THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM CUOÁI THEÁ KYÛ 20

H.T THÍCH THANH TÖØ

YEÁU CHÆ THIEÀN TOÂNG (tt)

B. KHÔÛI TU

1. ÑOÁN NGOÄ TIEÄM TU:

Sau khi "kieán taùnh" caàn phaûi "khôûi tu" môùi ñaït chöùng ngoä, giaûi thoaùt sanh töû, ñaéc thaønh Phaät quaû. Cho neân khi xöa chö Thieàn sö ñöôïc giaûi ngoä roài, caùc Ngaøi vaøo nuùi ôû moät mình ñoâi ba möôi naêm, sau ñoù môùi ra giaùo hoùa. Neáu khoâng ôû nuùi moät mình, caùc Ngaøi ôû tuøng laâm theo chuùng tu haønh. Nhö Quoác sö Hueä Trung ôû nuùi Baïch Nhai boán möôi hai naêm, sau ñoù môùi ra laøm Quoác sö. Thieàn sö Tuøng Thaåm hieäu Trieäu Chaâu ôû trong tuøng laâm ba möôi naêm, taâm môùi thaønh moät khoái. Kieán taùnh khôûi tu cuõng goïi laø ñoán ngoä tieäm tu. Loái tu naøy coù hai:

a. ÖÙng duïng giaùc ngoä voâ nieäm ñeå tu:

Thaáy roõ nieäm khôûi laø hö voïng, laø voâ minh, caàn phaûi buoâng xaû khoâng theo. Nieäm daáy leân laø phaù giôùi, laø toäi loãi, luoân luoân tænh giaùc khoâng ñeå noù daãn. Cho neân noùi: "Chaúng sôï nieäm khôûi, chæ sôï giaùc chaäm". Nieäm khôûi lieàn giaùc, giaùc töùc nieäm dieät. Thieàn sö caû ngaøy trong boán oai nghi ñeàu soáng giaùc nieäm, khoâng ñeå thöa hôû. Bôûi vì töø ngaøn ñôøi chuùng ta ñaõ chaáp nhaän nieäm laø taâm mình, hieän nay bieát noù hö giaû, noù laø töôùng voâ minh, song noù ñaõ thaønh thoùi quen, thaønh taäp quaùn, khoâng theå tænh giaùc moät sôùm moät chieàu maø heát ñöôïc. Traùi laïi, phaûi beàn bæ, laâu daøi, kieân trì, tænh giaùc, chuùng môùi thöa daàn vaø töø töø im baët. Neáu khoâng phaûi laø ngöôøi kieân trì, tænh giaùc, beàn bæ, laâu daøi, duø coù giaûi ngoä cuõng khoâng giaûi thoaùt sanh töû. Theá neân ngöôøi xöa noùi "Ngöôøi tu thieàn phaûi ñaày ñuû hai taâm kieân coá vaø tröôøng vieãn". Kieân trì tænh giaùc laø taâm kieân coá, beàn bæ laâu daøi laø taâm tröôøng vieãn. Coù kieân trì tænh giaùc môùi khoûi bò nieäm daãn, coù beàn bæ laâu daøi môùi chinh phuïc ñöôïc chuùng. Thieàn sö laø moät chieán só thöôøng caàm kieám trí tueä tieâu dieät boïn ma voâ minh voïng nieäm. Tay khoâng rôøi kieám, maét chaúng ngoù lô, môùi laø chieán só duõng maõnh. Ñeán khi naøo boïn ma voâ minh voïng nieäm dieät saïch, ngöôøi chieán só môùi ca khuùc khaûi hoaøn vaø soáng maõi trong thanh bình an laïc. Söï tu haønh cuûa Thieàn sö khoâng haïn cuoäc trong thôøi khoùa nghi leã, maø laáy söï tænh giaùc laøm chuû yeáu. Vì theá, coù khi caû ngaøy khoâng thaáy ngoài thieàn hay tuïng kinh, maø söï tu haønh cuûa Thieàn sö raát caån maät. Thaáy töøng taâm nieäm cuûa chính mình suoát möôøi hai giôø, laøm sao baûo lôi loûng ñöôïc. Choã naøy chæ ngöôøi trong caûnh bieát ñöôïc thoâi.

b. ÖÙng duïng giaùc ngoä tri höõu ñeå tu:

Tri höõu laø bieát mình coù taùnh giaùc. Taùnh giaùc töùc laø oâng chuû thaät cuûa mình. Queân taùnh giaùc laø ñaõ maát oâng chuû, chính laø maát mình. Soáng maø maát mình hay khoâng bieát mình soáng, khoâng phaûi voâ minh laø gì? Ñoái trò caùi voâ minh (meâ) naøy, Thieàn sö haèng nhôù oâng chuû cuûa mình. Loái nhôù oâng chuû baèng caùch saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø khoâng chaïy theo saùu traàn, haèng soáng vôùi saùu ñöôøng haøo quang saün coù cuûa mình. Cho neân noùi: "Thaáy saéc khoâng dính saéc, nghe tieáng khoâng keït tieáng". Bôûi thöôøng soáng vôùi oâng chuû cuûa mình, neân ngoaøi khoâng bò naêm traàn quyeán ruõ, trong khoâng bò phaùp traàn cuoán loâi. Ñoù laø choã "Taâm nhö neân caûnh nhö". Chính choã naøy oâng Baøng Long Uaån coù keä:

            Ñaûn töï voâ taâm ö vaïn vaät

            Haø phoøng vaïn vaät thöôøng vi nhieãu

            Thieát ngöu baát phaï sö töû hoáng

            Khaùp tôï moäc nhaân khaùn hoïa ñieåu

            Moäc nhaân baûn theå töï voâ tình

            Hoïa ñieåu phuøng nhaân dieäc baát kinh

            Taâm caûnh nhö nhö chæ giaù thò

            Haø löï boà-ñeà ñaïo baát thaønh.

            Chæ töï voâ taâm cuøng vaïn vaät

            Ngaïi gì vaïn vaät thöôøng vi nhieãu

            Traâu saét chaúng sôï sö töû roáng

            Gioáng nhö ngöôøi goã xem chim veõ

            Ngöôøi goã baûn theå töï voâ tình

            Chim veõ gaëp ngöôøi cuõng chaúng kinh

            Taâm caûnh nhö nhö chæ theá aáy

            Naøo sôï boà-ñeà ñaïo chaúng thaønh.

OÂng chuû laø mình, laøm sao mình nhôù? Nghóa laø chuùng ta maét thaáy saéc bieát mình coù taùnh thaáy, tai nghe tieáng bieát mình coù taùnh nghe, muõi ngöûi muøi bieát mình coù taùnh ngöûi., caùi gì chaïm ñeán ñeàu bieát coù mình, oâng chuû ñang tieáp xuùc vôùi saùu traàn aáy. Haèng nhôù oâng chuû nhö vaäy thì ñaâu coù chaïy theo saùu traàn. OÂng chuû khi tieáp xuùc vôùi saùu traàn tuy thöôøng bieát maø khoâng coù voïng phaân bieät. Thöôøng bieát roõ raøng maø laëng leõ neân goïi laø Nhö. Thöôøng nhôù oâng chuû goïi laø "Nieäm chaân nhö", hoaëc noùi "Nhaát nieäm vaïn nieân", hoaëc noùi "Baát ly ñöông nieäm". Chæ moät nieäm hieän tieàn maø khoâng rôi vaøo phaân bieät. Song chuùng ta deã laàm chöõ NIEÄM. ÔÛ treân noùi nieäm khôûi hay voïng nieäm, chöõ nieäm naøy laø taâm voïng ñoäng vöøa daáy leân. ÔÛ ñaây noùi nieäm chaân nhö, chöõ nieäm naøy laø nhôù, haèng nhôù soáng vôùi taâm chaân nhö, goïi laø nieäm chaân nhö hay nhôù oâng chuû. Cuõng ñoàng moät chöõ nieäm maø nghóa duøng khaùc nhau. Moät hình aûnh linh ñoäng nhaát veà loái tu naøy, nhö : Thieàn sö Sö Nhan moãi ngaøy thöôøng ngoài treân taûng ñaù, laâu laâu töï goïi: "OÂng chuû", töï ñaùp: "Daï", töï nhaéc: "Tænh, tænh, chôù ñeå ngöôøi löøa".

Vöøa queân oâng chuû laø bò traàn caûnh beân ngoaøi vaø phaùp traàn beân trong loâi ñi, töùc bò ngöôøi löøa. Phaûi haèng tænh, haèng giaùc môùi khoûi bò ngöôøi löøa. Haèng soáng vôùi oâng chuû ñeán khi thuaàn thuïc roài, ñaïo boà-ñeà hieän tieàn coøn gì lo ngaïi.

Laïi nöõa, ñoái caûnh taâm khoâng chaïy theo caûnh, nieäm daáy leân khoâng theo nieäm, haèng lieãu tri maø laëng leõ laø soáng vôùi oâng chuû. OÂng chuû laø caùi haèng lieãu tri nôi toaøn thaân, khoâng bò caûnh daãn thì oâng chuû ngoài sôø sôø trong nhaø, khoûi caàn kieám tìm, töôûng nhôù chi caû. Soáng ñöôïc nhö vaäy, thì ñi ñöùng naèm ngoài gì cuõng thieàn, neân noùi: "Haùi cuûi, laët rau, thoåi côm, gaùnh nöôùc ñeàu laø thieàn".

Toùm laïi, hai phaàn "ñoán ngoä tieäm tu" treân, tuy noùi tu maø khoâng coù tu. Vì leõ tu laø söûa sang boài boå, taùnh giaùc khoâng töôùng maïo laøm sao söûa sang? Hôn nöõa taùnh giaùc chaúng sanh chaúng dieät, neáu coøn coù tu laø coøn taïo taùc, töùc laø coøn sanh dieät. Ñaõ khoâng tu thì laøm gì coù chöùng. Khi ngöôøi tu hoaøn toaøn soáng ñöôïc vôùi taâm theå nhö nhö, goïi laø chöùng ñaïo hay thaønh ñaïo. Song söï thaät coù chöùng caùi gì, coù thaønh caùi gì? Chaúng qua soáng vieân maõn vôùi taâm theå cuûa mình thoâi. Tuy nhieân nhö theá, noùi khoâng tu maø tu. Vì kheùo bieát buoâng xaû voïng nieäm, haèng giaùc tænh luoân neân goïi laø tu. Hoaëc thöôøng nhôù oâng chuû cuûa mình, khoâng giaây phuùt naøo ñeå voïng taâm ngoaïi caûnh löøa gaït loâi ñi goïi laø tu. Noùi khoâng chöùng maø chöùng. Vì taùnh giaùc ñaõ saün coù nôi chuùng ta, maø caû muoân ñôøi boû queân maát, nay nhaän ra vaø soáng toaøn veïn vôùi noù goïi laø chöùng. Ví nhö chuùng ta coù hoøn ngoïc quí, choân caát nôi naøo queân maát, boãng coù ngöôøi chæ, söïc nhôù laïi, ñaøo xôùi leân, laáy ñöôïc hoøn ngoïc caàm trong tay, goïi laø ñöôïc. Ñaáy söï tu chöùng cuûa tinh thaàn Thieàn toâng laø nhö theá. Noùi coù tu cuõng ñöôïc, noùi khoâng tu cuõng ñöôïc, noùi coù chöùng khoâng chöùng cuõng phaûi. Bôûi noù chæ laø phöông tieän taïm thôøi, khoâng coù thaät phaùp ñeå tu ñeå chöùng. Ví nhö caùc phaùp moân khaùc, nhö Tònh ñoä thì duøng caâu nieäm Phaät laøm phaùp tu, Maät toâng thì duøng caâu thaàn chuù laøm phaùp tu, thieàn Tieåu thöøa thì duøng ñeà muïc laøm phaùp tu. Chæ rieâng Thieàn toâng khoâng möôïn moät phaùp naøo caû, kheùo bieát buoâng xaû voïng nieäm, haèng tænh giaùc khoâng queân laø ñuû. Ñaây laø ñi ñöôøng chim (ñieåu ñaïo), thaúng taét khoâng nöông phöông tieän, neân noùi "Chæ thaúng taâm ngöôøi, thaáy taùnh thaønh Phaät".

2. TIEÄM TU ÑOÁN NGOÄ:

Ñuùng tinh thaàn Thieàn toâng, phaûi tröôùc kieán taùnh sau môùi khôûi tu, song vôùi ngöôøi tha thieát tu haønh maø chöa kieán taùnh thì sao? Chö Toå sau naøy vì thöông ngöôøi coù chí tu maø chöa kieán taùnh, neân laäp ra nhöõng phöông tieän sau:

a. Toïa thieàn khaùn coâng aùn hay thoaïi ñaàu:

Ñaây laø loái tu do caùc Thieàn sö doøng Laâm Teá ñôøi Toáng laäp ra. Khaùn coâng aùn hay khaùn thoaïi ñaàu, loái duïng coâng cuõng nhö nhau, chæ khaùc ôû ñieåm coâng aùn laø moät caâu cuûa ngöôøi xöa ñeå laïi, thoaïi ñaàu tuøy thôøi bieán cheá. Phöông phaùp tu naøy goïi laø "laáy ñoäc tröø ñoäc". Vì coù moät nghi vaán ñaët trong ñaàu thì moïi voïng töôûng ñeàu laëng maát. Cho neân ngöôøi khaùn coâng aùn hay thoaïi ñaàu phaûi tin töôûng tuyeät ñoái vò thaày mình ñeán thoï giaùo. OÂng daïy moät caâu nhö : "Tröôùc khi cha meï chöa sanh, mình laø gì?" v.v. lieàn phaûi soáng cheát vôùi caâu aáy, cho ñeán ngaøy ngoä ñaïo môùi thoâi. Khi khaùn thoaïi ñaàu, neân ñeà khôûi caâu thoaïi ñaàu leân, sau chöõ "gì?" coù moät söùc maïnh nghi keùo daøi im laëng, khi söùc nghi yeáu daàn, lieàn ñeà khôûi nöõa, cöù theá maõi. Caâu noùi ñaët thaønh nghi vaán laø thoaïi, caùi nghi keùo daøi im laëng laø ñaàu. Hay noùi khaùc hôn, tröôùc khi chöa ñaët nghi vaán laø ñaàu, nghi vaán daáy leân laø thoaïi. Chuû yeáu duøng caùi nghi ñaäp cheát moïi voïng töôûng. Khi caùi nghi ñaõ thaønh khoái, khoûi caàn ñeà khôûi maø luùc naøo cuõng nghi, goïi laø "nghi tình". Moät khi caùi nghi tan vôõ ra laø ngoä ñaïo. Theá neân noùi "ña nghi ña ngoä". Song tu khaùn thoaïi ñaàu phaûi gan daï, cheát soáng vôùi caâu mình nhaän nôi Thaày, cho ñeán ngoä ñaïo, khoâng ñöôïc hoïc kinh saùch hay lyù luaän gì caû. Tu khaùn thoaïi ñaàu, khi toïa thieàn khaùn thoaïi ñaàu, luùc ra ngoaøi hoaëc laøm coâng taùc cuõng vaãn khaùn thoaïi ñaàu, khoâng ñoåi thay phaùp naøo khaùc.

b. Toïa thieàn bieát voïng:

Thieàn giaû neân öùng duïng phaàn giaùc ngoä haï ôû treân ñeå tu. Khi toïa thieàn ñuùng phaùp roài, thieàn giaû ñeå taâm vaéng laëng, vöøa coù voïng töôûng daáy leân lieàn "bieát voïng khoâng theo". Neáu voïng töôûng quaù maïnh, bieát voïng maø vaãn coøn loâi ñi, thieàn giaû neân thaáy voïng aáy voán khoâng, noùi quaû quyeát raèng: "Maøy laø khoâng". Neáu duøng chöõ khoâng maø trò chöa noåi, thieàn giaû phaûi quôû maéng noù, baûo: "Vì maøy neân nhieàu ñôøi phaûi chòu luaân hoài, giôø ñaây maøy muoán xuoáng ñòa nguïc hay sao?" Ñoù laø loái muïc ñoàng duøng roi ñeå trò con traâu ngoã nghòch. Hoaëc haønh giaû phaûn quaùn laïi xem caùi voïng naøy töø ñaâu maø khôûi. Phaêng tìm nguoàn goác ñeán choã toät cuøng, chuùng lieàn maát taêm daïng, theá laø an taâm.

Bieát voïng khoâng theo laø loái tu nheï nhaøng thanh thaûn, song phaûi coù chí laém môùi khoûi chaùn. Bôûi vì voïng töôûng quaù nhieàu, khoâng theo caùi naøy, caùi khaùc laïi noåi leân, cöù theá maõi khoù tìm ñöôïc phuùt giaây yeân tónh. Phaûi beàn chí, ñöøng naûn, bieát voïng maõi roài voïng seõ thöa daàn. Khoâng theo voïng töôûng laø chuùng ta phaù caùi chaáp ngaõ veà taâm, ñeán khi voïng töôûng yeáu theá seõ coù cô kieán taùnh giaûi ngoä. Ngoaøi giôø toïa thieàn ra, thieàn giaû thöôøng quaùn chieáu thaân töù ñaïi naøy do duyeân hôïp hö giaû, khoâng thaät, baát cöù ñoøi hoûi, coá chaáp gì veà thaân ñeàu quôû traùch: "Thaân ñaõ giaû, coøn muoán caùi gì? Caàu caùi gì?" Nhöõng suy tö nghó töôûng daáy leân cuõng bieát giaû khoâng theo. Neáu coù laøm vieäc thì chæ bieát vieäc aáy, khoâng cho voïng töôûng daãn ñi nôi khaùc. Laëng leõ chaêm chæ trong vieäc laøm, khoâng ñeå chuù voïng beùn maûng ñeán trong ñaàu. Cöù theá haèng tu trong vieäc laøm, haèng tu luùc raûnh roãi, haèng tu khi toïa thieàn. Khoâng theo voïng töôûng laø phaù ngaõ chaáp veà taâm, bieát thaân duyeân hôïp hö giaû laø phaù ngaõ chaáp veà thaân. Ñaây laø böôùc giaùc ngoä voâ ngaõ cuûa ngöôøi tu Phaät theo tinh thaàn Baùt-nhaõ. Loái tu thieàn naøy caøng xem kinh hoïc ñaïo laø caøng saùng theâm, chôù khoâng trôû ngaïi. Nhôø kinh laøm saùng cho thieàn, do thieàn laøm toû raïng ñöôïc kinh.

c. Ñoái chieáu hai phaùp tu:

Hai phaùp tu "bieát voïng" vaø "khaùn thoaïi ñaàu" ñeàu goïi laø "tieäm tu ñoán ngoä". Duøng caùi bieát voïng hay caâu thoaïi ñaàu ñeå ñaäp cheát con khæ yù thöùc. Khi con khæ yù thöùc thaät cheát, lieàn ngoä ñaïo, neân noùi "Sau khi cheát lieàn tænh" (tuyeät haäu taùi toâ). Ngöôøi tu ñöøng sôï hay queân vaø khôø daïi, vì coá boû coá queân maø khoâng queân khoâng daïi sao ñöôïc? Tu thoaïi ñaàu coù söùc maïnh, song phaûi buoâng heát moïi hoïc taäp, moïi suy luaän. Tu bieát voïng thì nheï nhaøng laïi phuø hôïp vôùi kinh ñieån, caøng nghe kinh caøng tin theâm phaùp tu. Tu thoaïi ñaàu phaûi ngoä ñaïo môùi saùng, ôû giöõa chöøng coi nhö cheát nôi khôø daïi. Tu bieát voïng thì tu moät giôø saùng moät giôø, caøng tu thì trí tueä caøng taêng, cho ñeán khi phaù tan caùi chaáp ngaõ. Tu thoaïi ñaàu phaûi coù baäc thaày ñaït ñaïo trong phaùp tu naøy daãn daét, môùi ñeán nôi ñeán choán. Tu bieát voïng nöông nôi kinh, chuùng ta thaáy roõ ñöôøng loái tu, coù khi nhaân nghe kinh lieàn ñöôïc kieán taùnh. Bôûi nhöõng lyù do treân, chuû tröông chuùng toâi daïy Taêng Ni vaø Phaät töû sô cô tu thieàn baèng loái "bieát voïng", ñoàng thôøi giaûng Kinh, Luaän cho hoï nghe, mong hoï nhaän ra baûn taùnh, ñeå tieán leân "kieán taùnh khôûi tu" ôû treân. Giaû söû thieàn giaû chöa ñöôïc kieán taùnh, cöù nhö theá maø tu vaãn duõa moøn ngaõ chaáp, trí tueä Baùt-nhaõ töø töø phaùt hieän.

3. PHÖÔNG PHAÙP TOÏA THIEÀN:

Caû boán loái tu treân ñeàu caàn toïa thieàn, ñaønh raèng haèng tu trong boán oai nghi (ñi ñöùng naèm ngoài) song toïa thieàn laø phöông tieän thuø thaéng hôn caû. Chính ñöùc Thích-ca Maâu-ni sau khi thaønh ñaïo Ngaøi vaãn toïa thieàn. Coù vò taêng hoûi: "Phaät thaønh ñaïo roài, ngoài thieàn chi nöõa?" Phaät baûo: "Ta ngoài thieàn ñeå ñieàu hoøa thaân theå vaø raên nhaéc ñeä töû sau naøy khoâng löôøi treã toïa thieàn." Vì theá chuùng ta phaûi coá gaéng taäp toïa thieàn. Toïa thieàn coù chia maáy phaàn döôùi ñaây:

a. Tröôùc khi toïa thieàn:

Haønh giaû kheùo taäp ñi ñöùng naèm ngoài ñeàu nheï nhaøng thö thaû, buoâng xaû khoâng ñeå taâm böïc töùc buoàn raàu. Muoán toïa thieàn phaûi saém phöông tieän ngoài, moät caùi "boà ñoaøn" ñaët treân moät taám neäm moûng saùu taác vuoâng. Neáu khoâng coù taám neäm, traûi meàn hai ba lôùp cuõng ñöôïc. Boà ñoaøn may baèng vaûi, trong doàn goøn ñöøng cöùng laém, beà cao moät taác, beà kính hai taác taây, hình troøn. Neáu khoâng coù boà ñoaøn neân laáy meàn xeáp laøm tö, khi ngoài chæ ñeå phaân nöûa baøn toïa leân meàn cho coù theá ngaû veà tröôùc moät chuùt, xöông soáng deã thaúng. Ngoài phaûi löïa choã ít gioù maø khoâng nöïc laém. Neáu ban ñeâm ngoài trong muøng chôù ñeå ñeøn saùng laém, cuõng ñöøng toái moø, saùng vöøa vöøa laø toát.

b. Trong khi toïa thieàn:

Ñeán giôø toïa thieàn, traûi neäm loùt boà ñoaøn xong, ngoài leân boà ñoaøn, xöông cuøng ñuùng giöõa boà ñoaøn, nghieâng qua nghieâng laïi cho an oån môùi keùo chaân ngoài. Neáu ngoài baùn giaø, keùo chaân traùi ñeå leân ñuøi maët, hoaëc chaân maët ñeå leân ñuøi traùi cuõng ñöôïc, tuøy söï thuaän tieän cuûa haønh giaû. Hai theá ngoài aáy, moät laø kieát töôøng hai laø haøng ma. Neáu ngoài kieát giaø, chaân traùi keùo ñeå leân ñuøi maët, chaân maët keùo ñeå leân ñuøi traùi, keùo saùt vaøo thaân. Keá nôùi roäng daây löng, coå aùo, söûa thaân ngay thaúng. Laáy baøn tay traùi ñeå leân baøn tay maët, hoaëc ngöôïc laïi cuõng ñöôïc. Hai baøn tay ñeå treân hai loøng baøn chaân, nhöõng ngoùn tay choàng leân nhau, hai ñaàu ngoùn tay caùi vöøa ñuïng nhau, naèm ngay chieàu caùi ruùn. Neáu loøng baøn chaân beân naøo truõng quaù, neân laáy khaên xeáp laïi cheâm cho hai tay ngang baèng nhau. Chuyeån ñoäng thaân ba laàn, ban ñaàu raát maïnh, sau yeáu daàn. Ngoài löng thaúng vöøa phaûi, ñöøng coá gaéng, ñaàu hôi cuùi, chieàu choùt muõi ngay ñaàu ngoùn tay caùi, hai traùi tai ngang baû vai, maét môû moät phaàn ba, göông maët bình thaûn, ngoài yeân. Duøng mieäng thôû hôi oâ tröôïc ra, khi thôû haù mieäng cho hôi ra, ñöøng maïnh cuõng ñöøng gaáp, thôû thaät daøi vaø saïch, hôi ra töôûng nhö taát caû phieàn naõo beänh hoaïn theo hôi thôû ra ngoaøi heát. Ngaäm mieäng laïi duøng muõi hít hôi vaøo, daøi nheï vaø thaät ñaày, hôi voâ töôûng khoâng khí trong saïch vaøo khaép chaâu thaân. Nhö theá ba laàn. Thôû xong, ngaäm mieäng laïi, moâi vaø raêng vöøa keà nhau, löôõi ñeå leân treân. Töø ñaây veà sau chæ hít thôû baèng muõi ñeàu ñeàu nheï nheï maø daøi. Thaân ngoài ngay thaúng nhö coät truï, duø coù ngöùa ngaùy cuõng khoâng cöïa ñoäng, nhöùc moûi cuõng gan daï chòu ñöïng ñuùng giôø môùi xaû. Voïng töôûng döøng laø ñònh, ñöøng ñoøi hoûi caùi ñònh naøo khaùc. ÖÙng duïng ñuùng caâu Thieàn sö Huyeàn Giaùc noùi: "Tænh tænh laëng laëng laø phaûi, tænh tænh voïng töôûng laø sai; laëng laëng tænh tænh laø phaûi, laëng laëng hoân traàm laø sai". Ñaây laø phöông phaùp nhaäp thieàn.

Ñeán truï thieàn, tuøy trình ñoä öùng duïng moät trong boán phaùp treân ñeå trò taâm. Neáu ngöôøi sô cô neân duøng loái bieát voïng ñeå tu. Khi aáy, thôû ra vaøo an oån ñoâi ba phuùt, buoâng hôi thôû ñeå taâm an tònh, vöøa coù voïng khôûi lieàn bieát voïng khoâng theo, voïng laëng thì taâm laëng, voïng daáy lieàn bieát voïng. Cöù theá maõi cho ñeán voïng thöa daàn vaø im baët. Neáu mô maøng nguû guïc, caàn môû maét saùng ra, chaán chænh thaân nghieâm trang laïi, ma nguû vaãn hoaønh haønh neân truï taâm taïi meù toùc nhoïn treân traùn, ma nguû vaãn traàm troïng, neân xaû thieàn ñi kinh haønh. Neáu voïng töôûng quaù maïnh, neân truï taâm taïi choùt muõi hay giöõa ruùn. Song chæ taïm thôøi cho qua côn maõnh lieät cuûa chuùng thoâi. Voïng töôûng bình thöôøng neân giöõ bieát voïng khoâng theo, chaúng caàn laøm gì khaùc. Nhö theá ngoài ñöôïc bao laâu tuøy söùc tu taäp cuûa haønh giaû. Trong luùc ngoài nghe ngöïc naëng, tim hôi nhoùi laø ngoài thaúng quaù, phaûi ruøn xuoáng moät chuùt, nghe nhöùc xöông soáng gaàn löng quaàn, bieát ngoài cong roài, phaûi thaúng leân. Kheùo leùo ñöøng ñeå thaønh beänh.

Khi xuaát thieàn, tröôùc ñoïc baøi nguyeän hoài höôùng, keá duøng mieäng thôû ra, muõi hít vaøo ba laàn nhö khi môùi vaøo, ñoäng hai baû vai leân xuoáng naêm laàn, ñoäng caùi ñaàu cuùi ngöôùc naêm laàn, vaø nghieâng sang phaûi sang traùi naêm laàn. Ñoäng hai baøn tay naém laïi duoãi ra naêm laàn, dôøi hai baøn tay ra ñaàu goái, chuyeån ñoäng toaøn thaân ba laàn, töø nheï ra maïnh. Xoa boùp toaøn thaân töø ñaàu ñeán chaân, choã naøo baát an caøng boùp nhieàu, xoa hai tay aám aùp vaøo maét ba laàn. Caàn nhôù moãi moãi haønh ñoäng ñeàu nheï nhaøng eâm aùi, ñöøng thoâ oàn. Dôøi thaân khoûi boà ñoaøn, ngoài thöôøng yeân tònh khoaûng naêm phuùt, seõ ñöùng daäy ñi.

c. Sau khi toïa thieàn:

Neáu hoaøn caûnh thuaän tieän, haønh giaû sau khi xaû thieàn, ra saân hoaëc haønh lang nhaø ñi kinh haønh thaúng chaân ñoä muôøi phuùt. Böôùc thaúng chaân maø chaúng ñoäng, taâm vaãn bieát voïng khoâng theo. Baét tay vaøo vieäc laøm naøo ñeàu chæ bieát trong vieäc laøm aáy, coù voïng töôûng keùo ñi, buoâng chuùng khoâng theo. Ñoù laø bieát tu sau khi xaû thieàn.

d. Trong khi toïa thieàn thaáy caûnh laï:

Haønh giaû trong khi toïa thieàn thöôøng coù töôùng laï phaùt hieän, nghe thaân naëng neà nhö coù vaät gì ñeø leân, thaân nheï nhaøng muoán bay boång, coù nhöõng con li ti boø ngöùa treân maët, luoàng ñieän töø xöông soáng chaïy leân, coù vaät gì xuùc chaïm rôïn ngöôøi, thaân muoán lay ñoäng, ñaàu laéc lô, thaáy phía tröôùc coù aùnh saùng, nghe nhö coù ngöôøi noùi beân loã tai., taát caû nhöõng töôùng aáy ñeàu khoâng neân chaáp nhaän hay sôï haõi. Phaûi quaùn noù laø hö giaû, vaãn giöõ thaân laøm chuû khoâng cho noù xaâm phaïm. Cho ñeán duø thaáy ma hay thaáy Phaät cuõng khoâng möøng khoâng sôï, vì bieát ñeàu laø töôùng hö giaû neân khoâng chaáp nhaän. Nhaø thieàn noùi "gaëp ma gieát ma, gaëp Phaät gieát Phaät" laø theá. Vui möøng vaø sôï haõi laø nhaân cuûa ñieân cuoàng. Kinh Laêng Nghieâm noùi veà nguõ aám ma, moãi ñoaïn keát thuùc Phaät daïy: "Neáu cho mình chöùng thaùnh töùc rôi vaøo boïn taø, khoâng nghó chöùng thaùnh laø caûnh giôùi toát" (Nhöôïc taùc thaùnh giaûi töùc thoï quaàn taø, baát khôûi thaùnh taâm töùc thieän caûnh giôùi). Caûnh taø hay toát ñeàu taïi taâm mình chaáp maø ra. Ñöøng quan taâm ñeán ngoaïi caûnh, chuû yeáu an taâm laø ñuùng. Duø coù caûnh döõ hieän ra vaãn laø töôùng bieán hoùa khoâng thaät, caùi khoâng thaät laøm gì haïi ñöôïc mình maø sôï. Trong khi ngoài thieàn thaáy caûnh laï, phaàn lôùn laø mô, caàn phaûi môû maét tænh taùo nhìn chuùng, neáu nhìn maø chuùng khoâng maát thì nhaém maét laïi töôûng naêm uaån naøy laø khoâng, töôùng kia cuõng khoâng thì khoûi sôï seät.

e. Lôïi ích toïa thieàn:

Toïa thieàn laø moät loái tu caên baûn cuûa ñaïo giaùc ngoä, ñöùc Thích-ca ngaøy xöa cuõng do toïa thieàn ñöôïc ngoä ñaïo, Giôùi Ñònh Tueä laø ba cöûa giaûi thoaùt cuûa ñaïo Phaät. Toïa thieàn ñuùng phaùp seõ ñem laïi cho thaân chuùng ta söï ñieàu hoøa khoûe maïnh, da deû töôi toát, ít sanh beänh hoaïn. Khi nghe ueå oaûi trong ngöôøi saép bò caûm, chuùng ta ngoài thieàn ñoä moät tieáng ñoàng hoà laø tan ngay. Neáu caûm gioù hôi naëng, caàn ngoài ñoâi ba laàn môùi heát. Vì ngoài thieàn hôi noùng xoâng ra, moïi thöù khí laïnh ñeàu bò tan neân heát caûm. Veà phaàn taâm taùn loaïn, toïa thieàn ñuoåi chuùng nhanh hôn bình thöôøng. Song coù nhieàu vò thaáy luùc ngoài thieàn loaïn nhieàu hôn ôû ngoaøi, chaúng qua luùc ôû ngoaøi caûnh ñoäng neân ít thaáy taâm mình ñoäng, khi toïa thieàn caûnh ñaõ vaéng neân deã thaáy taâm ñoäng. Taâm ñoäng maø xaû heát khoâng theo, daàn daàn tònh laïi, ñaây laø hieäu quaû cuûa toïa thieàn. Bôûi toïa thieàn thieát yeáu neân taêng só ít ai khoâng taäp toïa thieàn. Chuùng ta nghe Thieàn sö Thieän Chieâu ôû Phaàn Döông noùi keä:

            Beá hoä sô dung taåu

            Vi taêng nhaïo toïa thieàn

            Nhaát taâm voâ taïp nieäm

            Vaïn haïnh töï thoâng huyeàn

            Nguyeät aán thu giang tónh

            Ñaêng minh thaûo xaù tieân

            Kyû nhaân naêng ñaùo thöû

            Ñaùo thöû kyû naêng chaân.

            Ñoùng cöûa daùng gaày nhaùc

            Laøm taêng thích toïa thieàn

            Nhaát taâm khoâng nieäm taïp

            Muoân haïnh töï thoâng huyeàn

            Traêng in doøng thu laëng

            Ñeøn saùng nhaø coû töôi

            Maáy ngöôøi hay ñeán ñoù

            Ñeán ñoù maáy keû chaân.

Toùm laïi, phöông phaùp toïa thieàn tuy ñaõ chæ qua maáy trang giaáy naøy, song quí nhaát laø haønh giaû tröïc tieáp vôùi nhöõng vò coù thaät tu thieàn ñeå ñöôïc chæ roõ caùch toïa thieàn vaø söûa cho nhöõng choã sai, keát quaû seõ toát hôn.

C. HIEÄU DUÏNG

ÖÙng duïng loái tu thieàn cuûa Thieàn toâng moät caùch ñuùng ñaén, ñaït hieäu quaû khoâng theå keå heát. Vì ñaây laø loái tu sieâu thoaùt toä? ñænh, thaúng taét voâ cuøng. Neáu öùng duïng ñöôïc vieân maõn thì moät ñôøi giaûi thoaùt sanh töû, töø phaøm phu tieán thaúng leân Phaät quaû, nhö noùi: "Meâ laø chuùng sanh, ngoä laø Phaät". Baèng öùng duïng ñöôïc phaàn naøo thì ñaõ vaøo haøng Boà-taùt, tuy chöa thoaùt khoûi sanh töû, song ñi trong sanh töû coi nhö daïo hoa vieân. Thieàn sö Töø Minh noùi: "Sanh nhö ñaép chaên ñoâng, töû nhö côûi aùo haï". Döôùi con maét caùc Thieàn sö, thaät cuoäc ñôøi laø moäng huyeãn khoâng hoa, khoâng coù gì laø chöôùng ngaïi. Coâng duïng höõu hieäu taïm chia laøm hai phaàn:

1. Taùnh giaùc laø hoøn ngoïc nhö yù:

Taát caû nhaân loaïi khoâng quí gì baèng sanh maïng, sanh maïng ñöôïc coi troïng nhaát treân nhaân gian naøy. Bôûi vì taát caû cuûa caûi söï nghieäp, danh voïng taøi saéc. ñeàu ñeå toâ ñieåm cho sanh maïng. Maát sanh maïng taát caû caùi aáy trôû thaønh voâ nghóa. Song sanh maïng con ngöôøi thôøi nay, neáu keùo daøi laém chæ trong voøng baûy taùm möôi naêm. Caùi ñau khoå nhaát cuûa con ngöôøi laø khi nghe mình saép maát sanh maïng. Vì theá baát cöù söï caàu khaån, van xin, quî luïy, laïy luïc naøo mieãn laø ñöôïc keùo daøi theâm sanh maïng thì hoï saün saøng laøm. Nhöng cuoái cuøng con ngöôøi ñaønh phaûi troùi tay cuùi ñaàu döôùi nhaùt kieám cuûa con quyû voâ thöôøng. Thaät laø moái ñau khoå truyeàn kieáp khoâng ai thoaùt ñöôïc. Neáu coù moät phöông phaùp naøo khieán con ngöôøi thoaùt ñöôïc caùi cheát thì treân nhaân gian naøy coøn gì quí baèng! ÔÛ ñaây, chuùng toâi xin giôùi thieäu quí vò phöông thuoác hy höõu duy nhaát treân ñôøi, neáu quí vò uoáng noù vaøo thì "baát töû", chính laø taùnh giaùc cuûa quí vò ñaáy. Ngöôøi giaùc ngoä taùnh giaùc laø nhaän ra ñöôïc caùi "baát töû". Vì theá taùnh giaùc naøy ñöôïc Phaät duï laø hoøn ngoïc nhö yù. Ñöôïc hoøn ngoïc naøy roài, con ngöôøi döùt saïch moïi ñau khoå, moïi mong caàu ñeàu toaïi nguyeän. Nhöng raát tieác, hoøn ngoïc quí ñeå beân goùi baùnh keïo, vôùi ñöùa beù leân naêm bao giôø cuõng quí goùi baùnh keïo, xem thöôøng hoøn ngoïc. Cuõng theá, taùnh giaùc thöôøng haèng, ñôn giaûn, hieän höõu nôi chuùng ta, maø bò chuùng ta laõng queân. Chuùng ta cöù say meâ theo caùi töôûng töôïng, caùi nhôù nhung, caùi suy tö, caùi tính toaùn, caùi so saùnh. queân baüng taùnh giaùc. Neáu coù ngöôøi chæ thaúng taùnh giaùc aáy cho thaáy, cuõng vaãn xem thöôøng. Vì thöông ñöùa beù, muoán noù nhaän hoøn ngoïc ñeå sau naøy no aám ñôøi ñôøi, ngöôøi trí phaûi noùi vôùi noù: "Hoøn ngoïc naøy seõ laøm ra nhieàu baùnh keïo, coù noù thì muoán baùnh keïo luùc naøo cuõng coù, chaúng nhöõng baùnh keïo maø moïi ñoà chôi cuõng ñaày ñuû nöõa". Do thích baùnh keïo, ham ñoà chôi, ñöùa beù nhaän hoøn ngoïc. Cuõng vaäy, ñöùc Phaät dieãn taû trong kinh naøo laø tam thaân, töù trí, nguõ nhaõn, luïc thoâng, töù voâ sôû uùy, thaäp baùt baát coäng v.v. vaø v.v., ñeàu ñaày ñuû neáu ngöôøi naøo ngoä ñöôïc taùnh giaùc. Vì thích thaàn thoâng töï taïi bieán hoùa voâ cuøng, chuùng ta phaùt taâm boà-ñeà höôùng veà taùnh giaùc. Hoaëc vì taùnh hieáu kyø, öa töôûng töôïng quaùi dò, nhöõng ngöôøi naøy khoâng thích caùi gì ñôn giaûn bình dò, muoán chæ taùnh giaùc thöïc höõu maø giaûn ñôn cho hoï, khoâng sao traùnh khoûi hoï seõ xem thöôøng. Buoäc loøng ñöùc Phaät phaûi noùi moät caùch khoù khaên, quaù söùc töôûng töôïng cuûa hoï, coù theá hoï môùi quí troïng kính neå vaø tìm toøi tu taäp.

Thaät söï taùnh giaùc loàng saün nôi con ngöôøi xaùc thòt cuûa chuùng ta, noù hieån baøy töø maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù cuûa chuùng ta, song noù khoâng phaûi maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù. Vì maét, tai, muõi, löôõi, thaân laø phaàn vaät chaát do töù ñaïi hoøa hôïp maø thaønh; töù ñaïi theå noù voâ tri neân khoâng phaûi taùnh giaùc. Y Ù laø caùi taâm voïng töôûng quaáy ñoäng baùm vaøo boùng daùng cuûa traàn caûnh, bieán ñoäng sanh dieät, chôït coù chôït khoâng, chaúng phaûi taùnh giaùc. Bôûi vì taùnh giaùc laø lieãu tri thöôøng haèng, khoâng töôùng maïo, khoâng sanh dieät. Cho neân naêm caên tieáp xuùc vôùi naêm traàn, lieãu tri maø khoâng so saùnh phaân bieät, ñoù laø hieän töôùng cuûa taùnh giaùc. Nhaãn ñeán khi khoâng coù naêm traàn, taùnh giaùc cuõng haèng hieån baøy nhö vaäy. Beân trong yù thöùc daáy ñoäng hay döøng nghæ, bieát roõ moïi ñoäng taùc cuûa yù laø taùnh giaùc. Neáu khoâng taùnh giaùc, caùi gì bieát yù thöùc coù ñoäng hay khoâng ñoäng? Vì taùnh giaùc khoâng ñoäng, khoâng töôùng maïo neân khoâng sanh dieät. Soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc laø ñi vaøo baát töû (voâ sanh), soáng vôùi voïng töôûng laø ñi vaøo sanh töû. Baát töû laø Nieát-baøn giaûi thoaùt, sanh töû laø luaân hoài ñau khoå. Voïng töôûng laø caùi ñoäng cuûa taùnh giaùc, voïng töôûng laëng xuoáng laø taùnh giaùc troøn ñaày. Chuùng toâi möôïn baøi keä cuûa Thieàn sö Thanh Hoàng ñeå keát thuùc ñoaïn naøy:

            Chaân khoâng traïm tòch duy thöôøng taïi

            Baát giaùc löông ñieàn voïng sôû moâng

            Chaân taùnh haø taèng ly voïng höõu

            Hoa khai hoa laïc töï xuaân phong.

            Chaân khoâng laëng leõ thöôøng coøn maõi

            Chaúng bieát löông ñieàn voïng che loàng

            Chaân taùnh ñaâu töøng lìa voïng coù

            Hoa khai hoa ruïng töï gioù xuaân.

2. Töï taïi khi cheát:

Ngöôøi tu thieàn coát yeáu ñöôïc sanh töû töï taïi, khi soáng cuõng nhö khi cheát mình hoaøn toaøn laøm chuû. Muoán laøm chuû khi cheát, chính luùc coøn soáng naøy mình phaûi laøm chuû caû theå xaùc laãn taâm hoàn. Nhö Thieàn sö Ñaïo Giai noùi: "Muoán bieát khi cheát ñöôïc töï taïi (hay) khoâng töï taïi, chæ xem hieän tieàn töï do (hay) chaúng töï do". Töï do ñaây coù nghóa laø mình laøm chuû mình hoaøn toaøn, khoâng phaûi töï do ñoái vôùi xaõ hoäi. Ñoái vôùi danh voïng taøi saéc. khoâng quaáy nhieãu ñöôïc ta, ñoái vôùi khoå vui soáng cheát. khoâng phieàn luïy ñeán ta, ta soáng trong cuoäc ñôøi phoàn taïp maø vaãn khoâng vöôùng baän, nhö caây baù hieân ngang ñöùng söøng söõng giöõa trôøi. Trong khi soáng töï taïi nhö vaäy, ñeán luùc cheát laøm gì chaúng töï do. Taïi sao ñöôïc nhö vaäy? Bôûi vì chuùng ta ñaõ thaáy roõ caùi khoâng sanh töû ôû trong caùi sanh töû, coù caùi chaân thaät naèm trong caùi giaû doái. Caùc Thieàn sö vì soáng vôùi caùi chaân thaät neân khoâng maøng ñeán caùi giaû doái, soáng vôùi caùi khoâng sanh töû neân laøm chuû ñöôïc caùi sanh töû. Chuùng ta haõy xem caùi cheát cuûa Thieàn sö:

Tröôùc khi saép tòch, Thieàn sö Ñaëng AÅn Phong hoûi chuùng: "Toâi thöôøng thaáy caùc vò tieàn boái khi tòch hoaëc ngoài, hoaëc naèm, coù vò naøo ñöùng tòch chaêng?" Chuùng thöa: "Coù." Sö hoûi: "Coù vò naøo loän ngöôïc tòch chaêng?" Chuùng thöa: "Chöa töøng thaáy." Sö beøn loän ngöôïc maø tòch, nhöng y phuïc vaãn nguyeân veïn nhö ñöùng. (Ñaëng AÅn Phong laø ñeä töû Maõ Toå).

Vua Ñöôøng Muïc Toâng sai Löôõng Nhai Taêng Luïc laø Linh Phuï ñeán thænh Thieàn sö Voâ Nghieäp veà trieàu. Linh Phuï ñeán laøm leã thöa: "Hoaøng Thöôïng aân chæ phen naøy chaúng gioáng luùc thöôøng, xin Hoøa thöôïng haõy thuaän thieân taâm, khoâng neân noùi beänh." Sö cöôøi chuùm chím noùi: "Baàn ñaïo coù ñöùc gì laøm phieàn theá chuû. Môøi caùc Ngaøi ñi tröôùc, toâi seõ ñi ñöôøng rieâng." Sö beøn taém goäi, ñeán giöõa ñeâm baûo ñeä töû Hueä AÂm v.v. : "Caùc ngöôi! Taùnh thaáy nghe hieåu bieát cuøng hö khoâng ñoàng tuoåi, chaúng sanh, chaúng dieät, taát caû caûnh giôùi voán töï khoâng laëng, khoâng moät phaùp coù thaät, ngöôøi meâ khoâng hieåu bò caûnh laøm laàm, troâi laên khoâng cuøng." Noùi xong Sö ngoài yeân thò tòch. (Cuõng laø ñeä töû Maõ Toå).

OÂng Baøng Long Uaån saép tòch, baûo con gaùi laø Linh Chieáu ra xem maët trôøi ñuùng ngoï voâ cho oâng hay. Linh Chieáu ra xem, vaøo thöa: "Maët trôøi ñaõ ñuùng ngoï maø coù nguyeät thöïc." OÂng ra cöûa xem. Linh chieáu leân toøa cuûa oâng, ngoài kieát giaø chaáp tay thò tòch. OÂng vaøo xem thaáy cöôøi, noùi: "Con gaùi ta lanh lôïi quaù!" OÂng beøn chaäm laïi baûy ngaøy sau. Ñeán ngaøy thöù baûy Chaâu Muïc Vu Coâng ñeán thaêm, oâng baûo: "Chæ mong caùc caùi coù ñeàu khoâng, deø daët caùc caùi khoâng ñeàu thaät, kheùo ôû theá gian ñeàu nhö boùng vang." Noùi xong oâng naèm gaùc ñaàu treân ñaàu goái Vu Coâng maø tòch.

Thieàn sö Löông Giôùi Ñoäng Sôn caïo toùc taém goäi xong, ñaép y baûo chuùng ñaùnh chuoâng, giaõ töø chuùng ngoài yeân maø tòch. Ñaïi chuùng khoùc loùc maõi khoâng döùt. Sö môû maét baûo: "Ngöôøi xuaát gia taâm chaúng dính maéc nôi vaät laø tu haønh chaân chaùnh. Soáng nhoïc thích cheát, thöông xoùt coù lôïi ích gì?" Sö baûo chuû söï saém trai ngu si ñeå cuùng döôøng. Chuùng vaãn quyeán luyeán quaù, keùo daøi ñeán ngaøy thöù baûy. Khi thoï trai Sö cuõng theo chuùng thoï. Thoï trai xong, Sö baûo chuùng: "Taêng giaø voâ söï, saép ñeán giôø ta ra ñi, chôù laøm oàn naùo". Sö vaøo tröôïng thaát ngoài yeân maø tòch. (Sö laø ñeä töû Vaân Nham).

Chæ Y Ñaïo Giaû ñeán tham vaán Taøo Sôn Boån Tòch. Taøo Sôn hoûi: "Ñaâu chaúng phaûi Chæ Y Ñaïo Giaû ö?" Ñaïo Giaû thöa: "Chaû daùm." Taøo Sôn hoûi: "Theá naøo laø vieäc cuûa Chæ Y?" Ñaïo Giaû thöa: "Chieác aùo cöøu vöøa khoaùc ngoaøi thaân, muoân phaùp thaûy ñeàu nhö." Taøo Sôn hoûi: "Theá naøo laø duïng cuûa Chæ Y?" Ñaïo Giaû laïi gaàn: "Daï!" Lieàn ñöùng tòch. Taøo Sôn baûo: "Ngöôi chæ gioûi ñi theá aáy, sao chaúng gioûi ñeán theá aáy?" Ñaïo Giaû môû maét hoûi: "Moät chaân taùnh linh khi chaúng nöông baøo thai thì theá naøo?" Taøo Sôn baûo: "Chöa phaûi dieäu." Ñaïo Giaû hoûi: "Theá naøo laø dieäu?" Taøo Sôn baûo: "Chaúng möôïn! Möôïn!" Ñaïo Giaû traân troïng lieàn tòch. (Ñeä töû Ñoäng Sôn).

Moät hoâm Phoå Hoùa ôû trong chôï ñeán moïi ngöôøi xin chieác aùo daøi, moïi ngöôøi ñeàu cho, Phoå Hoùa ñeàu chaúng nhaän. Laâm Teá daïy Vieän Chuû mua chieác quan taøi, Phoå Hoùa veà ñeán, Laâm Teá baûo: "Toâi ñaõ vì oâng saém chieác aùo daøi roài!" Phoå Hoùa lieàn töï vaùc ñi. Phoå Hoùa ñi quanh phoá chôï rao: "Laâm Teá cho toâi chieác aùo daøi roài, toâi sang cöûa Ñoâng tòch." Ngöôøi trong chôï ñua nhau ñeán xem. Phoå Hoùa baûo: "Toâi ngaøy nay chöa tòch, ngaøy mai sang cöûa Nam môùi tòch." Nhö theá ñeán ba ngaøy, moïi ngöôøi ñeàu chaúng tin. Ñeán ngaøy thöù tö khoâng ai theo xem, moät mình Phoå Hoùa töï chun vaøo quan taøi, nhôø ngöôøi ñi ñöôøng ñaäy naép laïi. Tin truyeàn ñi, moïi ngöôøi trong chôï ñua nhau ñeán giôû quan taøi xem, khoâng thaáy thi haøi Phoå Hoùa ñaâu, chæ nghe trong hö khoâng tieáng moõ xa daàn, xa daàn roài maát. (Ñeä töû Baøn Sôn)

* Thieàn sö Thieän Chieâu bò Y Lyù Haàu ba phen thænh truï trì chuøa Thöøa Thieân maø Sö khoâng ñi. Söù giaû bò phaït. Y Lyù Haàu laïi sai söù ñi phen nöõa. Söù giaû ñeán thöa: "Quyeát thænh thaày ñoàng ñi, neáu thaày khoâng ñi toâi lieàu cheát maø thoâi." Sö cöôøi baûo: "Bôûi nghieäp giaø beänh khoâng theå xuoáng nuùi, giaû söû ñi coù tröôùc coù sau, taïi sao quyeát ñoàng?" Söù giaû thöa: "Thaày chòu ñi thì tröôùc sau tuøy löïa choïn." Baûo chuùng söûa soaïn haønh lyù xong, Sö goïi chuùng laïi noùi: "Laõo taêng ñi, coù ngöôøi naøo theo ñöôïc?" Coù vò Taêng ra thöa: "Con theo ñöôïc." Sö hoûi: "Moät ngaøy ngöôi ñi ñöôïc bao nhieâu daëm?" Taêng thöa: "Naêm möôi daëm." Sö baûo: "Ngöôi theo ta chaúng ñöôïc." Laïi coù vò Taêng ra thöa: "Con theo ñöôïc." Sö hoûi: "Moät ngaøy ngöôi ñi ñöôïc bao nhieâu daëm?" Taêng thöa: "Baûy möôi daëm." Sö baûo: "Ngöôi theo ta cuõng chaúng ñöôïc." Thò giaû ra thöa: "Con theo ñöôïc, Hoøa thöôïng ñeán ñaâu thì con ñeán ñoù." Sö baûo: "Ngöôi theo laõo taêng ñöôïc." Noùi xong, Sö baûo thò giaû: "Ta ñi tröôùc nghe!" Sö döøng laïi roài tòch. Thò giaû ñöùng khoanh tay tòch theo. (Sö laø ñeä töû Thieàn sö Tænh Nieäm doøng Laâm Teá).

Taïm daãn baáy nhieâu cuõng khaù röôøm laém roài, chuùng toâi laøm sao keå heát söï ra ñi töï taïi cuûa caùc Ngaøi. Tuy nhieân ñoái vôùi caùc Thieàn sö coù nhöõng caùi kyø ñaëc, song ñaáy chaúng phaûi quan troïng, vì ñeàu laø dieäu duïng. Caùi quan troïng nhaát trong nhaø Thieàn laø soáng ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình, noù môùi laø baûn theå. Baûn theå laø caùi goác, dieäu duïng laø caùi ngoïn. Chæ lo khoâng baùm ñöôïc goác, ñöøng sôï maát ngoïn. Khi soáng ñöôïc vôùi theå giaùc roài thì moãi haønh ñoäng naøo cuõng laø thaàn thoâng dieäu duïng caû. OÂng Baøng Long Uaån noùi keä:

            Nhaät duïng voâ bieät söï

            Duy ngoâ töï ngaãu haøi

            Ñaàu ñaàu phi thuû xaû

            Xöù xöù vaät tröông quai

            Chaâu töû thuøy vi hieäu

            Khöu sôn tuyeät ñieåm ai

            Thaàn thoâng tònh dieäu duïng

            Vaän thuûy caäp ban saøi.

            Haèng ngaøy khoâng vieäc khaùc

            Chæ toâi töï bieát hay

            Vaät vaät chaúng laáy boû

            Choã choã naøo traùi baøy

            Ñoû tía gì laøm hieäu

            Nuùi goø baët traàn ai

            Thaàn thoâng cuøng dieäu duïng

            Gaùnh nöôùc böûa cuûi taøi.

Thaàn thoâng ôû ñaây laø gaùnh nöôùc böûa cuûi, vì moïi haønh ñoäng aáy ñeàu töø theå giaùc phaùt xuaát. Chuùng ta laïi nghe moät baø giaø trình thaàn thoâng:

Thieàn sö Nam Tuyeàn, Qui Toâng, Ma Coác ñi haønh cöôùc ñeán moät caùi quaùn cuûa baø laõo. Quí vò keâu baø ñem traø, baø baûo: "Quí thaày trình thaàn thoâng roài seõ uoáng traø." Quí vò ñöa maét nhìn nhau. Baø baûo: "Quí thaày xem giaø naøy trình thaàn thoâng ñaây." Baø lieàn tay caàm bình traø, tay böng chung traø, nghieâng roùt vaøo chung ñeå xuoáng.

Quaû laø thaàn thoâng trong haønh ñoäng, ñöøng nghó thaêng thieân ñoän thoå môùi laø thaàn thoâng. Bôûi baát cöù moät taùc ñoäng naøo löu xuaát töø baûn theå ñeàu laø dieäu duïng. Khoå noãi, ngöôøi tu hieän giôø chæ troïng thaàn thoâng dieäu duïng maø queân baûn theå. Vì theá neân deã laïc vaøo ñöôøng taø, chính quyû thaàn vaãn ñöôïc nguõ thoâng, laøm sao giaûn traïch ñöôïc ñaâu taø ñaâu chaùnh. Chæ moät beà trôû veà taùnh giaùc laø muoân ñôøi khoâng laàm.

Toùm laïi, hieäu duïng cuûa ngöôøi tu Thieàn toâng laø nhaän ra taùnh giaùc cuûa chính mình, taùnh giaùc naøy khoâng sanh dieät, khoâng töôùng maïo maø haèng giaùc. Bôûi haèng giaùc neân chaúng phaûi khoâng, khoâng töôùng maïo neân chaúng phaûi coù. Soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc laø thoaùt ly sanh töû, tuoåi thoï cuûa taùnh giaùc ñoàng vôùi hö khoâng. Cho neân trong kinh noùi tuoåi thoï cuûa Phaät khoâng bieát bao nhieâu tính keå. Ñaït ñöôïc tuoåi thoï voâ löôïng voâ bieân aáy, coøn gì haïnh phuùc baèng, coøn gì quí baùu baèng. Soáng vôùi caùi vónh cöûu chaúng sanh chaúng dieät naøy môùi thaät laø ñeán choã chaân thaät tuyeät ñoái. Coøn caùi gì ôû theá gian coù theå so saùnh vôùi taùnh giaùc. Taùnh giaùc naøy môùi thaät laø ta (chaân ngaõ), taùnh giaùc khoâng bao giôø maát (chaân thöôøng), taùnh giaùc laø chaân thaät haïnh phuùc (chaân laïc), taùnh giaùc khoâng coù gì nhieãm oâ ñöôïc (chaân tònh). Soáng ñeán choã chaân ngaõ, chaân thöôøng, chaân laïc, chaân tònh naøy môùi laø ñieåm cöùu kính Thieàn toâng.

Trong khi trôû veà caùi chaân thaät thì moïi caùi giaû doái giaûm thieåu khaû naêng loâi cuoán chuùng ta. Töø töø ta laøm chuû laïi chuùng, ta ñieàu khieån chuùng theo choã muoán cuûa chuùng ta. Moïi khoå ñau buoàn thaûm töï suy thoái, khoâng coøn laø ñieàu quan troïng ñoái vôùi chuùng ta nöõa. Vôùi caùi thaân giaû taïm, caùi voïng töôûng hö aûo, saéc traàn khoâng hoa naøy, coøn söùc maïnh gì troùi buoäc chuùng ta ñöôïc. Bôûi thaáy ñöôïc oâng chuû thaät cuûa mình, moïi khaùch traàn ñeàu laø troø ñuøa neân Thieàn sö töï taïi khi ra ñi.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM