi mình, haïi ngöôøi maø ngöôøi ta vaãn thích laøm, vaäy laø meâ hay tænh? Trong khi laøm hoï vaãn môû maét, nhö vaäy coù phaûi môû maét döôøng nguû say khoâng? Gaàn nhaát nhö ngöôøi tu chuùng ta luoân luoân khaúng ñònh trong loøng laø khoâng ñeå saùu traàn loâi cuoán. Khi naøo chuùng ta laøm ñuùng, ñoù laø tænh, coøn khi naøo laøm khaùc ñieàu khaúng ñònh, ñoù laø meâ.

Nhö trong luùc quí vò môû maét ñi laïi noùi naêng ñaøng hoaøng maø coù khi nhôù traùnh luïc traàn, coù khi laïi queân, tuy môû maét maø xoâng vaøo luïc traàn, ñoù laø môû maét döôøng nguû say! Nhö vaäy khoâng phaûi chæ trong khi nguû môùi say, môùi meâ, maø chính trong luùc môû maét chuùng ta vaãn say vaãn meâ, neân vieäc khoâng ñaùng laøm maø vaãn laøm!

9. PHIEÁM CHU

AÂm:    Tieåu ñónh thöøa phong phieám dieåu mang,

            Sôn thanh thuûy luïc höïu thu quang.

            Soå thanh ngö ñòch loâ hoa ngoaïi,

            Nguyeät laïc ba taâm giang maõn söông.

Dòch: CHÔI THUYEÀN

            Löôùt gioù thuyeàn con ruoåi tít muø,

            Non xanh nöôùc bieác, aùnh trôøi thu.           

            Khuaát lau saùo thoåi vaøi ba tieáng,

            Söông phuû, traêng chìm döôùi soùng saâu.

                                                            HUEÄ CHI

Giaûng:

Baøi naøy coù noùi ñaïo lyù hay toaøn laø caûnh chôi thuyeàn?

Löôùt gioù thuyeàn con ruoåi tít muø, moät chieác thuyeàn con ñi xa tít trong doøng soâng roäng meânh moâng.

Non xanh nöôùc bieác aùnh trôøi thu, naøo laø non xanh nöôùc bieác, naøo laø aùnh saùng trôøi thu… Hai caâu naøy toaøn laø taû caûnh.

Khuaát lau saùo thoåi vaøi ba tieáng, laø ngoaøi ñaùm hoa lau coù vaøi tieáng saùo thoåi.

Nguyeät laïc ba taâm giang maõn söông laø söông phuû traêng chìm döôùi soùng saâu.

Nhö vaäy chuùng ta thaáy con thuyeàn voâ tình, non nöôùc voâ tình, aùnh maët trôøi cuõng voâ tình, nhöng trong caûnh voâ tình ñoù, ngoaøi khoùm hoa lau laïi troãi leân tieáng saùo, khi aáy söông phuû, traêng laën döôùi loøng soâng. Taát caû laø moät caûnh im vaéng bao phuû bôûi moät baàu trôøi trong treûo laëng leõ, chôït coù maáy tieáng saùo vang leân, ñoù laø ñeå noùi raèng trong caûnh tòch tónh coù caùi ñoäng chôù khoâng phaûi hoaøn toaøn im laëng. Chuùng ta thaáy nhöõng baøi thô cuûa ngaøi Ñieàu Ngöï cuõng coù noùi ñieàu naøy, nghóa laø taû caûnh nuùi soâng yeân vaéng, roài cuoái cuøng coù tieáng chim hoùt… Nghóa laø trong choã tòch tónh vaãn coøn coù moät caùi ñoäng, ñoù laø caùi ñoäng giaùc, caùi ñoäng cuûa ngöôøi thöùc tænh.

10. ÑEÀ ÑOÏÂNG HIEÂN ÑAØN VIEÄT GIAÛ SÔN

AÂm:    Hoa moäc di duyeân chuûng taùc sôn,

            Lung yeân traïo nguyeät, laïc hoa haøn.

            Tuøng tö nieäm löï ñoâ voâ tuïc,

            Doanh ñaéc thanh phong nhaát chaåm an.

Dòch: ÑEÀ NUÙI NON BOÄ CUÛA THÍ CHUÛ ÔÛ ÑOÄNG HIEÂN

            Quanh quaát caây leo, nuùi chaát choàng,      

            Hoa rôi laïnh giöõa khoùi traêng loàng.

            Töø nay nieäm tuïc thoâi vöông vaán,

            Chieác goái an nhaøn tröôùc gioù trong.

                                                            HUEÄ CHI

Giaûng:

Ngaøi ñeán thaêm nhaø cuûa moät ñaøn vieät, thaáy tröôùc nhaø coù hoøn non boä, caûm höùng Ngaøi laøm baøi thô naøy. Trong baøi thô, hai caâu ñaàu hoaøn toaøn taû caûnh.

Quanh quaát caây leo, nuùi chaát choàng, nhöõng hoøn ñaù choàng leân thaønh töøng ngoïn nuùi nhoû treân hoøn non boä, laïi coù caây, coù daây leo chung quanh.

Hoa rôi laïnh giöõa khoùi traêng loàng. Treân hoøn non boä coù nhöõng thöù hoa rôi ruïng giöõa khoùi coù traêng loàng boùng. Ñeán taâm tö:

Töø nay nieäm tuïc thoâi vöông vaán laø dòch caâu tuøng tö nieäm löï ñoâ voâ tuïc. Tuïc laø theá tuïc, nghóa laø töø nay nhöõng nieäm vöông vaán vôùi theá tuïc khoâng coøn nöõa.

Chieác goái an nhaøn tröôùc gioù trong laø dòch caâu doanh ñaéc thanh phong nhaát chaåm an.

Nhö vaäy tuy coù ngoïn nuùi, coù hoa, coù daây leo, coù traêng, coù gioù, nhöng neáu ngoïn nuùi chæ laø ngoïn nuùi thì khoâng coù giaù trò gì ñoái vôùi söï tu haønh. Giaù trò tu haønh chính laø choã khi nhìn ngoïn nuùi, daàu laø giaû sôn, chuùng ta vaãn höôùng ñeán choã taâm an tònh, coøn baän bòu nhöõng nieäm traàn tuïc vaø nghó ñeán treân ngoïn nuùi cao, gioù maùt, naèm nguû moät giaác thaät ngon.

Toùm laïi yù nghóa cuûa baøi thô laø taâm tö cuûa ngöôøi tu ñöôïc ôû treân nuùi naèm yeân nguû, moïi nieäm löï traàn tuïc ñeàu döùt saïch.

11. TAÛO THU

AÂm:    Daï khí phaân löông nhaäp hoïa bình,

            Tieâu tieâu ñình thuï baùo thu thanh.

            Truùc ñöôøng vong thích höông sô taän,

            Nhaát nhaát tuøng chi voõng nguyeät minh.

Dòch: THU SÔÙM

            Hôi maùt ñeâm thaâu loït tôùi maønh,

            Caây saân xaøo xaïc baùo thu thanh.

            Beân leàu queân baüng höông vöøa taét,

            Löôùi buûa vaàng traêng, maáy khoùm caønh.

                                                            NGUYEÃN ÑOÅNG CHI

Giaûng:

Baøi dòch raát hay.

Hôi maùt ñeâm thaâu loït tôùi maønh. Hôi laïnh cuûa ñeâm thu thoåi vaøo taän beân taám saùo cuûa chieác leàu.

Caây saân xaøo xaïc baùo thu thanh. Gioù thoåi caây tröôùc saân nghe xaøo xaïc, ñoù laø tieáng baùo hieäu muøa thu trôû veà.

Beân leàu queân baüng höông vöøa taét. Naèm beân leàu queân baüng caây höông thaép treân baøn Phaät taét töø bao giôø. Nhìn ra ngoaøi trôøi:

Löôùi buûa vaàng traêng maáy khoùm caønh. Caùc caønh laù xao ñoäng, aùnh saùng traêng roïi qua gioáng nhö löôùi phuû aùnh traêng. Nguyeân vaên chöõ Haùn raát hay: Nhaát nhaát tuøng chi voõng nguyeät minh, caùc caønh caây ñan vaøo nhau laøm cho aùnh traêng roïi xuoáng gioáng nhö xuyeân qua nhöõng maét löôùi.

Qua baøi thô treân, chuùng ta thaáy loái taû caûnh cuûa Ngaøi thaät tuyeät dieäu, ngoaøi ra Ngaøi coù noùi ñaïo lyù gì khoâng? Beân leàu queân baüng höông vöøa taét, beân caïnh thaát, ngöôøi naèm laëng leõ queân taát caû, maëc caûnh chung quanh thay ñoåi, cho ñeán caây höông taøn luïn cuõng khoâng hay. Nhö vaäy gioù maùt loït tôùi maønh, tieáng xaøo xaïc baùo muøa thu tôùi, oâng taêng naèm beân leàu queân caû höông taøn, aùnh traêng roïi xuoáng nhöõng caønh caây nhö phuû löôùi, caùc haønh ñoäng naøy döôøng nhö coù haønh ñoäng nhöng ngöôøi vaø caûnh ñeàu voâ taâm. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät, giöõa ngöôøi vaø caûnh khoâng coøn rieâng reõ caùch bieät maø ñeàu ñoàng moät traïng thaùi voâ taâm.

12. ÑÒA LOÂ TÖÙC SÖÏ

AÂm:    OÅi dö coát ñoát ñoäc phaàn höông,

            Khaåu ñaùp sôn ñoàng vaán ñoaûn chöông.

            Thuû baû xuy thöông hoøa moäc ñaïc,

            Tuøng giao nhaân tieáu laõo taêng mang.

Dòch: LOØ SÖÔÛI TÖÙC CAÛNH

            Cuûi heát loø coøn vöông khoùi nheï,

            Sôn ñoàng hoûi nghóa moät chöông kinh.

            Tay caàm duøi moõ, tay naâng saùo,

            Thieân haï cöôøi ta, cöù maëc tình.

                                                            NGUYEÃN LANG

Giaûng:

Cuûi heát loø coøn vöông khoùi nheï, ñaây laø hình aûnh moät loø höông taøn. Ngaøi dieãn taû luùc ôû nuùi coù moät vaøi chuù ñeä töû con con, muøa ñoâng laïnh thaày troø hô löûa beân loø söôûi, löûa taøn roài chæ coøn moät chuùt khoùi nheï. Ñoäc phaàn höông laø coøn moät chuùt hôi thôm nheø nheï. Töïa baøi laø loø söôûi nhöng coù saùch dòch laø baùt höông, caùc caây höông taøn roài cong laïi goïi laø coát ñoát.

Sôn ñoàng hoûi nghóa moät chöông kinh, nhöõng ñeä töû nhoû hoïc kinh coù vaøi ñoaïn chöa hieåu, ñem ra hoûi, thaày daïy, ñoù laø boån phaän cuûa vò thaày.

Tay caàm duøi moõ, tay naâng saùo. Moät tay caàm duøi goõ moõ tuïng kinh, moät tay naâng saùo thoåi. Tuïng kinh thoåi saùo laø hai hieän töôïng khaùc nhau. Vôùi ngöôøi theá gian khi tuïng kinh thì nghieâm trang khoâng thoåi saùo, khi thoåi saùo thì khoâng tuïng kinh, hay noùi caùch khaùc khi tu thì khoâng vui chôi, khi vui chôi thì queân tu. Ngaøi Huyeàn Quang thaät laø moät ngheä só, tay caàm moõ, tay naâng saùo.

Thieân haï cöôøi ta cöù maëc tình. Ai cöôøi maëc tình, Ngaøi khoâng quan taâm, khoâng baän loøng tröôùc lôøi pheâ phaùn.

Toùm laïi qua baøi naøy chuùng ta thaáy ñöôïc tö caùch moät ngheä só nôi ngaøi Huyeàn Quang, vöøa tu vöøa thoåi saùo vöøa laøm thô, khoâng thieáu phaàn naøo caû.

13. CHU TRUNG

AÂm:    Nhaát dieäp bieån chu hoà haûi khaùch,

            Xanh xuaát vi haøng phong thích thích.

            Vi mang töù coá vaõn trieàu sinh,

            Giang thuûy lieân thieân nhaát aâu baïch.

Dòch: TRONG THUYEÀN

            Daáu khaùch giang hoà thuyeàn moät laù,

            Haøng lau laùch gioù cheøo thong thaû.

            Boán beà troâng quaïnh ngoïn trieàu leân,

            Nöôùc bieác lieàn trôøi aâu traéng xoùa.

                                                            ÑINH VAÊN CHAÁP

Giaûng:

Daáu khaùch giang hoà thuyeàn moät laù. Moät khaùch giang hoà ngoài trong chieác thuyeàn nhoû bôi ñi.

Haøng lau laùch gioù cheøo thong thaû, laùch gioù beân caïnh haøng lau, cheøo thuyeàn thong thaû.

Boán beà troâng quaïnh ngoïn trieàu leân. Boán beân ñeàu vaéng veû chæ thaáy doøng nöôùc lôùn ñang leân cao.

Nöôùc bieác lieàn trôøi aâu traéng xoùa laø dòch caâu: Giang thuûy lieân thieân nhaát aâu baïch. Caâu naøy raát hay. Giang thuûy laø nöôùc soâng, lieân thieân laø lieàn vôùi trôøi, vaø moät con chim aâu traéng bay.

Ngöôøi thaáu trieät lyù thieàn, nhìn hình aûnh naøy thaáy coù moät choã raát ñaëc bieät. Chieác thuyeàn, bôø lau, con soâng, doøng nöôùc, baàu trôøi vaø caû con chim aâu, taát caû ñeàu hoøa nhaäp vaøo nhau khoâng ranh giôùi, khoâng chia caùch. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng muoân söï, muoân vaät trong theá gian naøy ñeàu hoøa quyeän vaøo nhau khoâng chia caùch, ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa ngöôøi tu thieàn nhìn ngoaïi caûnh.

14. THÖÙ BAÛO KHAÙNH TÖÏ BÍCH GIAN ÑEÀ

AÂm:    Hoang thaûo taøn yeân daõ töù ña,       

            Nam laâu baéc quaùn tòch döông taø.

            Xuaân voâ chuû tích thi voâ lieäu,       

            Saàu tuyeät ñoâng phong kyû thuï hoa.

Dòch: HOÏA BAØI THÔ ÑEÀ TREÂN VAÙCH ÑAÙ CHUØA BAÛO KHAÙNH

            Khoùi nhaït ñoàng hoang queâ laém veû,

            Laàu nam quaùn baéc, xeá vöøng hoàng.          

            Thô khoâng thi lieäu, xuaân khoâng chuû,

            Maáy coäi hoa saàu nhôù gioù ñoâng.

                                                NGUYEÃN ÑOÅNG CHI

Giaûng:

Vì laø baøi hoïa neân khoâng mang tính caùch ñaëc bieät cuûa Ngaøi. Ngaøi caûm höùng hoïa laïi baøi thô cuõ ñeà treân vaùch, neân yù nghóa chæ laø noùi leân caûnh ñoàng queâ naøo laàu nam, naøo quaùn baéc vaø vaàng maët trôøi. Ñöùng veà thô thì khoâng coù thi lieäu töùc laø khoâng coù taøi lieäu laøm thô, noùi veà muøa xuaân thì muøa xuaân khoâng coù chuû, chæ coù maáy coäi hoa buoàn nhôù gioù ñoâng.

15. MAI HOA

AÂm:    Duïc höôùng thöông thöông vaán sôû toøng,

            Laãm nhieân coâ tró tuyeát sôn trung.

            Chieát lai baát vò giaø thanh nhaõn,

            Nguyeän taù xuaân tö uûy beänh oâng.

Dòch: HOA MAI

            Muoán hoûi trôøi xanh: hoa töï ñaâu,

            Moät mình goäi tuyeát choán non saâu.

            Beû veà, ñaâu muoán löøa tri kyû,

            Chæ möôïn tình hoa giaûi beänh saàu.

                                                            BAÊNG THANH

Giaûng:

Trong baøi naøy Ngaøi dieãn taû hoa mai nôû vaøo cuoái ñoâng ñaàu xuaân.

Muoán hoûi trôøi xanh hoa töï ñaâu. Töø ñaâu maø coù hoa naøy?

Moät mình goäi tuyeát choán non saâu. Muøa ñoâng ôû trong röøng nuùi, hoa mai vaãn nôû röïc, khoâng sôï söông tuyeát.

Beû veà ñaâu muoán löøa tri kyû. Chöõ tri kyû dòch chöõ thanh nhaõn nghóa laø maét xanh. Trong saùch Nho thöôøng duøng chöõ thanh nhaõn, maét xanh ñeå chæ ngöôøi trí thöùc, nhìn thaáu ñöôïc söï vaät. Beû hoa mai veà khoâng phaûi vì muoán löøa ngöôøi trí thöùc.

Chæ möôïn tình hoa giaûi beänh saàu. Chæ ñem hoa veà chöng cho ñeïp, laøm cho ngöôøi bôùt buoàn thoâi.

16. TRUÙ MIEÂN

AÂm:    Toå phuï ñieàn vieân nhaäm töï söø,

            Thieân thanh baøn khuaát nhieãu ngoâ lö.

            Moäc teâ song ngoaïi thieân cöu tòch,

            Nhaát chaåm thanh phong truù moäng dö.

Dòch: NGUÛ NGAØY

            Vöôøn töôïc cha oâng maëc söùc caøy,

            Quanh nhaø xanh nöôïp maáy ngaøn caây.    

            Ngoaøi song, caønh queá chim cöu vaéng,    

            Gioù maùt, trieàn mieân giaác nguû ngaøy.

                                                            KIEÀU THU HOAÏCH

Giaûng:

Nguû ngaøy laø nguû tröa nhöng trong baøi nguû ngaøy chaéc laø giôø naøo nguû cuõng ñöôïc chôù khoâng phaûi laø giôø tröa. Ñoïc baøi thô naøy nhieàu ngöôøi coù veû baèng loøng laém. Nhöng quí vò neân hieåu:

Vöôøn töôïc cha oâng maëc söùc caøy, ñoù laø vöôøn naøo? Thöôøng chuùng ta nghó laø vöôøn cuûa gia ñình, cuûa toå tieân ñeå laïi cho con chaùu. Nhöng vöôøn töôïc cha oâng laø chæ cho taát caû chuùng ta saün coù caùi taâm ñòa taøng, caùi kho taâm ñòa. Trong kho ñaát taâm ñoù ñuû caùc thöù caây coû moïc chaèng chòt. Nay chuùng ta phaûi laøm sao? Raùng caøy vaø löôïm saïch coû ñeå troàng caùc loaïi caây toát coù hoa quaû höõu ích. Nhö vaäy ai cuõng coù moät thöûa vöôøn, moãi ngöôøi phaûi raùng chaêm soùc, caøy böøa troàng troït cho toát.

Quanh nhaø xanh nöôïp maáy ngaøn caây. Vì kheùo troàng neân chung quanh nhaø caây leân xanh möôït.

Ngoaøi song, caønh queá chim cöu vaéng. Ngoaøi cöûa soå, chim cöu khoâng ñeán ñaäu treân caønh queá.

Gioù maùt, trieàn mieân giaác nguû ngaøy. Thaät ñeïp laøm sao! Vöôøn töôïc quanh nhaø doïn deïp saïch, caây troàng leân xanh möôït, khoâng coù chim keâu, chæ coù gioù maùt neân naèm nguû moät giaác thaät ngon, khoâng bieát luùc ñoù laø saùng hay tröa hay chieàu.

Quí vò coù ñöôïc nguû moät giaác ngon nhö theá naøy khoâng? Khi naøo vöôøn töôïc cuûa mình saïch gai goùc, coû daïi, chæ laø moät vöôøn caây höõu ích xanh möôùt, khoâng coù chim choùc coân truøng phaù haïi, luùc ñoù gaëp côn gioù maùt thì tha hoà nguû. Traùi laïi neáu vöôøn cuûa ai coøn gai goùc thì phaûi noã löïc cuoác caøy, nhoå boû cho saïch chôù khoâng coù quyeàn nguû.

Baøi naøy daïy chuùng ta tu, kieåm laïi xem vöôøn cuûa mình coøn gai goùc moät vaøi buïi hay ñaày caû vöôøn? Phaûi raùng doïn saïch gai goùc, khi naøo vöôøn saïch, laïi troàng caùc caây töø bi, trí tueä xanh möôït, khi ñoù gaëp côn gioù maùt thì nguû chôù khoâng coøn gì phaûi laøm. Baøi naøy raát laø thích thuù!

17. AI PHUØ LOÃ

AÂm:    Khoùa huyeát thö thaønh duïc kyù aâm,

            Coâ phi haøn nhaïn taùi vaân thaâm.

            Kyû gia saàu ñoái kim tieâu nguyeät,

            Löôõng xöù mang nhieân nhaát chuûng taâm.

Dòch: THÖÔNG TEÂN GIAËC BÒ BAÉT

            Chích maùu thaønh thö muoán gôûi lôøi,

            Leû loi nhaïn laïnh, aûi muø khôi.

            Ñeâm nay maáy keû saàu traêng nhæ?

            Xa caùch, nhöng loøng chæ moät thoâi.

                                                                        HUEÄ CHI

Giaûng:

Teân giaëc bò baét daãn ñi, Ngaøi thaáy xoùt xa môùi laøm baøi thô naøy.

Chích maùu thaønh thö muoán gôûi lôøi. Chích maùu vieát thaønh laù thö muoán gôûi ñi, nhöng:

Leû loi nhaïn laïnh aûi muø khôi. Chim nhaïn leû loi laïi gaëp muøa laïnh noù khoâng bay, neân khoâng gôûi thô ñöôïc. Thöôøng ngaøy xöa ngöôøi ta hay duøng nhaïn ñöa thô neân goïi laø tin nhaïn, töùc laø thô coät trong chaân chim nhaïn, noù bay ñeán nôi roài ñaùp xuoáng trao thô. Nhöng nay gaëp muøa ñoâng laïnh noù khoâng bay maø choã quan aûi laïi xa xoâi muø mòt.

Ñeâm nay maáy keû saàu traêng nhæ? Cuøng laø maët traêng maø ñeâm nay coù bao nhieâu ngöôøi buoàn, bao nhieâu ngöôøi nhôù. Khi moät ngöôøi con trong gia ñình ñi ñaùnh giaëc bò baét, cha meï ôû nhaø nghe tin thì xoùt xa laøm sao. Tuy trôøi trong traêng saùng nhöng caøng nhìn caûnh caøng ñau loøng, neân môùi ñaët caâu hoûi ñeâm nay maáy keû saàu traêng nhæ?

Xa caùch nhöng loøng chæ moät thoâi. Chöõ xa caùch laø dòch chöõ löôõng xöù, töùc laø hai nôi, nöôùc baét ñöôïc giaëc vaø nöôùc cuûa ngöôøi giaëc. Hai nôi caùch xa nhau nhöng thaät tình noãi ñau loøng cuõng laø moät thoâi. YÙ Ngaøi muoán noùi ngöôøi ôû nôi naøy, ngöôøi ôû nôi kia nhöng taâm traïng cuõng laø gioáng nhau.

18. QUAÙ VAÏN KIEÁP

AÂm:    Laïng Chaâu nhaân vaät thuûy löu ñoâng,

            Baùch tueá quang aâm nhieån chæ trung.

            Hoài thuû coá sôn ngöng voïng xöù,   

            Soå haøng qui nhaïn thieáp tình khoâng.

Dòch: QUA VAÏN KIEÁP

            Veà ñoâng, nöôùc chaûy, ngöôøi chaâu Laïng,

            Ngaøy thaùng, traêm naêm moät thoaùng nhanh.

            Nuùi cuõ ngoaûnh ñaàu ñaêm ñaém ngoùng,

            Nhaïn veà in boùng giöõa taàng xanh.

                        HOAØNG TRUNG THOÂNG – BAÊNG THANH

Giaûng:

Ñeàn Vaïn Kieáp laø nôi xaûy ra chieán traän, bao nhieâu ngöôøi ñaùnh gieát nhau...

Veà ñoâng nöôùc chaûy, ngöôøi chaâu Laïng. Chaâu Laïng laø Laïng Sôn. Laïng Sôn ôû treân vuøng cao nguyeân, nöôùc treân nuùi tuoân chaûy xuoáng bieån ôû phía ñoâng, vì theá noùi doøng nöôùc chaûy veà ñoâng.

Ngaøy thaùng traêm naêm moät thoaùng nhanh, nguyeân vaên chöõ Haùn laø Baùch tueá quang aâm nhieån chæ trung, traêm naêm döôøng nhö buùng ngoùn tay, töùc chæ thôøi gian troâi nhanh.

Nuùi cuõ ngoaûnh ñaàu ñaêm ñaém ngoùng, laø dòch caâu Hoài thuû coá sôn ngöng voïng xöù.

Nhaïn veà in boùng giöõa taàng xanh laø dòch caâu Soå haøng qui nhaïn thieáp tình khoâng. Soå haøng qui nhaïn laø maáy haøng chim nhaïn bay trôû veà.

Ñaây laø Ngaøi dieãn taû caûnh ôû Vaïn Kieáp, caïnh doøng soâng nöôùc troâi veà bieån. Nhôù laïi nhöõng chuyeän caû traêm naêm veà tröôùc döôøng nhö moät chôùp thoaùng qua, nhìn ngaém ngoïn nuùi thaáy baày chim nhaïn bay treân töøng hö khoâng. Nhö vaäy ñeå thaáy taát caû taâm tình ngöôøi oân laïi nhöõng söï ñaõ qua thì chæ laø moät caùi roãng, khoâng coù gì thaät, qua roài laø maát.

19. ÑEÀ ÑAÏM THUÛY TÖÏ

AÂm:    Ñaïm Thuûy ñình bieân daõ thaûo ña,

            Khoâng sôn vuõ teã tòch döông taø.

            Nhaân qua lieãn loä ñaàu thieàn thaát,

            UÛng phaïn xao chung giaûn laïc hoa.

Dòch: ÑEÀ CHUØA ÑAÏM THUÛY

            Beân ñình Ñaïm Thuûy coû ñua töôi,

            Möa taïnh non quang, boùng ngaû daøi.

            Tieän loái xe vua vaøo vaõng Phaät,

            Thænh chuoâng, giuùp saõi nhaët hoa rôi.

                                                            HUEÄ CHI

Giaûng:

Ñaây laø baøi thô vieát veà chuøa Ñaïm Thuûy. Caûnh raát ñeïp, chuøa Ñaïm Thuûy coù nhieàu hoa coû töôi toát, qua moät côn möa taïnh, nhìn thaáy ngoïn nuùi saùng vaø boùng chieàu ñaõ xeá. Tieän ñöôøng ñi ngang, xe vua gheù vaøo chuøa leã Phaät, nhöng oâng thaày ñi ñaâu vaéng, coù leõ oâng ñang ñi löôïm hoa ôû ngoaøi, neân quan hoä giaù phaûi ñaùnh chuoâng giuøm cho vua laïy: Thænh chuoâng, giuùp saõi nhaët hoa rôi.

Ñaây laø dieãn taû caûnh chuøa vaéng veû yeân tónh, vua ñeán khoâng gaëp thaày, khoâng gaëp ñieäu, chæ trong ñoaøn tuøy tuøng ñaùnh chuoâng leã Phaät.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM