TÌM NGOÏC NHÖ YÙ

H.T THÍCH THANH TÖØ

Buoåi giaûng choùt taïi Thieàn Vieän Truùc Laâm

Ngaøy 20.09.2002 (14.08.Nhaâm Ngoï - PL.2546)

Hoâm nay laø buoåi giaûng choùt taïi Thieàn vieän Truùc Laâm – Ñaø Laït. Laàn giaûng naøy, toâi ruùt ruoät ra noùi chôù khoâng phaûi giaûng theo kinh saùch. Ruùt ruoät töùc laø ôû trong loøng coù gì thì loâi ra noùi, khoâng noùi nhöõng thöù töø beân ngoaøi. Cho neân Taâm Kinh thöôøng ñöôïc goïi laø kinh ruoät vaäy.

ÔÛ ñaây coù hai ñieåm raát quan troïng, toâi nhaéc cho Taêng Ni, Phaät töû nhôù. Chuùng ta chuû tröông tu thieàn theo Thieàn Toâng, vaäy chuû tröông ñoù tu theo heä thoáng naøo? Heä thoáng ñoù duy nhaát hay coù sai bieät? Ñoù laø nhöõng vaán ñeà thieát yeáu.

Ngöôøi ta thöôøng ñaët caâu hoûi: thôøi naøy laø thôøi ñaïi khoa hoïc, con ngöôøi tieác töøng giôø, töøng khaéc ñeå laøm ra tieàn baïc, nhöng nhöõng vò tu thieàn nhaát laø chö Taêng Ni ôû thieàn vieän, ngaøy ñeâm ba thôøi, saùu tieáng ñoàng hoà ngoài ngoù xuoáng lim dim, khoâng laøm ra xu con naøo heát, khoâng lôïi ích cho ai, nhö vaäy coù phaûi laø phí phaïm thôøi gian quí baùu cuûa mình hay khoâng?

Noùi caùch khaùc coù phaûi tieâu cöïc ñoái vôùi xaõ hoäi hay khoâng? Ñoù laø vaán ñeà maø nhöõng ngöôøi thích hoaït ñoäng, thích laøm vieäc thöôøng ñaët ra.

Vì theá chuùng ta phaûi thaáy saâu, thaáy roõ vieäc mình ñang laøm. Muoán taát caû chuùng ta thaáy saâu thaáy roõ veà vaán naøy, neân hoâm nay toâi noùi ñeà taøi “Tìm ngoïc nhö yù”. Ngoïc nhö yù chöõ Phaïn goïi laø “Ma ni böûu chaâu”. Ngöôøi theá gian thì tìm vaøng tìm baïc, chuùng ta tu thì tìm hoøn ngoïc nhö yù. Ngöôøi ñôøi thích laøm ra tieàn cuûa nhieàu ñeå nuoâi döôõng thaân xaùc thòt cho ñöôïc sung maõn. Hoï cho thaân xaùc thòt laø thaät, laø quí, neân tìm moïi phöông tieän taïo nhieàu vaät chaát ñeû nuoâi döôõng noù ñöôïc sung maõn. Nhöng giaû söû nuoâi thaân naøy leân ñöôïc moät traêm kyù, thì khoeû hay meät? Meät. Nhö vaäy caøng sung maõn thì caøng hieåm nguy, cuoái cuøng noù theá naøo? Noù trôû thaønh moät thaây thuùi. Nhö vaäy, suoát maáy möôi naêm töø khi chuùng ta coù maët ôû traàn gian cho tôùi ngaøy nhaém maét, lo cho thaân, baûo veä thaân, cuoái cuøng noù cuõng phaûi tan raõ. Theá thì söï nuoâi döôõng aáy coù quí, coù giaù trò gì ñaâu. Vaäy maø ngaøn ngöôøi muoân ngöôøi nhö moät, ñeàu chæ bieát lo cho noù thoâi. Ñaây laø nhöõng ngöôøi taàm thöôøng, chæ bieát coù thaân.

Qua ngöôøi khaù hôn, lyù töôûng hôn thì hoï coøn bieát gì nöõa? Bieát ñeán caùi taâm, töùc phaàn tinh thaàn. Nhöõng gì hoï suy gaãm theo caùi nhìn, caùi hieåu, caùi hoïc cuûa mình vaø cho laø ñuùng, laø chaân lyù roài thì baûo veä, truyeàn baù suy nghó cuûa mình ñeán cuøng. Ngöôøi khaùc cuõng theá, moïi ngöôøi treân theá gian, ai coù lyù töôûng cuõng ñeàu muoán truyeàn baù lyù töôûng cuûa mình. Nhöng lyù töôûng oâng A khaùc lyù töôûng oâng B, thì hai ngöôøi seõ ñi ñeán tranh caõi nhau. Neáu coù theâm lyù töôûng cuûa oâng C nöõa, söï vieäc seõ daãn tôùi ñaâu?

Coù hai ñieàu laøm nhaân loaïi ñau khoå. Ñieàu khoå thöù nhaát laø giaønh nhau vaät chaát ñeå nuoâi thaân. Bôûi giaønh nhau vaät chaát neân keû ñöôïc ngöôøi maát. Keû ñöôïc thì vui cöôøi hôùn hôû, ngöôøi maát thì noåi giaän oaùn thuø. Cöù nhö vaäy maø saùt phaït nhau khoâng coù ngaøy cuøng. Nhoû thì giaønh giöït nhau ôû trong gia ñình, anh em chia cuûa nhieàu ít sanh ra chuyeän caõi vaõ. Coøn lôùn chuùt nöõa thì vôùi taäp theå naøy vôùi taäp theå kia, xí nghieäp naøy vôùi xí nghieäp noï. Lôùn nöõa thì nöôùc naøy giaønh nöôùc kia. Cöù nhö vaäy maø gaây ñau khoå, con ngöôøi khoâng bieát laøm sao duøng ñöôïc noãi khoå? Ñieàu khoå thöù hai laø chaáp phaàn taâm. Ai cuõng cho taâm mình nghó, taâm mình töôûng laø chaân lyù, ngöôøi khaùc cuõng cho nghó töôûng cuûa mình laø chaân lyù. Theá laø naêm ba caùi chaân lyù gaëp nhau. Chaân lyù soá moät caõi vôùi chaân lyù soá hai, chaân lyù soá ba caõi vôùi chaân lyù soá boán, roài caû theá gian ñeàu nhaøo loän trong caùi saùt phaït, taøn haïi nhau. Caùi ñau khoå cuûa nhaân loaïi laø ôû choå ñoù.

Ñaïo phaät thì khaùc haún. Ñöùc Phaät daïy cho chuùng ta bieát, ñöùng veà vaät chaát thì thaáy thaân naøy hö giaû. Song tieác thay, thôøi nay ngöôøi tu chöa thaáy giaû, hoaëc coù thaáy chæ thaáy phaàn naøo thoâi, neân khoâng can ñaûm noùi thaân naøy laø giaû. Ñuùng tinh thaàn, ngöôøi hoïc Phaät luoân luoân thaáy thaân naøy laø giaû. Taïi sao? Bôûi vì noù coù roài maát, maø caùi gì coù roài maát, thì caùi ñoù khoâng phaûi laø thaät. Caùi thaät thì khoâng maát. Caùi taïm bôï qua thôøi gian roài thì laøm sao thaät ñöôïc. Theá nhöng chuùng ta khoâng daùm noùi maïnh thaân naøy giaû, chæ noùi moät caùch hôi nheø nheï thoâi, “ôø giaû”. Taïi sao? Vì sôï noùi giaû moät hoài, ngöôøi ta choïc mình, mình chòu khoâng noåûi thaønh thua ngöôøi ta. Ngöôøi tu maø chöa can ñaûm noùi thaân naøy giaû, thì haøng cö só laøm sao daùm noùi giaû! Do khoâng daùm noùi giaû, thaønh ra caùi giaû aáy chæ hôi ôûm ôø, chöa roõ raøng gì heát. Vì vaäy chuùng ta tu chaäm tieán, tu maø thieáu loøng töø bi.

Neáu chuùng ta bieát thaân naøy laø giaû thì taát caû caùi gì mình ñöôïc, mình dö huynh ñeä chung quanh thieáu, chuùng ta chia sôùt. Huynh ñeä chia sôùt vôùi nhau ñeå taïm soáng, giöõ nhieàu laøm gì? Nhö vaäy coù phaûi loøng töø bi traøn treà khoâng? Ñaèng naøy chuùng ta chöa daùm noùi thaân giaû, neân ñeå daønh kha khaù moät chuùt. Ngöôøi khaùc thieáu keä hoï, mình cuõng khoâng caàn quan taâm. Hoaëc mình ñang aám no, thaáy ngöôøi khaùc thieáu thoán, mình cuõng khoâng can ñaûm chia sôùt cho hoï. Ñoù laø taïi vì chöa thaät thaáy thaân giaû. Neáu thaät thaáy thaân naøy hö giaû thì moïi nhu caàu cuûa thaân mình, chuùng ta ñeàu khoâng quan troïng. Thaáy ai thieáu thoán, mình giuùp baèng caùch naøy, caùch noï, nhö vaäy môùi thaät laø ngöôøi thaáy thaân giaû.

Ngöôøi theá gian noùi thaáy thaân giaû laø chaùn ñôøi yeám theá, nhöng khoâng phaûi vaäy. Nhôø thaáy giaû neân mình khoâng tham, khoâng tham neân deã chia sôùt cho ngöôøi khaùc. Chính nhôø thaáy thaân giaû, chuùng ta môùi môû roäng loøng töø bi, chan traûi chia sôùt vôùi moïi ngöôøi nhöõng aám no, ñoùi thieáu. Thaáy giaû môùi laøm ñöôïc vieäc ñoù, coøn thaáy thaät thì khoù laøm. Cho neân bieát thaân giaû khoâng coù nghóa laø tieâu cöïc yeám theá. Bieát thaân giaû khoâng coù nghóa laø ngöôøi troán ñôøi hay chaùn ngaùn theá söï.

Bieát thaân giaû thì ai caàn chuùng ta giuùp, bôûi vì giöõ noù cuõng khoâng coøn. Baây giôø caàn giuùp ngöôøi ta bôùt khoå, mình saün saøng giuùp, nhö vaäy môùi coù tinh thaàn hy sinh. Neáu thaáy thaân naøy thaät thì ñaâu nôõ hy sinh. Vì vaäy ngöôøi thaáy thaân giaû vöøa saün saøng hy sinh thaân mình ñeå giuùp ngöôøi. Vaäy thaáy thaân giaû laø lôïi hay haïi? Lôïi. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi hieåu yù nghóa chöõ “giaû” cuûa ñaïo Phaät. Nhöõng ngöôøi noùi ñaïo Phaät cho raèng thaân naøy vaø muoân söï muoân vaät ñeàu giaû thì chaùn cheát, khoâng muoán laøm gì heát, neân theo ñaïo Phaät laø bi quan yeám theá. Ñoù laø taïi hoï khoâng hieåu yù nghóa giaû cuûa ñaïo Phaät. Laø ngöôøi hoïc Phaät chuùng ta phaûi hieåu cho saâu, naém cho vöõng choå naøy, ñeå traùnh nhöõng hieåu laàm cuûa ngöôøi khaùc, maø cuõng traùnh hieåu laàm cho baûn thaân mình.

Nhieàu ngöôøi tu noùi thaân naøy giaû, thoâi mình leân nuùi naèm queo ñoù chôø cheát cho roài, cho thaûnh thôi. Giaû maø laïi muoán cho noù thaûnh thôi! Neáu giaû thì saün saøng laên xaû vaøo laøm vieäc, lôïi ích cho moïi ngöôøi, chôù sao laïi muoán thaûnh thôi? Muoán thaûnh thôi laø cöng döôõng thaân, maø cöng döôõng laø khoâng thaáy thaân giaû roài. Ngöôøi tu phaûi hieåu roõ thaân naøy hö giaû, ñeå traùnh naïn cöng döôõng thaân. Neáu thaáy thaân giaû, taïm bôï, hö doái thì chuùng ta chieán thaéng ñöôïc loøng tham vaät chaát. Duøng trí tueä nhìn thaáy ñuùng thaân giaû, neân phaù tan loøng tham thuï höôûng, muoán baûo veä thaân. Nhö vaäy nhôø trí tueä phaù si meâ neân loøng tham maát. Chuùng ta khoâng coøn giaønh giöït veà vaät chaát, thì söï ñöôïc maát vaät chaát khoâng thaáy quan troïng. Khoâng thaáy quan troïng thì coøn gì ñaâu giaønh giöït nhau, coøn gì ñaâu saùt phaït nhau, ñeå daønh phaàn hôn veà mình. Nhö vaäy laø chuùng ta khoûi tranh ñua, giaønh giöït hay cöôùp boùc laãn nhau. Neáu ai cuõng thaáy nhö vaäy thì treân theá gian naøy, khoâng coù söï giaønh hôn veà mình cho thaät nhieàu , ñeå nhöõng keû khaùc thua thieät, moïi ngöôøi saün saøng chia sôùt laãn nhau. Ñoù laø taâm bình ñaúng thöông yeâu, nhaø Phaät goïi laø loøng töø bi.

Böôùc qua phaàn taâm. Ngöôøi ñôøi cho nhöõng suy gaãm, lyù töôûng cuûa mình laø chaân lyù, laø thaät. Nghó noù laø thaät neân khi mình suy gaãm ñöôïc moät vaán ñeà gì cho laø raát hay raát ñuùng, ñem ra phoå bieán. Coù ngöôøi khaùc suy nghó ngöôïc laïi vôùi mình, hoï thaáy cuõng raát hay raát ñuùng, neân hoï cuõng phoå bieán. Hai caùi ñuùng gaëp nhau thì naåy sanh ra söï saùt phaït laãn nhau. Nhieàu khi chuùng ta tu maø vaãn maéc keït vaøo nhöõng sai laàm naøy.

Trong phaät giaùo, chia ra nhieàu giaùo phaùi, nhieàu phaùp moân. Taïi sao nhö theá? Vì ñöùc Phaät thaáy trình ñoä, caên cô cuûa chuùng sanh sai bieät, khoâng ai gioáng ai. Keå soáng baèng tình caûm thì Ngaøi daïy laáy loøng tin ñeå höôùng daãn hoï tu. Ngöôøi soáng baèng trí tuyeä thì Ngaøy daïy laáy tí tueä laøm höôùng tu cho hoï. Ngöôøi thích linh thieâng Phaät daïy thaàn chuù v.v... ñuû caùch ñeå ñoä heát moïi ngöôøi. Moãi phaùp moân Phaät daïy, neáu chuùng ta tu ñuùng thì keát thuùc cuõng gaëp nhau.

Nhöng ngöôïc laïi khi böôùc vaøo moãi phaùp moân, tuy bieát ñoù laø Phaät daïy, maø beân naøy choïi beân kia. Ngöôøi khaùc tu khoâng gioáng mình laø khoâng öa roài, coù khoå chöa? Mình vôùi mình moät thaày maø khoâng öa nhau, taïi sao vaäy? Vì yù töôûng khoâng raäp khuoâng theo mình. Khoâng raäp khuoân theo mình thì mình khoâng öa. Nhö vaäy coù phaûi chuùng ta mang beänh ñoäc taøi khoâng?

Phaät ñaõ bieát chuùng sanh coù nhieàu trình ñoä, nhieàu caên cô neân môùi daïy nhieàu  phaùp moân. Trong kinh thöôøng duï phaùp cuûa Phaät nhö nhöõng phöông thuoác trò taâm beänh cho chuùng sanh. Chuùng sanh coù traêm ngaøn caên beänh hay traêm ngaøn taâm beänh thì phaät coù traêm ngaøn phaùp moân ñeå chæ daïy hoï tu, ñaït ñöôïc lôïi ích. Taïi sao chuùng ta laø con chaùu Phaät maø khoâng coù taâm roäng raõi? Leõ ra chuùng ta neân khuyeán khích, ai tu phaùp moân naøo cuõng phaûi tu ñeán nôi ñeán choán, ñöøng noùi ai hay ai dôû. Ñaèng naøy ngöôïc laïi, chung trong ñaïo Phaät vôùi nhau, maø ngöôøi naøy chæ trích keû noï, luoân luoân tìm caùch kích baùc laãn nhau. Vaäy noùi sao ñaây? Ngöôøi tu maø khoâng thoâng caûm, khoâng hieåu ñöôïc nhau, coù ñaùng buoàn khoâng? Ai tu phaùp moân naøo cöù baùm vaøo phaùp moân aáy cho laø chaân lyù, laø chaùnh; ngöôøi khaùc tu khoâng phaûi chaân lyù, laø taø. Roài cho mình tu hay, ngöôøi kia tu dôû, sanh ra choáng ñoái nhau.

Nhöõng naêm toâi coøn hoïc ôû tröôøng, thaáy nhieàu vò ñeán hoûi caùc thaày Truï trì: “Thöa thaày con nghe noùi tu thieàn hay laém. Nhö vaäy tu thieàn laø sao, xin thaày chæ daïy cho?” Coù thaày noùi:” Ñöøng! Ñöøng. Tu thieàn laø ñieân nghen”. Cöù noùi tu thieàn ñieân, nhöng khoâng bieát  tu laøm sao maø ñieân. Cöù moät beà noùi tu thieàn ñieân. Trong khi ñoù caùc nöôùc nhö Tích Lan, Mieán Ñieän, Thaùi Lan, Nhaät Boån v.v... ngöôøi ta tu thieàn, thieân haï ñoå xoâ tôùi hoïc, coøn ôû Vieät Nam caùc thaày laïi noùi tu thieàn ñieân, coi phaûi khoå khoâng? Töø caùi nhìn heïp hoøi ñoù, ñaâm ra chuùng ta töï ñoùng khung mình trong phaïm vi quaù chaät heïp.

Ngaøy xöa Phaät tu thieàn, Toå tu thieàn, maø ngaøy nay con chaùu noùi tu thieàn ñieân. Nhö vaäy laø moät söï phaûn boäi khoâng theå töôûng töôïng noåi. Neáu ñieân thì ñöùc Phaät ñaõ ñieân roài, caùc Toå ñaõ ñieân roài, ñaâu truyeàn tôùi baây giôø. Cho neân noùi nhö vaäy coù phaûi laø quaù thieån caän khoâng? Töø söï thieån caän ñoù ñi ñeán choáng ñoái nhau, khoâng tôùi ñaâu heát. Cho neân chuùng ta hoïc phaûi hoïc cho tôùi nôi, thaáy cho töôøng taän. Tu thieàn, tu Tònh...ñeàu toát caû, nhöng phaûi tu ñuùng theo tinh thaàn Phaät daïy.

Coù nhieàu ngöôøi thaéc maéc hoûi toâi, ngöôøi tu tònh ñoä nieäm phaät, sau naøy cheát sanh veà Cöïc Laïc, thaày tu Thieàn cheát veà ñaâu? Heát choã veà! Nghe noùi vaäy, ta töôûng nhö mình ñaõ laïc loûng roài. Nhöng söï thaät, taïi sao chuùng ta khoâng nhôù goác cuûa ñaïo Phaät laø cöùu Kính Nieát-baøn. Nieát baøn laø choã cöùu kính, laø voâ sanh, khoâng coøn sanh thì laáy gì coù töû? Ngöôøi tu Thieàn, neáu theo thieàn Nguyeân thuyû thì tôùi Dieät taàn ñinh, khoâng coøn thoï töôûng haønh thöùc gì nöõa, tôùi choå ñoù môùi goïi laø voâ sanh, chöùng A-la-haùn, nhaäp Nieát baøn. Coøn ngöôøi tu thieàn theoThieàn Toâng, tôùi choã khoâng coøn nieäm ñoái ñaõi sanh dieät nöõa laø voâ sanh, voâ sanh laø Nieát baøn. Keû khoâng bieát, cöù noùi veà Cöïc Laïc môùi cöùu kính, coøn nhaäp Nieát-baøn chöa phaûi. Nhö vaäy khoâng bieát ñöùc Phaät phaûi daïy sao baây giôø? Ñoù laø caùi thaáy noâng caïn cuûa ngöôøi hoïc Phaät, hoï khoâng bieát choã naøo laø goác, choã naøo ngoïn, cöù bò keït trong phöông tieän, roài trôû laïi choáng ñoái ngöôøi khaùc. Vì leõ ñoù, chaáp caùi hieåu, caùi töôûng, caùi nhaän ñònh cuûa mình laø ñuùng, ñoù laø beänh raát lôùn.

Trong kinh A Haøm, Phaät noùi caâu tuyeät vôøi laøm sao: “Khi chuùng ta nghó töôûng ñieàu gì, thì noùi leân raèng ñaây laø caùi töôûng cuûa toâi” thoâi. Khoâng noùi caùi nghó töôûng cuûa mình ñuùng. Taïi sao? Vì nghó töôûng hay suy töôûng laø töôùng sanh dieät, noù khoâng phaûi chaân lyù, khoâng phaûi chaân lyù thì khoâng coù caùi naøo ñuùng tuyeät ñoái. Töø ñoù baùm vaøo suy töôûng haïn heïp cuûa mình maø saùt phaït nhau.

Ngöôøi tu Phaät phaûi deïp heát taát caû nhöõng suy töôûng, coøn keït hai beân laø coøn sanh töû. Bôûi thaáy coøn ñuùng coøn sai laø sanh töû, thaáy mình phaûi ngöôøi quaáy laø sanh töû. Tôùi choã cöùu kính taâm chaân thaät laø taâm khoâng coøn hai, coøn hai laø chöa phaûi chaân thaät. Caùi cao sieâu cuûa ñaïo Phaät laø nhö vaäy. Nghóa laø khoâng cho chuùng ta coù caùi nhìn ñoái ñaõi, so saùnh ñaây hôn kia thua, coù troïng coù khinh. Vì thaáy hay sanh ra ngaïo maïn, thaáy dôû sanh ra khinh mieät, nhö vaäy laø taâm khoâng toát, phaûi boû taâm ñoù. Coøn ñoái ñaõi laø coøn sanh dieät, coøn danh dieät thì chöa phaûi chaân lyù. Chaân lyù laø khoâng coøn hai.

Quí vò thaáy chaáp thaân, chaáp taâm nguy hieåm nhö theá naøo roài. Neáu ai nhìn cuõng nhö Phaät daïy heát, thì theá gian naøy coøn tranh ñua gieát haïi nhau nöõa khoâng? Khoâng giaønh nhau veà vaät chaát, khoâng giaønh nhau veà lyù töôûng, thì cuoäc ñôøi bình ñaúng. Moïi ngöoøi coù maët ñeàu bieát chuùng ta coù taïm ñaây thöông nhau khoâng heát, ñaâu coù gì ñeå giaønh giöït hôn thua. Hieåu nhö vaäy bieát nhö vaäy thì caû theá gian naøy laø Cöïc Laïc roài. Ngöôïc laïi, ai cuõng cho mình laø Toå sö cuûa moät trieát lyù naøo ñoù. Roài phe naøy choáng phe kia, khoâng ai caûm thoâng nhau heát, daãn tôùi ñaáu tranh gian khoå khoâng coù ngaøy cuøng. Cho neân söï saùt phaït nhau veà vaät chaát coù khi coøn nheï hôn söï saùt phaït nhau veà tinh thaàn.

Nhö  vaäy treân hai phaàn tinh thaàn vaø vaät chaát, neáu khoâng coù taâm côûi môû, thaáy ñuùng nhö thaät, chuùng ta seõ soáng raát ñau khoå. Ñaïo Phaät daïy chuùng ta thoaùt ra khoûi hai caùi voøng ñoù. Ñoái vôùi thaân thì bieát ñoù laø taïm bôï. Thaân taïm bôï neân taát caû vaät chaát cung caáp cho thaân cuõng taïm bôï, coù gì quan troïng maø phaûi giaønh giöït, do ñoù chuùng ta saún saøng chia sôùt vôùi nhau. Bieát taâm suy nghó cuûa mình laø taâm sanh dieät khoâng thaät, khoâng phaûi chaân lyù, thì ngöôøi nghó khaùc mình cuõng khoâng thaät, thoâi boû qua heát soáng vui vôùi nhau laø ñöôïc. Ñöøng giaønh hôn giaønh thua vôùi nhau laøm chi, ñöøng cho ñuùng cho sai laøm gì , thì cuoäc ñôøi coù gì laø khoå nöõa?

Chuùng ta thaáy caùi cao sieâu cuûa ñaïo Phaät cao voùt neân ngöôøi ñôøi vôùi khoâng tôùi. Bôûi vôùi khoâng tôùi neân hoï gaùc qua moät beân, cho ñoù laø caùi gì sieâu hình, khoâng thöïc teá. Thöïc teá laø giaønh aên, giaønh maëc vôùi nhau ñaây. Söï thaät ñieàu Phaät daïy raát ñuùng, raát thöïc teá. Ai khoâng bieát thaân naøy taïm bôï, laø giaû doái. Nhöng bieát maø khoâng daùm bieát. Khi naøo ñi ñaùm ma thaáy ngöôøi ta cheát, bieát mai moát mình cuõng cheát. Cöù nghó mình coøn soáng daøi hôn nöõa kìa, chöù khoâng phaûi nay mai cheát. Chuùng ta thaáy cheát laø sôï, vì khoâng coù caùi nhìn baèng trí tueä, maø chæ nhìn theo tình caûm. Baùm vaøo thaân naøy laøm choã töïa duy nhaát neân roài quí chuoäng noù, baûo veä noù neân vieäc ñuïng chaïm vôùi ngöôøi khaùc khoâng theå traùnh khoûi.

Ñoù laø hai ñieàu maø ngöôøi tu Phaät phaûi hieåu cho thaáu, cho töôøng taän ñeå mai kia khi ra laøm Phaät söï, chuùng ta môùi khoâng laàm laãn, neáu khoâng seõ deã bò keït laém.

Ví duï nhö chuùng ta tu thieàn, Phaät daïy phaûi ñònh ñöôïc ñònh. Ñònh laø gì? Neáu ñònh cuûa Tieåu thöøa thì ñöôïc Dieät taän ñònh, neáu Ñaïi ñònh thì khoâng coøn nieäm thöù hai, ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu voâ nieäm. Ñaïi ñònh thì khoâng coøn nieäm sanh dieät, cho neân khoâng coøn taïo nghieäp ñi trong luaân hoài, goïi ñoù laø giaûi thoaùt. Ñöùc Phaät daïy tu thieàn laø nhö vaäy.

Ñeán tình ñoä thì sao? Nieäm Phaät laø duøng caâu nieäm Phaät ñeå ñaäp cheát yù nieäm laèng xaêng. Nhôù Phaät thì khoâng nghó, khoâng töôûng ñeán nhöõng chuyeän khaùc. Nhôø caâu nieäm Phaät chí quyeát, cho tôùi nhaát taâm roài thì moïi nghó töôûng ñeàu tan bieán khoâng coøn. Nieäm Phaät cuõng tôùi nhaát taâm baát loaïn. Baát loaïn laø heát nghó töôûng, heát nghó töôûng seõ ñöôïc voâ taâm, maø voâ taâm laø ñöôïc ñaïi ñònh roài. Voâ taâm thì ñaâu coøn taïo nghieäp cho neân heát sanh töû. Nhö vaäy tôùi choã cuoái cuøng cuõng gaëp nhau, nhöng phöông tieän Phaät daïy tuyø theo trình ñoä, caên cô. Nhöõng phaùp moân khaùc cuõng vaäy, ñeán choã cuoái cuøng ñeàu tuï hoäi nhau heát, chôù khoâng coù sai bieät. Raát tieác ngöôøi ñôøi, cuõng nhö moät soá ngöôøi trong ñaïo khoâng thaáy ñeán choã naøy, cöù naém treân phöông tieän sai bieät roài caõi nhau, ñi tôùi choã baát lôïi, choáng ñoái nhau. Ñoù laø ñieàu sai laàm laâu nay chuùng ta maéc keït.

Ngöôøi tu thieàn cuõng vaäy. Nhö chuùng ta bieát voïng, nieâïm vöøa khôûi bieát noù laø doái, khoâng thaät. Bieát roài chuùng ta buoâng, cöù theá buoâng heát taát caû nieäm, tôùi luùc naøo ñoù khoâng coøn voïng nöõa thì cuõng nhö nieäm Phaät tôùi nhaát taâm. Vaäy choã cöùu kính khoâng hai môùi laø chaân thaät, môùi cao sieâu vöôït ra ngoaøi. Beân Tònh ñoä ñeán choã nhaát taâm laø chæ coøn moät taâm. Moät taâm aáy khoâng coøn nieäm naøo neân cuõng goïi voâ taâm. Beân tu thieàn ñöôïc an ñònh, an ñònh roài thì theå nhaäp Phaät taùnh laø taùnh giaùc. Nhö vaäy khoâng phaûi heát taát caû nieäm chuùng ta khoâng coøn gì, maø chuùng ta coøn caùi chaân thaät. Nieäm Phaät tôùi choã voâ nieäm laø nhaát taâm thì thaáy Phaät. Nhö vaäy treân ñöôøng tu raát roõ raøng, khoâng coù gì phaûi nghi ngôø nöõa.

Ai tu maø neáu tu cho thaät tôùi choã toät cuøng cuõng ñeàu gaëp nhau heát. Leõ thaät nhö vaäy. Nhö beân Coâng giaùo ngöôøi ta nieäm Chuùa, ñeå laøm gì? Nieäm Chuùa laø ñeå nhaäp ñöôïc vôùi thaùnh theå cuûa Chuùa. Khi nieäm ñeán choã khoâng coøn nieäm laêng xaêng nöõa thì nhaäp thaùnh theå Chuùa, cuõng nhö nieäm Phaät thaáy Phaät Di Ñaø vaäy thoâi. Vaäy choå cöùu kính khoâng khaùc, nhöng phöông tieän laïi khaùc. Nhöng ngöôøi ta thöôøng ñi trong phöông tieän, chöù khoâng tôùi choã cöùu kính. Neáu ñeán choã cöùu kính thì gaëp nhau, cöôøi vôùi nhau thoâi, coù gì ñaâu. Ñöùc Phaät Di Ñaø hay ñöùc Chuùa gaëp nhau cuõng cöôøi thoâi. Cho neân treân choå cöùu kính, khoâng coù gì choáng ñoái nhau, nhöng trong phöông tieän maø chaáp phöông tieän laø cöùu kính thì seõ daãn ñeán choáng ñoái nhau.

Nhö ngöôøi tu aên chay thaáy ngöôøi tu aên maën lieàn sanh khoù chòu. Nhöng tu ñaâu phaûi ôû anê chay, aên maën. Chay maën laø phöông tieän thoâi, coøn cöùu kính caàn phaûi ñaït ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, chôù khoâng phaûi aên chay aên maën. Chuùng ta chæ treân chay maën ñaõ caõi nhau roài, thaønh ra heïp hoøi quaù, thaáy theo choã caïn côït noâng noåi cuûa mình, chôù khoâng thaáy ñöôïc choã toät cuøng cuûa ñaïo. Nhìn laïi treân theá gian naøy, bao nhieâu ñau khoå truùt leân ñaàu con ngöôøi, ñeàu vì nhöõng caùi nhìn khoâng toät cuøng maø saùt phaït nhau.

Chuùng ta hieåu thaáu roài, chæ thöông con ngöôøi sao heïp hoøi, noâng noåi quaù, choã toät cuøng khoâng chòu ñi, maø ñi treân nhöõng ñoaïn ñöôøng chöa phaûi chaân lyù, môùi laø phöông tieän ngöng laïi haøi loøng. Caùi khoå cuûa chuùng ta laø cho nhöõng suy lyù cuûa mình ñuùng, khoâng can ñaûm vöôït ra ngoaøi nhöõng suy lyù ñoù, ñeå ñi ñeán choå khoâng coøn hai, khoâng coøn hai thì suy lyù laø caùi gì?

Chuùng ta thaáy caùc Toå nhaø thieàn döôøng nhö taøn nhaãn. Nhö hoûi theá naøo laø Phaät, caùc Ngaøi ñaäp cho moät caùi, khoâng bieát noù gì? Vì khoâng cho suy nghó, vöøa suy nghó laø maát Phaät roài. Oâng vöøa khôûi nghó ñeå hoûi thì ñaõ maát Phaät roài, neân ñaùnh ñoøn chôù khoâng noùi gì heát. Hieåu theá môùi thaáy caùc Ngaøi ñi taét quaù. Do taét quaù neân ngöôøi ta khoâng theå hieåu ñöôïc, ñaâm ra nghó mình taøn nhaãn, chôù thaät ra ñoù laø caùi tröïc chæ.

Sau naøy heä thieàn Laâm Teá, töùc sau ñôøi Toáng tôùi ñôøi Minh môùi duøng caâu thoaïi ñaàu. Caâu thoaïi ñaàu cuõng gioáng nhö caâu nieäm Phaät thoâi, nhöng khaùc nhau ôû choã nghi vaø tin. Beân nieäm Phaät thì phaûi tin khaúng ñònh, mình nieäm seõ ñöôïc Phaät ñoùn. Beân thoaïi ñaàu thì khôûi moät caâu thoaïi ñaàu roài nhaéc tôùi, nhaéc lui hoaøi ñeå khôûi nghi nhö: ”Tröôùc khi cha meï chöa sanh, ta laø caùi gì?” Ñaët caùi gì hay ai ñoù ñeå thaønh caùi nghi. Hai beân khaùc nhau ôû choã tin vaø nghi. Nghi thì ñi baèng trí tueä, tin thì ñi baèng tình caûm, thaâm tín, tin saâu, neáu ai tin saâu, nieäm Phaät seõ ñöôïc keát quaû, hoaëc ai nghi nhieàu cuõng ñöôïc ngoä. Cho neân Thieàn Toâng noùi “ña nghi, ña ngoä” laø vaäy. Ngöôøi tu tònh ñoä laáy caâu nieäm Phaät laøm phöông tieän, ngöôøi tu thoaïi ñaàu cuõng laáy caâu thoaïi ñaàu laøm phöông tieän.

Chuùng ta tu nhieàu khi khoâng hieåu nhau. Ñoâi khi khoâng hieåu nhau khoâng phaûi ôû lôøi noùi hay caùch daïy khaùc, maø taïi vì coá chaáp rieâng. Chôù coøn ñi saâu, ñi tôùi nôi chuùng ta seõ hieåu roõ, khoâng coù gì laï, cho neân töø Toâng Laâm Teá chuyeån thaønh Tònh Ñoä raát gaàn, thay vì nghi ñoåi qua tin nieäm Phaät thoâi. Vì vaäy sau naøy caùc chuøa thieàn theo Toå Laâm Teá chuyeån thaønh Tònh Ñoä heát, laø do nhö vaäy. Neáu truy nguyeân naém cho toät goác thì chuùng ta hieåu roõ raøng, chôù khoâng coù gì laï.

Coøn chuùng ta tu bieát voïng. Thieàn bieát voïng naøy xuaát phaùt töø ñaâu? Ñoù laø caâu hoûi maø hieän nay nhieàu ngöôøi ñang ñaët nghi vaán, vì hoï khoâng thaáy caùc Toå noùi bieát voïng, taïi sao chuùng ta tu thieàn bieát voïng? ÔÛ ñaây, toâi seõ noùi roõ veà vaán ñeà naøy. Bôûi vì choã y cöù cuûa toâi tröôùc heát laø Kinh Hoa Nghieâm. Khi ñoïc Kinh Hoa Nghieâm, toâi thaáy trong ñoù coù moät ñoaïn Phaät noùi raèng: ”Taát caû chuùng sanh ñeàu ñaày ñuû ñöùc töôùng trí tueä Nhö Lai, bôûi do voïng töôûng maø noù bò che phuû”. Nhö vaäy ñöùc Phaät thöøa nhaän taát caû chuùng ta ñeàu coù ñaày ñuû trí tueä ñöùc töôùng Nhö Lai. Trí tueä ñöùc töôùng Nhö Lai ñeàu coù saün roài maø taïi voïng töôûng che phuû neân noù môø ñi. Baây giôø voïng töôûng daáy leân, mình thaáy vaø boû thì noù heát che phuû, ñuùng theo lôøi Phaät daïy trong kinh, khoâng coù gì khaùc.

Keá ñoù, chuùng ta thaáy Toå Boà Ñeà Ñaït Ma chæ taâm cho Toå Hueä Khaû. Ngaøi Hueä Khaû hoûi: “Taâm con khoâng an, nhôø Hoaø thöôïng daïy phaùp an taâm?” Toå Ñaït Ma baûo: “Ñem taâm ra ta an cho”. Caâu noùi ñoù coù taùc duïng maïnh meõ, baét ngaøy Hueä Khaû phaûi quay laïi tìm coi caùi taâm khoâng an ñoù ôû ñaâu. Khi quay laïi tìm ñaùo ñeå khoâng thaáy, ngaøi Hueä Khaû thaät thaø thöa: “Con tìm taâm khoâng ñöôïc”. Toå Ñaït Ma baûo: “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài”. Ñoù laø phaùp an taâm. Ngaøi Hueä Khaû thaáy ñöôïc con ñöôøng vaøo laø töø choã aáy. An taâm baèng caùch xoay laïi tìm, noù maát. Ñoù laø an. Chuùng ta baây giôø phaûn quan nhìn laïi taâm nieäm daáy khôûi, noù daáy khôûi mình bieát laø voïng töôûng lieàn boû thì ñöôïc an. Ñoù laø phaùp an taâm.

Sau khi nhaäp thaát toâi ñoïc cuoán “Thieàn nguyeân chö thuyeân taäp ñoâ töï” cuûa ngaøi Khueâ Phong - Toâng Maät. Ngaøi cuõng noùi thaúng “Bieát voïng töùc laø tu”. Coøn ñeä töû cuûa Maõ Toå laø Thieàn sö Voâ Nghieäp, ai tôùi hoûi gì Ngaøi cuõng noùi “chôù voïng töôûng”, ñaây cuõng laø ñöøng theo voïng töôûng thoâi. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy phaùp mình tu coù choã y cöù ñaøng hoaøng. Töø kinh phaät cho tôùi caùc Toå, töø ngaøy Hueä Khaû maõi veà sau ñeàu nhö vaäy, chuùng ta coù choã y cöù.

Vaäy chuùng ta tu y cöù theo ñöôøng loái cuûa chö Toå laø phaûn quan nhìn laïi chính mình. Nhìn laïi chính mình, toâi chia ra hai chaëng. Chaëng thöù nhaát nhìn laïi voïng töôûng cuûa mình. Voïng töôûng laø caùi bò thaáy, neân coù caùi hay thaáy. Caùi hay thaáy, thaáy ñöôïc voïng töôûng. Voïng töôûng laø caùi bò thaáy, vaäy caùi hay thaáy laø gì? Coù phaûi voïng töôûng khoâng? Neáu caùi bò thaáy laø voïng thì caùi hay thaáy laø gì? Toâi noùi ñoù laø trí tueä Baùt-nhaõ. Nhôø trí tueä thaáy bieát ñoù laø voïng laø doái, thì caùi bò thaáy laø con traâu, maø caùi hay thaáy laø thaèng chaên. Thaèng chaên khoân hôn con traâu, cho neân thaèng chaên thuoäc veà trí tueä, con traâu thuoäc veà voïng töôûng. Trí tueä Baùt-nhaõ phaù deïp voïng töôûng, neân voïng töôûng daáy leân noù lieàn phaù deïp. Töø töø cho tôùi chöøng naøo voïng töôûng laëng, cuõng nhö thaèng chaên ñieàu khieån con traâu tôùi khi thuaàn roài, noù naèm yeân ñoù. Tuy nhieân luùc naøy thaèng chaên cuõng coøn ñöùùng coi chöøng. Bao giôø traâu maát thì thaèng chaên cuõng maát luoân. Ñeán chaën thöù hai: Chuùng ta duøng trí tueä Baùt-nhaõ ñeå phaù voâ minh, phaù voïng töôûng. Khi voïng töôûng, voâ minh heát thì trí tueä cuõng phaûi buoâng, môùi theå nhaäp ñöôïc phaùp thaân. Roõ raøng nhö vaäy, chôù khoâng phaûi chuùng ta tu vôùi tính caùch töôûng töôïng. Coù baèng cöù, ngöôøi xöa ñaõ minh hoïa roõ raøng hình aûnh cho mình thaáy.

Ngöôøi naøo tu maø noùi raèng, khoâng caàn bieát voïng tu cuõng ñöôïc. Nhö vaäy cöù ñeå voïng hoaøi, thöû coi chöøng naøo noù heát? Chuùng ta bieát, ruoàng boû nhö vaäy maø laâu lô laâu laéc, coøn chöa saïch thay, huoáng nöõa laø ñeå maëc thì bieát chöøng naøo heát? Chuùng ta tu chæ chuyeân phaûn quan laïi mình, phaù deïp voïng töôûng trong noäi taâm. Chöøng naøo voïng töôûng heát thì trí tueä deïp phaù voïng töôûng cuõng laëng luoân. Vì khoâng traâu thì chaên caùi gì? Chaên ai? Neân tôùi ñaây thì caû hai ñeàu laëng, Thaäp muïc ngöu ñoà dieãn taû nhö moät voøng troøn roãng laëng. Nhaø thieàn thöôøng duøng töø “ñaàu saøo traêm tröôïng” ñeå noùi choã naøy. Khi coù caâu saøo thì coù ngöôøi treøo, ngöôøi treøo töø döôùi leân ñeán ñieåm choùt, nhaûy qua ñöôïc khoâng phaûi deã. Töø coù traâu vaø thaèng chaên, laàn laàn traâu heát vaø thaèng chaên cuõng maát luoân, chôù thaèng chaên coøn ñeo caây saøo cuõng khoâng ñöôïc. Thaønh ra phaûi nhaûy qua khoûi ñaàu saøo traêm tröôïng, nghóa laø khoâng coøn naêng khoâng coøn sôû. Coù sôû thì phaûi coù naêng. Hai caùi ñoái ñaõi roõ raøng. Nhaûy qua khoûi ñaàu saøo traêm tröôïng môùi theå nhaäp Phaùp thaân. Neân böôùc tranh keá tieáp, khoâng coøn chaên giöõ nhöng caùi bieát truøm khaéùp hieän tieàn, ñoù laø theå nhaäp Phaùp thaân.

Khi nhaûy qua khoûi ñaàu saøo, coù ngöôøi baûo tu nhö vaäy chæ lo cho mình thoâi, khoâng lo cho ai heát. Phaät daïy tu nhaäp Nieát baøn laø voâ sanh thì ñaâu coù taùi sanh laïi. Nhö vaäy thí chuû nuoâi chuùng ta ñaõ ñôøi, mình nhaäp Nieát baøn eâm ru trong ñoù, ôû ngoaøi naøy ai khoå maëc ai, ai cheát maëc ai, ai traàm luaân maëc ai. Ñaønh khoâng? Ñaïo Phaät khoâng phaûi nhö theá, maø noù mang tinh thaàn vò tha ñaày ñuû, khi nhaäp ñöôïc Phaùp thaân roài, thì öùng duïng baûn nguyeän cuûa mình, hieän ra Baùo thaân, ÖÙng thaân. Choã naøo caàn baùo thaân thì baùo thaân nhö tröôøng hôïp Ñöùc Phaät Di Ñaø ôû coõi Cöïc Laïc. Ngöôøi coù chaùnh baùo theá naøo thì y baùo öùng hôïp theá aáy, ñeå ñoä nhöõng chuùng sanh höõu duyeân vôùi mình. Choã naøo caàn hieän ÖÙng thaân thì hieän ÖÙng thaân. Nhö vuøng naøo, xöù naøo hoài tröôùc coù coâng coù duyeân vôùi mình, thì ÖÙng thaân hieän ra ñoù trong thôøi gian ngaén ñeå giaùo hoùa hoï. Cho neân nhieàu vò Boà Taùt hieän ra nôi naøy, nôi kia giaùo hoùa moät thôøi gian roài caùc Ngaøi aån. Ñoù laø duøng ÖÙng thaân vaø Baùo thaân giaùo hoùa chuùng sanh. Cho neân muïc thöù möôøi laø böùc tranh veõ oâng giaø buïng pheä, quaûy baàu röôïu xaùch caù cheùp ñi voâ xoùm laøng. Trong Töù Nhieáp Phaùp, Phaät goïi laø ñoàng söï nhieáp ñeå giaùo hoùa chuùng sanh. Hieåu cho roõ ñaàu ñuoâi goác ngoïn thì chuùng ta khoâng sôï maéc keït gì caû.

Khi theå nhaäp phaùp thaân roài, khoâng coøn sanh töû nöõa. Nhöng ngöôøi tu theo tinh thaàn naøy luoân luoân coù baûn nguyeän cöùu ñoä chuùng sanh. Vì cöùu ñoä chuùng sanh neân tuyø duyeân maø hieän ÖÙng thaân, Baùo thaân ñeå ñoä ngöôøi chôù khoâng phaûi ngang ñoù maø heát. Voâ sanh maø vaãn sanh tuøy nguyeän, khoâng phaûi coá ñònh khoâng coøn sanh nöõa. Vì vaäy phaät cheâ neáu ngöôøi nhaäp Nieát Baøn, khoâng chôû laïi ñoä sanh laø tieâu cöïc, yeám theá. Treân tinh thaàn ôû ñaây laø khoâng sôï sanh töû, cho neân caùc vò Thieàn Sö xöa nay hay noùi sanh töû nhö troø ñuøa, khoâng coù giaù trò thaät. Thaáy nhö vaäy môùi laên vaøo trong ñoù cöùu ñoä chuùng sanh. Coøn ngöôøi thaáy noù thaät thì khoâng bao giôø daùm vaøo.

Vaäy chuùng ta tu ñöôøng loái raát roõ raøng cuï theå. Ñoù laø phaàn thöù nhaát.

Ñeán phaàn thöù hai. Laâu nay toâi thaéc maéc taïi sao Nguõ Toå laïi ñem Kinh Kim Cang daïy Luïc Toå? Baây giôø toâi môùi thaáy roõ raøng, con ñöôøng Thieàn Toâng coù hai loái. Loái nhö treân toâi ñaõ noùi laø loái phaûn quan töï kyõ. Loái thöù hai laø duøng trí tueä Baùt Nhaõ queùt saïch heát ngoaïi caûnh, thaân vaø caûnh ñeàu queùt saïch. Thaân vaø caûnh ñeàu queùt saïch thì coøn gì nghó, khoâng coøn gì nghó, luùc ñoù laøm sao? Ñaây laø choã kyø ñaëc, caùc vò Toå tu theo loái naøy thöôøng khoâng chuù troïng ngoài Thieàn.

Luïc Toå laáy Kinh Kim Cang laøm choã töïa. Trong Kinh Kim Cang, Phaät daïy tröôùc phaûi phaù chaáp ngaõ, nhôn, chuùng sanh, thoï giaû töùc chaáp thaân. Ñöøng thaáyn thaân thaät, ñoù laø böôùc ñaàu ñeå taâm an. Khoâng thaáy thaân thaät neân khoâng daønh giöït, khoâng hôn thua gì veà vaät chaát. Khi thaáy thaân mình khoâng thaät, ngöôøi khoâng thaät, chuùng sanh, thoï maïng cuõng ñeàu khoâng thaät heát, thì coøn gì coá chaáp. Neáu thaáy thaân mình vaø ngöôøi ñeàu khoâng thaät. Hai caâu hoûi cuûa ngaøi Tu Boà Ñeà neâu leân ñaày ñuû yù nghóa ñoù. Ngaøi hoûi laøm sao haøng phuïc taâm, laøm sao an truï taâm? Phaät noùi ñöøng thaáy boán töôùng ngaõ, nhôn, chuùng sanh, thoï giaû laø haøng phuïc taâm. Taïi sao?

Taát caû moïi thöù suy nghó  ñeàu nghó hoaëc cho mình, hoaëc cho ngöôøi, hoaëc cho nhoùm naøy, hoaëc nghó veà cuoäc soáng. Nhöõng suy nghó aáy, chuùng ta ñeàu thaáy khoâng thaät thì mình coøn nghó laøm gì. Nhöng nhö vaäy chæ phaù ñöôïc caùi nhaân, coøn phaùp ôû ngoaøi thì chöa phaù, phaûi thaáy taát caû caûnh beân ngoaøi khoâng thaät nöõa. Cho neân Phaät daïy ñoái vôùi saùu traàn ñöøng vöôùng maéc, ñoù laø an truï taâm.

Nhö vaäy thaáy thaân khoâng thaät, caûnh khoâng thaät thì chuùng ta coøn nghó caùi gì? Quyù vò thöû nghó cho toâi moät caùi xem? Khoâng coù gì ñeå nghó nöõa. Thaáy thaân khoâng thaät, caûnh khoâng thaät thì ngoài cöôøi thoâi. Tu theo tinh thaàn naøy, khoâng coù chaên taâm maø phaù caùi chaáp thaân vaø chaáp caûnh. Phaù chaáp thaân chaáp caûnh laø duøng trí tueä Baùt Nhaõ, cho neân noùi kim cöông Baùt Nhaõ. Vì trí tueä Baùt Nhaõ gioáng nhö kim cöông, khoâng gì raén chaéc baèng. Ngöôøi naøo söû duïng caùch tu naøy thaáu ñaùo toät cuøng thì seõ ñaït ñeán Nieát Baøn voâ sanh. Bôûi vì khoâng coøn gì ñeå nghó, thì chuùng ta nöông vaøo ñoái töôïng naøo ñeå nghó. Khi khôûi nghó chuùng ta thöôøng nghó veà mình, veà ngöôøi, veà caûnh… Baây giôø thaáy taát caû ñeàu giaû doái thì coù gì ñaâu maø nghó, chæ ngoài cöôøi chôi vaäy thoâi. Neân caùch tu naøy khoâng theo doõi ôû trong, chæ phaù beân ngoaøi, maø caùc voïng töôûng beân trong cuõng töï heát. Coøn caùch tu ôû treân laø ñi thaúng voâ trong, khi ôû trong laëng thì beân ngoaøi cuõng yeân theo.

Caâu chuyeän cuûa ngaøi Höông Nghieâm tôùi vôùi ngaøi Trung Aáp mang tinh thaàn tu theo caùchphaûn quan töï kyû. Ngaøi Höông Nghieâm hoûi:

- Theá naøo laø Phaät taùnh?

Ngaøi Trung Aáp baûo:

- Ta noùi cho ngöôi nghe moät thí duï. Nhö ngöôøi nuoâi moät con khæ ôû trong loøng coù saùu cöûa, beân ngoaøi con khæ khaùc tôùi keâu cheùo cheùo nôi cöûa naøy, con khæ beân trong chaïy ra ñaùp cheùo cheùo traû laïi. Boán cöûa kia cuõng vaäy.

Ngaøi Höông Nghieâm noùi:

- Neáu con khæ ôû trong ñang nguõ thì sao?

Ngaøi Trung Aáp noùi:

- Ta vôùi ngöôøi thaáy nhau roài.

Bôûi vì con khæ nguõ laø caùi taâm chaïy theo caûnh laëng roài, neân caûnh beân ngoaøi maëc noù, khoâng caàn phaù. Tu theo caùch phaûn quan khoâng caàn phaù caûnh beân ngoaøi, maø chæ caàn phaù noäi taâm cuûa mình. Beân trong ñaõ laëng yeân thì taát caû moïi thöù beân ngoaøi ñeàu voâ nghóa.

Tu theo caùch duøng trí tueä Baùt Nhaõ, thaáy taát caû thaân, caûnh ñeàu hö giaû, thì seõ ñaït ñeán choã voâ taâm. Nhö thieàn sö Duy Tính ñôøi Toáng noùi: “Tröôùc ba möôi naêm toâi thaáy nuùi soâng laø nuùi soâng. Sau ba möôi naêm gaëp thieän tri thöùc chæ daïy, toâi thaáy nuùi soâng khoâng phaûi laø nuùi soâng. Baây giôø toâi laïi thaáy nuùi soâng laø nuùi soâng”. Nghóa laø tröôùc ngaùi thaáy vôùi phaøm tình soâng naøy ñeïp, nuùi kia daøi v.v… Neân noùi nuùi soâng laø nuùi soâng coù thaät. Nhöng sau khi ñöôïc thieän höõu tri thöùc chæ daïy, bieát thaân khoâng thaät, caûnh khoâng thaät, moïi vieäc ñeàu khoâng thaät thì nuùi soâng khoâng phaûi nuùi soâng nöõa. Phaûi ba möôi naêm thaáy nhuaàn nhuyeãn nhö vaäy, baây giôø taâm heát nghó töôûng roài thì nuùi soâng laø nuùi soâng. Treân caùnh tu, moãi vò ñi saâu vaøo moät con ñöôøng. Toå Hueä Khaû ñi saâu vaøo phaûn quan, Toå Duy Tính ñi saâu vaøo trí tueä Baùt Nhaõ, phaù deïp caùc thöù kieán chaáp.

Vaäy Thieàn Toâng cuûa chuùng ta ñi höôùng naøo? Thieàn cuûa Sô Toå Truùc Laâm daïy tu ñöôøng naøo? Caû hai: vöøa phaûn quan, vöøa quaùn caùc phaùp nhö huyeãn. Coù luùc naøo Ngaøi noùi caùc phaùp thaät ñaâu. Ñoïc heát caùc lôøi giaûng daïy cuûa Toå, chuùng ta thaáy Ngaøi öùng duïng caû hai, vöøa thaáy caùc phaùp khoâng thaät, vöøa phaûn quan laïi mình. Raûnh thì ngoài thieàn ñeå phaûn quan, ñi ra ngoaøi thì thaáy caûnh khoâng thaät. Ngöôøi xöa ñi thaúng moät ñöôøng thì ñöôïc, coøn chuùng ta baây giôø hôi yeáu, nhìn voâ trong thaáy khoâng thaät, böôùc ra ngoaøi thaáy caùi gì cuõng thaät. Hoaëc ngöôïc laïi thaáy caûnh beân ngoaøi khoâng thaät, nhöng taâm chöa chòu döøng chaïy theo voïng töôûng, cho neân phaûi duøng caû hai caùch.

Chö Toå hoài xöa khi thaáy ñöôïc leõ thaät roài, caùc Ngaøi khoâng caàn ngoài thieàn. Coøn chuùng ta baây giôø ngoài thieàn maø ñi ra ngoaøi cuõng phaûi quaùn chieáu, caû hai hoå töông nhau. Ngoài thieàn ñeå buoâng heát nieäm voïng töôûng, khi ra ngoaøi thì phaûi thaáy caûnh hö giaû ñeå khoâng chaïy theo noù. Ví duï vöøa thaáy ngöôøi lieàn duyeân theo ngöôøi, ta phaûi töï quaùn chieáu “ngöôøi giaû doái”; thaáy caûnh duyeân theo caûnh, lieàn töï nhaéc  “caûnh giaû doái” thì chaän ñöôïc taâm voïng ñoäng. Neáu ñaïo löïc yeáu, maø ta khoâng quaùn chieáu nhö vaäy thì seõ deã maéc keït. Cho neân phaûi öùng duïng caû hai.

Toùm laïi ñöôøng loái tu thieàn cuûa chuùng ta baây giôø laø hôïp taùc caû hai ñöôøng loái ñoù. Naém vöõng ñöôïc ñieàu naøy, chuùng ta môùi khoâng nghi ngôø. Neáu ngöôøi ta hoûi mình tu theo Toå Hueä Khaû hay Toå Hueä Naêng? Toå Hueä Naêng ñaâu coù phaûn quan, chuùng ta vaãn khoâng maéc keït. Vì mình coøn yeáu neân caàn hôïp taùc höôùng ñi naøy vôùi höôùng ñi kia cuûa chö Toå, song choã cöùu kính khoâng khaùc. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi khoâng luùng tuùng khi bò ngöôøi khaùc chaáp vaán veà caùch tu cuûa mình.

Nhö treân toâi ñaõ noùi tìm ngoïc ma ni, song quyù vò thaáy chuùng ta coù tìm chöa? Thaân naøy laø xaùc thòt, laø töôùng voâ thöôøng baïi hoaïi maø ngöôøi ta cöù chaïy ngöôïc chaïy xuoâi lo cho noù chu ñaùo, thoûa maõn, ñoù laø tìm baïc tìm vaøng. Coøn ngay thaân giaû doái naøy chuùng ta bieát noù giaû doái, taâm sanh dieät bieán noù sanh dieät, ñeå phaêng tìm ra caùi chaân thaät baát sanh baát dieät cuûa chính mình laø tìm ngoïc ma ni. ÔÛ trong coõi voâ thöôøng taïm bôï naøy, maø ngoài phaêng tìm caùi chaân thöôøng, chuyeän ñoù coù phaûi laø sieâu xuaát theá gian khoâng? Ñoù laø ñieàu maø taát caû ngöôøi tu chuùng ta phaûi thaáy.

Ngöôøi theá gian chæ bieát coù thaân taïm bôï vaø taâm sanh dieät thoâi, boû ñi caùi chaân thaät. Trong ba caùi chæ bieát coù hai, boû queân moät caùi. Cho neân Kinh Ñaïi thöøa luoân luoân nhaéc chuùng ta queân mình laø choã ñoù. Caùi thaät cuûa mình maø laïi boû queân, chaïy theo hai thöù kia: moät thöù voâ thöôøng sanh dieät, moät thöù taïm bôï nhö boït boùng. Hoï cho hai caùi ñoù laø mình, coøn caùi thaät boû queân. Chuùng ta phaûi tìm laïi caùi chaân thaät khoâng sanh khoâng dieät cuûa chính mình, khoâng phaûi hoøn ngoïc ma ni voâ giaù sao! Ngöôøi tìm vaøng tìm baïc vôùi ngöôøi tìm ngoïc, ai quyù hôn ai? Ngoài thieàn laø tieâu cöïc phaûi khoâng? Ñoù laø moät vaán ñeà, coù ñi saâu môùi thaáy giaù trò thöïc cuûa noù.

Taát caû nhöõng gì theá gian ñuoåi theo giaønh giöït cho nhieàu, ñoái vôùi con maét ngöôøi tu chæ laø giaû doái taïm bôï. Trong khi caùi chaân thaät hoï boû queân, khoâng nhôù khoâng bieát, coù ñaùng thöông khoâng? Ñaùng thöông hay laø ñaùng giaän? Thöôøng thöôøng maáy ñöùa treû ngu ngoác laøm gì sai baäy, cha meï giaän noùi ñoà ngu, coác treân ñaàu noù moät caùi. Leõ ra cha meï töø bi thì phaûi thöông, toäi nghieäp noù ngu quaù, thöông noù khoâng heát hôi ñaâu maø giaän. Cuõng vaäy theá gian ñang say meâ theo caùi taïm bôï giaû doái, say meâ theo nhöõng boùng daùng khoâng thaät. Baây giôø chuùng thaáy ñöôïc caùi thaät, khoâng nôõ boû hoï. Ñoù laø loøng töø bi cuûa ngöôøi tu.

Nhieàu ngöôøi hieåu chöõ töø bi laø côm aùo chuùt chuùt vaäy thoâi, hieåu nhö vaäy thì haïn cheá quaù ñi. Töø bi cuûa ñaïo Phaät laø laøm sao giuùp cho ngöôøi ta giaùc ngoä, bieát ñöôïc caùi giaû laø giaû, caùi thaät laø thaät, boû giaû quay veà thaät. Ñoù môùi laø töø bi cöùu muoân ngöôøi. Ñaïo Phaät daïy töø bi khoâng chæ cöùu chuùng sang moät ñôøi naøy, maø cöùu voâ soá kieáp luaân hoài. Neáu chaïy theo oâm giöõ caùi thaân giaû doái, caùi taâm boùng daùng thì muoân kieáp luaân hoài khoâng coù ngaøy cuøng, sanh ñi töû laïi, sanh ñi töû laïi maõi.

Ngöôøi ñôøi sanh ra hoaëc giaøu hoaëc ngheøo, hoaëc khoå hoaëc vui, nhöng ít chuïc naêm roài cuõng maát. Maát roài tieáp tuïc sanh trôû laïi, cöù nhö vaäy leân xuoáng, leân xuoáng. Theá thì nhöõng caùi ñöôïc ñoù coù gì thaät ñaâu, ñöôïc roài maát ñöôïc roài maát. Nhö vaäy taát caû laø troø ñuøa, khoâng coù gì giaù trò heát. Coøn caùi chaân thaät luoân luoân coù beân mình nhöng hoï khoâng bieát. Vì vaäy ñaïo Phaät tìm ñuû moïi phöông tieän ñeå chæ cho chuùng sanh bieát hoï coù caùi chaân thaät. Nhöng tröôùc khi muoán chæ cho ngöôøi bieát, mình phaûi bieát tröôùc, phaûi soáng ñöôïc vôùi noù thì chæ ngöôøi ta môùi tin. Neáu mình khoâng bieát, khoâng soáng ñöôïc, maø chæ daïy cho ngöôøi, ñoù laø noùi lyù thuyeát suoâng chôi thoâi, khoâng ñi tôùi ñaâu heát.

Cho neân ngöôøi hoïc Phaät laø phaûi tu. Chuùng ta phaûi tìm ñuû caùch ngaên chaän ñeå ñöøng keït ñöøng dính vôùi traàn caûnh, phaù heát taát caû coá chaáp veà thaân, veà taâm. Phaù tan nhöõng thöù chaáp ñoù roài môùi thoaùt ra ñöôïc voøng sang töû luaân hoài. Neáu khoâng phaù ñöôïc chuùng thì muoân ñôøi ñi trong sanh töû. Ñôøi naøy ñöôïc gaëp thaày gaëp baïn, ñôøi sau trôû laïi chöa chaéc ñöôïc gaëp. Theá neân ñöôïc laøm ngöôøi, ñöôïc tu haønh, ñöôïc gaëp thaøy baïn nhaéc nhôû laø chuyeän phi thöôøng hieám coù, chôù khoâng phaûi nhöôøng.

Maáy huynh ñeä vaøo chuøa tu, maø chæ lo ñi cuùng ñi baùi thoâi, thì chöøng naøo bieát ñöôïc leõ thaät naøy? Khoâng bieát ñöôïc leõ thaät naøy laøm sao tìm ñöôïc con ñöôøng giaûi thoaùt sanh töû. Vieäc giaûi thoaùt heát söùc giaûn ñôn, coøn nieäm coøn nghó laø coøn taïo nghieäp, coøn taïo nghieäp laø coøn luaân hoài sanh töû. Laëng heát yù nieäm, chæ coøn moät taâm thanh tònh haèng giaùc haèng tri, khoâng coù taïo nghieäp thì khoâng ñi trong sanh töû. Taâm haèng giaùc haèng tri khoâng ngöôøi naøo thieáu, taïi sao chuùng ta queân noù ñi? Bieát khoâng thieáu maø khoâng theøm nhôù. Ví duï quí vò ngoài chôi thaûnh thôi nhìn traêng trong gioù maùt maø khoâng nghó gì heát, thì chuùng ta ñang hieän tieàn, ñaâu ñôïi suy nghó môùi bieát traêng trong gioù maùt. Töï noù thaáy, töï noù bieát, töï bieát laø taâm ñang hieän tieàn. Taâm coù saün nhöng vì boùng naøy, boùng kia cöù hieän ra che khuaát hoaøi neân chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc.

Möôïn caùi göông laøm ví duï seõ thaáy ñieàu naøy raát roõ raøng. Chuùng ta coù beänh theo boùng queân göông. Khôûi nghó laø boùng, taâm haèng tri haèng giaùc laø göông. Göông laø theå cuûa boùng, nhöng ta chæ nhôù boùng maø queân theå göông. Bao giôø laëng heát nhöõng nieäm laêng xaêng thì caùi theå chaân thaät hieän tieàn. Muoán laëng heát nieäm laêng xaêng thì hoaëc chuùng ta chuyeân phaûn quan laïi noù, hoaëc phaù heát caùc thöù chaáp beân ngoaøi, hoaëc bao goàm caû hai caùch: nhìn vaøo trong ñeå buoâng, nhìn ra ngoaøi ñeå thaáy taâùt caû hö giaû, thì chuùng ta seõ deïp ñöôïc noù khoâng nghi ngôø gì heát. Con ñöôøng tu cuûa ñaïo Phaät laø con ñöôøng sieâu thoaùt phi thöôøng, phi thöôøng nhöng raát bình thöôøng. Kinh noùi bình thöôøng taâm thò ñaïo. Vì raát bình thöôøng neân noùi ngöôøi ta khoâng tin.

Choã thaâm yeáu naøy hieåu roài, chuùng ta môùi thaáy caùi kyø ñaëc cuûa ñaïo Phaät. Ngaøi ngoä ñaïo neân thaáu suoát roõ baûn taùnh muoân phaùp nhöng khoâng muoán noùi, vì noùi thaúng choã mình bieát ngöôøi ta khoâng hieåu. Ñôïi tôùi khi chö thieân naên næ duøng phöông tieän, chöøng ñoù Ngaøi môùi laäp baøy phöông tieän giaùo hoaù chuùng sanh. Cho neân phaùp Töù ñeá, Thaäp nhò nhaân duyeân v.v... Ñöùc Phaät giaûng trong maáy chuïc naêm ñeàu laø phöông tieän. Sau trong hoäi Linh Sôn, Ngaøi chæ ñöa caønh hoa sen leân roài nhìn xem ai hieåu ñöôïc mình. Khi nhìn tôùi ngaøi Ca Dieáp thaáy Toân giaû mæm cöôøi, Ñöùc Phaät thoï kyù cho Ngaøi Ca Dieáp ngay.

Thaät ra söï vieäc ñöa caønh hoa leân, khoâng coù giaù trò baèng con maét nhìn. Ngaøi nhìn töøng ngöôøi, nhìn tôùi Ca Dieáp thaáy Toân giaû cöôøi thì thoâng caûm lieàn. Nhö vaäy Ca Dieáp cöôøi thaáy hoa sen hay cöôøi caùi gì? Nhaø thieàn goïi laø “Töù muïc töông coá”, töùc boán maét nhìn nhau. Maét Phaät vaø maét ñeä töû nhìn nhau, bieát ngöôøi ñoù hieåu ñöôïc mình neân Phaät cöôøi vui noùi: Ta truyeàn Chaùnh phaùp nhaõn taïng, Nieát-baøn dieäu taâm cho Ma-ha Ca Dieáp. Caùi aáy saün ñoù maø khoâng noùi ñöôïc. Tôùi khi Phaät thaáy coù ngöôøi laõnh hoäi ñöôïc ñieàu Ngaøi muoán noùi, neân chaúng ngaàn ngaïi tuyeân boá truyeàn trao chaùnh phaùp cho.

Ñoù laø toâi noùi veà ñöôøng loái caên baûn tu cuûa mình. Baây giôø böôùc qua chaëng thöù hai laø Lyù voâ sanh.

Chuùng ta tu maø nghó nhaäp Nieát-baøn eâm ru, khoâng coøn gì heát thì buoàn cheát. Voâ sanh laø khoâng sanh, khoâng sanh thì khoâng töû, khoâng sanh khoâng töû thì khoâng bieát noù ra laøm sao, ñaâm ra buoàn. Söï thaät chöõ “khoâng” cuûa ñaïo Phaät laø chæ leõ thaät cuûa muoân phaùp. Thöôøng thöôøng noùi muoân phaùp giai khoâng hay caùc phaùp taùnh khoâng. Noùi nhö vaäy ngöôøi ta nghe bi quan quaù. Taïi sao taùnh khoâng? Chöõ “taùnh” nghóa chính cuûa noù laø töø thuôû ban sô saün nhö vaäy. Cho neân taùnh khoâng laø caùi saün khoâng cuûa muoân phaùp, noù nhö vaäy. Chuùng ta thöû kieåm tra xem coù phaùp naøo buoåi ban sô cuõng khoâng saün coù, maø phaûi ñôïi duyeân hôïp. Duyeân hôïp töø choã naøo? Töø choã khoâng. Töø choã khoâng duyeân hôïp môùi ñöôïc. Duyeân hôïp thaønh coù, ñaõ coù hôïp thì phaûi tan, maø tan laïi thaønh khoâng. Caùi saün khoâng ñoù tröôùc sau khoâng theâm khoâng bôùt, khoâng sanh khoâng dieät. Caùc phaùp duyeân hôïp thì coù sanh coù dieät, coù thaønh coù hoaïi. Coøn caùi khoâng saün ñoù laøm gì coù sanh dieät. Hieåu nhö vaäy môùi laø hieåu lyù Baùt-nhaõ.

Chuùng ta bieát caùc phaùp hay taát caû muoân vaät ban sô laø khoâng, ñôïi duyeân hôïp môùi coù, neân taát caû caùi coù ñoù ñeàu hö doái. Duyeân hôïp hö doái, khoâng coù gì thaät heát vaø coù hôïp thì phaûi coù tan. Cho neân töø thaáy ñöôïc taùnh khoâng, chuùng ta môùi thaáy caùc phaùp hö doái, thaáy caùc phaùp hö doái thì taâm heát vöôùng maéc. Neáu ai nghe noùi thaân giaû doái khoâng chòu, nhö vaäy goïi laø gì? Laø meâ, meâ toå chôù khoâng phaûi meâ con chaùu, quaù ö laø meâ! Con ngöôøi duyeân theo caùi taïm bôï maø soáng, quaây quaàn giaønh giöït, ñuû thöù chuyeän trong caùi giaû doái ñoù, nhö vaäy coù phaûi meâ laàm lôùn lao khoâng?

Töø taùnh khoâng, chuùng ta bieát muoân phaùp nhö huyeãn. Bôûi taùnh khoâng neân tröôùc noù khoâng, sau hoaïi cuõng thaønh khoâng, coøn moät chaëng coù thì nhö huyeãn nhö hoaù, coù gì thaät ñaâu. Nhö vaäy töø lyù taùnh khoâng, chuùng ta thaáy toät ñöôïc caùc phaùp khoâng thaät, ñoù laø trí tueä Baùt-nhaõ. Nhieàu ngöôøi ñoïc Baùt-nhaõ thaáy khoù hieåu, vì Phaät noùi caùi khoâng ñoù, khoâng sanh, khoâng dieät, khoâng theâm, khoâng bôùt, khoâng gì heát. Vì trong taùnh khoâng, coù caùi gì ñeå theâm ñaâu, coøn taát caû caùi coù trong taùnh khoâng aáy ñeàu taïm bôï giaû doái, khoâng thaät tí naøo heát.

Neáu nhìn söï vaät theo trí tueä Baùt-nhaõ, chuùng ta coù pheâ phaùn ñeïp xaáu, hay dôû, hôn keùm khoâng? Ai noùi ñeïp xaáu hay dôû, hôn keùm ta chæ cöôøi thoâi, khoâng chen voâ ñoù ñeå baøn caõi. Ngöôïc laïi, neáu ngöôøi ta noùi caùi ñoù ñeïp, mình noùi xaáu thì seõ caõi nhau. Roõ raøng con ngöôøi caõi nhau trong caùi ñieân ñaûo, chôù khoâng coù leõ thaät. Nhôø thaáy ñöôïc caùc phaùp taùnh khoâng, chuùng ta deïp heát nhöõng vöôùng maéc, keát thuùc ñi ñeán choã ñoái caûnh voâ taâm. Cho neân yù nghóa ñoái caûnh voâ taâm ôû ñaây raát roõ raøng.

Nhieàu ngöôøi thaéc maéc tôùi choã voâ taâm, khoâng coøn gì nöõa heát? Trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå noùi chuyeån Baùt thöùc thaønh Töù trí, choã khaùc noùi Chaân khoâng maø Dieäu höõu, chôù ñaâu phaûi laø heát. Neáu heát tu laøm gì? Cho neân chaân khoâng nghóa laø khoâng coù taát caû nhöõng caùi giaû doái sanh dieät, chôù khoâng phaûi khoâng ngô. Khoâng coù taát caû giaû doái sanh dieät, nhöng coù dieäu duïng phi thöôøng, neân noùi Chaân khoâng maø Dieäu höõu. Vì vaäy ñöùc Phaät sau khi ñaït ñaïo roài, Ngaøi coù Tam minh, Luïc thoâng, ñuû thöù heát. Nhö vaäy ñöùc Phaät môùi bieát daïy chuùng ta, chôù maát heát thì ngaøy nay ñaâu coù giaùo phaùp ñeå chuùng ta nöông theo tu haønh. Ñeán choã chaân thaät cöùu kính aáy roài, chuùng ta khoâng caàu cuõng vaãn coù ñuû caùc thöù thaàn thoâng dieäu duïng. Ñieàu naøy trong kinh Phaät dieãn ñaït qua ba thaân laø: Phaùp thaân, Baùo thaân vaø Hoaù thaân hay ÖÙng thaân. Tuyø theo caùc chuùng sanh maø öùng duïng ñeå giaùo hoaù hoï. Tu maø sôï tôùi ñoù khoâng coøn gì laø laàm laãn lôùn. Chæ sôï mình khoâng ñöôïc tôùi ñoù thoâi.

Vôùi tinh thaàn ngöôøi tu thieàn, theå hieän loøng töø bi laø cöùu ñoä taát caû chuùng sanh ra khoûi traàm luaân sanh töû, chôù khoâng phaûi heát ngheøo heát khoå. Giuùp cho daân chuùng bôùt ngheøo, bôùt khoå laø boån phaän cuûa ngöôøi cö só, nhöõng vò giaøu coù ôû theá gian. Coøn Taêng Ni chuùng ta phaûi ñi saâu, phaûi laø cho ñöôïc boån phaän cuûa mình laø giaûi thoaùt traàm luaân sanh töû. Muoán giaûi thoaùt traàm luaân sanh töû thì chuùng ta phaûi daïy, phaûi höôùng daãn Phaät töû thaáu suoát ñöôïc trí tueä Baùt-nhaõ, thaáy bieát roõ raøng. Ñaây goïi laø duøng kieám trí tueä ñeå ruoàng phaù taát caû nhöõng daây ñang raøng ròt theá gian, chaët cho ñöùt heát, ñöa moïi ngöôøi tôùi choã töï taïi, an vui. Ñoù laø traùch nhieäm chính yeáu cuûa ngöôøi tu. Nhieàu ngöôøi laàm laãn, thaáy vieäc ngoài chuyeân tu laø tieâu cöïc, phaûi ñi laøm vieäc naøy vieäc noï môùi ñöôïc. Laøm vieäc thieän thì toát, nhöng troïng taâm cuûa ngöôøi xuaát gia laø phaûi nhôù ñeán söï giaùc ngoä giaûi thoaùt, ñöøng ñem caùi cöùu kính bieán thaønh phöông tieän.

Ngöôøi xuaát gia khoâng coù muïc ñích gì khaùc hôn laø caàu giaùc ngoä, giaûi thoaùt sanh töû. Ñoù laø troïng taâm, laø muïc ñích. Cho neân chuùng ta phaûi chæ daïy theá naøo cho nhöõng ngöôøi ñi sau cuõng ñöôïc giaùc ngoä, giaûi ghoaùt sanh töû, ñoù môùi ñuùng laø muïc ñích cuûa ngöôøi tu. Giuùp ngöôøi bôùt khoå taïm thôøi chæ laø phöông tieän thoâi, khoâng phaûi muïc ñích. Cho neân taát caû caùc Taêng Ni ai cuõng phaûi thaáy boån phaän cuûa mình, thaáy höôùng ñi cuûa mình, ñöøng laàm laãn, leäch laïc. Neáu khoâng nhö theá thì uoång ñi moät ñôøi tu, khoâng ñaït ñeán muïc ñích mình mong muoán ban ñaàu. Thaáy bieát roõ ñöôïc ñöôøng loái nhö vaäy thì treân ñöôøng tu seõ vöõng, khoâng coù thoái chuyeån. Ai ñoù coâng kích, cheâ bai, bieám nheõ mình cuõng khoâng lay ñoäng. Neáu khoâng nhö theá, chuùng ta deã bò ngoân ngöõ theá gian laøm lay chuyeån. Ñöôïc khen thì vui, bò cheâ thì buoàn, roài cuõng chaïy theo dö luaän beân ngoaøi, khoâng  vöôït khoûi nhöõng traàn tuïc cuûa ngöôøi ñôøi.

Ngöôøi tu laø ngöôøi thoaùt tuïc. Thoaùt tuï laø thoaùt ngoaøi voøng theá töï, khoâng bò cheâ khen, phaûi quaáy, hôn thua cuûa ñôøi loâi cuoán. Chuùng ta phaûi ñöùng ngoaøi taát caû dö luaän môùi thoaùt tuïc ñöôïc. Toâi töø thuûy chí chung muïc tieâu khoâng ñoåi khaùc. Nhöõng naêm veà tröôùc daïy Taêng Ni, Phaät töû cuõng daïy tu, taïo thieàn vieän cuõng ñeå Taêng Ni tu. Muïc ñích ñaõ nhaém, toâi cöù theá maø tieán. Tieán tu thì Tam baûo gia hoä chuùng ta nhaát ñònh thaønh coâng, coøn chaïy theo doøng ñôøi seõ bò noù cuoán luoân hoài naøo khoâng hay, tôùi chöøng hoái haän thì ñaõ muoän roài.

Toâi nghó raèng nhôù ñöôïc nhöõng ñieàu naøy thì treân ñöôøng tu quí vò khoâng coøn laàm laãn nöõa, coù theå ñi ñöôïc tôùi choã maø xöa kia quí vò khoâng daùm nghó mình coù theå tôùi ñöôïc. Ñoù laø ñieàu tha thieáât, laø nhöõng lôøi chí thieát nhaéc nhôû cuûa toâi trong buoåi giaûng choùt hoâm nay. Mong taát caû quí vò nghe hieåu roài öùng duïng tu cho ñöôïc, ñeå xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia, xöùng ñaùng vôùi baûn nguyeän cuûa mình, xöùng ñaùng vôùi loøng trong ñôïi cuûa Thaåy Toå, cha meï, anh em. Ngöôøi ñi tu khoâng neân coâ phuï heát coâng ôn cuûa cha meï, Thaày Toå, cuoái cuøng trôû thaønh ngöôøi voâ duïng, khoâng xöùng ñaùng vôùi phaåm chaát cuûa moät ngöôøi tu Phaät.

hõg

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM