TROÏN MOÄT ÑÔØI TOÂI

H.T THÍCH THANH TÖØ

HOAØI BAÕO CUÛA TOÂI

Giaûng taïi Thieàn vieän Thöôøng Chieáu - Xuaân Canh Thìn  (06-02-2000).

Cuøng taát caû Taêng Ni,

Hoâm nay laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn naêm Canh Thìn, toâi veà ñaây ñöôïc Taêng, Ni tuï hoäi taïi Toå ñöôøng naøy ñeå laøm leã Khaùnh Tueá, ñoàng thôøi cuõng yeâu caàu toâi coù nhöõng lôøi nhaéc nhôû trong ngaøy ñaàu naêm, quí vò nöông ñoù tinh taán tu haønh, choùng ñaït ñöôïc ñaïo quaû. Toâi nhaän lôøi vaø seõ coù nhöõng ñieàu noùi leân cho quí vò nhaän ra, hieåu roõ ñeå öùng duïng tu.

Naêm naøy ñoái vôùi toâi thì tuoåi ñaõ khaù cao, söï soáng cuûa toâi coøn ñöôïc luùc naøo thì möøng luùc aáy, chôù khoâng coù gì baûo ñaûm laâu daøi. Bôûi vaäy nhöõng gì toâi ñaõ aáp uû töø laâu, mong muoán thöïc hieän thì ngaøy nay toâi seõ noùi roõ ra cho taát caû Taêng, Ni nhaän hieåu. Mai kia neáu quí vò thaáy ñöôïc ñaïo lyù chaân thaät vaø tinh taán tu haønh, coù hieäu quaû thì quí vò coá gaéng thöïc hieän nhöõng gì toâi ñang oâm aáp vaø chæ daïy cho quí vò hoâm nay. Vì vaäy buoåi noùi chuyeän naøy, toâi ñeå teân laø “Hoaøi baõo cuûa toâi”.

Hoaøi baõo cuûa toâi töùc laø nhöõng noãi aáp uû, troâng chôø, mong ñôïi, thöïc hieän cho ñöôïc. Nhöõng ñieàu ñoù toâi oâm aáp ñaõ laâu roài, nhöng chöa coù cô hoäi ñeå trình baøy roõ raøng cho Taêng, Ni thaáy bieát vaø hieåu roõ.

Noùi tôùi “Hoaøi baõo cuûa toâi” thì taát caû ai cuõng laï, nghó ñoù laø caùi gì quí vò chöa töøng nghe, chöa töøng bieát. Nhöng thaät söï hoaøi baõo toâi ñaõ tröng baøy cho taát caû thaáy, taát caû bieát roài, nhöng chöa hieåu ñöôïc thaâm yù cuûa toâi. Nhö vaäy, khi noùi tôùi hoaøi baõo thì toâi lieàn ñaët ra moät caâu hoûi ñeå quí vò nhôù. Taïi sao toâi ñaët teân Thieàn vieän naøy laø Thieàn vieän Thöôøng Chieáu ? Neáu quí vò hieåu ñöôïc teân Thieàn vieän Thöôøng Chieáu töùc laø quí vò caûm thoâng ñöôïc hoaøi baõo cuûa toâi.

Chöõ Thöôøng Chieáu, toâi thöôøng hay noùi coù hai yù. YÙ thöù nhaát laø ñöùng veà phöông dieän lòch söû. Thöôøng Chieáu laø hieäu, teân cuûa moät Thieàn sö cuoái ñôøi Lyù. Thieàn sö naøy ôû taïi chuøa Luïc Toå, töùc laø Ngaøi chòu aûnh höôûng hay laø Ngaøi ñöôïc keá thöøa heä phaùi Voâ Ngoân Thoâng. Nhöng chuøa Luïc Toå laïi laø chuøa cuûa heä Tyø Ni Ña Löu Chi. Nhö vaäy trong ñôøi Ngaøi hai heä phaùi Thieàn truyeàn treân ñaát nöôùc Vieät Nam laø heä Tyø Ni Ña Löu Chi vaø heä Voâ Ngoân Thoâng tôùi ñaây ñaõ hoøa hoäi thaønh moät. Choã cuûa Ngaøi ôû, Ngaøi truyeàn baù chính laø nôi hoøa hoäi. Cho neân toâi thaáy danh hieäu cuûa Ngaøi xöùng ñaùng keá thöøa hay xöùng ñaùng hoøa hoäi hay keát hôïp nhöõng phaùi Thieàn Vieät Nam trôû thaønh moät, ñeå löu truyeàn sau naøy. Ñoù laø noùi veà yù nghóa cuûa lòch söû. Nhöng ñaây chæ laø phaàn nhoû, chöa phaûi laø hoaøi baõo cuûa toâi.

Hoaøi baõo cuûa toâi thì naèm ngay hai chöõ Thöôøng Chieáu. Thöôøng laø luoân luoân laø maõi maõi. Chieáu laø soi saùng. Luoân luoân maõi maõi soi saùng, ñoù laø Thöôøng Chieáu. Khi thaønh laäp Thieàn vieän Thöôøng Chieáu ñoàng thôøi coù Thieàn vieän Vieân Chieáu. Luùc ñoù, hai Thieàn vieän ra ñôøi tröôùc ôû vuøng naøy. Toâi ñaët beân Ni laø Vieân Chieáu, cuõng mang hai yù nghóa. Moät laø teân moät Thieàn sö ñôøi Lyù vaø moät yù nghóa khaùc nöõa, Vieân laø troøn, Chieáu laø soi saùng. Thöôøng Chieáu laø ñöùng veà maët thôøi gian, chieáu maõi, soi saùng maõi, khoâng ngöøng, khoâng ñöùt ñoaïn. Ñoù laø yù nghóa Thöôøng Chieáu. Ñöùng veà chieàu thôøi gian, noù lieân tuïc cho tôùi khoâng bieát ñaâu laø cuøng. Ñoù laø Thöôøng. Nhöng neáu thöôøng nhö vaäy, coù theå bò khu bieät trong moät khu vöïc naøo, moät ngoâi chuøa naøo mieãn thöôøng laø ñöôïc. Cho neân toâi ñoøi hoûi theâm moät ñieàu nöõa laø phaûi vieân. Vieân laø troøn. Troøn töùc laø ñöùng veà maët khoâng gian truøm khaép. Nhö vaäy thì Thöôøng Chieáu laø maõi maõi laâu daøi. Vieân Chieáu töùc laø truøm khaép heát. Ñöùng veà maët thôøi gian thì maõi maõi khoâng cuøng, ñöùng veà maët khoâng gian thì bao truøm khoâng thieáu.

Nhö vaäy thì nguyeän voïng, taâm tö cuûa toâi coù theå laø tham. Toâi muoán Phaät phaùp hay laø con ñöôøng cuûa Thieàn toâng, ngoïn ñuoác cuûa nhaø Thieàn seõ soi saùng, soi saùng maõi khoâng döøng, khoâng taét. Chaúng nhöõng soi saùng moät nôi maø soi saùng truøm heát. Ñoù laø mong ñôïi, laø aáp uû trong loøng toâi. Ngaøy nay Thöôøng Chieáu ñaõ thaønh hình, Vieân Chieáu cuõng thaønh hình coäng theâm ba Chieáu nöõa cuõng thaønh hình. Nhöõng nôi toâi duøng töø “Chieáu” ôû sau laø ñeàu noùi leân yù nghóa soi saùng.

Quí vò môùi thaáy taâm tö toâi aáp uû, mong moûi moät ngaøy naøy. Hieän taïi toâi laøm ñöôïc bao nhieâu cuõng nhö toâi thaép moät ngoïn ñuoác. Töø ngoïn ñuoác ñoù, ñöùng veà hai maët: Chieàu daøi thì ngoïn naøy saép taét, ngoïn khaùc noái tieáp theo. Ngoïn khaùc taét thì ngoïn sau noái tieáp theo, maõi maõi khoâng cuøng khoâng taän. Ñoù laø thöôøng. Nhöng chæ moät ngoïn naøy taét tieáp moät ngoïn khaùc thì chæ laø chieáu ôû moät khu vöïc nhoû thoâi. Maø toâi khoâng muoán nhö vaäy, toâi muoán laøm sao moät ngoïn ñuoác ñöôïc moài vôùi möôøi ngoïn ñuoác, hai möôi ngoïn ñuoác. Roài möôøi ngoïn, hai möôi ngoïn seõ moài ñöôïc ba boán chuïc ngoïn. Roài maõi maõi töø moät khu vöïc nhoû lan daàn lan daàn cho tôùi khaép nôi, choã naøo, choán naøo cuõng saùng heát. Ñoù laø hoaøi baõo cuûa toâi. Quí vò thaáy coù tham khoâng ? Neáu tham cho toâi thì tham, nhöng tham cho quaàn chuùng, tham cho moïi ngöôøi chaéc khoâng phaûi laø tham.

Taïi sao toâi laïi ñaët naëng chöõ “Chieáu” nhö vaäy. Ñaây toâi giaûi thích cho quí vò thaáy töôøng taän. Bôûi vì trong kinh Phaät ñaõ daïy: “Caùc ngöôi phaûi töï thaép ñuoác leân maø ñi, thaép leân vôùi chaùnh phaùp”. Phaät daïy, moïi ngöôøi chuùng ta phaûi thaép saùng ngoïn ñuoác cuûa mình leân. Nhöng ngoïn ñuoác mình phaûi moài ôû ñaâu môùi saùng, môùi chaùy. Moài vôùi chaùnh phaùp cuûa Phaät, chaùnh phaùp cuûa Phaät laø nhöõng ngoïn ñuoác ñang chaùy. Chuùng ta muoán ngoïn ñuoác mình saùng thì phaûi moài töø chaùnh phaùp, noù seõ saùng. Ñoù laø lôøi Phaät daïy trong kinh. Coøn chö Toå, chö Toå nhaø Thieàn thì luoân luoân duøng töø chuyeân moân laø “Truyeàn ñaêng tuïc dieäm”. Truyeàn ñaêng töùc laø trao ñeøn, tuïc dieäm laø noái ñuoác. Chö Toå daïy chuùng ta phaûi trao ñeøn, phaûi noái ñuoác ñeå cho aùnh saùng lieân tuïc khoâng döøng. Nhö vaäy thì töø ñöùc Phaät Ngaøi ñeà caäp tôùi thaép ñuoác leân maø ñi. Chö Toå cuõng luoân luoân daïy chuùng ta phaûi tieáp noái, phaûi trao truyeàn baèng nhöõng ngoïn ñeøn, nhöõng caây ñuoác ñeå höôùng daãn ngöôøi sau.

Taïi sao ñaïo Phaät laïi ñaët naëng caây ñeøn ngoïn ñuoác. Bôûi vì noùi tôùi ñaïo Phaät, noùi tôùi ñöùc Phaät thì chuùng ta phaûi hieåu ngay Phaät laø giaùc ngoä. Ñöùc Phaät laø moät con ngöôøi ñaõ ñöôïc giaùc ngoä. Ñaïo Phaät laø phöông phaùp daïy chuùng ta giaùc ngoä, hay laø moät con ñöôøng ñöa chuùng ta ñeán choã giaùc ngoä. Maø giaùc ngoä laø saùng. Noùi tôùi giaùc ngoä laø noùi tôùi saùng suoát. Nhö vaäy giaùc ngoä chæ ñöôïc töôïng tröng baèng nhöõng aùnh saùng cuûa ñeøn, aùnh saùng cuûa ñuoác vaø luoân aùnh saùng cuûa maët trôøi maët traêng.

Noùi tôùi giaùc ngoä laø noùi tôùi trí tueä, noùi tôùi aùnh saùng. Nhö vaäy thì chuùng ta truyeàn baù ñaïo Phaät laø truyeàn baù söï giaùc ngoä, truyeàn baù trí tueä, chôù chuùng ta khoâng bao giôø truyeàn baù nhöõng caùi môø toái, nhöõng caùi aâm u ñöôïc. Ñaïo Phaät laø giaùc ngoä, laø trí tueä, cho neân ñöôïc töôïng tröng baèng ñeøn baèng ñuoác. Neáu khoâng coù giaùc ngoä, khoâng coù trí tueä laø khoâng coù ñaïo Phaät. Vì theá quí vò thaáy caùi heä troïng cuûa ngöôøi tu Phaät nhö theá naøo ? Chuùng ta tu phaûi coù giaùc ngoä. Chuùng ta phaûi môû saùng con maét trí tueä. Coù trí tueä roài thì chuùng ta môùi chæ, môùi daïy laïi nhöõng ngöôøi khaùc môû saùng con maét trí tueä ñöôïc. Neáu chuùng ta muø toái maø daïy ngöôøi ñöôïc saùng thì khoâng coù chuyeän ñoù. Chuùng ta trong tay khoâng coù moät caây ñuoác maø muoán ñoát ñuoác ñeå daét daãn ngöôøi khaùc ñi ra khoûi ñöôøng meâ, ñöôïc khoâng ? Muoán daãn ngöôøi ta ra khoûi choã toái taêm muø mòt thì trong tay mình phaûi coù saün moät ngoïn ñuoác saùng. Mình coù ñuoác saùng thì môùi dìu daét ngöôøi ra khoûi choã u toái ñöôïc.

Nhö vaäy tu theo ñaïo Phaät maø khoâng ñaët naëng vaán ñeà giaùc ngoä, khoâng ñaët naëng môû saùng con maét trí tueä, thì chöa phaûi ñaïo Phaät. YÙ nghóa roõ raøng nhö vaäy. Nhöng gaàn ñaây chuùng ta thaáy ngöôøi tu hôi lô laø, khoâng ñaët naëng trí tueä. Bôûi khoâng ñaët naëng trí tueä neân chuùng ta caøng tu caøng ñi xa vôùi ñaïo. Ñoù laø vì chuùng ta khoâng nhaém ñuùng troïng taâm maø Phaät ñaõ nhaém. Ñöùc Phaät ñi tu, thaønh Phaät laø do giaùc ngoä. Töø giaùc ngoä Ngaøi môùi ñi truyeàn ñaïo,  neáu Ngaøi khoâng giaùc ngoä thì khoâng coù ñaïo Phaät. Noùi tôùi ñaïo Phaät maø khoâng noùi tôùi giaùc ngoä laø moät thieáu soùt lôùn. Cho neân chuùng ta phaûi thaáy roõ traùch nhieäm cuûa mình laø laøm sao ñeå caàm ñöôïc ngoïn ñuoác saùng trong tay, ñeå daãn ngöôøi töø nhöõng choã meâ laàm ra choã tænh giaùc, töø choã toái taêm ñeán choã ñöôïc saùng suoát. Ñoù môùi laø boån phaän cuûa mình. Neáu laøm caùi gì khaùc chæ laø vieäc phuï, chôù khoâng phaûi laø caùi chaùnh.

Quí vò thaáy ngöôøi hoïc Phaät, ngöôøi tu Phaät phaûi laø ngöôøi saùng, ngöôøi giaùc chôù khoâng coù meâ. Vì vaäy neân caây ñuoác, ngoïn ñeøn laø ñieàu caàn thieát. Nhöng ôû ñaây, toâi duøng chöõ “Chieáu” laø soi saùng. Laáy caùi gì ñeå soi saùng ? Töùc phaûi thaép ñeøn, phaûi moài ñuoác. Thaép ñeøn moài ñuoác môùi coù theå soi saùng ñöôïc. Ñoù laø troïng taâm. Bôûi vì taát caû chuùng ta ñaõ nguyeän troïn ñôøi tu ñeå ñöôïc thaønh Phaät. Thaønh Phaät töùc laø ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn. Neáu trong khi tu moät naêm, hai naêm, ba naêm tôùi naêm, möôøi naêm maø khoâng giaùc ngoä tí naøo heát. Nhö vaäy laø tu theo Phaät ñuùng vôùi sôû nguyeän cuûa mình hay laø ñi ñöôøng naøo ? Ñoù laø caâu hoûi maø taát caû quí vò phaûi töï ñaët ra.

Neáu caøng tu caøng muø mòt, caøng tu caøng khoâng bieát ñöôïc caùi gì laø goác cuûa söï giaùc ngoä heát thì chöa phaûi laø mình theo Phaät. Duø thôø Phaät, laïy Phaät, cuùng Phaät haèng ngaøy maø ôû trong meâ muoäi thì chöa phaûi laø tu theo Phaät. Vì mình ñaâu coù saùng, maø khoâng saùng thì laøm sao soi saùng ñöôïc cho ngöôøi. Cho neân ñoái töôïng cuûa söï chieáu soi laø meâ laàm. Cuõng nhö ñoái töôïng cuûa ngoïn ñeøn, caây ñuoác laø boùng toái. Sôû dó chuùng ta moài ñeøn, thaép ñuoác laø vì toái. Do toái môùi moài ñeøn môùi thaép ñuoác. Chuùng ta vì muoán phaù caùi toái taêm meâ muoäi neân môùi thaép ñeøn ñoát ñuoác. Cuõng nhö vaäy, vì muoán phaù tan caùi voâ minh meâ laàm muoân ñôøi muoân kieáp cuûa con ngöôøi, cho neân chuùng ta môùi tu theo Phaät ñeå ñöôïc giaùc ngoä. Chæ coù giaùc ngoä, duøng trí tueä phaù tan heát nhöõng thöù meâ laàm, nhöõng caùi voâ minh. Ñoù laø goác cuûa söï tu. Bieát bao nhieâu ngöôøi ñi tu Phaät, hoï laøm nhöõng ñieàu raát toát, thöông ngöôøi, cöùu vaät ñuû heát. Nhöng thöông cöùu maø chöa saùng chöa giaùc, ñoù cuõng laø moät ngöôøi muø daãn moät ngöôøi muø thoâi, khoâng ñi tôùi ñaâu heát. Cho neân chuùng ta phaûi cöông quyeát tu laø phaûi saùng, laø phaûi giaùc ngoä. Nhö vaäy thì coøn toái taêm hay choã naøo toái taêm, chuùng ta phaûi thaép ñeøn, phaûi ñoát ñuoác ñeå roïi cho saùng.

Caùi toái taêm cuûa theá gian laø nhôø ñeøn nhôø ñuoác. Nhöng toái taêm cuûa con ngöôøi thì phaûi nhôø gì ? Nhôø trí tueä, nhôø giaùc ngoä. Trí tueä, giaùc ngoä môùi phaù tan ñöôïc caùi toái taêm meâ laàm cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi toái taêm meâ laàm caùi gì, choã naøo ? Hieän giôø quí vò coù meâ laàm khoâng ? Ñoù laø moät caâu hoûi ñeå chuùng ta töï gaïn töï xeùt. Chuùng ta coù phaûi laø ngöôøi ñang meâ laàm, ñang toái taêm khoâng ? Chaéc raèng ít ai daùm noùi mình laø meâ laàm, mình laø toái taêm. Nhöng thaät söï taát caû chuùng ta ñeàu laø ngöôøi meâ laàm. Khoâng ai chaúng meâ laàm caû.

Baây giôø toâi ñi thöù töï, tröôùc heát laø caùi meâ laàm trong Phaät giaùo. Ñaõ noùi tu laø giaùc ngoä, maø giaùc ngoä thì phaûi thaép saùng ngoïn ñuoác trí tueä, môùi ñöôïc giaùc ngoä. Trí tueä coù môû saùng thì söï giaùc ngoä môùi coù theå ñeán ñöôïc. Trí tueä muø toái thì khoâng bao giôø giaùc ngoä ñöôïc. Nhö vaäy noùi tôùi ngöôøi tu, lyù ñaùng ít nhieàu cuõng phaûi giaùc, chôù khoâng coù meâ. Maø giaùc thì phaûi trí saùng. Nhöng baây giôø, chuùng ta thaáy raát ñaùng thöông coù nhieàu nôi, coù nhieàu chuøa tu chæ laø tin, chôù khoâng coù trí. Cuùng Phaät, Phaät ban phöôùc. Laïy Phaät ñöôïc coâng ñöùc. Laøm caùi gì cuõng nhôø Phaät ban phöôùc, nhôø Phaät ñoä cho. Bò tham saân si quaáy nhieãu, soáng böïc boäi khoå sôû, leân chuøa thaép höông caàu nguyeän Phaät gia hoä cho con heát phieàn naõo. Con phieàn naõo nhôø Phaät gia hoä cho con heát phieàn naõo. Caùi gì cuõng Phaät heát. Mình khoâng coù tu, chæ xin Phaät, caàu Phaät cho khoâng thoâi. Cöù vaäy laø tu baèng trí tueä hay laø baèng loøng tin. Neáu baèng loøng tin thì khoâng phaûi laø trí. Maø khoâng phaûi trí thì khoâng coù giaùc. Neáu khoâng giaùc thì laøm sao ? Thaäm chí nhieàu khi toâi raát buoàn, ngöôøi Phaät töû cuûa chuùng ta cöù yû laïi vaøo chö Taêng chö Ni. Neáu coù beänh thì nhôø thaày caàu an. Neáu cheát thì nhôø thaày caàu sieâu. Cöù cuùng tieàn cho thaày caàu an, cuùng tieàn cho thaày caàu sieâu. Nhö vaäy laø haøi loøng, cho laø tu kyõ roài ñoù.

Toâi ñaët caâu hoûi laïi: Neáu Phaät töû beänh, nhôø thaày caàu an, thaày beänh nhôø ai caàu an ? Chaéc nhôø Baùc só. Nhö vaäy taïi sao Phaät töû beänh khoâng nhôø Baùc só cho roài. Neáu thaày beänh, thaày töï caàu an ñöôïc, hoaëc laø Taêng, Ni coù ñöùc caàu cho mình heát thì Phaät töû môùi baét chöôùc laøm theo. Ñaèng naøy thaày beänh röôùc Baùc só, maø Phaät töû beänh röôùc thaày caàu an, tin ñöôïc khoâng, laøm vieäc ñoù coù trí tueä khoâng ? Ñoù laø toâi noùi khi soáng. Coøn luùc cheát, neáu caàu ñöôïc sieâu thì chaéc ngaøy xöa ñöùc Phaät ñi caàu lieân mieân, phaûi khoâng ? Vì Ngaøi ñoä chuùng sanh maø. Nhöng quí vò ñoïc lòch söû Phaät, thaáy coù ñaùm ma naøo ñöùc Phaät ñi caàu sieâu khoâng ? Chöa töøng thaáy. Phaät töø bi ñaùo ñeå, muoán ñoä heát chuùng sanh maø Phaät khoâng caàu. Baây giôø chuùng ta töø bi hôn Phaät sao, chuùng ta caàu. Nhö vaäy maø chuùng ta höôùng daãn Phaät töû chæ bieát caàu maø khoâng bieát tu.

Bôûi trong kinh Phaät daïy quaù roõ. Ngöôøi taïo nghieäp laønh thì seõ ñöôïc ñeán coõi laønh. Ngöôøi taïo nghieäp aùc phaûi ñoïa vaøo coõi aùc. Chôù khoâng phaûi ngöôøi khaùc caàu cho maø mình ñöôïc. Chæ coù theå giuùp ñöôïc laø khi mình saép töø traàn. Luùc ñoù, coù chö Taêng hoaëc chö Ni höôùng daãn nhaéc nhôû ñeå cho mình tænh. Thì ñieàu ñoù laø coù ích. Toâi ñoïc A Haøm, nhôù raát roõ oâng cö só ñöôïc ñöùc Phaät khen ngôïi laø ngöôøi cuùng döôøng raát thaâm haäu cho chö Taêng laø oâng Caáp Coâ Ñoäc. Khi oâng gaàn tòch, coù cho ngöôøi ñeán baùo tin vôùi Phaät. OÂng daën ngöôøi baùo tin xin Phaät cho pheùp ngaøi Xaù Lôïi Phaát tôùi thaêm oâng. Phaät cho pheùp ngaøi Xaù Lôïi Phaát tôùi thaêm. Khi ngaøi Xaù Lôïi Phaát tôùi thaêm, khoâng coù laäp ñaøn caàu an nhö mình. Ngaøi Xaù Lôïi Phaát chæ hoûi:

- Tröôûng giaû luùc bình thöôøng tu nhöõng phaùp gì. Tröôûng giaû coù giöõ ñöôïc naêm giôùi khoâng ?

OÂng traû lôøi:

- Con giöõ troïn veïn naêm giôùi.

- Tröôûng giaû coù tu ñöôïc saùu phaùp ? (Saùu phaùp töùc laø boá thí v.v…)

- Daï, con tu phaùp ñoù ñöôïc roài.

Ngaøi cöù nhaéc laïi nhöõng gì maø oâng ñaõ höùa, ñaõ tu cho oâng nhôù. Nhôù roài thì Ngaøi keát luaän: “Nhö vaäy, Tröôûng giaû ñöøng ngaïi. Ñoù laø oâng seõ ñi con ñöôøng laønh, khoâng coù gì phaûi lo sôï heát”. Roài ngaøi Xaù Lôïi Phaát ra veà, khoâng coù tuïng baøi kinh naøo. Chính ñoù laø ñaïo lyù chaân thaät.

Coøn chuùng ta baây giôø cöù lo tuïng kinh maø khoâng bieát caàu ñöôïc hay khoâng. Ngaøy xöa, chæ coù tröôøng hôïp gaàn cheát, beänh naëng thì chö Taêng tôùi nhaéc nhôû bình thöôøng mình tu phaùp gì. Nhaéc nhöõng ñieàu ñoù cho nhôù vaø hoûi laïi xem coøn coù nhôù hay khoâng v.v… Ñoù laø ñuû roài. Nhö vaäy, coù phaûi laø loøng tin khoâng hay cuõng laø trí tueä ? Bôûi vì khi mình nhaän nhöõng giôùi phaùp cuûa Phaät, mình hoïc nhöõng baøi kinh cuûa Phaät, nhaéc laïi ñeå cho mình nhôù. Ñoù laø môû saùng trí tueä cho mình. Vì vaäy treân ñöôøng tu môùi deã thaêng tieán. Coøn chuùng ta khoâng noùi gì heát, cöù tuïng thoâi. Tuïng roài phuïc nguyeän, vaäy laø xong. Maø ñaët naëng laø caàu nguyeän. Ñaõ naëng veà caàu nguyeän thì naëng veà loøng tin. Maø loøng tin thì khoâng hôïp vôùi trí tueä. Tin thì khoâng coù trí. Trí thì khoâng coù tin.

Chuùng ta tu Phaät, daïy Phaät töû tu Phaät maø khoâng daïy cho hoï saùng suoát, khoâng daïy cho hoï coù trí tueä cöù nhoài cho hoï coù loøng tin. Nhö vaäy laø traùi haún vôùi ñaïo Phaät. Ñoù laø meâ laàm.

 Keá ñoù laø caùi meâ laàm töø moãi con ngöôøi chuùng ta. Taát caû chuùng ta hieän giôø ñang meâ laàm hay laø ñaõ giaùc ngoä ? Chaéc raèng moät traêm phaàn traêm laø nhaän mình meâ laàm, chöa ai daùm noùi mình giaùc ngoä. Maø mình meâ laàm caùi gì ?

ÔÛ ñaây, toâi neâu leân thöù töï cho quí vò thaáy. Baøi phaùp ñaàu tieân cuûa ñöùc Phaät daïy taïi vöôøn Loäc Uyeån laø baøi phaùp Töù Dieäu Ñeá. Ñeá laø leõ thaät, laø chaân lyù. Tuy noùi Töù Dieäu Ñeá, nhöng caâu hoûi ñaàu tieân ñöùc Phaät ñaët ra vôùi caùc thaày Tyø kheo luùc ñoù, hay nhoùm oâng Kieàu Traàn Nhö v.v… laø: Taát caû chuùng ta coù khoå khoâng ? Nhieàu ngöôøi noùi soáng vui, ñaâu coù khoå. Maø thöïc tình chuùng ta ñang khoå. Theá naøo laø khoå ? Phaät keå: sanh, giaø, beänh, cheát. Boán caùi ñoù, coù ai khoûi khoâng ? Neáu chuùng ta queân khi sanh khoå thì baây giôø giaø ñeán, giaø coù khoå khoâng ? Tröôùc khi giaø, maáy caùi raêng ruïng ñaõ khoå roài, tôùi ñuû thöù yeáu ñuoái, chaân moûi, goái duøn… Taát caû thöù khoâng coù an oån. Neân giaø laø khoå. Ñeán beänh coù khoå khoâng ? Khoå khoâng nghi ngôø. Cheát coù khoå khoâng ? Nhö vaäy sanh giaø beänh cheát laø caùi khoå saün cuûa taát caû con ngöôøi. Duø cho vua chuùa cuõng phaûi nhö vaäy, khoâng coù ai thoaùt khoûi nhöõng caùi khoå ñoù. Roài coäng theâm aùi bieät ly, caàu baát ñaéc, oaùn taéng hoäi, nguõ aám xí thaïnh, chung laïi laø taùm thöù khoå. Coù ai thoaùt khoûi taùm thöù ñoù khoâng ? Nhö vaäy con ngöôøi laø khoå hay laø vui ? Con ngöôøi laø khoå. Nhöng maø chuùng ta coù chaáp nhaän caùi khoå ñoù khoâng, hay laø tìm caùch khoûa laáp cho queân.

Hieän nay chuùng ta coù nhieàu phöông tieän, neáu ôû nhöõng nôi deã deã, sau khi tuïng thôøi kinh roài xuoáng, coù caùi ti vi, ngoài môû tivi xem moät hoài roài ñi nguû. Saùng thöùc daäy laøm coâng kia vieäc noï. Hay khuya thöùc daäy tuïng moät thôøi kinh coâng phu, roài ra laøm ít coâng vieäc. Toái laïi raûnh thì môû ti vi xem. Nhö vaäy coù khoå khoâng ? Coi ñuû thöù chuyeän vui maét quaù, ñaâu coù khoå. Taïi sao ngöôøi ta baøy ra nhöõng troø chôi nhö ñaù boùng, ca kòch… ñuû thöù, ñeå laøm gì ? Ñeå cho chuùng ta vui chôi maø queân cuoäc ñôøi laø ñau khoå, queân con ngöôøi laø ñau khoå. Cuõng nhö ngöôøi ta cheá ra naøo laø nöôùc hoa naøy, nöôùc hoa noï, xaø boâng naøy xaø boâng kia cho thôm, ñeå laøm gì ? Taïi bieát mình hoâi quaù, khoù chòu quaù neân cheá nhöõng thöù ñoù ñeå khoûa laáp bôùt muøi hoâi cuûa mình, chôù coù gì laï. Khoâng muoán ñeå nhöõng caùi dôõ caùi xaáu cuûa mình loä ra, neân cheá nhöõng caùi ñoù. Cuõng vaäy, cuoäc ñôøi laø khoå, neáu ñeå mình ngoài suy ngaãm thì thaáy khoå quaù, sôï mình lieàu cheát. Cho neân ngöôøi ta thöôøng hay tìm nhöõng caùi vui ñeå khoûa laáp ñi noãi khoå. Ñoù laø vieäc laøm cuûa theá gian.

Nhö vaäy ngöôøi ta ñaõ thaáy cuoäc ñôøi laø khoå. Ai cuõng thaáy nhö vaäy. Neáu khoâng thaáy cuoäc ñôøi laø khoå thì caàn gì taïo caùc thöù vui. Töï noù vui thoâi. Thí duï ngaøy xöa ñoïc chuyeän Taøu, thaáy maáy oâng tieân coù khoå khoâng ? Maáy oâng côõi haïc bay ñi chôi, ñaùnh côø, uoáng röôïu… thaáy maáy oâng vui quaù. Maáy oâng coù caàn nhöõng gì ñaù boùng, ca caûi löông nhö baây giôø khoâng ? Caùc oâng raát vui roài ñaâu coù caàn maáy caùi ñoù. Sôû dó caàn maáy caùi ñoù vì cuoäc ñôøi laø khoå. Hieåu roõ nhö vaäy, chuùng ta môùi thaáy raèng leõ thöïc cuûa con ngöôøi laø ñau khoå, khoâng choái caõi ñöôïc. Ñoù laø Khoå ñeá.

Nhöng nhaø Phaät coù caùi nhìn khaùc. Ñöùc Phaät thaáy taän nguoàn goác caùi khoå töø ñaâu ra. Cho neân khi noùi khoå roài, ai naáy chaáp nhaän thì Phaät lieàn ñeà ra caùi khoå ñoù coù nguyeân nhaân, chôù khoâng phaûi ngaãu nhieân. Nguyeân nhaân laø gì ? Laø Taäp ñeá, töùc laø nhoùm hoïp nhöõng nguyeân nhaân tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán v.v… Caùc thöù naøy tuï hoïp laïi, taïo thaønh quaû khoå. Nhö vaäy khoå laø quaû, maø taäp laø nguyeân nhaân taïo thaønh quaû khoå. Ñöùc Phaät daïy chuùng ta caùi gì ? Daïy chuùng ta phaûi môû trí tueä, quan saùt kyõ kieáp ngöôøi cuûa chuùng ta laø khoå hay laø vui. Maø mình quan saùt, mình nhaän chaân ñöôïc leõ thaät, laø coù trí tueä. Coøn mình khoâng chòu quan saùt, khoâng chòu tìm kieám, mình cöù ñeå loøng tin vaøo ñaïo thoâi thì laøm sao coù trí tueä. Trí tueä laø quan saùt, laø nhaän ñònh ñuùng nhö thaät. Mình thaáy ñuùng nhö thaät, khoâng nghi ngôø nöõa, ñoù laø coù trí tueä. Nhöng neáu chæ bieát caùi quaû khoå maø khoâng tìm ra nguyeân nhaân thì trí tueä ñoù chöa duøng ñöôïc, chöa höõu ích. Cho neân Phaät lieàn daïy phaûi nhìn phaûi xem xeùt cho töôøng taän nguyeân nhaân cuûa noù laø caùi gì. Thì tham, saân, si, maïn, nghi, aùc kieán v.v… nhöõng thöù ñoù laø goác, laø nhaân ñeå taïo thaønh khoå.

Toâi noùi thí duï, chuùng ta tham. Tham coù nhieàu thöù. Nhöng caùi tham goác maø töø chuyeân moân trong nhaø Phaät goïi laø aùi ngaõ. AÙi laø tham aùi. AÙi ngaõ laø soá moät. Taát caû chuùng ta coù ai khoâng thöông mình chaêng ? Chaéc traêm ngöôøi nhö moät ñeàu thöông thaân naøy. Thöông thaân naøy laø aùi ngaõ. Vì thöông thaân naøy cho neân noù giaø thì buoàn, noù beänh thì buoàn, noù cheát thì sôï. Nhö vaäy caùi buoàn, caùi sôï laø khoå. Khoå taïi vì sôï maát thaân. Neáu mình khoâng thöông thaân naøy, coi noù nhö ñoà chôi, nhö rôm nhö raï, nhö coû nhö raùc thì noù coøn noù maát, mình coù sôï khoâng ? Thaáy coïng coû heùo, thaáy coïng coû khoâ mình sôï khoâng? Noù laø ñoà boû khoâng ñaùng sôï.

Chuùng ta sôû dó khoå ñau laø vì chuùng ta aùi ngaõ, thöông thaân naøy quaù. Thöông thaân naøy thì thaân naøy bò giaø, bò beänh, bò cheát laø chuùng ta phaûi khoå. Neáu chuùng ta döùt ñöôïc aùi ngaõ thì caùi khoå coøn khoâng? Roài töø aùi ngaõ, cho thaân mình laø quyù laø toát neân ai xuùc phaïm tôùi noù thì noåi saân. Thaân mình, mình thöông, mình quyù noù neân ai khinh, ai cheâ thì mình töùc giaän. Nhö vaäy töø aùi ngaõ laø tham, roài tôùi saân, roài ñuû thöù si meâ theo ñoù.

Chuùng ta quan saùt ñöôïc nhö vaäy, thaáy töôøng taän nhö vaäy. Ñoù laø coù trí tueä. Nhôø mình thaép ñuoác trí tueä soi kyõ bieát nguyeân nhaân daãn tôùi ñau khoå. Bieát nguyeân nhaân ñoù roài, chuùng ta deïp boû nhöõng nguyeân nhaân ñoù thì ñau khoå heát. Cho neân caùi thöù ba laø Dieät ñeá. Dieät laø gì ? Laø deïp boû nguyeân nhaân gaây khoå. Tham, saân, si, maïn, nghi deïp saïch roài thì heát ñau khoå. Maø heát ñau khoå töùc laø ñöôïc quaû Nieát-baøn hay cuõng goïi laø Dieät ñeá. Nhö vaäy töø caùi dieät ñoù chuùng ta môùi ñöôïc an oån. Muoán dieät noù khoâng phaûi ngaãu nhieân maø dieät ñöôïc, phaûi coù phöông phaùp, cho neân Phaät chæ daïy phaùp tu laø Ñaïo ñeá, töùc laø phöông phaùp ñeå dieät khoå.

Nhö vaäy baøi phaùp ñaàu tieân ñöùc Phaät coù daïy loøng tin khoâng ? Hoaøn toaøn khoâng. Ngaøi daïy chuùng ta phaûi quan saùt. Quan saùt töø hieän töôïng thaân naøy ñeå mình keát luaän laïi noù laø ñau khoå. Roài chæ nguyeân nhaân ñau khoå ñeå chuùng ta quan saùt kyõ caùc nguyeân nhaân aáy. Keá chæ mình nhöõng phöông phaùp ñeå dieät nhöõng nguyeân nhaân ñau khoå. Maø dieät heát nguyeân nhaân ñau khoå thì luùc ñoù mình ñöôïc giaûi thoaùt heát khoå, goïi laø Nieát-baøn. Kieåm laïi hoaøn toaøn khoâng coù moät chuùt naøo goïi laø loøng tin maø laø trí tueä.

Toâi ví duï nhö chuùng ta beänh. Chuùng ta bò soát reùt run raåy ñi môøi Baùc só hoaëc laø tôùi Baùc só khaùm. Baùc só bieát ñaây laø beänh reùt. Caùi run raåy ñoù laø hieän töôïng ñau khoå. Nhöng caùi run raåy ñoù coù nguyeân nhaân. Laø gì ? Thì baùc só phaûi tra cöùu xem beänh naøy do loaïi vi truøng gì. Bieát do vi truøng naøo laøm cho run raåy. Bieát ñöôïc vi truøng laø töø quaû phaêng tôùi nhaân. Bieát ñöôïc vi truøng laø roài chöa ? Bieát ñöôïc vi truøng roài phaûi tìm thuoác. Thuoác naøo gieát ñöôïc vi truøng ñoù. Tìm thuoác xong, chæ beänh nhaân chích hoaëc uoáng. Uoáng voâ môùi cheát vi truøng. Ñoù goïi laø dieät. Heát vi truøng roài laø maïnh. Maïnh töùc laø Nieát-baøn, laø thaûnh thôi.

Ñöôøng loái cuûa Phaät daïy cuï theå, thöïc teá laøm sao, khoâng coù caùi gì huyeàn hoaëc, khoâng coù caùi gì meâ tín. Maø chuùng ta baây giôø khoâng chòu tu nhö vaäy, khoâng chòu quan saùt, khoâng chòu tìm hieåu maø cöù ñaët loøng tin. Tin ôû Phaät ban, tin ôû Phaät cöùu, tin ôû Phaät ñoä maø khoâng nghe lôøi Phaät, ñeå quan saùt ñeå chieáu soi kyõ, roài öùng duïng caùch Phaät daïy ñeå tieâu tröø nhöõng thöù meâ laàm cuûa mình. Tieâu tröø ñöôïc meâ laàm thì mình môùi heát khoå. Chuùng ta khoâng chòu laøm caùi ñoù thì laøm sao heát khoå. Cho neân tu thì thaät ñoâng, maø chöa chaéc coù vò naøo heát khoå. Coù ngöôøi tôùi hoûi thaày tu töø beù ñeán giôø thaày heát khoå chöa ? Ai daùm noùi toâi heát khoå khoâng, keå caû Taêng, Ni. Noùi toâi tu hoài möôøi tuoåi, hai möôi tuoåi gì ñoù, baây giôø ñaàu ñaõ baïc roài maø vaãn khoå nhö thöôøng. Bôûi vì mình khoâng bieát ñöôïc nguyeân nhaân cuûa khoåù. Cuõng khoâng dieät saïch caùi nhaân khoå thì quaû khoå laøm sao heát ñöôïc.

Cho neân toâi noùi tu chuùng ta phaûi naém cho vöõng, phaûi hieåu töôøng taän caùi gì laøm cho chuùng ta ñau khoå. Nhöõng nguyeân nhaân ñoù chuùng ta dieät ñöôïc roài thì khoå theo ñoù maø heát. Quí vò ñoïc kinh Phaät, nhieàu khi thaáy döôøng nhö laø bi quan. Phaät noùi thaân naøy laø nhô nhôùp, laø baát tònh ñeå phaù caùi aùi ngaõ. Coù choã Phaät noùi thaân naøy nhö huyeãn nhö hoùa… nhö kinh Kim Cang, Baùt-nhaõ v.v… ñeå phaù caùi ngaõ. Taát caû nhöõng caùi ñoù chæ duøng trí tueä quaùn chieáu thaáy roõ noù laø nhôùp nhuùa ñuùng nhö thaät. Thaáy roõ noù laø duyeân hôïp taïm bôï ñuùng nhö thaät. Thaáy töôøng taän nhö vaäy thì mình heát aùi ngaõ. Heát aùi ngaõ thì moïi caùi khoå theo ñoù heát. Nhö vaäy coù phaûi laø quaùn chieáu khoâng ? Quaùn chieáu töùc laø soi saùng. Soi saùng laïi mình, thaáy töôøng taän con ngöôøi mình. Roài thaáy ñöôïc nguyeân nhaân naøo laøm cho mình phaûi ñau khoå. Thaáy toät cuøng, ñoù laø mình quaùn chieáu. Quaùn chieáu thì trí tueä mình saùng. Thaáy ñuùng nhö thaät laø trí tueä. Thaáy ñuùng nhö thaät veà thaân, thaáy ñuùng nhö thaät veà taâm laø chuùng ta coù trí tueä. Coøn khoâng chòu quaùn chieáu maø cöù caàu xin Phaät thì laøm gì coù trí tueä.

Toâi muoán luoân nhaéc nhôû cho quí vò bieát roõ caùch tu cuûa ñaïo Phaät, neân toâi ñaët teân Chieáu. Phaûi soi saùng, ñöøng coù meâ laàm nöõa. Nhö vaäy maø coù ngöôøi naøo chòu chieáu chöa ? Cuõng coøn thích xin, chöù chöa coù chieáu. Ñoù laø chöa chòu môû saùng con maét trí tueä. Chuùng ta meâ laàm veà thaân, keá ñoù meâ laàm veà taâm.

Töø ngaøy toâi tu nhaän chaân ñöôïc leõ thöïc veà taâm cuûa mình thì töø ñoù toâi môùi thaáy chuùng ta coù caùi meâ laàm naëng neà veà taâm. Taâm mình laø caùi gì ? Ña soá ñeàu noùi caùi nghó suy, hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu v.v… laø taâm mình. Neáu caùi nghó suy, hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu laø taâm mình, khi nhöõng caùi ñoù vaéng maët, noù khoâng hieän ra thì luùc ñoù mình heát taâm phaûi khoâng ? Nhö nhöõng phuùt giaây ngoài thieàn, khoâng coù nghó suy, khoâng coù hôn thua, phaûi quaáy, luùc ñoù quí vò khoâng coù taâm phaûi khoâng ? Neáu khoâng taâm thì laøm sao bieát, laøm sao thaáy ñöôïc voïng töôûng, laøm sao bieát raèng noù ñang chaïy nhaûy. Maø bieát mình coù voïng töôûng, taâm noù ñang chaïy nhaûy thì coøn coù moät caùi gì thaàm kín beân trong nöõa. Chôù khoâng phaûi nhöõng caùi noåi laø hôn thua, phaûi quaáy, toát xaáu v.v… Theá maø laâu nay chuùng ta chæ laáy caùi noåi, töùc laø caùi taâm phaân bieät chia cheû söï vaät toát xaáu, phaûi quaáy, hôn thua v.v… cho ñoù laø taâm mình. Roài theo ñoù ñeå taïo nghieäp, caùi gì cho laø toát thì giaønh vôùi nhau. Ai cuõng muoán ñöôïc, ñoù laø tham. Ngöôøi ta ñöôïc, mình khoâng ñöôïc thì giaän. Giaän laø saân. Töø taâm phaân bieät hôn thua phaûi quaáy maø taïo thaønh nghieäp tham, saân, si… ñuû thöù. Ñaõ nhieàu nghieäp roài thì caùi khoå theo ñoù cuõng voâ cuøng.

 Cho neân Phaät daïy chuùng ta phaûi nhìn laïi taâm cuûa mình, ñöøng bò nhöõng caùi taâm ñoái ñaõi, hôn thua, toát xaáu v.v… noù laøm chuû. Maø phaûi buoâng, phaûi xaû noù ñeå trôû veà caùi chaân thaät. Khi chuùng ta nhaän, soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät thì ñoù laø chuùng ta tu. Coøn neáu chaïy theo caùi hôn thua phaûi quaáy thì khoâng bao giôø chuùng ta tu ñöôïc.

Taát caû quí vò ngoài laïi, töï kieåm tra mình xem coù bò hai caùi laàm ñoù khoâng. Moät laø laàm veà thaân, cho thaân laø thaät, thaân laø quyù, thaân laø ñeïp… Thaáy nhö vaäy laø do si meâ aùi ngaõ cuûa mình maø ra. Töø caùi aùi ngaõ sanh ra tham saân si ñuû thöù. Bôûi vì thöông thaân naøy quaù cho neân ai ñoù cho caùi gì boå, chia ngöôøi naøy ngöôøi kia maø khoâng chia cho mình thì buoàn lieàn. Boå laø ñöôïc soáng dai, ñöôïc maïnh theâm. Mình ñöôïc caùi ñoù thì maïng soáng theâm daøi, ñöôïc maïnh khoûe maø baây giôø khoâng coù phaàn, neân giaän töùc. Neáu mình thaáy thaân naøy laø taïm bôï, soáng dai cheát yeåu khoâng quan troïng, quan troïng ôû choã meâ laàm hay laø tænh giaùc. Chuùng ta tænh daàu cheát yeåu cuõng vaãn toát. Chuùng ta meâ daàu soáng ñeán muoân tuoåi cuõng khoâng ra gì. Quí vò phaûi nhôù choã ñoù. Nhieàu khi mình thaáy thaân quaù quan troïng, roài cöù cho noù soáng trong caùi khoâng phaân bieät, khoâng hieåu bieát gì heát maø cuõng muoán soáng. Soáng ñeå laøm gì ? Chuùng ta phaûi soáng laø soáng haún trong trí tueä. Coøn neáu khoâng coù trí tueä, cheát laø toát thoâi. Bôûi vì soáng trong meâ laàm thì soáng bao nhieâu tuoåi cuõng voâ giaù trò. Coøn duø mình khoâng soáng dai, nhöng tænh giaùc thì cuõng quyù.

Quí vò nhôù Thieàn sö Huyeàn Giaùc, Ngaøi soáng ñöôïc bao nhieâu ? Soáng coù boán möôi maáy tuoåi thoâi maø tôùi ngaøy nay, chuùng ta vaãn hoïc vôùi Ngaøi. Nhö Chöùng Ñaïo Ca v.v… chuùng ta phaûi hoïc thuoäc loøng nhöõng caâu Ngaøi noùi. Coøn nhöõng ngöôøi thöôøng ôû theá gian soáng caû traêm tuoåi maø khoâng coù caùi gì hay, khoâng coù caùi gì saùng thì chuùng ta coù hoïc khoâng ? Ñoù, ñeå thaáy giaù trò cuûa con ngöôøi laø giaù trò giaùc ngoä, giaù trò thöùc tænh, chôù khoâng phaûi laø giaù trò meâ laàm. Meâ laàm duø coù maët ôû treân theá gian naøy bao nhieâu cuõng laø thöôøng, khoâng coù gì quan troïng. Quan troïng laø chuùng ta ñöôïc saùng suoát, ñöôïc trí tueä. Vì vaäy, ñaïo Phaät coát môû saùng con maét trí tueä cho chuùng ta.

Taát caû quí vò coù thaáy mình ñang meâ laàm khoâng ? Neáu coøn aùi ngaõ laø coøn meâ laàm. Nhö vaäy môùi thaáy chuùng ta ñang ôû trong meâ laàm. Chuùng ta ñaõ tu ñaõ hoïc ñaõ hieåu maø coøn ôû trong meâ laàm, huoáng nöõa laø ngöôøi theá gian. Hoï chöa bieát tu, chöa bieát hoïc maø khoâng meâ laàm sao ñöôïc. Chuùng ta ngaøy nay raùn tu raùn nghieàn ngaãm, chieáu soi laïi mình ñeå thöùc tænh. Chuùng ta tænh roài thì ñaõ coù ngoïn ñuoác saùng. Töø ngoïn ñuoác saùng ñoù chuùng ta soi chieáu cho moïi ngöôøi, ñeå cho ai ai cuõng ñöôïc tænh. Neáu taát caû ñeàu tænh thì theá gian naøy coù leõ seõ gioáng nhö coõi Cöïc Laïc roài. Khoâng coøn aùi ngaõ nöõa, cho neân khoâng coøn tham, khoâng coøn saân, khoâng coøn si. Tham saân si khoâng coøn thì soáng treân theá gian naøy an vui bieát maáy. Chuùng ta ñaâu coøn laøm khoå nhau.

Ngaøy nay vaên minh tieán boä, taát caû nhöõng nöôùc vaên minh treân theá giôùi, hoï laøm nhöõng chuyeän rung trôøi ñoäng ñaát, nhöng con ngöôøi coù heát khoå khoâng ? Tieán chöøng naøo con ngöôøi sôï nhieàu chöøng naáy. Hoài xöa, ñaùnh giaëc gaëp nhau coù göôm coù giaùo, gaëp maët thì ñaâm cheùm. Coøn baây giôø ôû ñaâu ñoù baám nuùt laø chuùng ta naùt tan heát. Nhö vaäy baây giôø sôï töøng côn. Theá thì caùi tieán boä cuûa khoa hoïc chöa phaûi laøm cho con ngöôøi heát khoå. Quí vò thaáy ngaøy nay nhieàu tai hoïa do con ngöôøi taïo neân khoâng theå löôøng heát ñöôïc, ñuû thöù, chöa bao giôø an oån. Cho neân ñaïo ñöùc daïy chuùng ta tu laø ñeå deïp tan tham saân si. Noùi nhieàu thöù nhöng ba thöù ñoù laø goác. Con ngöôøi heát tham saân si laø con ngöôøi heát khoå. Ngheøo giaøu v.v… khoâng quan troïng, maø quan troïng ôû choã heát tham saân si. Theá gian chæ bieát laøm sao cho giaøu, cho heát khoå. Nhöng nhöõng nöôùc giaøu nhö Myõ ñaõ heát khoå chöa ?

Nhö vaäy chuùng ta thaáy goác ñau khoå töø caùi meâ laàm laø si, roài sanh tham, sanh saân v.v… Cho neân chuùng ta thöông taát caû chuùng sanh, thöông taát caû moïi ngöôøi thì chuùng ta phaûi soi saùng ñeå cho ngöôøi thöùc tænh, deïp boû ñöôïc tham saân si. Deïp boû ñöôïc tham saân si, ñoù laø cöùu khoå cho chuùng sanh. Coøn chuùng ta cöù caàu nguyeän, cöù xin xoû thì khoâng cöùu khoå ñöôïc gì heát. Nhieàu khi chæ laø troø löøa ngöôøi thoâi, chôù khoâng coù thöïc.

Toâi noùi thaúng caùi gì noù khoâng phaûi laø leõ thöïc thì chuùng ta khoâng bao giôø bao che noù. Chuùng ta phaûi thaáy, phaûi bieát ñöôïc leõ thöïc. Ñoù laø chuùng ta gaàn vôùi ñaïo. Chôù chuùng ta cöù bao che caùi khoâng phaûi thöïc ñeå mình coù quyeàn lôïi v.v… thì ñoù laø xa vôùi ñaïo. Vì vaäy toâi mong raèng ai ñaõ tu thì phaûi raùn môû saùng trí tueä mình ra vaø phaûi luoân luoân ñem trí tueä ñoù soi saùng laïi cho keû khaùc. Ñoù môùi laø töï giaùc, giaùc tha.

Quí vò nghó laøm sao thaønh Boà-taùt, laøm sao thaønh Phaät. Coù Boà-taùt naøo meâ khoâng ? Boà-taùt töùc laø höõu tình giaùc hay laø giaùc höõu tình. Laø moät chuùng höõu tình ñöôïc giaùc ngoä goïi laø Boà-taùt, roài ñem söï giaùc ngoä ñoù laøm giaùc ngoä cho ngöôøi khaùc, ñoù laø giaùc höõu tình. Nhö vaäy Boà-taùt laø giaùc. Coøn Phaät thì sao? Phaät thì giaùc haïnh vieân maõn. Töï giaùc, giaùc tha, giaùc haïnh vieân maõn.

Chuùng ta tu muoán thaønh Boà-taùt, muoán thaønh Phaät maø khoâng giaùc ngoä thì thaønh ñöôïc khoâng ? Ngaøy nay coù nhieàu ngöôøi laàm laãn, thaáy ai ñoù laøm vieäc boá thí nhieàu, cho tieàn cuûa nhieàu lieàn noùi ngöôøi ñoù tu haïnh Boà-taùt. Laøm vieäc thieän laø tu haïnh Boà-taùt hay laøm cho ngöôøi ta giaùc ngoä laø tu haïnh Boà-taùt? Roõ raøng trong kinh ñaõ ñònh nghóa Boà-taùt laø höõu tình giaùc vaø giaùc höõu tình. Töùc mình laø moät con ngöôøi, laø moät chuùng sanh ñöôïc giaùc ngoä, goïi laø höõu tình giaùc. Ñem söï giaùc ngoä ñoù ñeå giaùo hoùa cho ngöôøi cuøng ñöôïc giaùc ngoä laø giaùc höõu tình. Nhö vaäy môùi laø Boà-taùt. Mình giaùc roài thaáy ngöôøi meâ mình thöông, phaûi laøm sao cho hoï cuøng giaùc. Ñoù laø taâm Boà-taùt.

Nhö vaäy yù nghóa maø toâi duøng chöõ Thöôøng Chieáu, Vieân Chieáu ñaây laø haïnh gì ? Quí vò xeùt kyõ xem laø haïnh tieâu cöïc yeám theá hay haïnh gì ? Mình phaûi giaùc, ñoù laø thaép ñöôïc ngoïn ñeøn saùng. Roài soi saùng cho ngöôøi hay laø cho ngöôøi moài aùnh saùng aáy, ñoù laø chuùng ta phaù ñöôïc caùi meâ laàm cho chuùng sanh. Mình giaùc, ngöôøi cuøng giaùc, ñoù laø töï giaùc, giaùc tha.

Mình giaùc roài thaáy ai meâ mình môùi thöông. Thöông mình môùi coá tìm caùch giuùp ñôõ cho hoï ñöôïc giaùc. Hieåu thaáu ñaùo leõ thaät cuûa ñaïo, chuùng ta môùi khoâng laàm. Nhieàu khi vì khoâng hieåu, chuùng ta cöù laàm laãn. Khoâng moät vò naøo tu maø khoâng daïy ngöôøi ta giaùc ngoä.

Nhö trong boá thí: taøi thí, phaùp thí, voâ uùy thí. Taøi thí ñi tröôùc laø vì keû ñoù ñoùi khoâng coù côm aên, giaûng kinh hoï nghe hoï khoâng hieåu, hoï khoâng chòu nghe. Cho neân taïm duøng taøi thí tröôùc ñeå roài tôùi phaùp thí. Phaùp thí laø giuùp cho ngöôøi ta tænh, ngöôøi ta giaùc roài, chæ cho hoï qua khoûi moïi khoå ñau. Ñoù laø voâ uùy thí. Nhö vaäy taøi thí tuy Phaät ñaët tröôùc nhöng noù khoâng quan troïng baèng phaùp thí. Ba moân thí: taøi thí, phaùp thí, voâ uùy thí thì phaùp thí laø treân heát, Phaät daïy heát söùc roõ.

Ngöôøi tu maø khoâng giaùc thì laáy caùi gì boá thí cho ngöôøi. Quí vò meâ laàm khoâng chòu saùng, khoâng thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa ñaïo thì quí vò daïy ai. Mình meâ thì khoâng theå daïy cho ngöôøi ta giaùc ñöôïc. Cho neân ai ñaõ laø ngöôøi tu thì phaûi coá gaéng, phaûi laøm sao môû trí tueä cuûa mình cho saùng, nhìn thaáy ñuùng nhö thaät ñeå chæ daïy cho ngöôøi. Ñoù môùi laø choã chaân thaät.

Qua caùi teân Thöôøng Chieáu naøy, quí vò thaáy choã aáp uû cuûa toâi theá naøo ? AÁp uû cuûa toâi laø muoán quí vò phaûi töï thaép ñuoác leân cho saùng, roài moài ngoïn ñuoác saùng cuûa mình cho nhieàu ngöôøi. Ñem ñeán nôi naøy, ñem ñeán nôi kia buûa saùng ñeå cho moïi ngöôøi ñeàu heát meâ laàm. Moïi ngöôøi heát meâ laàm töùc laø cöùu khoå chuùng sanh. AÙnh saùng ñoù khoâng chæ moät thôøi gian ngaén möôøi naêm, hai möôi naêm hay laø ba boán möôi naêm. Noùi cuï theå hôn, khoâng phaûi aùnh saùng ñoù chæ laø moät ngoïn ñuoác cuûa toâi, roài mai kia noù cuøn luïn, noù taét, roài heát. Maø toâi muoán ngoïn ñuoác naøy seõ tieáp noái ngöôøi naøy vöøa gaàn taét thì coù ngöôøi khaùc noái. Ngöôøi khaùc gaàn taét thì coù ngöôøi khaùc noái tieáp tuïc voâ cuøng, ñeå cho theá gian khoâng coøn môø toái nöõa. Ñoù laø caùi nguyeän, caùi mong moûi, söï aáp uû cuûa toâi.

Chaúng nhöõng moät nôi maø taát caû nôi ñeàu  ñöôïc chieáu soi nhö vaäy. Ñöôïc vaäy thì cuoäc ñôøi seõ khoâng coøn meâ toái, chuùng sanh seõ khoâng coøn ñau khoå nöõa. Ñoù laø caùi sôû nguyeän, caùi troâng chôø maø toâi muoán gôûi gaám cho taát caû quí vò. Quí vò coù chòu nhaän traùch nhieäm ñoù khoâng ? Neáu toâi giao, toâi gôûi maø quí vò khoâng nhaän thì ñoù laø toäi loãi cuûa quí vò. Taát caû chuùng ta ai ai cuõng coù traùch nhieäm. Neáu khoâng phaûi khaû naêng mình nhö moät aùnh maët traêng saùng buûa khaép baàu trôøi, nhö maët trôøi saùng buûa khaép taát caû thieân haï thì ít ra cuõng laø moät ngoïn ñeøn, moät caây ñuoác. Neáu khoâng ñöôïc ngoïn ñeøn saùng nhö nhöõng ngoïn ñeøn hieän taïi chuùng ta thaáy, ít ra cuõng ñöôïc ngoïn ñeøn caày hay ngoïn ñeøn daàu nhoû nhoû vaäy. Cuõng phaûi laø ngoïn ñeøn. Chôù khoâng ñôïi phaûi coù ñeøn ñieän môùi saùng. Ñeøn ñieän laø ôû thaønh thò, ôû thoân queâ mình laø ngoïn ñeøn daàu, ngoïn ñeøn caày hay laø moät cuïm löûa nhoû cuõng laø toát roài, maø phaûi saùng. Baûn thaân mình phaûi laø ngoïn ñeøn. Neáu mình laø moät cuïc ñaát, mình laø moät duùm buøi nhuøi chöa chaùy thì coù moài cho ai ñöôïc khoâng ?

Do ñoù yù nghóa toâi ñaët ra töø khi ñaët chaân leân maûnh ñaát naøy, xaây döïng ngoâi Thieàn vieän naøy, toâi ñaõ mô öôùc, toâi ñaõ troâng ñôïi oâm aáp hoaøi baõo ñoù. Töøø nhöõng ngaøy aáy cho tôùi ngaøy nay, toâi khoâng bieát ngoïn ñeøn toâi seõ taét luùc naøo. Neân mong quí vò haõy coá gaéng, phaûi thaép ngoïn ñuoác cuûa mình, ñoát ngoïn ñeøn cuûa mình leân cho noù chaùy, ñeå roài quí vò tieáp cho toâi. Khi toâi taét thì nhöõng ngoïn ñeøn cuûa quí vò seõ laø nhöõng aùnh saùng.

Toâi chæ laø moät ngoïn maø thoâi, tôùi quí vò laø traêm ngoïn ngaøn ngoïn, chôù khoâng phaûi moät ngoïn nhö toâi nöõa. Nhö vaäy môùi ñuùng yù nghóa laø Thöôøng Chieáu, laø Vieân Chieáu. Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû ñaàu naêm, cuõng laø ñaët traùch nhieäm cho taát caû quí vò ñi ñuùng ñöôøng, laøm cho ñuùng boån phaän, ñöøng ñeå leäch laïc. Ñoù laø söï mong moûi troâng chôø cuûa toâi ñoái vôùi taát caû Taêng, Ni.

Ñeán ñaây toâi nguyeän caàu Tam Baûo gia hoä cho taát caû chuùng ta ñeàu laø nhöõng ngöôøi ñöôïc “truyeàn ñaêng tuïc dieäm” maõi maõi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM