THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM CUOÁI THEÁ KYÛ 20

H.T THÍCH THANH TÖØ

YEÁU CHÆ THIEÀN TOÂNG (tt)

IX. NHÖÕNG NGHI VAÁN VEÀ THIEÀN TOÂNG.

A. CHÖ TOÅ THIEÀN TOÂNG KHOÂNG ÑUÛ CHÖÙNG CÖÙ?

Caâu hoûi naøy goàm hai nghi vaán: Phaät truyeàn taâm aán cho Toå Ca-dieáp khoâng thaáy ghi cheùp ôû kinh naøo, chö Toå keá thöøa ôû AÁn Ñoä cuõng khoâng thaáy ghi cheùp trong caùc söû saùch.

Veà nghi vaán treân, chuùng ta kinh nghieäm hieän taïi coù theå hieåu quaù khöù. Coù laém vò thaày trong caùc ngaønh ngheà, toân giaùo, ñaûng phaùi, bao giôø cuõng coù moät vaøi ñeä töû ñöôïc bí truyeàn, coøn ña soá chæ daïy thoâng thöôøng thoâi. Bôûi vì ngöôøi caûm thoâng ñöôïc mình môùi noùi heát nhöõng bí aån trong loøng mình cho hoï. Nhöõng ñieàu aáy khoâng theå noùi giöõa quaàn chuùng, maø chæ noùi rieâng tö. Kinh cheùp laïi, chæ ghi nhöõng thôøi thuyeát phaùp cho ñoâng ngöôøi, hoaëc coù tính caùch phoå thoâng, nhöõng ñieàu bí truyeàn laøm sao cheùp ñöôïc. Hôn nöõa, vôùi Toå Ca-dieáp ñaõ coù maáy laàn ôû giöõa chuùng, ñöùc Phaät môøi Ngaøi leân ngoài chung toøa vaø cuõng töøng taùn thaùn: "Nhöõng gì ta bieát, Ca-dieáp cuõng bieát v.v…", trong caùc kinh A-haøm coøn roõ raøng. Theá thì, "bieät truyeàn taâm aán" cho Toå Ca-dieáp ñaâu coøn laï gì.

Nghi vaán thöù hai, coù tính caùch hoïc giaû. Trong Thieàn toâng thaày troø truyeàn nhau khoâng khoa tröông, maø thaàm laëng. Chæ caàn ñeå y baùt laøm tin, khoâng thieát tuyeân boá cho quaàn chuùng bieát. Coù khi ôû trong röøng, trong nuùi, moät thaày moät troø truyeàn nhau, laøm sao coù ghi söû saùch? Cho neân trong nhaø Thieàn laáy y baùt laøm "bieåu tín", taâm aán laøm "maät tín". Ngöôøi ñöôïc thaày trao y baùt, ñaïi chuùng ñeàu bieát ñaõ ñöôïc truyeàn taâm aán. Caên cöù vaøo taâm aán, neáu khoâng coù ngöôøi tröôùc truyeàn cho ngöôøi sau, laøm gì ngöôøi sau nhaän ñöôïc phaùp naøy. Ví nhö moät gia toäc coù hoøn ngoïc quí, töø oâng cha truyeàn ñeán con chaùu, ñeán ñôøi chaùu thöù saùu möôi nhaän ñöôïc hoøn ngoïc do ngöôøi cha thöù naêm möôi chín trao cho. Ngöôøi cha keå lòch söû truyeàn trao trong gia toäc cho noù nghe, noù nhaän ñöôïc hoøn ngoïc thaät, trong hoøn ngoïc coù khaéc nieân hieäu cuûa thôøi oâng baø xa xöa cuûa noù, thöû hoûi noù coù tin lôøi keå laïi cuûa cha noù laø thaät chaêng? Tröø ra nhöõng ngöôøi khoâng bieát hoøn ngoïc thì khoù tin chuyeän aáy. Cuõng theá, phaùp "tröïc chæ nhaân taâm" cuûa nhaø thieàn khoâng phaûi laø chuyeän ngaãu nhieân ñöôïc, caàn coù Thieän tri thöùc chæ daïy môùi nhaän ra. Ngöôøi nhaän ra phaùp naøy töï nhieân khoâng coøn nghi ngôø söï truyeàn thöøa cuûa chö Toå. Neáu noùi caàn phaûi coù söï chöùng minh cuûa lòch söû thì vieäc trong röøng trong nuùi cuûa caù nhaân laøm gì coù lòch söû?

B. AI TRUYEÀN TAÂM AÁN CHO CHUÙNG TOÂI?

Nghi vaán naøy raát höõu lyù, ngöôøi bieát chuùt ít veà thieàn khoâng ai chaúng ñaët nghi vaán naøy. Töø Luïc Toå veà tröôùc, Toå Toå truyeàn nhau, trong thì aán taâm, ngoaøi truyeàn y baùt laøm "bieåu tín". Luïc Toå veà sau khoâng coøn truyeàn y baùt nöõa, vì nhieàu ngöôøi hieåu thieàn, nghe moät caâu noùi, thaáy moät haønh ñoäng laø bieát ngöôøi aáy theá naøo roài. Hôn nöõa moät vò Thieän tri thöùc noåi tieáng ñöôïc chuùng theo tham vaán coù caû naêm baûy traêm moät ngaøn, neáu coù moät ngöôøi ñöôïc vò Thieän tri thöùc aán chöùng töùc thieân haï ñeàu bieát, caàn gì phaûi coù y baùt. Song moät vò ra laøm Thieän tri thöùc, höôùng daãn ngöôøi tu hoïc ñeàu phaûi ñöôïc thaày aán chöùng, coù heä phaùi roõ raøng. Ñeán thôøi chuùng ta hieän nay, Thieàn toâng ñaõ maát daïng caû moät traêm naêm, coøn ai laø Thieän tri thöùc chæ daïy cho chuùng toâi, maø chuùng toâi ñeà xöôùng khoâi phuïc Thieàn toâng? Quaû laø moät ñieàu ñaùng nghi.

Thaät loøng, tröôùc kia chuùng toâi khoâng coù mô moäng tu thieàn, huoáng nöõa khoâi phuïc Thieàn toâng. Song chuùng toâi haâm moä tu thieàn vaø coá gaéng tu thieàn, theo loái thieàn phoå thoâng. Thôøi gian nhaäp thaát haï thuû coâng phu tu taäp, moät hoâm baát thaàn chuùng toâi phaùt minh ñöôïc lyù Thieàn toâng. Sau ñoù chuùng toâi ñoïc qua kinh söû Thieàn toâng, caøng laøm saùng toû choã chuùng toâi nhaän ñöôïc. Töø ñoù, chuùng toâi khaûo cöùu saùch söû thieàn, nhöõng boä naøy ngaøy xöa ñoái vôùi chuùng toâi khoâng theå naøo hieåu noåi, nhöng hieän nay khoâng coøn khoù khaên nöõa, caøng ñoïc caøng höùng thuù. Ñoàng thôøi, nhöõng choã khoù trong caùc kinh ñieån Ñaïi thöøa, luùc tröôùc ñaõ hoïc qua maø chöa hieåu, chuùng toâi nhôù laïi vaø hieåu moät caùch deã daøng. Vì theá, ngaøy xöa chuùng toâi ñaõ töøng noùi giöõa hoïc chuùng: "Kinh ñieån Ñaïi thöøa chæ ñeå treân gaùc thôø", ngaøy nay chuùng toâi thaáy: "Kinh ñieån Ñaïi thöøa laø moät kho chaâu baùu".

Bôûi thaáy Thieàn toâng ñôn giaûn thöïc teá, sieâu thoaùt, öùng duïng tu haønh lôïi ích ngay trong hieän taïi, chuùng toâi khoâng nôõ töï tu töï höôûng moät mình. Do ñoù, chuùng toâi môû thieàn vieän daïy tu thieàn. Chuùng toâi khoâng ñöôïc Thieän tri thöùc tröïc tieáp aán chöùng, neân chuùng toâi duøng kinh söû ñeå giaûng thieàn. Bôûi khoâng ñöôïc tröïc tieáp aán chöùng neân chuùng toâi khoâng theå döïng Phaät töû, goïi daï nhö thaày troø Toå Qui Sôn, Ngöôõng Sôn; ñaùnh heùt nhö thaày troø Toå Hoaøng Baù, Laâm Teá. Chuùng toâi chæ giaûng daïy kinh, luaän, söû cho ngöôøi nghe nhaän hieåu ñeå öùng duïng tu. Chuùng toâi laáy kinh aán chöùng cho Thieàn, tu Thieàn ñeå saùng toû theâm kinh. Söï hoã töông giöõa kinh vaø thieàn ñoái vôùi chuùng toâi thaät quaù thieát yeáu.

Chính Toå Boà-ñeà-ñaït-ma ñaâu khoâng noùi: "Coõi naøy coù boán quyeån kinh Laêng-giaø khaû dó duøng aán taâm". Luïc Toå Hueä Naêng ngoä ñaïo do nghe giaûng kinh Kim Cang. Ñoái vôùi chuùng toâi hieän nay cuõng theá, duøng kinh ñeå aán taâm, giaûng kinh ñeå ngoä ñaïo. Coù ngöôøi nghi raèng ngaøy xöa Thieàn sö Huyeàn Giaùc nhaân ñoïc kinh Duy Ma Caät nhaän ra lyù Thieàn, vaãn ñöôïc Thieàn sö Huyeàn Saùch khuyeán khích ñeán Luïc Toå aán chöùng, neáu khoâng seõ thaønh ngoaïi ñaïo thieân nhieân. Chuùng toâi hieän nay khoâng coù ngöôøi aán chöùng, laïi thaønh ngoaïi ñaïo hay khoâng? Thöa raèng, ngaøy xöa coù Toå ra ñôøi khoâng ñeán aán chöùng laø ngöôøi ñöùng ngoaøi leà Thieàn toâng, ngaøy nay khoâng coù Toå, cuõng khoâng coù Thieàn sö keá thöøa, chuùng toâi phaûi nhôø ai aán chöùng? Theá thì kinh, luaän, söû, ngöõ luïc cuûa chö Toå khoâng ñuû aán chöùng cho chuùng toâi sao? Ngöôøi hoïc ñaïo caàn phaûi duøng trí phaùn xeùt ñöôøng loái tu haønh, ñuùng Phaät, Toå daïy hay sai Phaät, Toå daïy, ñöøng ñoøi hoûi moät vieäc maø khoâng bao giôø laøm ñöôïc.

C. TU THIEÀN COÙ PHAÛI RÔI VAØO KHOÂNG CHAÊNG?

Thieàn toâng chuû tröông khoâng keït hai beân, coøn thaáy coù, thaáy khoâng ñeàu laø keït. Ñaõ keït töùc laø beänh khoâng theå giaûi thoaùt ñöôïc. Nhö vaäy hoûi tu thieàn rôi vaøo coù, rôi vaøo khoâng ñeàu khoâng hieåu thieàn. Bôûi vì taâm theå khoâng töôùng maïo, neân noùi khoâng töôùng, tuy khoâng töôùng maø haèng giaùc. Khoâng töôùng laø khoâng phaûi coù, haèng giaùc laø khoâng phaûi khoâng. Theá thì noùi coù noùi khoâng ñoái vôùi thieàn ñeàu laø phieám dieän, khoâng phaûi toaøn theå. Chuùng ta nghe caâu chuyeän ñoái ñaùp cuûa Thieàn sö Hueä Haûi vôùi Luaät sö Phaùp Minh ñeå thaáy roõ yù nghóa naøy:

Luaät sö Phaùp Minh hoûi: "Caùc Thieàn sö phaàn nhieàu rôi vaøo khoâng?" Thieàn sö Hueä Haûi baûo: "Traùi laïi, caùc Toïa chuû phaàn nhieàu rôi vaøo khoâng." Phaùp Minh hoûi: "Taïi sao rôi vaøo khoâng?" Hueä Haûi ñaùp: "Kinh, luaän laø giaáy möïc vaên töï, giaáy möïc vaên töï ñeàu laø khoâng, duø treân tieáng döïng laäp danh, cuù, vaên, thaân ñaâu chaúng phaûi laø khoâng. Toïa chuû baùm chaët vaøo giaùo theå ñaâu chaúng rôi vaøo khoâng?" Phaùp Minh hoûi: "Thieàn sö coù rôi vaøo khoâng chaêng?" Hueä Haûi ñaùp: "Vaên töï… ñeàu töø trí tueä maø sanh, ñaïi duïng hieän tieàn ñaâu theå rôi vaøo khoâng."

Qua caâu chuyeän treân lieàn thaáy ñöôïc ai chaáp khoâng. Bôûi cöûa thieàn laø cöûa Khoâng, neân ngöôøi ta cöù cho thieàn laø rôi vaøo khoâng. Hoï khoâng bieát raèng ñaây laø böôùc ñaàu phaù chaáp ngaõ sai laàm cho thaät coù, khi chaáp ngaõ tan bieán roài lieàn thaáy taâm theå naøo phaûi laø khoâng. Cho tu thieàn rôi vaøo khoâng laø caùi thaáy bieát noâng noåi caïn côït ôû ngoaøi, chöa hieåu gì veà thieàn. Ngöôøi hieåu thieàn chaân chaùnh coøn khoâng thaáy coù, huoáng nöõa laø khoâng.

D. TU THIEÀN CHEÁT SANH VEÀ ÑAÂU?

Ngöôøi hoïc Phaät maø ñaët caâu hoûi naøy thaät quaù thieån caän. Chuû yeáu cuûa Phaät giaùo, ngöôøi tu ñaït ñöôïc Nieát-baøn laø cöùu kính. Nghóa chaùnh cuûa Nieát-baøn laø voâ sanh. Muïc ñích ngöôøi tu nhaém thaúng ñeán choã voâ sanh, maø hoûi sanh veà ñaâu, traùi haún vôùi muïc ñích cuûa mình roài. Neáu coøn sanh töùc chöa vieân maõn coâng phu, coâng phu chöa vieân maõn thì tuøy phöôùc nghieäp cao thaáp, daøy moûng, ñeán caûnh töông öng thoï sanh. Neáu coâng phu ñaõ vieân maõn, maø hoûi sanh veà ñaâu, nhö caùc vò A-la-haùn tòch, chö Tyø-kheo hoûi Phaät: "Vò aáy sanh veà ñaâu?" thì Phaät traû lôøi: "Nhö cuûi heát löûa taét". Ñoáng löûa chaùy saép taøn do khoâng theâm cuûi, khi cuûi hoaøn toaøn heát thì löûa taét. Khoâng theå hoûi löûa ñi veà ñaâu, vì hieän töôïng maát trôû laïi baûn theå. Baûn theå cuûa löûa khoâng töôùng maïo, laøm sao chæ choã nôi cho ngöôøi thaáy bieát ñöôïc. Cuûi ví duï cho nghieäp, coøn nghieäp thì coøn sanh, heát nghieäp hoûi sanh ôû ñaâu?

Rieâng veà ngöôøi tu thieàn, khi coâng phu vieân maõn ñaït ñöôïc voâ sanh töï taïi giaûi thoaùt, tuøy duyeân öùng hoùa, khoâng theå hoûi ñi ñaâu hay veà ñaâu? Neáu coâng phu chöa vieân maõn, khi saép tòch caàn laøm chuû ñöôïc mình, chæ nhôù soáng vôùi taâm theå thanh tònh, khoâng bò voïng töôûng chi phoái, luùc ra khoûi thaân tuøy choïn löïa nôi naøo ñuû duyeân thì ñeán, khoâng coá ñònh ôû ñaâu. Laïi nöõa neáu ngöôøi tu coâng phu coøn taàm thöôøng, chæ caàn gan daï khi ñau lieàn nhìn thaúng caùi ñau noù ñang hoaønh haønh theá naøo, thaáy ñöôïc caùi ñau hoaønh haønh thì mình khoâng ñau. Khi saép cheát caàn nhìn thaúng xem caùi cheát ñang tieán haønh ra sao, thaáy caùi cheát ñang tieán haønh thì mình khoâng cheát. Bôûi vì chuùng ta cöù ñoàng hoùa caùi thaân hoaïi dieät vôùi taâm baát hoaïi dieät laøm moät, neân bò noù chi phoái. Giôø ñaây chuùng ta thaáy roõ söï hoaïi dieät cuûa noù, töùc noù khoâng chi phoái ñöôïc mình. Chuùng ta nghe lôøi ñoái ñaùp cuûa Thieàn sö Löông Giôùi, Toå toâng Taøo Ñoäng veà vieäc naøy:

Thieàn sö Löông Giôùi saép tòch, coù vò taêng hoûi: "Hoøa thöôïng beänh laïi coù caùi chaúng beänh chaêng?" Sö ñaùp: "Coù." Taêng hoûi: "Caùi chaúng beänh laïi thaáy Hoøa thöôïng chaêng?" Sö ñaùp: "Laõo taêng xem y coù phaàn." Taêng hoûi: "Chöa bieát Hoøa thöôïng laøm sao xem y?" Sö ñaùp: "Khi laõo taêng xem, chaúng thaáy coù beänh."

Baáy nhieâu ñoù cuõng ñuû thaáy roõ, bieát ñöôïc caùi beänh caùi cheát laø chuùng ta khoûi beänh khoûi cheát. Hoûi cheát sanh veà ñaâu laø hoûi theo nghieäp, theo nguyeän. Ngöôøi tu thieàn noã löïc buoâng xaû ñoäng cô taïo nghieäp laø voïng töôûng, mong moûi moät nôi naøo ñoù cuõng laø voïng töôûng. Ngöôøi tu thieàn laø döùt söï mong caàu, hoûi sanh veà ñaâu thaät laø ngôù ngaån voâ cuøng.

E. TU THIEÀN BAO LAÂU ÑÖÔÏC THAÀN THOÂNG?

Ñaây laø moät vaán ñeà laàm laãn cuûa ña soá ngöôøi haâm moä tu thieàn. Hoï bò nhöõng moân thieàn taø, ngoaïi noùi veà söï linh thieâng maàu nhieäm, khieán hoï öôùc mô thaàn thoâng. Vôùi tinh thaàn Thieàn toâng, thaàn thoâng dieäu duïng chæ laø vaán ñeà phuï thuoäc khoâng ñaùng keå. Ñaït ñöôïc taùnh giaùc, soáng vôùi taâm theå môùi laø ñieàu thieát yeáu, nhö noùi "Minh taâm kieán taùnh" hay noùi "Thöùc taâm ñaït baûn nguyeân danh vi sa moân". Vì theá muïc tieâu chaùnh yeáu cuûa haønh giaû tu theo Thieàn toâng laø laøm sao kieán taùnh ñeå khôûi tu. Sau khi kieán taùnh phaûi buoâng xaû voïng töôûng ñeå haèng soáng vôùi chaân taùnh. Ngoaøi hai ñieàu chaùnh yeáu naøy khoâng coøn gì ñaùng keå. Theá neân chö Thieàn sö chöa kieán taùnh phaûi ñi haønh khöôùc hai ba möôi naêm tìm khaép caùc Thieän tri thöùc ñeå ñöôïc kieán taùnh. Sau khi kieán taùnh caùc Ngaøi vaøo nuùi ôû maáy möôi naêm ñeå buoâng xaû voïng töôûng. Xong vieäc caùc Ngaøi môùi ra laøm lôïi ích cho ngöôøi sau. Moïi söï maàu nhieäm ñoái vôùi Thieàn sö xem nhö moät beänh hoaïn ñaùng traùch.

Thieàn sö Nam Tuyeàn ñi thaêm trang sôû ôû döôùi nuùi, ñeán nôi thaáy trang chuû saép ñaët leã nghi trònh troïng chöïc ñoùn. Nam Tuyeàn hoûi: "Ta ñi ñaâu khoâng baùo cho ai bieát tröôùc, taïi sao trang chuû baøy bieän theá naøy?" Trang chuû thöa: "Khi hoâm coù thoå ñòa maùch, hoâm nay Hoøa thöôïng ñeán." Nam Tuyeàn noùi: "Thaày giaø hoï Vöông naøy tu haønh voâ löïc bò quyû thaàn thaáy taâm."

Ñöôïc quyû thaàn baùo tröôùc vieäc ñeán cuûa mình, theo theá thöôøng laø quaù vinh döï, nhöng Thieàn sö xem ñoù laø söï daáy taâm ñoäng nieäm cuûa mình bò quyû thaàn xem thaáy. Ñeán nhö ñöôïc söï cuùng döôøng vaãn laø beänh hoaïn.

Thieàn sö Ñaïo Öng caát thaûo am ôû Tam Phong, suoát tuaàn nhaät khoâng ñeán trai ñöôøng thoï trai. Ñoäng Sôn thaáy laï ñeán hoûi: "Maáy ngaøy nay sao ngöôi khoâng ñeán thoï trai?" Sö thöa: "Moãi ngaøy coù thieân thaàn cuùng döôøng." Ñoäng Sôn baûo: "Ta baûo ngöôi laø keû vaãn coøn kieán giaûi. Ngöôi raûnh chieàu laïi." Chieàu sö ñeán, Ñoäng Sôn goïi: "Öng am chuû!" Sö öùng thinh: "Daï." Ñoäng Sôn baûo: "Chaúng nghó thieän, chaúng nghó aùc laø gì?" Sö trôû veà am ngoài yeân laëng leõ, thieân thaàn tìm maõi khoâng thaáy, traûi ba ngaøy nhö theá môùi thoâi cuùng döôøng.

Ngöôøi tu ñöôïc thieân thaàn cuùng döôøng moãi ngaøy laø ñieàu ít coù. Taïi sao khoâng khen, laïi bò cheâ "coøn kieán giaûi"? Coøn khôûi nieäm laønh thì quyû thaàn hay chuùng sanh khaùc coøn thaáy, chæ khi moïi nieäm laønh döõ ñeàu baët thì khoâng coøn ai thaáy taâm mình. Ñoù môùi laø choã cöùu kính cuûa ngöôøi tu thieàn. Cho neân chuû tröông cuûa Thieàn toâng, khi naøo tröôùc taùm gioù -lôïi, suy, huûy, döï, xöng, cô, khoå, laïc - thoåi, taâm haønh giaû khoâng ñoäng laø thaønh coâng. Thaàn thoâng dieäu duïng maø moät gioù ñaõ ñoäng thì ñoù laø daõ hoà tinh mò. Ngöôøi coù thieän chí tu haønh kheùo deø daët ñöøng laàm laãn choã naøy.

G. TU THIEÀN COÙ ÑIEÂN CHAÊNG?

Khi daïy thieàn chuùng toâi thöôøng noùi: "Khoâng bieát tu thieàn ñieân, bieát tu thieàn khoâng ñieân". Taïi sao? Bôûi vì nhöõng ngöôøi khoâng bieát maø taäp tu thieàn sai laïc neân phaùt ñieân, ngöôøi bieát tu thieàn ñuùng ñaén laøm sao ñieân ñöôïc. Neáu tu thieàn ñieân thì ñöùc Phaät, chö Toå ñaõ ñieân heát roài sao? Phaät, Toå do tu thieàn ñaït ñaïo, chuùng ta ngaøy nay tu thieàn ñieân laø taïi sao? Ñaâu khoâng phaûi taïi khoâng bieát tu laàm laãn neân ñieân. Theá thì tu maø ñieân laø taïi khoâng bieát tu, chôù khoâng phaûi taïi tu thieàn. Hôn nöõa ngöôøi tu thieàn caám kî nhaát laø "möøng" vaø "sôï". Hieän nay moät soá haønh giaû tu thieàn, khôûi taâm voïng caàu töôùng laï, khi töôùng laï hieän ñuùng sôû caàu, lieàn khôûi "möøng" khoâng theå keàm cheá ñöôïc, phaùt ñieân. Hoaëc khi töôùng laï hieän khaùc sôû caàu, sanh "sôï" hoaûng leân phaùt ñieân. Ñoù laø taïi mong thaáy töôùng laï, nhö mong thaáy Phaät hieän, mong thaáy hoa sen… Hoaëc ngöôøi tu mong ñöôïc thaàn thoâng, khi aáy quyû thaàn thaáy taâm mong caàu cuûa mình, noù ñeán theo sôû thích cuûa haønh giaû, hieän moïi thöù thaàn thoâng, haønh giaû lieàn bò noù meâ hoaëc. Sau ñoù, haønh giaû trôû thaønh ñieân cuoàng khôø khaïo. Coøn laém chuyeän khieán haønh giaû phaùt ñieân, song ñeàu do nguyeân nhaân voïng caàu maø ra. Ngöôøi tu thieàn chaân chaùnh theo Thieàn toâng thì "gaëp ma gieát ma, gaëp Phaät gieát Phaät". Caâu naøy coù hai yù nghóa. Nghóa thöù nhaát, khi tu Thieàn haønh giaû chaúng nhöõng buoâng xaû taâm xaáu aùc maø taâm hieàn thieän cuõng xaû boû luoân. Coøn moät nieäm duø laø nieäm laønh cuõng laø beänh, nhö noùi: "Maït vaøng tuy quyù, rôi vaøo con maét cuõng khoù chòu". Boû nieäm xaáu aùc laø gieát ma, boû nieäm laønh laø gieát Phaät. Nghóa thöù hai, haønh giaû trong luùc tu thieàn duø thaáy Phaät hieän hay ma hieän ñeàu khoâng chaáp nhaän. Bôûi vì taát caû töôùng beân ngoaøi ñeàu khoâng thaät, ñeàu hö giaû, khoâng chaáp nhaän thì taâm möøng, sôï ñeàu khoâng, söï tu haønh môùi an ñònh. Chuùng ta nghe caâu chuyeän naøy:

Thieàn sö Vaên Hyû (Giaûi Thoaùt) ñi haønh höông Nguõ Ñaøi Sôn, ñeán hang Kim Cang leã baùi Boà-taùt Vaên Thuø, gaëp Vaên Thuø maø Sö khoâng bieát. Sau naøy, Sö ngoä ñaïo ôû Ngöôõng Sôn. Moät hoâm, Sö naáu chaùo, thaáy Vaên Thuø hieän treân noài chaùo, Sö laáy caây daàm quaäy chaùo ñaäp, noùi: "Vaên Thuø töï Vaên Thuø, Vaên Hyû töï Vaên Hyû". Vaên Thuø noùi keä:

            Khoå qua lieân caên khoå

            Ñieàm qua trieät ñôùi ñieàm

            Tu haønh tam ñaïi kieáp

            Khöôùc bò laõo taêng hieàm.

            Döa ñaéng goác vaãn ñaéng

            Döa ngoït reã cuõng ngon

            Tu haønh ba ñaïi kieáp

            Laïi bò laõo taêng ñoøn.

Qua hình aûnh treân thaáy roõ yù nghóa "Gaëp Phaät gieát Phaät gaëp ma gieát ma" cuûa Thieàn sö vaäy. Neáu haønh giaû tu thieàn gaëp taát caû ngoaïi caûnh ñeàu khoâng chaáp, chæ soáng moät taâm thanh tònh, coøn coù lyù do gì khieán phaûi ñieân.

Tuy nhieân gaëp ma hieän khoâng chaáp nhaän laø deã, thaáy Phaät, Boà-taùt hieän khoâng chaáp nhaän phaûi gan daï laém môùi laøm ñöôïc. Ngöôøi tu ít laàm ma, traùi laïi thöôøng laàm Phaät. Do ñoù ma lôïi duïng loøng quyù kính Phaät cuûa haønh giaû, noù hieän thaân Phaät, hieän noùi phaùp… haønh giaû deã bò noù daãn ñi. Bôûi chuùng ta chöa coù thieân nhaõn, laøm sao phaân bieät ma, Phaät ñeå khoûi laàm. Chính ngaøy xöa Toå Öu-ba-cuùc-ña vaãn coøn laàm:

Moät hoâm ma Ba Tuaàn ñeán quaáy nhieãu Toå Öu-ba-cuùc-ña, Toå duøng ñaïo löïc trò chuùng. Cuoái cuøng ma Ba Tuaàn xin qui y vôùi Toå. Toå qui y cho ma Ba Tuaàn xong, baûo noù: "Khi xöa ñöùc Theá Toân taïi theá, ngöôi thöôøng troâng thaáy, nay ngöôi hieän thaân Phaät vaø moät ngaøn hai traêm naêm möôi vò Tyø-kheo cho ta xem". Ma Ba Tuaàn höùa nhaän, ma thöa: "Khi con hieän thaân Phaät, xin Hoøa thöôïng ñöøng leã baùi, con Toån phöôùc". Toå nhaän lôøi, ma bieán maát. Giaây laùt thaáy töø meù röøng ñöùc Phaät ñi tröôùc oâm bình baùt haøo quang saùng rôõ, theo sau moät ngaøn hai traêm naêm möôi chuùng Tyø-kheo oai nghi trang nghieâm ñi ñeán tröôùc maët Toå. Baát giaùc Toå cuùi mình ñaûnh leã, Ma lieàn bieán maát.

Ngaøi laø moät vò Toå thöù tö ôû AÁn Ñoä, trong khi ma hieän hình Phaät, tröôùc ñaõ giao heïn vôùi Ngaøi, Ngaøi vaãn ñaûnh leã. Huoáng nöõa boïn phaøm phu chuùng ta gaëp nhöõng caûnh traïng nhö vaäy, laøm sao khoûi heát loøng quy ngöôõng. Ma hieän maø chuùng ta quy ngöôõng thì nhaát ñònh phaûi rôi vaøo ñöôøng ma. Chæ moät ñieàu duy nhaát laø chuùng ta khoâng chaáp nhaän moïi caûnh beân ngoaøi, moät beà buoâng xaû voïng töôûng laø treân heát.

*

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM