TROÏN MOÄT ÑÔØI TOÂI

H.T THÍCH THANH TÖØ

MUÏC ÑÍCH CUÛA TOÂI

Giaûng taïi Thieàn vieän Chaân Khoâng -Xuaân Canh Thìn  (08-02-2000).

Cuøng taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû,

Hoâm nay laø ngaøy ñaàu naêm Canh Thìn, toâi veà ñaây töùc laø Thieàn vieän Chaân Khoâng ñeå döï ngaøy ñaàu Xuaân, ñöôïc chö Taêng chö Ni vaø taát caû quyù Phaät töû ñeán laøm leã chuùc Teát. Qua lôøi chuùc nguyeän cuûa Taêng, Ni vaø Phaät töû roài, toâi seõ coù ít lôøi.

Tröôùc nhaát laø thaønh taâm caàu nguyeän Tam Baûo gia hoä cho chö Taêng chö Ni vaø taát caû quyù Phaät töû sang naêm môùi naøy ñöôïc moät naêm hoøa vui maïnh khoûe, luoân luoân tinh taán treân böôùc ñöôøng tu haønh. Ñoù laø lôøi caàu nguyeän cuûa chuùng toâi.

Sau ñaây, chuùng toâi seõ coù nhöõng lôøi giaûi thích veà muïc ñích cuûa toâi khi thaønh laäp Thieàn vieän Chaân Khoâng. Taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû, nhöõng ngöôøi ñaõ coù maët luùc tröôùc, chaéc khoâng coøn laï gì vôùi Thieàn vieän Chaân Khoâng. Nhöng nhöõng ngöôøi môùi ñeán hoaëc laø môùi hoïc thì chöa bieát roõ. Giôø ñaây toâi noùi leân muïc ñích cuûa toâi khi thaønh laäp Thieàn vieän naøy nhö theá naøo.

Bôûi vì trong thôøi gian tu, toâi coá gaéng tu haønh tìm cho ra manh moái giaûi thoaùt sanh töû maø ñöùc Phaät töøng daïy ngöôøi xuaát gia. Chính vì noã löïc chuyeân tu trong thôøi gian nhaäp thaát taïi ñaây, toâi thaáy ñöôïc muïc tieâu cöùu kính cuûa söï giaûi thoaùt. Cho neân toâi môû cöûa thaát ra vaø baét ñaàu xaây döïng Thieàn vieän Chaân Khoâng ñeå höôùng daãn chæ daïy cho Taêng, Ni vaø Phaät töû bieát ñöôïc con ñöôøng tu, ñaït ñöôïc muïc ñích ñöùc Phaät ñaõ daïy.

Taïi sao toâi ñaët teân Thieàn vieän naøy laø Chaân Khoâng ? Coù laém vò côït toâi, hoï noùi raèng ai muoán leân Thieàn vieän Chaân Khoâng thì phaûi ñi chaân traàn. Chaân Khoâng laø chaân traàn khoâng coù giaøy deùp gì heát.

Thaâm lyù cuûa Chaân Khoâng raát laø saâu kín, sieâu thoaùt. Ngöôøi thöôøng khoâng theå hieåu ñöôïc. Hoâm nay toâi seõ giaûi thích nghóa Chaân Khoâng cho Taêng, Ni, Phaät töû bieát. Hieåu ñöôïc nghóa Chaân Khoâng töùc laø bieát ñöôïc muïc ñích cuûa toâi nhaém.

Taát caû chuùng ta khi ñaët vaán ñeà gaày döïng ñöôøng loái tu thì phaûi coù muïc ñích. Muïc ñích chaùnh cuûa ngöôøi tu Phaät laø giaûi thoaùt sanh töû. Cho neân noùi tu ñeå giaûi thoaùt sanh töû. Nhöng caùi gì ñöa chuùng ta ñeán giaûi thoaùt sanh töû ? Ñoù laø vaán ñeà heát söùc quan troïng.

Khi ñaët teân Chaân Khoâng thì nhöõng ngöôøi coù caùi nhìn caïn côït khoâng hieåu, khoâng thaáu trieät ñöôïc. Chôù nhöõng ngöôøi coù nghieân cöùu kinh ñieån saâu thì chaéc khoâng coù ngaïi gì. Bôûi vì töø chuyeân moân trong nhaø Phaät noùi raèng “Chaân khoâng dieäu höõu”. Ñöùng veà theå thì noù laø chaân khoâng, ñöùng veà duïng noù laø dieäu höõu. Nhöng caùi dieäu höõu khoâng theå coù neáu thieáu chaân khoâng. Vì vaäy chaân khoâng laø theå taùnh cuûa dieäu höõu. Ñoù laø toâi noùi veà danh töø. Toâi duï chaân khoâng cuõng nhö nöôùc bieån, dieäu höõu cuõng nhö soùng bieån. Soùng coù laø töø nöôùc, nhöng nöôùc khoâng phaûi soùng. Nöôùc khoâng coù soùng nhöng vì duyeân gioù thoåi maïnh, maët nöôùc daäy soùng. Nhö vaäy daäy soùng laø caùi duïng ôû beà ngoaøi, ôû beân treân. Nhöng theå cuûa nöôùc khoâng phaûi soùng vaø noù truøm khaép.

Ñoái vôùi theå chaân khoâng laø theå khoâng sanh khoâng dieät. Bôûi khoâng sanh khoâng dieät cho neân khi chuùng ta tu theå nhaäp ñöôïc baûn theå ñoù thì khoâng coøn bò sanh töû luaân hoài nöõa. Cho neân noùi laø giaûi thoaùt sanh töû. Ai tu muoán ñaït ñöôïc muïc ñích giaûi thoaùt thì ñeàu phaûi ñi saâu, nhaän chaân ñöôïc lyù chaân khoâng, soáng ñöôïc vôùi caùi theå chaân khoâng. Ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû.

Cho neân khi laøm baøi thô Chaân Khoâng, toâi ñaët hai caâu ñaàu nhö theá naøy: “Chaân khoâng theå baát bieán, huyeãn höõu thöôøng ñoåi thay.” Theå chaân khoâng khoâng ñoåi dôøi, nhöng veà hình thöùc huyeãn höõu thì luoân luoân sanh dieät, ñoåi thay. Noùi ñeán chaân khoâng laø noùi ñeán theå taùnh baát sanh baát dieät saün coù ôû moïi ngöôøi chuùng ta, nhöng taát caû chuùng ta queân. Chuùng ta chæ thaáy, chæ bieát, chæ nhaän caùi huyeãn höõu thoâi. Huyeãn höõu laø caùi taïm bôï hö giaû maø chuùng ta cho laø thaät, neân keït maéc ôû ñoù. Vì vaäy ñi maõi trong luaân hoài sanh töû. Ñaây laø toâi chæ lyù giaûi veà chöõ chaân khoâng. Coøn taàm voùc quan troïng cuûa chaân khoâng nhö theá naøo thì toâi seõ daãn nhöõng baøi keä cuûa caùc vò Toå ñeå quyù vò thaáy, caùc Ngaøi nhaän ra theå chaân khoâng nhö theá naøo vaø baûo noù quan troïng ñeán ñaâu.

Nhö Luïc toå Hueä Naêng khi ñeán choã Nguõ toå, luùc ñoù Nguõ toå baûo chö Taêng trong chuøa Huyønh Mai phaûi trình keä ñeå Ngaøi thaáy ñöôïc choã tu haønh cuûa caùc vò tieán ñeán ñaâu, ñaït theá naøo ñeå Ngaøi truyeàn y baùt laøm Toå thöù saùu. Khi aáy trong ñaïi chuùng coù ngaøi Thaàn Tuù laø giaùo thoï sö cho naêm traêm chuùng. Veà vaên thì Ngaøi raát taøi, nhöng veà ñaïo thì chöa saâu. Song vì trong chuùng, Ngaøi laø ngöôøi lôùn laø giaùo thoï sö neân phaûi ñöùng ra trình keä vôùi Nguõ toå. Baøi keä cuûa Ngaøi khi ñem leân trình maø vaãn coøn ngôø chöa ñeán nôi neân Ngaøi leùn vieát baøi keä daùn ôû beân vaùch, chôù khoâng daùm trình thaúng vôùi Nguõ toå. Baøi keä laø:

            Thaân thò Boà-ñeà thoï,

            Taâm nhö minh caûnh ñaøi,

            Thôøi thôøi caàn phaát thöùc,

            Vaät söû nhaï traàn ai.

Taïm dòch:

            Thaân nhö caây Boà-ñeà,

            Taâm nhö ñaøi göông saùng,

            Luoân luoân phaûi lau chuøi,

            Chôù ñeå dính buïi nhô.

Quyù vò nghe baøi keä hay chöa ? Thaân nhö caây Boà-ñeà, taâm laø ñaøi göông saùng, luoân luoân phaûi lau chuøi, chôù ñeå dính buïi nhô. Ngaøi duï thaân mình gioáng nhö caây Boà-ñeà, taâm mình nhö ñaøi göông saùng. Ñaøi göông saùng nhöng neáu ñeå buïi phuû thì noù seõ toái, seõ môø neân phaûi luoân luoân lau chuøi thì noù môùi ñöôïc saïch maõi, saùng maõi. Baøi keä naøy vôùi ngöôøi thöôøng nhö chuùng ta thaáy raát laø hay, gaàn guõi ñeå chuùng ta tu haønh. Bôûi vì nôi taâm chuùng ta hieän giôø muø mòt u toái laø taïi caùi gì ? Taïi vì nhöõng buïi nhô phieàn naõo xaáu xa hay laø voïng töôûng cöù che phuû. Vì vaäy maø ta phaûi lau phaûi chuøi luoân, noù môùi saùng. Nhö vaäy vôùi baøi keä naøy chuùng ta thaáy hay roài. Nhöng vôùi Luïc toå Hueä Naêng, khi aáy laø moät oâng cö só giaõ gaïo döôùi nhaø beáp, nghe oâng ñieäu noùi coù baøi keä trình ôû treân thì oâng xin leân ñeå xem vaø nhôø ñoïc duøm. Khi nghe ñoïc xong, oâng lieàn laøm moät baøi keä ñoái laïi vôùi baøi keä ñoù. Baøi keä cuûa Luïc toå Hueä Naêng nhö sau:

            Boà-ñeà boån voâ thoï,

            Minh caûnh dieäc phi ñaøi,

            Baûn lai voâ nhaát vaät,

            Haø xöù nhaï traàn ai.

Taïm dòch:

            Boà-ñeà voán khoâng caây,

            Göông saùng cuõng chaúng ñaøi,

            Xöa nay khoâng moät vaät,

            Choã naøo dính buïi nhô.

Qua boán caâu keä ñoù, chuùng ta thaáy Ngaøi phuûi heát, phuûi saïch taát caû caùi gì cuûa ngaøi Thaàn Tuù. Ngaøi Thaàn Tuù noùi thaân laø caây Boà-ñeà thì Ngaøi noùi Boà-ñeà khoâng coù caây. Thaân nhö caây Boà-ñeà laø caû moät hình thöùc. Thaân laø moät hình thöùc, caây Boà-ñeà laø moät hình thöùc. Taâm laø ñaøi göông saùng, thì taâm gioáng nhö caùi göông ñeå treân ñaøi. Caùi göông vaø caùi ñaøi laø hình thöùc. Vôùi Luïc toå thì Ngaøi noùi göông saùng khoâng caàn ñaøi. Taïi sao vaäy ? Bôûi vì göông saùng laø töï noù saùng, chôù ñaâu phaûi ñeå treân ñaøi cao noù môùi saùng. Chuùng ta thaáy loái dieãn ñaït cuûa Luïc toå, Ngaøi khoâng chaáp nhaän nhöõng hình thöùc maø chæ thaúng taâm theå. Taâm theå töï trong saùng, chôù khoâng phaûi coù caùi ñaøi noù môùi saùng. Qua hai caâu treân, Ngaøi chæ roõ Boà-ñeà laø taùnh giaùc. Taùnh giaùc khoâng coù hình thöùc laø caây. Göông saùng laø chæ cho taâm. Taâm trong saïch cuõng khoâng phaûi laø ñaøi. Nhö vaäy taùnh giaùc vaø taâm thanh tònh cuûa mình khoâng coù hình khoâng coù töôùng. Vôùi ngaøi Thaàn Tuù, Ngaøi veõ thaønh hình töôùng. Bôûi hình töôùng cho neân Ngaøi maéc keït.

Ñeán caâu thöù ba, “baûn lai voâ nhaát vaät” laø xöa nay khoâng moät vaät, “haø xöù nhaï traàn ai” choã naøo dính buïi nhô. Neáu taâm mình, Boà-ñeà cuûa mình laø moät vaät coù hình coù töôùng thì noù môùi dính buïi, bò nhöõng thöù nhô nhôùp dính vaøo laáp vaøo, cho neân môø toái. Nhöng söï thöïc taâm theå cuûa mình xöa nay khoâng moät vaät. Neáu laø vaät thì khoâng phaûi taâm theå. Maø taâm theå thì khoâng phaûi vaät. Cho neân Ngaøi noùi xöa nay khoâng moät vaät. Khoâng moät vaät thì choã naøo dính buïi baëm ñöôïc.

Sôû dó chuùng ta noùi taâm cuûa mình nhô, taâm cuûa mình nhieãm. Noù nhô noù nhieãm laø caùi taâm thanh tònh hay caùi taâm ñang theo caûnh traàn. Sôû dó nhô nhieãm laø taïi vì chuùng ta duøng caùi taâm sanh dieät chaïy theo traàn caûnh neân môùi nhô, môùi nhieãm. Chôù taâm chaân thaät khoâng coù hình töôùng, laøm gì coù nhô, laøm gì coù nhieãm. Haèng ngaøy chuùng ta chæ soáng vôùi taâm sanh dieät, chæ soáng vôùi taâm ñoái ñaõi phaân bieät. Ñoù laø taâm hö aûo maø chuùng ta cho laø taâm mình, cho laø taâm thaät. Vì vaäy maø noù bò nhô bò nhieãm. Hay noùi nhö ngaøi Thaàn Tuù laø noù bò buïi baëm dính. Chuùng ta nhaän saâu thaáy roõ ñöôïc taâm chaân thaät töùc laø theå taùnh baát sanh baát dieät cuûa mình, thì caùi ñoù khoâng coù gì laøm nhô, khoâng coù gì laøm nhieãm ñöôïc heát. Vì vaäy Luïc toå noùi “baûn lai voâ nhaát vaät, haø xöù nhaï traàn ai”, töùc laø xöa nay khoâng moät vaät thì choã naøo dính buïi nhô ñöôïc. Coù vaät thì môùi dính, khoâng vaät thì laøm sao dính.

Nhö vaäy Luïc toå nhìn taän töôøng caùi taâm theå thanh tònh khoâng sanh dieät, cho neân Ngaøi noùi roõ noù khoâng moät vaät, khoâng dính buïi baëm. Coøn ngaøi Thaàn Tuù chæ treân phöông dieän tu haønh, coøn maéc keït trong taâm ñoái ñaõi coù hình coù töôùng neân bò buïi dính, caàn phaûi lau chuøi.

Luïc toå trình baøy yù cuûa Ngaøi taän töôøng nhö vaäy neân Nguõ toå nhìn thaáy baøi keä, Ngaøi bieát ngöôøi naøy ñaõ ñaït ñaïo. Cho neân Ngaøi thaàm truyeàn y baùt cho Luïc toå. Vì vaäy noùi tôùi Luïc toå laø noùi tôùi con ngöôøi nhaän chaân ñöôïc caùi theå baát sanh baát dieät cuûa chính mình. Neân coù laàn daïy chuùng, Ngaøi noùi: “Phaät daïy taát caû phaùp ñeå trò taát caû taâm. Ta khoâng taát caû taâm, ñaâu caàn taát caû phaùp”. Nghóa laø Phaät daïy moãi phaùp moân tu laø ñeå trò taâm beänh cho chuùng sanh. Chuùng sanh coù taâm beänh môùi caàn phaùp Phaät ñeå trò. Vôùi Ngaøi, taâm beänh ñaõ heát saïch thì ñaâu caàn phaùp cuûa Phaät nöõa. Nhö vaäy ñeå thaáy caùi taâm sanh dieät nôi Ngaøi ñaõ laëng, chæ coøn taâm theå baát sanh baát dieät. Luùc ñoù phaùp cuûa Phaät ñoái vôùi Ngaøi khoâng caàn thieát. Bôûi vì phaùp Phaät laø phöông thuoác trò taâm beänh. Cuõng nhö theá gian coù nhöõng thöù thuoác trò thaân beänh. Thaân chuùng ta beänh caàn thuoác trò. Neáu thaân khoâng beänh coù caàn thuoác khoâng ? Thuoác cuõng thöøa. Cho neân choã ñoù laø choã heát söùc thieát yeáu.

Caùi “baûn lai voâ nhaát vaät” naøy laø caùi gì ? Ñoù laø moät loái noùi khaùc cuûa caùi theå chaân khoâng. Theå chaân khoâng laø baûn lai voâ nhaát vaät cuûa Luïc toå thaáy ngaøy xöa. Chính vì Luïc toå nhaän ra baûn lai voâ nhaát vaät maø Ngaøi tu giaûi thoaùt sanh töû. Baây giôø chuùng ta nhaän, chuùng ta bieát nôi mình coù caùi theå chaân khoâng, baûn lai voâ nhaát vaät. Ñoù laø choã ñeå chuùng ta giaûi thoaùt sanh töû, khoâng coøn bò troùi buoäc, khoâng coøn bò sanh dieät nöõa. Toâi daãn baøi keä cuûa Luïc toå ñeå cho quyù vò thaáy yù nghóa chaân khoâng.

Baây giôø ñi xa hôn laø moät Thieàn sö Vieät Nam, Thieàn sö Chaân Nguyeân ôû ñaàu theá kyû möôøi taùm, Ngaøi coù laøm baøi keä:

            Phaùp taùnh Nhö Lai voâ nhaát vaät,

            ÖÙng ñoä quaàn sanh höõu baùch ban,

            Nhöôïc ngoä chaân khoâng haèng ñòch dieän,

            Nhö Lai thöôøng truï taïi Linh San.

Taïm dòch:

            Phaùp taùnh Nhö Lai khoâng moät vaät,

            ÖÙng ñoä quaàn sanh vieäc caû traêm,

            Neáu ngoä chaân khoâng luoân ñoái maët,

            Nhö Lai thöôøng truï ôû Linh San.

Chính Thieàn sö Chaân Nguyeân ôû ñôøi Leâ, ngoä ñöôïc lyù Thieàn roài, Ngaøi môùi vieát ra quyeån Kieán Taùnh Thaønh Phaät, toâi dòch vaø ñaõ cho in. Ngaøi noùi phaùp taùnh laø khoâng coù moät vaät. Khoâng moät vaät maø kheùo nhaän ñöôïc, khi nhaän ñöôïc phaùp taùnh töùc laø Phaät taùnh. “ÖÙng ñoä quaàn sanh höõu baùch ban” nghóa laø öùng theo trình ñoä cuûa chuùng sanh ñeå ñoä hoï thì hieän ra traêm thöù ngaøn thöù. Nhö vaäy thì “Phaùp taùnh Nhö Lai voâ nhaát vaät” ñoù laø chaân khoâng. “ÖÙng ñoä quaàn sanh höõu baùch ban” laø dieäu höõu. Chaân khoâng chuùng ta ñaït ñöôïc roài thì môùi coù dieäu duïng laø dieäu höõu. “Nhöôïc ngoä chaân khoâng haèng ñòch dieän” töùc laø neáu ngoä chaân khoâng luoân ôû tröôùc maët. “Nhö Lai thöôøng truï taïi Linh San” thì ñöùc Phaät thöôøng coøn ôû treân hoäi Linh Sôn chôù Ngaøi khoâng coù tòch. ÔÛ treân hoäi Linh Sôn laø ñöùc Phaät Thích Ca. Coøn ñöùc Phaät cuûa moãi ngöôøi chuùng ta ôû ñaâu ? ÔÛ hoäi naøo ? Ñöùc Phaät Thích Ca khoâng sanh khoâng dieät coù maët maõi treân hoäi Linh Sôn. Neáu chuùng ta nhaän ñöôïc theå chaân khoâng thì ñöùc Nhö Lai chaân thaät cuûa mình thöôøng ôû taïi hoäi naøo ? Hoäi Chaân Khoâng hay hoäi Thöôøng Chieáu?

Nhö vaäy quyù vò môùi thaáy leõ thöïc cuûa noù, giaù trò cuûa noù ñoái vôùi chö Toå khi nhaän thaáy roài thì bieát roõ raøng. Taát caû chuùng ta khi nhaän ñöôïc caùi chaân khoâng khoâng sanh khoâng dieät thì noù haèng höõu ôû tröôùc maét chôù khoâng ñaâu xa. Maø khoâng bao giôø caùi ñoù bò sanh bò dieät. Nhö vaäy quyù vò ñaõ thaáy toå Hueä Naêng, Ngaøi noùi baûn lai voâ nhaát vaät thì ôû ñaây toå Chaân Nguyeân ôû Vieät Nam cuõng laëp laïi baûn lai voâ nhaát vaät vaø chæ thaúng cho chuùng ta thaáy neáu chuùng ta nhaän ñöôïc roài thì Phaät ôû thöôøng tröïc nôi chuùng ta, tröôùc maét chuùng ta chôù khoâng ñaâu xa heát.

ÔÛ  treân toâi daãn hai vò Toå.

Baây giôø ñeán vò Toå thöù ba laø Thieàn sö Minh Chaùnh ñaàu theá kyû möôøi chín, töùc laø sau ngaøi Chaân Nguyeân moät theá kyû. Ngaøi xuaát hieän vaøo trieàu Nguyeãn. Ngaøi laø moät Thieàn sö thuoäc toâng Taøo Ñoäng ôû Vieät Nam. Ñoïc söû, Ngaøi thaáy söï vieäc xaûy ra cuoái ñôøi ñöùc Phaät, töùc laø khi Phaät saép Nieát-baøn, Ngaøi thoï trai ôû nhaø oâng Thuaàn Ñaø. Thuaàn Ñaø laø moät ngöôøi thôï saên, noùi theo Baéc toâng thì oâng nhoå ñöôïc moät soá naám chieân ñaøn, quyù laém. Nghe ñöùc Phaät ñi ñeán, oâng beøn naáu côm vaø laøm naám naøy cuùng döôøng Phaät. Khi cuùng döôøng, Phaät thoï trai duøng naám ñoù nhöng Phaät caám khoâng cho chö Taêng duøng. Ñieàu naøy khieán ngöôøi ta ngaïc nhieân, Phaät duøng maø khoâng cho chö Taêng duøng.

Ñaây laø noùi theo Baéc toâng. Coøn theo Nam toâng thì noùi theá naøy, oâng saên ñöôïc con heo röøng. OÂng laøm thòt cuùng döôøng Phaät, Phaät nhaän thöùc aên naøy neân bò beänh kieát. Hai thuyeát ñoù, toâi khoâng bieát ai ñuùng, chæ nghe sao noùi vaäy. Nhöng bieát raèng ñaây laø böõa côm cuoái cuøng cuûa ñöùc Phaät Thích Ca. Sau böõa côm ñoù Ngaøi bò beänh kieát, roài Ngaøi ñi tôùi Sa La Song Thoï naèm döôùi hai coäi caây thò tòch. Tröôùc khi tòch, Phaät baûo chuùng Taêng: - Ngöôøi cuùng döôøng cho ta ñöôïc phöôùc ñöùc lôùn, moät laø khi ta thaønh ñaïo coù muïc nöõ (chaên boø) cuùng cho moät cheùn söõa. Ñoù laø ngöôøi coù coâng ñöùc raát lôùn. Hai laø Thuaàn Ñaø. Khi Phaät saép Nieát-baøn, cuùng böõa côm choùt. Hai ngöôøi ñoù coù coâng ñöùc raát lôùn. Theá maø chö Taêng khoâng chòu. Chö Taêng cöù nguyeàn ruûa taïi oâng Thuaàn Ñaø cuùng böõa côm ñoù coù nhöõng thöù ñoäc ñeå Phaät aên, Phaät bò beänh kieát roài tòch. Nhö vaäy oâng gieát Phaät.

Chuùng ta thaáy Phaät thì khen, maø chuùng Taêng laïi cheâ. Vì vaäy Thieàn sö Minh Chaùnh ñoïc chuyeän naøy roài, Ngaøi caûm höùng laøm moät baøi tuïng ñeå neâu ra theo nhaän xeùt cuûa Ngaøi. Tuïng raèng:

            Hay laém Thuaàn Ñaø, hay laém Thuaàn Ñaø !

            Khoâng noùi ngaén, chaúng noùi daøi,

            Ngaén daøi, toát xaáu thaûy ñeàu sai.

            Tìm hay laïi hoùa ngöôøi cheâ vuïng,

            Baén seû ai deø soùi chöïc ngay.

            Coâng danh caùi theá maøn söông sôùm,

            Phuù quyù kinh nhaân giaác moäng daøi.

            Chaúng hieåu baûn lai voâ nhaát vaät,

            Coâng lao uoång phí moät ñôøi ai!

Baøi tuïng naøy, Ngaøi vieát baèng chöõ Noâm cho neân khoûi dòch. Taïi sao Ngaøi noùi “Hay laém Thuaàn Ñaø, hay laém Thuaàn Ñaø !” Bôûi vì caâu chuyeän Thuaàn Ñaø laø caùi manh moái tranh caõi giöõa ñaïi chuùng. Nhöng thöïc tình vieäc tranh caõi ñoù khoâng coù gì laø leõ thöïc heát. Cho neân Ngaøi taùn thaùn oâng Thuaàn Ñaø. Baây giôø Ngaøi môùi giaûi thích vieäc tranh caõi laø voâ nghóa.

“Khoâng noùi ngaén, chaúng noùi daøi. Ngaén daøi, toát xaáu thaûy ñeàu sai.” Noùi oâng cuùng laø coù toäi hay oâng cuùng laø coù phöôùc v.v… ñoù laø moät loái tranh luaän. Cuõng nhö theá gian noùi caùi naøy daøi, noùi caùi kia ngaén. Thì chöõ ngaén chöõ daøi coù giaù trò coá ñònh hay khoâng ? Neáu caây daøi moät thöôùc röôõi ñeå döôùi ñaát, chuùng ta nhìn thaáy caây naøy daøi. Neáu ñem caây ba thöôùc ñeå caïnh noù thì noù thaønh ngaén. Nhö vaäy daøi ñoù laø caùi giaû danh. Khi coù moät caùi daøi hôn nöõa thì caùi daøi ñoù trôû thaønh ngaén maát. Caây ba thöôùc neáu ñeå gaàn caây saùu thöôùc thì caây saùu thöôùc daøi, caây ba thöôùc ngaén. Cöù vaäy maø choàng leân choàng leân hoaøi, caùi daøi caùi ngaén ñoåi thay, khoâng coù caùi gì coá ñònh heát. Caùi daøi caùi ngaén ñaõ khoâng coá ñònh thì caùi toát caùi xaáu coù coá ñònh khoâng ? Thí duï nhö khoâng coù bình hoa naøo thì ngöôøi ta thaáy bình hoa trang laø ñeïp. Nhöng neáu coù bình hoa naøo ñaëc bieät hôn thì hoa trang coøn ñeïp khoâng ? Noù heát ñeïp roài. Nhö vaäy cöù taêng leân, caùi ñeïp naøy neáu gaàn caùi ñeïp hôn thì noù trôû thaønh xaáu. Ñem caùi khaùc ñeïp hôn ñeå gaàn thì caùi ñeïp thöù hai trôû thaønh xaáu. Cöù vaäy choàng leân hoaøi, caùi ñeïp khoâng coù gì coá ñònh heát. Theá maø chuùng ta caõi vôùi nhau. Caùi gì mình noùi ñeïp maø ai noùi xaáu thì mình giaän, khoâng chòu. Caùi gì mình noùi daøi, ai noùi ngaén mình khoâng chòu. Nhö vaäy thì caùi chaáp daøi, caùi chaáp ngaén khoâng thaät. Neân yù nghóa daøi ngaén toát xaáu khoâng coù coá ñònh. Noù chæ laø ñoái ñaõi, taïm coù, taïm noùi chôù khoâng thaät. Töø nghóa daøi ngaén toát xaáu ñaõ khoâng thaät roài, thì taát caû caùc ñoái ñaõi khaùc coù thaät khoâng, coù coá ñònh ñöôïc khoâng ? Haún laø khoâng.

Cho neân Ngaøi noùi theâm: “Tìm hay laïi hoùa ngöôøi cheâ vuïng, baén seû ai deø soùi chöïc ngay”. Mình muoán coá laøm cho hay, laøm cho ñeïp. Vì coá laøm neân voâ tình bieán thaønh vuïng. Muoán laøm kheùo maø laïi trôû thaønh vuïng, chôù khoâng ñöôïc kheùo. Bôûi vì caùi kheùo caùi vuïng cuõng laø töông ñoái, laøm sao coá ñònh ñöôïc.

“Baén seû ai deø soùi chöïc ngay”, mình thaáy con chim ñaäu treân caønh baén noù rôi xuoáng ñeå coù moài aên. Thì vöøa rôi xuoáng, choù soùi noù chuïp, tha maát. Chính caùi ñöôïc laø baén chim rôùt. Nhöng rôùt xuoáng roài bò choù tha maát, vaäy coù ñöôïc khoâng ? Môùi thaáy ñöôïc roài lieàn maát. Nhö vaäy môùi thaáy hay lieàn dôõ, thaáy ñöôïc lieàn maát. ÔÛ ñôøi khoâng coù caùi gì laø coá ñònh, khoâng coù caùi gì baûo ñaûm laø chaân thaät heát.

Treân phöông dieän ñoái ñaõi cuûa caùc phaùp theá gian, thì khoâng coù caùi gì goïi laø thöïc. Laø ñoái ñaõi thì taïm bôï, giaû doái, khoâng coù thöïc. Cho neân: “Coâng danh caùi theá maøn söông sôùm, phuù quyù kinh nhaân giaác moäng daøi”. Hai caâu naøy nghe xoùt xa laøm sao !

“Coâng danh caùi theá” töùc laø coâng danh vöôït hôn taát caû ngöôøi ñôøi, chaúng qua laø maøn söông sôùm thoâi. Nghóa laø moät luùc naøo ñoù chuùng ta ñöôïc noù, roài moät thôøi gian noù cuõng tan bieán heát, khoâng coøn. “Phuù quyù kinh nhaân giaác moäng daøi”, giaøu sang nghe tôùi ngöôøi ta phaûi giöït mình, phaûi hoaûng hoát, nhöng cuõng laø moät giaác moäng daøi thoâi. Hai caâu naøy laø hai caâu Ngaøi caûnh tænh ngöôøi ñôøi. Taát caû caùi daøi ngaén, toát xaáu, ñöôïc maát, hay dôõ ñeàu laø ñoái ñaõi, ñeàu laø taïm bôï thì coâng danh phuù quyù cuõng laø taïm bôï thoâi. Coâng danh toät cuøng cuõng chæ laø maøn söông sôùm. Phuù quyù ngöôøi nghe phaûi giaät mình cuõng laø moät giaác moäng daøi. Nhö vaäy coøn caùi gì ñeå tham, coøn caùi gì ñeå theo ñuoåi. Ñoù, ñeå caûnh tænh nhöõng ai ñang caëm cuïi, ñang dính maéc trong ñaùm coâng danh, treân moài phuù quyù haõy sôùm thöùc tænh. Noù chæ laø giaác moäng, laø maøn söông thoâi, khoâng coù gì thaät ñeå chuùng ta phaûi dính, khoâng coù gì thaät ñeå chuùng ta doàn heát söùc trong ñôøi mình roài phaûi bò maát, chôù khoâng ñöôïc gì.

Ñeán phaàn ngöôøi tu: “Chaúng hieåu baûn lai voâ nhaát vaät, coâng lao uoång phí moät ñôøi ai”. Quyù vò thaáy ñôøi ai ? Neáu tu caàu giaûi thoaùt sanh töû maø khoâng nhaän ra caùi baûn lai voâ nhaát vaät, nghóa laø khoâng nhaän ra ñöôïc caùi theå chaân khoâng thì duïng coâng caùch naøy, duïng coâng caùch noï, roát cuoäc roài chæ laø uoång phí moät ñôøi, khoâng tôùi ñaâu heát. Bôûi vì tu laø ñeå giaûi thoaùt sanh töû, maø khoâng nhaän ñöôïc caùi theå baát sanh baát dieät thì laøm sao giaûi thoaùt sanh töû. Maø khoâng giaûi thoaùt sanh töû thì muïc ñích cuûa ngöôøi tu ñaït ñöôïc caùi gì ? Nhö vaäy thì bao nhieâu coâng lao, bao nhieâu söùc löïc, duïng coâng tu haønh maø khoâng ñaït ñöôïc chaân khoâng hay laø baûn lai voâ nhaát vaät thì uoång phí ñi moät cuoäc ñôøi. Ñaùng tieác ! Ñoïc caâu naøy toâi raát xoùt xa cho ngöôøi tu. Tu moät ñôøi maø khoâng nhaän ñöôïc caùi theå chaân thaät thì uoång phí, ñaùng tieác bieát bao !

Keát luaän boán caâu cuoái cuûa baøi thô, Ngaøi caûnh tænh hai haïng ngöôøi: Haïng ngöôøi theá tuïc ñang ñaém ñuoái, ñang meâ man treân baõ coâng danh, treân moài phuù quyù phaûi tænh phaûi thaáy noù chæ laø maøn söông, noù chæ laø moät giaác moäng, khoâng coù gì thaät ñaùng ñeå cho chuùng ta phaûi ñem heát cuoäc ñôøi choân vuøi trong ñoù. Hai caâu sau caûnh tænh nhöõng ngöôøi tu xuaát gia maø khoâng nhaän ñöôïc caùi theå chaân khoâng, maõi ñuoåi theo taát caû töôùng sanh dieät, roát cuoäc roài duø duøng bao nhieâu coâng, bao nhieâu söùc chæ laø uoång phí moät ñôøi, khoâng ra gì. Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû heát söùc chaân thaät, heát söùc nhieät tình.

Chuùng ta laø ngöôøi tu töø cö só ñeán xuaát gia ñoïc baøi naøy, chaéc raèng ai ai cuõng phaûi tænh, cuõng phaûi giaùc, ñöøng ñaém meâ nhöõng ñoái ñaõi, duø noù ñeïp, duø noù ñöôïc ngöôøi ta taùn tuïng ngôïi khen, cuõng chæ laø caùi taïm bôï, hö doái thoâi khoâng coù gì chaân thaät.

Ñeå keát thuùc hai chöõ chaân khoâng, toâi ñaët teân Thieàn vieän naøy, laø hieän thaân cuûa caâu baûn lai voâ nhaát vaät cuûa Luïc toå, chôù khoâng coù gì laï. Maø baûn lai voâ nhaát vaät töùc laø theå taùnh chaân khoâng. Vì vaäy khi thaáy ñöôïc choã naøy roài, toâi lieàn ñaët noù moät caùi teân ñeå chuùng ta nhìn, chuùng ta nghe ñeàu nhôù ñeàu nhaéc laïi caùi muïc ñích toái haäu cuûa mình. Chôù khoâng thì chuùng ta tu hoaëc laø ñeå caàu phöôùc hoaëc laø ñeå caàu tueä, maø phöôùc tueä ñôn giaûn chöa tôùi choã cuoái cuøng. Phaûi thaáy ñöôïc theå chaân khoâng baát sanh baát dieät naøy thì môùi xöùng ñaùng moät ñôøi tu cuûa mình.

Thieàn vieän Chaân Khoâng ra ñôøi, ñoù laø muïc ñích maø toâi ñaõ nhaém töø khi thaønh laäp noù. Noù laø muïc ñích cuûa chuùng toâi nhaém, cho neân qua Thöôøng Chieáu qua Truùc Laâm thì noù laø caùi gì ? ÔÛ ñaây laø caùi theå maø Thöôøng Chieáu, Truùc Laâm laø caùi duïng. Töø caùi theå naøy ñöôïc roài thì nhöõng duïng kia môùi thaønh. Neáu khoâng coù theå naøy thì nhöõng duïng kia cuõng khoù maø ñaït ñöôïc. Nhö vaäy taát caû caùc teân toâi ñaët cho Thieàn vieän laø moät yù thöùc cuï theå treân ñöôøng tu trong choã thaáy cuûa toâi, chôù khoâng phaûi tuøy höùng cuõng khoâng phaûi baét chöôùc. Toâi thaáy caùi caàn, caùi cuoái cuøng treân ñôøi tu theá naøo, toâi phaûi ñaët theá aáy ñeå cho taát caû Taêng, Ni ôû taïi ñaây ai cuõng phaûi oâm aáp trong loøng mình. Tu theá naøo cho ñöôïc giaûi thoaùt sanh töû, tu theá naøo cho thaáy ñöôïc baûn lai dieän muïc hay baûn lai voâ nhaát vaät. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng coâng phu tu cuûa mình. Coøn moïi vieäc ñöôïc maát khen cheâ hay dôõ toát xaáu, chæ laø troø chôi, chæ laø caùi boùng, khoâng coù gì ñaùng quan troïng. Caùi quan troïng toái thöôïng cuûa mình laø ñeán choã chaân khoâng.

Vaäy thì chaân khoâng laø muïc ñích toâi ñaõ nhaém töø buoåi ban ñaàu. Ñeán nay, taát caû ngöôøi tu trong caùc Thieàn vieän cuõng nhö nhöõng Phaät töû ñaõ cuøng ñi moät ñöôøng theo chuùng toâi, chuùng ta phaûi nhôù muïc ñích naøy, ñöøng bao giôø ñeå sai chaïy, ñöøng bao giôø ñeå laïc loái. Nhö vaäy môùi ñuùng yù nghóa laø ngöôøi tu theo Phaät giaûi thoaùt sanh töû luaân hoài. Vì ñoù laø goác, chuùng ta phaûi ñaït cho ñöôïc. Chôù ñöøng tìm, ñöøng kieám caùi gì khaùc laï ôû beân ngoaøi. Nhö theá thì khoâng xöùng ñaùng, khoâng ñuùng vôùi yù nghóa chaân thaät cuûa chuùng ta hy sinh tu haønh vaø muïc tieâu chuùng ta ñaõ nhaém ñeán.

Ñoù laø lôøi giaûi thích cuûa chuùng toâi baèng hai chöõ chaân khoâng. Mong taát caû Taêng, Ni vaø Phaät töû bieát roõ ñeå öùng duïng tu cho ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù môùi xöùng coâng mình, môùi ñaùng con nhaø hoï Thích. Ñaây laø choã mong moûi, troâng ñôïi cuûa toâi. 

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM