XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

ÑEÂM TRÖØ TÒCH SANH TÖÛ SÖÏ ÑAÏI

CUOÁI NAÊM CANH THAÂN (1980)

            Hoûi: Sanh töû söï ñaïi. Voâ thöôøng taán toác.

            Vaø: Sanh nhö ñaép chaên ñoâng. Töû nhö coåi aùo haï.

            Laø Phaät töû, xuaát gia cuõng nhö taïi gia, chuùng ta phaûi soáng nhö theá naøo ñoái vôùi hai quan nieäm treân?

            Ñaùp: Thoâng thöôøng coù hai haïng ngöôøi tu, haïng ngöôøi chöa ñaït ñaïo muoán tieán tu thì luùc naøo cuõng phaûi khaéc treân traùn boán chöõ “Sanh töû söï ñaïi”. Ñoù laø chuû ñích ngaøi Thích-ca luùc xuaát gia. Khi ñi tu laø coát giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû. Bao nhieâu ngöôøi töø tröôùc ñeán giôø ñaønh boù tay ñoái vôùi vaán ñeà sanh töû. Vì theá ñöùc Phaät quyeát ñònh giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû, chôù khoâng chaáp nhaän caùch boù tay ñoù. Ngaøi khoâng theå ñaàu haøng sanh töû maø phaûi vöôït ra khoûi sanh töû, cho neân Ngaøi môùi xuaát gia caàu ñaïo. Khi ñaït ñaïo roài, ñoù laø Ngaøi thoaùt ly sanh töû. Theá neân taát caû ngöôøi tu sau naøy khi phaùt taâm xuaát gia hay laø quyeát chí tu haønh theo ñaïo Phaät ñeå giaûi thoaùt thì khoâng ai coi thöôøng vaán ñeà sanh töû. Khi chuùng ta ñi tu laø ñaõ quyeát ñònh chieán thaéng cho ñöôïc vaán ñeà sanh töû, phaûi thoaùt ly sanh töû. Ñoù laø caùi chuû yeáu. Nhö vaäy chuû yeáu chuùng ta ñi tu laø ñeå thoaùt ly sanh töû. Cho neân chöõ giaûi thoaùt nghóa laø khoâng coøn bò sanh töû loâi keùo nöõa. Moïi ngöôøi ai ñi tu cuõng phaûi quan troïng boán chöõ “Sanh töû söï ñaïi” chôù khoâng theå coi thöôøng. Ñoù laø böôùc ñaàu treân con ñöôøng tu cuûa chuùng ta.

            Nhöng khi ñaït ñaïo thaáy roõ mình coù caùi chaân thaät baát bieán. Caùi ñoù khoâng bò sanh töû loâi cuoán vaø noù cuõng khoâng leä thuoäc vaøo sanh töû. Nhö vaäy soáng vôùi caùi khoâng sanh töû thì chaúng qua laø tuøy duyeân. Ñuû duyeân hôïp laïi ñoù laø sanh. Thieáu duyeân ly taùn ñoù laø töû. Sanh töû laø vaán ñeà cuûa duyeân. Ñoái vôùi Phaùp thaân hay Chaân taâm, noù khoâng dính daùng gì heát. Vì vaäy treân phöông dieän soáng vôùi Phaùp thaân, sanh töû nhö troø chôi nhö aûo moäng, nhö huyeãn hoùa khoâng gì phaûi baän taâm. Cho neân coù Thieàn sö noùi raèng “Ñoái vôùi sanh töû baát quan hoaøi” nghóa laø ñoái vôùi sanh töû khoâng baän loøng.

            Ñoái vôùi sanh töû khoâng baän loøng ôû giai ñoaïn naøo?

            ÔÛ giai ñoaïn ñaït ñaïo? Thaáy caùi chaân thaät baát bieán cuûa mình, thì luùc ñoù ñoái vôùi sanh töû khoâng coøn baän loøng. Coøn chöa thaáy caùi ñoù sanh töû laø vieäc lôùn. Nhö vaäy chuùng ta thaáy hai caâu treân ñeàu ñuùng, ñoái vôùi ngöôøi tu. Ngöôøi tu maø chöa ñaït ñaïo thì sanh töû laø vieäc lôùn. Khi ñaït ñaïo roài thaáy sanh töû laø troø chôi. Cho neân ngaøi Töø Minh môùi noùi “Sanh nhö ñaép chaên ñoâng - Töû nhö coåi aùo haï”.

            Bôûi vì chuùng ta ñaõ thaáy mình coù caùi khoâng sanh töû, nhöng vì lôïi ích chuùng sanh, caàn phaûi coù caùi sanh ñeå ñoä hoï. Luùc ñoù sanh cuõng nhö muøa ñoâng ñöôïc chieác chaên ñaép leân che aám. Coù gì maø sôï. Coøn khi mình giaùo hoùa laøm Phaät söï moûi meät roài, boû caùi thaân töù ñaïi naøy ñeå trôû veà Phaùp thaân thanh tònh cuõng nhö muøa nöïc coåi chieác aùo, maùt coù gì maø lo. Nhö vaäy tröôøng hôïp sanh ñoái vôùi Ngaøi cuõng nhö ñöôïc ñaép chaên trong muøa ñoâng, töû coi nhö laø coåi chieác aùo trong muøa haï, khoâng coù gì phaûi baän loøng sôï seät.

            Ñoù laø ñoái vôùi ngöôøi ñaõ ñöôïc Phaùp thaân vì lôïi ích chuùng sanh phaûi sanh. Khi duyeân heát thì töû. Sanh töû ñoái vôùi caùc Ngaøi khoâng baän loøng. Nhöng ñoái vôùi chuùng ta vaán ñeà ñaàu tieân laø sanh töû söï ñaïi. Neáu chuùng ta chöa ñaït ñaïo thì “Sanh töû söï ñaïi” coù giaù trò. Khi chuùng ta soáng thuaàn thuïc trong Phaùp thaân baát sanh baát dieät, thaáy sanh töû nhö troø chôi, khoâng coøn gì phaûi baän loøng nöõa.

            Khoaûng giöõa naêm toâi höùng coù laøm moät baøi keä nhö sau:

                        Gaù thaân moäng, daïo caûnh moäng

                        Moäng tan roài, cöôøi vôõ moäng

                        Ghi lôøi moäng, nhaén khaùch moäng

                        Bieát ñöôïc moäng, tænh côn moäng

            Lyù do laøm keä:

            Luùc ñoù toâi baét ñaàu giaûng Trung Quaùn Luaän. Trong khi giaûng Trung Quaùn, chuùng toâi höùng thaáy roõ caùi gì maø chuùng toâi muoán noùi. Cho neân moät ñeâm toâi ngoài ngoaøi trôøi nhôù laïi lôøi cuûa Toå, höùng toâi laøm ra baøi keä treân. Nhieàu vò khoâng bieát, noùi laø toâi laøm keä laø saép töø giaõ. Coù ngöôøi ñoàn toâi saép tòch neân môùi ñeå keä laïi. Nhöng söï thaät khoâng phaûi vaäy. Khi daïy Trung Quaùn, toâi thaáy caùi leõ trong ñoù quaù roõ raøng, cho neân höùng laøm ra nhö vaäy. Keä ñoù coù hai yù:

            1- Chuùng toâi öôùc ñònh laïi ñôøi soáng vaø ngaøy cuoái cuøng cuûa chuùng toâi.

            2- Mong moûi nhöõng ngöôøi sau nhaän, hieåu nhö caùi gì toâi ñaõ hieåu.

            Giôø ñaây toâi ñi thaúng vaøo baøi keä ñeå cho quí vò nhôù. Ñaàu tieân chuùng toâi noùi “ Gaù thaân moäng, daïo caûnh moäng”. Quí vò nghó theá naøo veà caâu “Gaù thaân moäng”.

            Thaân cuûa chuùng ta hieän giôø, nhö toâi thöôøng giaûng cho quí vò nghe, söï soáng coøn cuûa noù, chuùng ta thaáy thaät laø quan troïng. Nhöng neáu duøng con maét trí tueä Baùt-nhaõ maø thaáy noù chaúng qua laø moät môù nhaân duyeân hoøa hôïp laïi thaønh söï soáng. Söï soáng do duyeân maø coù. Ñuû duyeân noù coøn, thieáu duyeân noù maát. Khoâng coù gì laø baûo ñaûm laâu daøi heát. Trong töù ñaïi chuùng ta phaàn trong goïi laø noäi töù ñaïi, phaàn ngoaøi goïi laø ngoaïi töù ñaïi. Hai caùi hoã töông nhau. Coù caùi beân trong maø thieáu caùi hoã töông beân ngoaøi thì noù khoâng coøn. Coù caùi beân ngoaøi maø khoâng coù caùi beân trong cuõng khoâng coù. Vì vaäy cuoäc soáng chuùng ta soáng hieän nay baèng caùch taïm bôï vay möôïn, töù ñaïi beân ngoaøi hoøa hôïp vôùi töù ñaïi beân trong. Neáu khoâng coù söï vay möôïn hoøa hôïp ñoù thì söï soáng naøy maát. Vì vaäy soáng baèng caùch taïm bôï khoâng phaûi moäng laø gì, khoâng phaûi huyeãn hoùa laø gì? Cho neân thaân hieän giôø cuûa chuùng ta laø thaân taïm bôï nhö thaân trong giaác moäng, khoâng coù gì laï. Nhö vaäy ñoái vôùi  söï soáng naøy neáu bieát roõ noù laø taïm bôï laø huyeãn hoùa thì töï nhieân chuùng ta coøn coù caùi gì nöõa? Chaúng leõ coù thaân huyeãn hoùa taïm bôï naøy thoâi sao? Cho neân chuùng toâi duøng chöõ “gaù”. Ai “gaù”? Thaät ra coù caùi gì ñoù noù töïa vaøo thaân töù ñaïi naøy. Do noù töïa vaøo thaân töù ñaïi naøy thaønh ra coù cuoäc soáng. Vaø caùi maø töïa vaøo thaân töù ñaïi naøy khoâng phaûi laø huyeãn hoùa nhö töù ñaïi. Ñoù laø ñeå noùi cho quí vò thaáy khoâng phaûi chæ coù thaân töù ñaïi naøy laø cöùu kính laø duy nhaát maø noù coøn coù caùi “chuû nhaân oâng” töïa vaøo noù. Noùi “chuû nhaân oâng” ñoù laø khi naøo chuùng ta tænh giaùc. Neáu chöa tænh giaùc thì phaûi noùi danh töø khaùc töùc laø “nghieäp thöùc gaù”. Nhö vaäy caùi gaù ñoù laø oâng chuû chôù khoâng phaûi laø caùi taàm thöôøng. Chính caùi thaân töù ñaïi môùi laø caùi taàm thöôøng ñeå cho oâng chuû nöông töïa. Khi gaù vaøo thaân töù ñaïi huyeãn hoùa hay moäng huyeãn naøy thì caùi caûnh maø thaân töù ñaïi tôùi lui qua laïi ñoù laø caûnh thaät hay khoâng? Ñoù cuõng laø moäng. Thaân töù ñaïi laø moäng, caûnh cuûa töù ñaïi tôùi lui qua laïi cuõng laø moäng, neân noùi raèng “daïo caûnh moäng”. Nhö Toå Qui Sôn ñaõ thöôøng nhaéc nhôû, Ngaøi noùi raèng: Ngöôøi xuaát gia thì phaûi coi mình nhö khaùch qua laïi trong tam giôùi. Nhö vaäy tam giôùi chaúng qua laø moät caûnh moäng maø ngöôøi khaùch ñoù thöôøng tôùi lui qua laïi. Vì vaäy ngöôøi khaùch ñoù laø ngöôøi quan troïng, coøn caùi caûnh khoâng phaûi laø quan troïng. ÔÛ ñaây toâi duøng caâu daïo caûnh moäng vì ña soá ngöôøi ñôøi chuùng ta maéc keït trong caûnh, thaáy caûnh naøy laø thaät, thaáy caùi naøy laø cuûa mình, thaáy caùi kia laø cuûa mình. Thaáy taát caû caùi gì cuõng laø cuûa mình heát. Nhaø cuûa mình, ñaát cuûa mình, taát caû caùi gì cuõng laø cuûa mình heát, cho neân ñöôïc thì möøng maát thì khoå. Vì vaäy maø chuùng ta bò ngoaïi caûnh loâi cuoán, soáng trong baát an, baát oån. Neáu chuùng ta thaáy cuoäc ñôøi laø moäng, ngoaïi caûnh laø moäng, thaân vaø caûnh ñeàu laø moäng thì coøn gì laø raøng buoäc, coøn gì laø lo sôï, ñöôïc maát ñoái vôùi chuùng ta nhö troø chôi, khoâng coøn gì phaûi laø khoå ñau nöõa heát.

            Ñoù laø toâi dieãn taû laïi thaân naøy vaø caûnh naøy maø chuùng ta ñang mang vaø ñang ôû. Khi caûnh naøy vaø thaân naøy tan roài thì theá naøo? Ñoù laø caâu thöù ba “moäng tan roài”. Ñeán caâu thöù tö “cöôøi vôõ moäng” töùc laø khi thaân chuùng ta thôû caùi khì ra vaø khoâng hít laïi. Moät khi traû ra maø khoâng möôïn laïi laø thaân töù ñaïi saép hoaïi. Thôû ra maø khoâng hít laïi laø phong ñaïi ñaõ heát. Phong ñaïi heát roài thì hoûa ñaïi do ñoù seõ tan töø töø. Roài tôùi thuûy ñaïi, ñòa ñaïi, noù seõ tan raõ sau. Nhö vaäy moät khi thôû ra khoâng hít laïi thì thaân töù ñaïi chuùng ta khoâng coøn hoaït ñoäng nhö tröôùc nöõa. Khi ñoâi maét chuùng ta nhaém nghieàn laïi thì caûnh ôû ngoaøi coøn vôùi chuùng ta hay khoâng? Vì khi hôi thôû ñaõ  buoâng roài thì con maét cuõng theo ñoù nhaém nghieàn laïi, luùc ñoù ngoaïi caûnh khoâng coøn gì vôùi chuùng ta nöõa. Thaân thieáu phong ñaïi thì thaân saép tan, maét khoâng coøn môû nhìn thaáy nöõa thì caûnh ñôøi ñoái vôùi chuùng ta cuõng vaéng. Cho neân thaân vaø caûnh luùc ñoù laø moäng ñaõ tan hoaïi. Neân noùi raèng “moäng tan roài”. Khi thaân vaø caûnh ñi tôùi choã tan hoaïi ñoù, ñoái vôùi ngöôøi ñôøi seõ laøm sao? Naøo laø khoùc bieät ly, thöông cha, thöông meï, thöông anh, thöông em, thöông taát caû ngöôøi chung quanh. Coi ñoù nhö laø moät chuyeán ñi khoâng bao giôø gaëp laïi. Bao nhieâu tieáng khoùc nöùc nôû ñeå roài ñau khoå vì caûnh bieät ly. Hoaëc giaû baûn thaân ngöôøi ñoù hoï seõ khoå ñau. Hoï khoå ñau vì caùi gì? Nhö ngaøi Qui Sôn noùi: “Tieàn loä mang mang vò tri haø vaõng” nghóa laø ñöôøng tröôùc môø môø khoâng bieát veà ñaâu. Khi saép taét thôû nhôù laïi mình khoâng coù ñöùc haïnh gì, khoâng bieát roài seõ ra sao? Ñoù laø caùi ñau khoå nhaát cuûa con ngöôøi. Khi saép ra ñi khoâng bieát laø mình ñi ñaâu? Töø giaõ anh em, töø giaõ cha meï. Roài ñaây mình seõ khoâng coøn gaëp laïi taát caû moïi ngöôøi, vaø baûn thaân mình seõ ra sao? Ñi ñaâu? Thaät laø ñau khoå. Nhö vaäy coù hai caùi khoå: caùi khoå khoùc vónh bieät vaø caùi khoå khoâng bieát thaân phaän mình ra sao? Hai caùi ñoù laøm cho ngöôøi saép ra ñi ñau khoå traøn treà. Ñoù laø thaân phaän nhöõng ngöôøi khoâng bieát ñaïo. Nhöng ôû ñaây toâi noùi theá naøo? “Moäng tan roài, cöôøi vôõ moäng.” Taïi sao chuùng ta laïi cöôøi vôõ moäng? Bôûi vì mình bieát ñoù laø moät giaác moäng. Ñaõ bieát laø moät giaác moäng thì khi heát moäng chuùng ta trôû veà thaät. Ñang meâ heát côn meâ chuùng ta tænh. Vì bieát ñoù laø moät côn meâ. Khi heát meâ chuùng ta coøn sôï hay khoâng? Khi bieát ñoù laø moät côn meâ thì côn meâ duø ñeïp, duø xaáu, duø khoå, duø vui, chuùng ta cuõng thaáy ñoù laø moät côn meâ. Vaø heát meâ, laø tænh bieát roõ nhö vaäy. Khi tænh coøn coù caùi gì phaûi sôï nöõa ñaâu. Nhö vaäy cho neân khi chuùng ta bieát roõ ñaây laø moät côn moäng, khi moäng tan chuùng ta nôû moät nuï cöôøi töø bieät moïi ngöôøi vaø chuùng ta an laønh trôû veà queâ cuõ, chôù khoâng coù gì sôï seät heát. Ñoù laø “cöôøi vôõ moäng”. Chuùng ta chæ coøn moät nuï cöôøi ñeå trôû veà queâ höông maø ngaøn thuôû khoâng bao giôø phai môø, khoâng bao giôø maát. Chuùng ta töø khi gaù thaân naøy, chuùng ta mang noù, soáng vôùi noù maø thaáy laø moäng aûo. Caûnh maø chuùng ta ñang daïo, ñang qua, ñang laïi cuõng laø caûnh moäng aûo. Khi caùi moäng aûo ñoù noù tan ñi thì chuùng ta chæ laø moät nuï cöôøi ñeå trôû veà caùi chaân thaät chôù khoâng coù gì laï. Nhö vaäy ñoù laø caùi an oån laønh maïnh nhaát cuûa con ngöôøi khi thoaùt khoûi ñöôïc côn meâ, côn moäng.

            Noùi nhö vaäy maø chuùng toâi ñaõ ñöôïc nhö vaäy chöa? Ñoù laø moät vaán ñeà öôùc ñònh. Noùi nhö vaäy ñeå chuùng toâi töï nhaéc raèng chuùng toâi phaûi soáng theá naøo veà cuoäc soáng naøy? Trong khi, soáng mang thaân naøy vôùi caûnh naøy chuùng toâi phaûi luoân luoân thaáy noù laø moäng. Vaø khi thaân naøy saép hoaïi chuùng toâi thaáy ñoù laø tan côn moäng, chæ laø moät nuï cöôøi ñeå cöôøi vôõ moäng thoâi, khoâng coù gì quan troïng heát. Ñoù laø chuùng toâi öôùc ñònh ngaøy ra ñi phaûi nhö vaäy, chôù khoâng phaûi laø caùi ñang ñöôïc nhö vaäy. Ñoù cuõng laø moät chöông trình, moät keá hoaïch phaùc hoïa cho ngaøy ra ñi phaûi nhö vaäy ñoù. Chính caùi phaùc hoïa ñoù laø moät öôùc ñònh cuûa chuùng toâi nhaéc nhôû chuùng toâi phaûi coá gaéng laøm sao khi ra ñi ñöôïc nhö vaäy chôù khoâng khaùc hôn. Neáu khaùc hôn laø dôû laém roài. Nhö vaäy laø phaàn cuûa toâi, toâi ñaõ ñònh nhö vaäy.

            Phaàn quí vò thì sao? Chuùng toâi noùi theâm: “Ghi lôøi moäng, nhaén khaùch moäng” baây giôø vì nghó raèng chuùng ta töï thaáy mình soáng trong coõi ñôøi taïm bôï hö aûo noù khoâng coù gì thaät, khoâng leõ mình bieát noù hö aûo khoâng thaät roài mình an oån vui veû ñeå cho ngöôøi khaùc chìm lòm trong côn moäng ñoù roài khoùc roài khoå, ñuû thöù ñau ñôùn. Mình ñaâu coù nôõ. Buoäc loøng phaûi ghi laïi ít lôøi nhaéc laïi nhöõng ngöôøi khaùch cuõng ñoàng haønh vôùi mình trong côn moäng ñoù. Ñoù laø vôùi moät taám loøng nghó ñeán ngöôøi sau thöông xoùt ngöôøi sau. Muoán laøm sao cho ai cuõng ñöôïc khi ra ñi vôùi moät nuï cöôøi, chôù khoâng phaûi laø rôi leä traøn treà. Roài “ghi lôøi moäng”, tôùi “nhaén khaùch moäng” caùi gì ñaây? Töùc laø “Bieát ñöôïc moäng, tænh côn moäng”. Nhaén quí vò raèng, neáu moät khi bieát roõ söï soáng naøy laø moäng thì quí vò tænh ñöôïc côn moäng. Ñoù laø chuû yeáu laøm sao moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu phaûi thaáy roõ leõ thaät cuûa cuoäc ñôøi, chôù ñöøng coù laàm laãn trong côn meâ moäng maø mình töôûng noù laø thaät. Töôûng laàm noù laø thaät roài chìm maõi trong côn meâ. Heát côn moäng naøy ñeán côn moäng khaùc. Chuùng ta bieát noù laø moäng roài thì chuùng ta coù theå tænh ñöôïc côn moäng. Tænh ñöôïc côn moäng thì moïi caùi khoå vui trong moäng khoâng coøn gì chi phoái ñöôïc chuùng ta heát. Ñoù laø ñieàu thieát yeáu trong cuoäc soáng. Cho neân toâi coù noùi vôùi ít ngöôøi chung quanh raèng sau khi toâi vôõ moäng roài thì quí vò khoûi caàn hoïa hình hoïa töôïng gì heát, chæ caàn bieân taùm caâu ñoù, taùm caâu moät caâu ba chöõ, hoaëc boán caâu moät caâu saùu chöõ ñeå laïi treân choã maø quí vò nhôù toâi ñoù. Ñeå choã naøo ñoù treân vaùch cuõng ñöôïc hay nôi naøo cuõng ñöôïc ñeå quí vò ñoïc tôùi ñoïc lui caâu ñoù, coù lôïi hôn laø hoïa hình to thôø maø khoâng nhôù tôùi maáy caâu ñoù cuõng voâ ích. Ñoù laø yù nghóa maø toâi laøm baøi keä. Do söï thaáy roõ nhö vaäy neân khi laøm baøi keä baét buoäc  toâi phaûi soáng nhö vaäy. Ngaøy ra ñi phaûi nhö vaäy. Ñoù laø öôùc ñònh cuûa toâi, vaø mong moûi nhöõng ngöôøi chung quanh vaø keû ñi sau naøy cuõng ñöôïc nhö vaäy.

            Ñoù laø sôû nguyeän toâi öôùc mong, chôù khoâng phaûi laø söï thaät. Neân nhôù nhö vaäy. Öôùc mong ñoù coù theå thaät maø cuõng coù theå chöa ñöôïc. Neáu ñöôïc, ñoù laø caùi haøi loøng cuûa toâi. Neáu chöa ñöôïc laø caùi toâi chöa haøi loøng, chaúng qua laø sôû nguyeän vaäy thoâi.

            Noùi nhö vaäy toâi caàn nhaéc cho taát caû quí vò bieát. Bao nhieâu naêm toâi giaûng daïy ôû ñaây quí vò ñeàu thaáy moãi laàn giaûng daïy keå caû toâi laø ngöôøi hay giaûng quí vò laø ngöôøi nghe giaûng, trong luùc aáy ngöôøi giaûng vaø ngöôøi nghe hình nhö chuùng ta ñeàu laø keû tænh heát. Nhöng maø, sau côn giaûng roài thì coù leõ ngöôøi giaûng cuõng hay queân, ngöôøi nghe laïi caøng queân hôn nöõa. Nhö vaäy, tænh, tænh roài meâ. Maø tænh thì ít, moät thaùng chæ coù maáy tieáng ñoàng hoà, coøn meâ thì quaù daøi. Neáu chuùng ta gaëp côn nguû meâ quaù meâ, vöøa maõn moäng thöù nhaát, luùc ñoù chuùng ta vöøa hôi tænh. Tænh roài maø chöa coù söùc ngoài daäy, röûa maët maøy hoaëc ñi ra vaø cuõng coøn ham nguû nöõa thì sao? Moät côn moäng thöù hai tieáp noái. Qua côn moäng thöù hai hôi tænh moät chuùt, thì tieáp tuïc côn moäng thöù ba neáu chuùng ta coøn thaáy moûi meät, coøn öng naèm daøi thì moäng roài tôùi moäng. Nhö vaäy thì moäng khoâng bieát tôùi luùc naøo môùi heát. Chæ khi naøo chuùng ta bieát ñoù laø moäng, hoaëc laø moäng vui moäng buoàn, sau côn moäng chuùng ta nhaát ñònh troãi daäy röûa maët, röûa maøy hoaït ñoäng bình thöôøng, ra ngoaøi thì khaû dó heát moäng. Coøn cöù naèm daøi ñoù maõi thì caøng moäng chôù khoâng theå heát ñöôïc. Ñoù laø yù nghóa moäng.

            Baây giôø tôùi vieäc tu chuùng ta. Neáu chuùng ta bieát caùi dôû laø caùi dôû, ñieàu naøo laø ñieàu taïo nghieäp khoå cho chuùng ta, chuùng ta bieát caùi naøy laø giaû caùi kia laø thaät, caùi bieát ñoù chöa ñuû laøm cho chuùng ta giaûi thoaùt, chöa ñuû laøm cho chuùng ta heát khoå. Bieát roài chuùng ta coøn phaûi haønh. Cho neân trong nhaø Phaät daïy chuùng ta hoïc ñaïo laø phaûi ñuû vaên tö tu. Vaên laø nghe, tö laø suy nghó, nhaän ñònh ñuùng. Ñoù laø phaûi, nhöng coøn phaûi tu nöõa. Coù tu môùi thaät söï thoaùt ly sanh töû, môùi ra khoûi bao nhieâu caùi khoå ñau. Neáu thieáu caùi tu thì khoâng bao giôø chuùng ta thoaùt ly sanh töû ñöôïc. Vì vaäy cho neân hieåu roài phaûi haønh. Caùi haønh ñoù môùi laø thieát yeáu. Nhö chuùng toâi thöôøng noùi vôùi quí vò: Caùi chuû ñoäng trong cuoäc luaân hoài, sanh töû laø ba nghieäp, caùi chuû ñoäng cuûa ba nghieäp laø yù nghieäp. YÙ nghieäp trong nhaø Thieàn goïi laø voïng töôûng. Voïng töôûng ñoù laø ñoäng cô chính yeáu ñeå ñöa chuùng ta vaøo voøng luaân hoài sanh töû. Baây giôø muoán thoaùt ly sanh töû khoâng gì hôn laø chaän ñöùng hay laø döøng laïi voïng töôûng ñoù. Noùi chaän noùi döøng laø moät loái noùi, ñuùng ra chuùng ta nheø nheï buoâng noù. Bieát roõ boä maët noù laø khoâng thaät, buoâng noù roài noù seõ heát.  Nhö vaäy caùi coâng phu buoâng xaû ñoù thaáy noù nheï ñôn giaûn maø thaät laø phaûi kieân trì beàn bæ laâu daøi môùi buoâng heát ñöôïc, chôù khoâng theå naøo moät, hai, naêm, möôøi naêm maø ñöôïc. Cho neân caùc vò hoài xöa muoán buoâng heát noù phaûi traûi qua maáy möôi naêm. Ngöôøi lanh lôïi nhaát trong nhaø Thieàn ôû Trung Quoác, laø ngaøi Trieäu Chaâu maø Ngaøi coøn noùi: Ngoùt ba möôi naêm phaûi buoâng heát môùi thaønh moät khoái. Huoáng laø chuùng ta ôû ñaây môùi nhaáp nhem maáy naêm trôøi, buoâng sô sòa, baûo heát laøm sao maø heát ñöôïc. Cho neân caùi ñoù laø phaûi coâng phu dai daúng, phaûi noã löïc beàn chí môùi coù theå thöïc hieän ñöôïc coâng trình ñoù. Nhö vaäy chuùng toâi noùi raèng ngöôøi quyeát chí tu ñaït ñeán keát quaû vieân maõn thì phaûi khaúng ñònh laäp tröôøng cuûa mình vaø phaûi quyeát chí khoâng bao giôø lay chuyeån tröôùc moïi hoaøn caûnh nhaát laø trong hoaøn caûnh  thuoäc veà tình caûm. Caùi ñoù laøm cho mình raát khoå ñau. ÔÛ ñaây toâi chæ ñeà caäp ñeán tình caûm cuûa ngöôøi xuaát gia. Ngöôøi xuaát gia tröôùc nhaát thaáy tình caûm gia ñình laø naëng nhaát. Tình caûm gia ñình laø caùi laøm chuùng ta roái ren, lo sôï; thöông cha, thöông meï, thöông anh, thöông em. Bao nhieâu caùi ñoù laøm chuùng ta baän bòu laøm chuùng ta khoù xöû. Neáu chuùng ta khoâng coù thaùi ñoä döùt khoaùt khoâng can ñaûm nhö ñöùc Phaät thì khoù maø giaûi quyeát noåi. Quí vò thaáy ñöùc Phaät khi ra ñi tu, luùc chöa thaønh ñaïo thì Ngaøi veà thaêm nhaø ñöôïc bao nhieâu laàn? Moät phen ñi bao giôø thaønh ñaïo môùi trôû veà. Ñoù laø hình aûnh con ngöôøi döùt khoaùt laøm ñöôïc vieäc môùi thoâi, khoâng coù thaùi ñoä chaàn chôø nöûa tôùi nöûa lui. Noùi ñi tu maø ít böõa nhôù nhaø. Noùi ñi tu maø lo ôû nhaø coù côm aên khoâng, coù aùo maëc khoâng? Laøm nhö vaäy thì khoâng laøm sao thöïc hieän ñöôïc caùi baûn nguyeän cuûa mình. Vì vaäy chuùng toâi nhaéc laïi Ngaøi laø caùi ñích ñeå chuùng ta nhaém, nhö moät vò giaùo chuû. Vì Ngaøi moät khi caát böôùc ra ñi, nguyeän khoâng trôû laïi neáu khoâng ñaït ñaïo. Khi Ngaøi trôû veà thaêm vua cha, ñoä taát caû ngöôøi thaân quyeán laø sau khi ñaõ ñaït ñaïo. Nhôø thaùi ñoä khaúng ñònh ñoù maø Ngaøi thaønh coâng.

            Giôø ñaây toâi daãn moät Thieàn sö Trung Hoa, Thieàn sö Löông Giôùi, Toå cuûa toâng Taøo Ñoäng, khi ñi tu Ngaøi coù vieát maáy laù thö cho cha meï. Ñoïc thö Ngaøi ta môùi thaáy yù chí ngöôøi xöa.

            Laù thö thöù nhaát toâi dòch töø baûn chöõ Haùn:

            “Ñöôïc nghe, chö Phaät ra ñôøi ñeàu do cha meï maø coù thaân, muoân loaøi sanh tröôûng thaûy nhôø trôøi ñaát che chôû. Cho neân, khoâng coù cha meï thì chaúng sanh, khoâng coù trôøi ñaát thì chaúng tröôûng, thaûy nhôø aân döôõng duïc, ñeàu thoï ñöùc chôû che.

            Song maø, taát caû haøm thöùc, vaïn töôïng hình nghi ñeàu thuoäc voâ thöôøng chöa lìa sanh dieät. Tuy ôn buù xuù naëng neà, coâng nuoâi döôõng saâu thaúm, neáu ñem cuûa caûi theá gian phuïng döôõng troïn khoù ñaùp ñeàn, duøng maùu thòt daâng hieán cuõng khoâng ñöôïc beàn chaéc. Trong Hieáu kinh noùi: “Duø moät ngaøy gieát ñoâi ba con vaät ñeå cung hieán cha meï vaãn laø baát hieáu. Vì seõ loâi nhau vaøo voøng traàm luaân chòu muoân kieáp luaân hoài.” Muoán ñeàn ôn saâu daày cuûa cha meï ñaâu baèng coâng ñöùc xuaát gia. Vì seõ caét ñöùt doøng soâng aùi sanh töû, vöôït qua khoûi bieån khoå, ñaùp ôn cha meï ngaøn ñôøi, ñeàn coâng töø thaân muoân kieáp, boán ôn ba coõi thaûy ñeàu ñeàn ñaùp. Kinh noùi: “Moät ñöùa con xuaát gia chín hoï ñeàu sanh leân coõi trôøi.” Con theä boû thaân maïng ñôøi naøy, chaúng trôû veà nhaø, ñem caên traàn muoân kieáp choùng toû saùng Baùt-nhaõ.

            Cuùi mong cha meï môû loøng hæ xaû, yù chôù troâng mong, hoïc theo göông Phuï vöông Tònh Phaïn vaø Thaùnh maãu Ma-da. Heïn ñeán sau kia seõ gaëp nhau trong hoäi Phaät, coøn hieän nay cam chòu lìa nhau. Con chaúng phaûi queân ôn döôõng duïc, chæ vì: “Thôøi giôø chaúng ñôïi ngöôøi.” Cho neân noùi “Thaân naøy chaúng thaúng ñôøi naøy ñoä, laïi ñôïi ñôøi naøo ñoä thaân naøy”.

            Xin cha meï loøng chôù nhôù mong.”

            Tuïng raèng:

                        Vò lieãu taâm nguyeän ñoä soá xuaân

                        Phieân ta tònh theá maïn thuaân tuaàn

                        Cô nhaân ñaéc ñaïo khoâng moân lyù

                        Ñoäc ngaõ yeâm löu taïi theá traàn

                        Caån cuï xích thô töø quyeán aùi

                        Nguyeän minh ñaïi phaùp baùo töø thaân

                        Baát tu saùi leä taàn töông töùc

                        Thí tôï ñöông sô voâ ngaõ thaân

            Dòch:

                        Chöa roõ nguoàn taâm quaù maáy naêm

                        Thöông nhau meâ maûi luoáng trì traàm

                        Cöûa khoâng ñaõ laém ngöôøi ñaéc ñaïo

                        Rieâng ta trì treä ôû trong traàn

                        Xin vieát laù thö töø cha meï

                        Nguyeän thoâng ñaïi phaùp ñaùp töø thaân

                        Khoâng neân rôi leä thöôøng thöông nhôù

                        Xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân

            Nhö vaäy laù thö naøy quí vò thaáy Ngaøi coá tình nhaéc cho cha meï ñöøng coù buoàn, ñöøng coù khoùc, maø coi nhö buoåi ñaàu khoâng coù Ngaøi, khoâng coù thaân Ngaøi. Ñoù laø laù thö thöù nhaát töø cha meï.

            Laù thö thöù hai: “Con töø lìa cha meï choáng tích tröôïng daïo phöông Nam, thaùng ngaøy troâi qua tính ñaõ möôøi naêm, treân ñöôøng con ñaõ traûi qua muoân daëm.

            Cuùi mong meï ñem heát taâm yù höôùng veà Phaät phaùp, ñöøng oâm aáp tình ly bieät, chôù ñöùng töïa cöûa troâng con. Moïi vieäc trong nhaø tuøy thôøi saép ñaët, vieäc nhieàu thì phieàn naõo theâm nhieàu. Phaàn A Huynh thì neân taän taâm hieáu thuaän, hoïc ñoøi göông Vöông Töôøng naèm giaù, coøn Tieåu ñeä thì heát söùc baét chöôùc theo Maïnh Toâng khoùc maêng. Phaøm ngöôøi ôû ñôøi phaûi bieát tu thaân hieáu ñeã môùi hôïp loøng trôøi. Keû laøm taêng trong cöûa khoâng thì moä ñaïo tham thieàn ñeå ñaùp ôn cha meï.

            Ngaøy nay hai ñöôøng xa caùch muoân soâng ngaøn nuùi, möôïn giaáy möïc vieát vaøi haøng ñeå baøy toû taác daï.”

            Tuïng raèng:

                        Baát caàu danh lôïi baát caàu Nhu

                        Nguyeän nhaïo khoâng moân xaû tuïc ñoà

                        Phieàn naõo taän thôøi saàu hoûa dieät

                        AÂn tình ñoaïn xöù aùi haø khoâ

                        Luïc caên giôùi ñònh höông phong daãn

                        Nhaát nieäm voâ sanh hueä löïc phuø

                        Vò baùo baéc ñöôøng höu tröôùng voïng

                        Thí nhö töû lieãu thí nhö voâ

            Dòch:

                        Chaúng caàu danh lôïi chaúng caàu Nho

                        Öa thích cöûa khoâng boû theá ñoà

                        Phieàn naõo heát roài löûa saàu taét

                        AÂn tình döùt baët, soâng aùi khoâ

                        Saùu caên giôùi ñònh gioù thôm cuoán

                        Moät nieäm voâ sanh söùc hueä phoø

                        Xin nhaéc meï giaø thoâi ñöùng ngoùng

                        Ví nhö ñaõ cheát, ví nhö khoâng

            Ñaây laø lôøi thö cuûa Ngaøi.

            Baây giôø ñeán laù thö cuûa baø meï gôûi cho Ngaøi:

            “Meï cuøng con ñôøi tröôùc coù nhaân duyeân môùi keát thaønh tình meï con. Keå töø oâm thai trong loøng, sôùm chieàu caàu thaàn khaán Phaät nguyeän sanh ñöôïc con trai. Thai baøo ñuû thaùng maïng soáng nhö chæ maønh, sanh con ñöôïc toaïi nguyeän quí nhö chaâu baûo. Khoâng neà söï hoâi haùm cuûa phaån ueá, chaúng ngaïi söï buù xuù nhoïc nhaèn. Con vöøa thaønh ngöôøi daét ñeán tröôøng lo hoïc taäp. Hoaëc khi con ñi chôi veà treã, meï ñöùng töïa cöûa troâng mong.

            Con vieát thö veà quyeát xin xuaát gia. Cha ñaõ maát, meï giaø, anh yeáu, em ngheøo naøn, meï troâng caäy vaøo ai? Con coù yù boû meï, chôù meï naøo coù taâm queân con. Töø khi con caát böôùc tha phöông, ngaøy ñeâm meï thöôøng rôi leä! Khoå thay! Khoå thay!

            Nay con laïi theä chaúng veà queâ, meï cuõng tuøy chí nguyeän cuûa con. Meï khoâng daùm mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, Ñinh Lan khaéc caây, chæ mong con nhö Toân-giaû Muïc-lieân ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân tieán leân Phaät quaû. Neáu meï khoâng nhö vaäy e phaûi coù toäi. Con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong.”

            Ngöôøi meï traû lôøi cho con nhö vaäy, quí vò thaáy tình cha meï ñoái vôùi ngöôøi ñi tu, laø keû queân ôn boäi nghóa khoâng bieát gì tôùi cha meï. Khi ñi tu chuùng ta ñaët troïng traùch chuùng ta laø laøm sao ñaït ñaïo ñeå giaûi quyeát vaán ñeà sanh töû cho mình vaø cho cha meï, cho nhöõng ngöôøi chung quanh, cho taát caû chuùng sanh. Chôù khoâng phaûi vì muoán boû cha meï ñeå tìm choã an oån vui chôi qua ngaøy heát thaùng. Caùi cöông quyeát cuûa chuùng ta khoâng phaûi laø caùi yù baát hieáu boû cha meï phieâu baït ñeå tìm choã an oån cho chính mình. Chính vì quyeát chí muoán cöùu mình, cöùu cha meï vaø cöùu taát caû chuùng sanh cho neân chuùng ta môùi ñi tu. Vì vaäy khi thöïc hieän baûn hoaøi cao caû ñoù chuùng ta khoâng theå naøo chaàn chôø nöûa tieán nöûa luøi, nay thì quaû quyeát ngaøy mai thì yeáu ñuoái. Neáu nhö vaäy thì chuùng ta khoâng theå naøo tieán xa ñöôïc. Cho neân phaûi gan daï ngay töø buoåi ñaàu. Bieát raèng vieäc laøm ñoù laø baát hieáu vôùi hieän taïi nhöng coù theå ñoù laø caùi cöùu cha meï vaø moïi ngöôøi ôû ngaøy mai. Cho neân quí vò thaáy ngaøi Ñoäng Sôn nhôø loøng cöông quyeát, nhaát ñònh thaønh ñaïo. Ngaøi ngoä ñaïo roài laøm truï trì ngoùt ba möôi naêm coù vò thaàn Thoå ñòa muoán gaëp Ngaøi maø khoâng bieát laøm sao gaëp. Moät hoâm Ngaøi ñi xuoáng nhaø beáp, Ngaøi thaáy nhöõng ngöôøi trong nhaø truø laøm ñoå buùn, ñoå gaïo, ñoå côm ôû ngoaøi lang leä, Ngaøi môùi raày. Ngaøi noùi: “Cuûa ñaøn-na thí chuû khoâng neân huûy hoaïi.” Ngaøi môùi vöøa noùi nhö vaäy thì thaáy oâng Thaàn quì ôû tröôùc maët Ngaøi. Ngaøi  hoûi: OÂng laø ai? - Toâi laø thaàn Thoå ñòa, ba möôi naêm roài tìm yeát kieán Ngaøi maø khoâng gaëp. Hoâm nay toâi môùi thaáy Ngaøi.

            Caùi yù chí cöông quyeát ñoù môùi laøm ñöôïc vieäc nhö vaäy. Ngaøi laø vò Toå trong Toâng Taøo Ñoäng maõi cho ñeán baây giôø. Neáu ngöôøi xöa maø chaàn chôø hay laø yeáu ñuoái thì khoâng bao giôø coù caùi ñaïo haïnh ñeå baây giôø chuùng ta baét chöôùc theo. Cho neân chính vì vaäy maø toâi mong raèng taát caû nhöõng ngöôøi duø xuaát gia hay laø cö só chaúng haïn, neáu chuùng ta quyeát chí tu thì phaûi coù laäp tröôøng heát söùc laø vöõng chaéc. Vì vieäc laøm naøy khoâng phaûi laø vieäc laøm taàm thöôøng ñôn giaûn, chính laø moät vieäc laøm caû moät ñôøi mình, phaûi laøm sao ñaït ñöôïc. Muoán ñaït ñöôïc caùi ñoù phaûi heát söùc coâng phu khoù nhoïc beàn chí laâu daøi. Neáu khoâng beàn vöõng, thì chuùng ta ñang laøm ñang tieán, coù chuyeän gì baän bòu cuûa gia ñình chuùng ta bò luøi. Nhö vaäy söï tu khoâng tieán ñöôïc. Maø khoâng tieán ñöôïc chaúng nhöõng khoâng cöùu ñöôïc mình, huoáng nöõa laø cöùu ñöôïc ai. Cho neân söï tu haønh chaùnh yeáu laø ñeå laøm sao thoaùt ly sanh töû. Muoán thoaùt ly sanh töû phaûi beàn chí dai daúng môùi laøm ñöôïc vieäc ñoù. Toâi ñaõ daãn ngaøi Ñoäng Sôn qua nhöõng laù thö cuûa Ngaøi vieát veà cho meï vaø thö traû lôøi cuûa baø meï cho quí vò thaáy roõ. Ngöôøi meï nhö baø thaân cuûa ngaøi Ñoäng Sôn raát laø hieám. Thöông con traøn treà nhöng sôï ngaên yù chí xuaát gia cuûa con thì meï coù toäi, cho neân meï khoâng daùm ngaên caûn. Nhöng baø meï hy voïng raèng moät ñôøi naøy con raùng laøm cho xong. Khoâng phaûi daën con ñi ít böõa veà thaêm meï maø noùi raèng meï khoâng daùm ngaên caûn con maø mong moät ñôøi naøy con giaûi quyeát cho xong. Lôøi noùi ñoù chính laø moät söùc maïnh ñeå cho ngöôøi con phaûi noã löïc laøm sao ñaït ñöôïc môùi thoâi. Vì vaäy ngaøi Ñoäng Sôn ñaõ laøm troøn boån phaän cuûa Ngaøi ñoái vôùi söï tu haønh cuõng nhö ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi trong gia ñình. Ngaøi quyeát raèng Ngaøi phaûi ñaït ñaïo ñeå ñeàn ôn cha meï, ñeàn ôn taát caû. Do ñoù taát caû chuùng ta khi ñaõ phaùt taâm hoïc ñaïo thì moïi ngöôøi ai cuõng nhö ai ñeàu phaûi lo coá gaéng noã löïc vaø quyeát chí khoâng tu vôùi taùnh caùch löng chöøng ñöôïc.

            Gaàn ñaây toâi thaáy ngöôøi phaùt taâm xuaát gia khoâng phaûi ít, maø ngöôøi giöõ ñöôïc caùi chí xuaát gia thì khoâng ñöôïc nhieàu. Nghóa laø sao? Phaùt taâm xuaát gia thì ñoâng, maø giöõ ñöôïc yù chí xuaát gia thì quaù ít. Nghóa laø ñi chuøa vaøo chuøa tu thì tu, nhöng maø vieäc nhaø cuõng khoâng buoâng ñöôïc. Nhö vaäy thì coù tinh thaàn phaùt taâm xuaát gia neáu khoâng phaùt taâm thì laøm sao caïo ñaàu ôû chuøa ñöôïc. Nhöng caùi chí ngöôøi xuaát gia thì phaûi ñaït ñaïo, laøm moät vieäc cho ñeán choã vieân maõn môùi thoâi thì ít quaù, raát laø ít. Vì vaäy mong raèng taát caû nhöõng vò ñaõ ñöôïc caùi phuùc daày saâu, neáu baây giôø môùi xuaát gia hoïc ñaïo thì quí vò neân nhôù yù chí cuûa ngöôøi xuaát gia, phaûi laøm ñöôïc caùi vieäc cuûa mình ñaõ nguyeän laøm. Ñöøng noùi raèng toâi tu ñeå coù phöôùc tieáp tuïc ñôøi sau tu nöõa. Ngaøi Ñoäng Sôn ñaõ noùi: “Thaân naøy chaúng thaúng ñôøi naøy ñoä, laïi ñôïi ñôøi naøo ñoä thaân naøy.” (Ngay thaân naøy thì phaûi ñôøi naøy giaûi quyeát cho xong chôù ñöøng ñeå ñôøi naøo ñoä noù.) Nay ñöôïc thaân naøy roài thì ngay ñôøi naøy giaûi quyeát cho xong noù ñi, ñöøng coù ñôïi ñôøi khaùc, ñôøi khaùc nöõa. Caùi loái ñôïi ñôøi khaùc laø loái yû laïi ngu si, ñeå roài tu moät caùch lô mô chôù khoâng ñi tôùi nôi tôùi choán. Cho neân ngöôøi xuaát gia duø cho thôøi naøo, neáu chuùng ta noã löïc thì ñeàu coù lôïi ích nhö nhau heát. Ñöøng noùi mình ñaây ôû ñôøi maït phaùp coá gaéng cuõng khoâng tôùi ñaâu. Ñöøng nghó nhö vaäy. Duø cho thôøi chaùnh phaùp, thôøi töôïng phaùp, thôøi maït phaùp, neáu chuùng ta noã löïc, ñeàu coù keát quaû toát nhö nhau. Chæ vì  chuùng ta khoâng coá gaéng cho neân roài khoâng gioáng nhö thôøi tröôùc. Nhöõng baøi thô naøy laø moät söï caûnh tænh lôùn lao cho taát caû chuùng ta. Toâi nhaéc laïi nhöõng caâu keát luaän hai baøi keä cuûa ngaøi Ñoäng Sôn.

            Baøi keä tröôùc Ngaøi noùi raèng: (hai caâu choùt)

                        Baát tu saùi leä taàn töông öùc

                        Thí tôï ñöông sô voâ ngaõ thaân.

            Taïm dòch:

                        Khoâng neân rôi leä thöôøng thöông nhôù

                        Xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân.

            Baøi keä sau:

                        Vò baùo baéc ñöôøng höu tröôùng voïng

                        Thí nhö töû lieãu thí nhö voâ.

            Taïm dòch:

                        Xin nhaéc meï giaø thoâi ñöùng ngoùng

                        Ví nhö ñaõ cheát ví nhö khoâng.

            Trong maáy lôøi ñoù thaáy ñaày ñuû yù chí cuûa con ngöôøi khaúng ñònh: Xin thöa vôùi cha meï coi con nhö ñaõ cheát, coi nhö khoâng coù con. Coù thaùi ñoä döùt khoaùt nhö vaäy môùi mong laøm troøn ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình. Quí vò neân thaáy, khi mình ñaõ xuaát gia ñoái vôùi gia ñình thì nhö mình ñaõ cheát. Coù coi mình ñaõ cheát thì môùi soáng ñöôïc, chôù coøn thaáy nhö mình coøn soáng nhö ôû nhaø thì khoâng phaûi tinh thaàn ngöôøi xuaát gia. Ñoù laø ñieàu maø toâi thaáy heát söùc quan troïng ñoái vôùi chuùng ta. Coøn nhö caâu Ngaøi noùi:

            “Phieàn naõo taän thôøi saàu hoûa dieät. AÂn tình ñoaïn xöù aùi haø khoâ”. Dòch: Phieàn naõo heát roài löûa saàu taét. AÂn tình döùt baët soâng aùi khoâ.”

            Nghóa laø khi naøo maø chuùng ta heát phieàn naõo thì luùc ñoù löûa saàu môùi deïp taét. Khi naøo aân tình baët roài thì soâng aùi môùi khoâ. Nhö vaäy, chuùng ta thaáy ngöôøi ñi tu, neáu ñeå tình caûm gia ñình noù raøng buoäc khoâng caét noåi, thì soâng aùi khoâng bieát chöøng naøo môùi khoâ ñöôïc, noù cöù traøn ñaày. Soâng aùi traøn ñaày thì noù cuoán chuùng ta troâi, khoâng luùc naøo döøng noåi. Ñoù laø toâi noùi tinh thaàn cuûa ngaøi Ñoäng Sôn.

            Coøn tinh thaàn cuûa ngöôøi meï, toâi chæ caàn nhaéc caâu choùt: “Neáu meï khoâng nhö vaäy e phaûi coù toäi. Con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong.” Thaät laø baø meï bieát daïy con. Coøn cöù nhö: Sao con ñi laâu quaù khoâng veà, hoaëc giaû laøm caùi gì ngon nhaén veà ñaõi. Cöù nhö vaäy hoaøi thì ñi tu moät traêm naêm cuõng chaúng ñöôïc caùi gì. Nhö vaäy chuùng ta thaáy raèng ngöôøi ñi tu coù hai ñieàu kieän heä troïng. Ñieàu kieän thöù nhaát laø tinh thaàn döùt khoaùt cuûa mình. Ñieàu kieän thöù hai laø söï giuùp ñôõ cuûa cha meï baèng caùch hieåu ñaïo khuyeân con. Coù nhieàu ngöôøi thöông con maø khoâng hieåu ñaïo, thöông con cho xuaát gia maø khoâng daïy noù yù chí xuaát gia. Caàn laøm sao cho con xuaát gia roài cuõng taäp cho coù yù chí xuaát gia nöõa. Caùi ñoù môùi laø caùi cao caû cuûa ngöôøi cha ngöôøi meï. Thieáu caùi ñoù cuõng laøm cho ngöôøi xuaát gia hôi khoù khaên giaûi quyeát. Cho neân baø chæ noùi raèng meï khoâng mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, Ñinh Lan khaéc caây maø chæ mong con nhö Toân giaû Muïc-lieân ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân tieán leân Phaät quaû. Mong con tu haønh ñaéc ñaïo roài ñoä meï, ñoù laø ñieàu meï mong moûi chôù khoâng mong gì khaùc hôn. Ñieàu ñoù raát quan troïng cho tinh thaàn ngöôøi xuaát gia.

            Toâi nghó raèng naêm nay quí Phaät töû hoïc töông ñoái kyõ roài. Ñaõ hoïc ñaïo kyõ maø thieáu yù chí thöïc haønh thì caùi ñoù chöa ñöa chuùng ta ñeán giaûi thoaùt sanh töû. Vì vaäy naêm nay toâi ñaët naëng laø muoán taát caû quí vò ai ai cuõng ñeàu laäp chí vöõng treân ñöôøng ñaïo. Neáu laø ngöôøi taïi gia khi bieát ñaïo roài chuùng ta cuõng noã löïc duøng moïi phöông tieän ñeå soáng hôïp vôùi ñaïo. Coøn ngöôøi xuaát gia thì laøm sao phaûi öùng duïng caùi hieåu cuûa chuùng ta cho ñuùng vaø töï chuùng ta gôõ heát nhöõng caùi raøng buoäc cuûa chính mình. Gôõ cho heát nhöõng caùi raøng buoäc do baûn ngaõ vaø raøng buoäc do tình löu luyeán cuûa gia ñình ñeå chuùng ta maïnh daïn tieán tu. Laøm sao cho ñôøi tu chuùng ta xöùng ñaùng laø cuûa ngöôøi xuaát  gia, khoâng hoå theïn khi mình nhaém maét, tieác moät ñôøi khoâng ñi tôùi ñaâu. Ngaøy naøo mình coøn tu thì xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia, ñeán khi nhaém maét chæ laø moät nuï cöôøi: Moät nuï cöôøi töø bieät moïi ngöôøi chôù khoâng phaûi laø moät tieáng khoùc nöùc nôû hay laø moät hôi thôû daøi lo sôï. Chuùng ta phaûi cöôøi khi chuùng ta taét thôû. Ñoù laø caùi maø chuùng toâi mong moûi nhaát. Mong moûi cho toâi vaø cho taát caû quí vò, ai roài cuõng ñöôïc nhö vaäy. Coù nhö theá söï tu haønh cuûa ta môùi coù yù nghóa.

            Quí vò ñaõ nhaän thaáy raèng cuoäc ñôøi laø aûo moäng. Ñaõ laø aûo moäng thì coøn gì laø quan troïng nöõa maø cöù ñeå caùi moäng loâi cuoán mình roài phaûi chìm trong meâ muoäi maõi. Chuùng ta phaûi gan daï, phaûi maïnh daïn ñeå vöôït qua caùi moäng. Ñoù môùi laø caùi thieát yeáu. Caùi gaù thaân moäng coù moät söï tích toâi seõ keå cho quí vò nghe ñeå bieát caùi hay cuûa ngöôøi xöa. Nhö tröôøng hôïp moät Thieàn sö khoâng noùi teân, chæ do moät haønh ñoäng maø thaønh danh goïi laø “Ñaû Taùo Ñoïa” töùc laø moät Thieàn sö ñaäp beå oâng taùo rôi xuoáng ñaát. Ngaøi tu ôû vuøng nuùi Xuaân Sôn beân Trung Hoa vôùi moät soá ñoà chuùng. Moät hoâm Ngaøi daãn chuùng ñi daïo trong nuùi. Khi ñeán gaàn thung luõng thaáy coù moät caùi mieáu thôø gì Ngaøi khoâng bieát, nhöng thaáy daân chuùng laøm thòt boø, traâu, heo, gaø daâng cuùng lieân mieân, teá töï lieân mieân. Hoûi thì daân chuùng noùi raèng vò thaàn Taùo ôû mieáu ñoù linh laém cho neân hoï cuùng ñeå caàu xin caùi naøy caùi noï. Nghe noùi nhö vaäy roài, Ngaøi caàm gaäy voâ trong mieáu, Ngaøi thaáy treân choã baøn thôø coù ñeå moät töôïng oâng Taùo. Ngaøi laáy caây gaäy goõ goõ vaøo töôïng ñoù noùi raèng: “Ñaây laø do gaïch ñaát hôïp thaønh, linh töø ñaâu laïi, thaùnh töø choã naøo coù.” Noùi xong, Ngaøi ñaäp xuoáng moät caùi, töôïng oâng Taùo laûo ñaûo beå ra roài rôi xuoáng ñaát. Khoaûng moät vaøi tieáng ñoàng hoà sau, Ngaøi ñi ngoaøi ñöôøng, gaëp moät  vò aùo xanh ñoäi muõ xanh quì tröôùc Ngaøi. Ngaøi hoûi: OÂng laø ai? - Con laø thaàn Taùo trong mieáu ñeán ñeå taï ôn Hoøa thöôïng.

            Ngaøi noùi: “Ta ñaõ laøm gì maø ngöôi taï ôn?”

            - Nhôø ôn Hoøa thöôïng noùi lyù voâ sanh maø con ngoä ñöôïc. Nhôø ñoù con sanh leân coõi trôøi, buoâng ñöôïc caùi thaân bò ñoïa ñaøy trong bao nhieâu ñôøi ôû taïi caùi mieáu naøy.

            Noùi xong oâng ñaûnh leã roài bieán maát.

            OÂng thò giaû thaáy vaäy môùi thöa:

            - “Baïch Hoøa thöôïng, con ñaõ haàu Hoøa thöôïng laâu quaù maø Hoøa thöôïng khoâng noùi lyù voâ sanh cho con nghe. OÂng thaàn Taùo naøy coù phöôùc gì maø Hoøa thöôïng môùi noùi coù moät caâu oâng ngoä?”

            - Ta chæ noùi moät caâu ñoù, roài Ngaøi laäp laïi cho oâng thò giaû nghe vaø hoûi: OÂng hoäi khoâng?

            - Daï con khoâng hieåu.

            Ngaøi noùi: Beå roài! Beå roài! Rôi roài! Rôi roài! OÂng thò giaû lieàn ngoä.

            Nhö vaäy ñeå quí vò hieåu caùi choã chuùng toâi duøng chöõ gaù. Thaân Taùo gaù vaøo ñaát gaïch maø phaûi ôû ñoù bao nhieâu naêm. Coøn chuùng ta gaù vaøo caùi gì? Gaù vaøo ñaát nöôùc gioù löûa naøy. Gaù roài baùm ñoù cho laø mình. Coù ñau khoå chöa? Baùm vaøo mình roài thì giaønh hôn giaønh thua, chaáp phaûi chaáp quaáy. Bao nhieâu toäi nghieäp cuõng do caùi mình gaù ñoù taïo ra heát. Neáu baây giôø mình nhôù thaân naøy laø caùi mình gaù, khoâng coù gì laø quan troïng heát, bieát nhö vaäy laø bieát ñöôïc lyù voâ sanh. Bieát ñöôïc thaân naøy laø giaû taïm nhö toâi ñaõ noùi laø moäng. Maø moäng thì coù gì thaät ñaâu? Trong khi moäng, sanh cuõng moäng, töû cuõng moäng thì coù gì thaät khoâng. Sanh khoâng thaät sanh, töû khoâng thaät töû. Maø sanh khoâng thaät sanh, ñoù laø voâ sanh. Nhaän ñöôïc nhö vaäy thì lyù voâ sanh hieän tieàn. Ngay thaân naøy, nhaän ra ñöôïc leõ thaät thì thaáy ñaïo. Thaáy ñaïo thì thoaùt ly sanh töû. Coøn neáu chuùng ta cöù baùm vaøo thaân naøy cho laø thaät, laø quí caùi khoå vui cuûa noù, chuùng ta cuõng ñeàu quan troïng, caùi hôn thua cuûa noù cuõng ñeàu cho laø quí, töùc nhieân ñôøi mình bò noù chi phoái. Noù chi phoái cuoäc ñôøi hieän taïi, chi phoái caû luùc thoï thaân khaùc, chôù khoâng bao giôø heát ñöôïc. Cho neân ngay thaân naøy maø chuùng ta thöùc tænh, bieát ñöôïc noù laø moäng thì töï nhieân chuùng ta coù theå laàn laàn thoaùt ly ñöôïc noù, khoâng bò noù cuoán loâi nöõa. Vì vaäy oâng thaàn Taùo chæ nhôø nghe caâu: “Ñaây laø ngoùi gaïch hôïp thaønh linh töø ñaâu ñeán, thaùnh töø ñaâu coù?” Nghe caâu ñoù, oâng giöït mình thöùc tænh lieàn buoâng ñöôïc caùi gaïch ngoùi, vaø ñöôïc sanh leân coõi trôøi.

            Coøn chuùng ta, khi bieát roõ ñöôïc thaân naøy laø do ñaát nöôùc gioù löûa hôïp thaønh, khoâng phaûi thaät mình thì sao? Coi nhö nheï nhaøng bieát maáy, nhöng maø khoâng chòu buoâng, cöù baùm vaøo ñoù hôn thua phaûi quaáy ñuû thöù heát. Nhieàu khi ban ñeâm nhöõng toái khoâng möa toâi ngoài ôû ngoaøi, ñuoåi muoãi caén, toâi rôø thaáy xöông, thaáy thòt, thaáy moät hoài toâi töùc cöôøi quaù. Caùi thaân thaät khoâng ra gì. Mình gaù vaøo noù cöïc quaù. Caùi naøy laø caùi mình gaù, gaù töøng khuùc töøng maûnh. Nhö vaäy ñoù maø cöù cho laø mình, roài bao nhieâu caùi dôû theo ñoù phaùt sanh ñuû thöù caùi dôû, ñoà hoâi thuùi, dô daùy, baån thæu, keå ra khoâng theå heát. Vaäy maø cöù haøi loøng, ñoäng ñeán noù coù bao nhieâu thöù phaûn ñoái choáng traû maõnh lieät.

            Nhö vaäy quí vò thaáy chuùng ta chæ caàn thöùc tænh ñöôïc thaân naøy cuûa chuùng ta taïm gaù möôïn laáy ñoù laøm chieác beø qua soâng, chôù ñöøng nghó noù laø thaät, cöù lo boài boå toâ ñieåm ñuû thöù maø chìm ngay döôùi bieån khoâng qua soâng ñöôïc.

            Ñoù laø ñieàu toâi nhaéc cho taát caû quí vò keå caû Taêng Ni vaø cö só. Neáu chuùng ta thöùc tænh ñöôïc ñieàu ñoù thì chuyeän thoaùt ly sanh töû khoâng khoù. Coøn neáu chuùng ta meâ hoaøi thì khoâng bieát chöøng naøo ra khoûi beå sanh töû. Cho neân chuû yeáu cuûa Phaät noùi lyù voâ ngaõ laø nhö vaäy. Thaáy roõ caùi naøy khoâng phaûi thaät ngaõ thì töï nhieân mình thoaùt ly sanh töû. Neáu thaáy thaät ngaõ thì ngaøn ñôøi khoâng bao giôø ra khoûi sanh töû, duø quí vò tu haïnh gì roài cuõng theá.

            Ñoù laø moät leõ thaät. Vaäy thì naêm cuõ saép taøn qua naêm môùi, chuùng toâi mong raèng quí vò taïi gia noã löïc laøm ñuùng vôùi tinh thaàn hoïc hieåu cuûa mình. Coøn xuaát gia raùng laäp chí ñuùng vôùi tinh thaàn ngöôøi xuaát gia, ñeå roài chuùng ta chuaån bò cho naêm môùi, cöông quyeát tieán tôùi muïc ñích mình ñaõ ñònh. Ñöøng ñeå naêm qua roài laïi naêm qua, buoâng xuoâi thì raát ñaùng tieác cho ñôøi tu cuûa mình.

            Mong quí vò chuaån bò cho naêm tôùi ñeïp ñeõ hôn,  maïnh meõ hôn, cöùng coûi hôn vaø ñaït ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình, chôù ñöøng ñeå loâi thoâi nöõa.

            Ñoù laø mong öôùc cuûa toâi.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM