XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

TUØY DUYEÂN BAÁT BIEÁN

TAÁT NIEÂN NAÊM QUÍ HÔÏI 1984

            Saùng mai laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, chuùng ta baét ñaàu vaøo ngaøy muøng moät cuûa naêm Giaùp Tyù, ñeâm nay chuùng ta chôø ñoùn Giao thöøa. Ñaàu tieân toâi ñoïc vaø giaûi thích cho quí vò nghe hai baøi keä cuûa Thieàn sö Thieän Chieâu ôû Phaàn Döông (ñôøi thöù naêm doøng Laâm Teá) vì hai baøi keä naøy coù lieân heä ñeán naêm Giaùp Tyù. Nhöng tröôùc khi ñoïc hai baøi keä, toâi muoán thuaät laïi vaøi ñieåm ñaëc saéc cuûa ngaøi Thieän Chieâu.

            Thuôû aáy Ngaøi laø moät vò ñaëc saéc neân ngöôøi ñôøi goïi Ngaøi laø sö töû Phaàn Döông vaø cuõng vì theá neân haønh ñoäng cuûa Ngaøi coù nhöõng ñieåm maø thieân haï khoâng chaáp nhaän noåi. Döôùi hoäi Ngaøi caû thaûy laø naêm traêm chuùng, ñeán ngaøy gioã meï, Ngaøi sai ñeä töû ñi mua moät ít thòt caù vaø moät chai röôïu veà cuùng gioã. Cuùng xong, Ngaøi môøi chuùng: “Thoâi caùc huynh ñeä cuøng toâi leân aên.” Toaøn chuùng ñeàu ngaån ngô, hoï nghe Ngaøi laø moät vò ñöùc haïnh noåi tieáng, nay Ngaøi laïi môøi aên thòt, uoáng röôïu neân khoâng ai daùm leân, chæ coù moät mình Ngaøi leân ngoài aên uoáng ñöôøng hoaøng. Sau böõa gioã thòt röôïu ñoù, naêm traêm chuùng ñi gaàn heát, chæ coøn laïi coù taùm ngöôøi, trong ñoù coù ngaøi Töø Minh. Khi chuùng ñi heát, Ngaøi baûo: “Ta chæ toán coù moät böõa röôïu thòt maø toáng heát maáy traêm ngöôøi!” Sau naøy noái phaùp ngaøi Töø Minh coù hai vò loãi laïc, laø ngaøi Döông Kyø vaø ngaøi Hoaøng Long Hueä Nam vaø toâng Laâm Teá chia laøm hai nhaùnh Hoaøng Long vaø Döông Kyø töùc laø Laâm Teá chaùnh toâng vaø Laâm Teá gia phoå. Nhö vaäy chuùng ta thaáy Ngaøi laø moät nhaân vaät kyø ñaëc, Ngaøi bieát chuùng nghe danh Ngaøi maø ñeán, chôù khoâng hieåu Ngaøi, neân Ngaøi thí nghieäm moät laàn thöû xem, vöøa thí nghieäm laø chuùng boû ñi heát, chæ coù Töø Minh bieát ôû laïi vaø nhöõng ngöôøi bieát nhö vaäy sau môùi keá thöøa ñöôïc.

            Trieàu Toáng coù moät vò thuoäc haøng Vöông töôùc môøi Ngaøi veà kinh ñoâ truï trì, Ngaøi töø choái khoâng ñi, Söù noùi raèng: “Ngaøi khoâng ñi thì con ôû ñaây luoân vì con veà seõ bò toäi.” Ngaøi baûo: “Chi maø khoå vaäy! Thoâi veà tröôùc ta coù ñöôøng ñi sau.”

            Söù vöøa ñi, Ngaøi hoïp chuùng laïi baûo: “Nay ta phaûi ñi, trong chuùng coù ai theo ta ñöôïc khoâng?” Coù moät vò taêng ñöùng ra thöa: “Con theo Hoøa thöôïng ñöôïc.”

            Ngaøi hoûi: Con ñi moät ngaøy maáy daëm?

            Thöa: Con ñi moät ngaøy naêm möôi daëm.

            Ngaøi noùi: Chöa theo ta ñöôïc.

            Ngöôøi thöù hai ñöùng ra thöa: Con xin theo Hoøa thöôïng.

            Hoûi: Ngöôi ñi ngaøy maáy daëm?

            Thöa: Con ñi ngaøy baûy möôi daëm.

            Ngaøi baûo: Ngöôi cuõng chöa ñuû söùc theo ta.

            Cuoái cuøng thò giaû ñöùng ra thöa: Con xin theo Hoøa thöôïng.

            Hoûi: Ngöôi ñi ngaøy ñöôïc maáy daëm?

            Thò giaû thöa: Hoøa thöôïng ñeán ñaâu con ñeán ñoù.

            Ngaøi ngoài kieát giaø tröôùc chuùng noùi: “Ta ñi ñaây nghe”, roài Ngaøi tòch, thò giaû ñöùng khoanh tay tòch theo.

            Ñaáy laø toâi noùi vaøi chuyeän ñaëc bieät cuûa ngaøi Phaàn Döông. Hoâm nay toâi ñoïc laïi hai baøi keä cuûa Ngaøi laøm trong ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn naêm Giaùp Tyù.

            Baøi thöù nhaát

                        Nhö kim chaâu Giaùp Tyù,

                        Thuïc khaû tri sanh töû,

                        Töù ñaïi moäng trung aâu,

                        Nhaát thaân dieäp thöôïng thuûy,

                        Phuø vaân baát cöûu ñình,

                        Cam giaù khôûi tröôøng myõ,

                        Duy höõu nhaát linh quang,

                        Khoaùng kieáp haø taèng truïy.

            Baøi thöù hai

                        Nhö kim luïc thaäp nhaát,

                        Baïch phaùt töông thoâi xuaát,

                        Huyeãn chaát tæ phuø vaân,

                        Khoâng taâm ñoàng Toå Phaät,

                        Xuaân lai baát tieän hoa,

                        Thu khöù khôûi hieàm vaät,

                        Caùnh döõ tam thaäp nieân,

                        Mieát nhieân nhö ñieän phaát.

            Toâi giaûi thích töøng caâu, töøng ñoaïn cho quí vò thaáy. Nhö kim chaâu Giaùp Tyù laø toâi nay giaùp moät voøng Giaùp Tyù. Giaùp moät voøng Giaùp Tyù laø bao nhieâu naêm? Saùu möôi naêm. Thuïc khaû tri sanh töû: Ai coù theå bieát ñöôïc sanh töû.

            Töù ñaïi moäng trung aâu: Thaân töù ñaïi naøy chaúng khaùc boït nöôùc trong giaác mô. Mô ñaõ laø doái roài, boït nöôùc trong giaác mô coøn doái tôùi böïc naøo! Quí vò nghó nhö chuùng ta ñang thöùc, thaáy boït nöôùc, chaïm tôùi noù vôõ ngay phaûi khoâng? Theá maø Ngaøi noùi thaân töù ñaïi naøy nhö laø boït nöôùc trong giaác mô thì noù nhö theá naøo? Vaäy maø chuùng ta chaáp noù, xem noù nhö laø toái thöôïng!

            Nhaát thaân dieäp thöôïng thuûy: Moät thaân naøy nhö chieác laù troâi treân doøng nöôùc. Quí vò ñi qua nhöõng doøng soâng, hoaëc suoái nöôùc chaûy, coù chieác laù vaøng theo gioù ñöa rôi treân maët nöôùc, chieác laù treân maët nöôùc nhö theá naøo? Noù troâi gòat taáp vaøo nôi naøy, nôi kia roài raõ ngoaøi coàn, ngoaøi baõi, khoâng coù nghóa lyù gì caû. Thaân naøy nhö chieác laù troâi treân maët nöôùc chaúng ra gì.

            Phuø vaân baát cöûu ñình: Thaân naøy chaúng khaùc naøo ñaùm maây noåi, khoâng coù döøng laâu, noù chæ taïm bôï luùc hôïp, luùc tan.

            Cam giaù khôûi tröôøng myõ: Cam giaù nghóa laø mía nhöng cuõng coù nghóa laø ñöôøng. Ñöôøng ñaâu coù ngon hay ngoït maõi, tæ duï nhö quí vò ngaäm moät vieân keïo hay nhai moät mieáng möùt, noù ngoït trong voøng naêm ba phuùt thoâi, noù khoâng coøn maõi.

            Duy höõu nhaát linh quang, khoaùng kieáp haø taèng truïy: Linh laø linh tri, quang laø saùng suoát, khoaùng kieáp laø muoân kieáp. Chæ coù moät linh tri saùng suoát nhieàu kieáp ñaâu töøng bò rôi maát.

            Nhìn qua baøi keä, quí vò thaáy gì? Ñaàu tieân Ngaøi taû thaân cuûa Ngaøi hieän ñöôïc giaùp voøng Giaùp Tyù töùc laø ñöôïc saùu möôi hay saùu möôi moát tuoåi, nhö vaäy maø ai bieát ñöôïc roõ raøng leõ sanh töû. Thaân töù ñaïi naøy thaät nhö hoøn boït trong giaác mô, nhö chieác laù troâi giöõa doøng soâng khoâng coù nghóa lyù gì, nhö moät ñaùm maây noåi trong hö khoâng, nhö moät mieáng ñöôøng nhai nuoát roài maát chôù khoâng coù gì beàn laâu. Ñeå thaáy cuoäc sanh töû laø voâ thöôøng, laø taïm bôï nhö maây noåi, nhö boït nöôùc, nhö chieác laù rôi treân doøng soâng khoâng coù gì laâu beàn, khoâng coù gì quí baùu, nhöng chuùng ta laïi thaáy noù quí, thaáy noù beàn neân saân si chaáp ngaõ ñuû thöù ... Vaäy caùi quí baùu laâu beàn laø caùi gì? Ñaây Ngaøi daïy: Chæ coù moät linh tri saùng suoát, töùc laø caùi bieát raát thanh tònh saùng suoát, muoân kieáp chöa bao giôø bò maát, bò tan hoaïi. Nhö vaäy trong hai caùi chuùng ta choïn caùi naøo? Moät caùi nhö hoøn boït trong giaác mô hay nhö chieác laù rôi treân maët nöôùc vaø moät caùi saùng suoát muoân ñôøi, muoân kieáp chöa töøng hoaïi, chöa töøng maát, chuùng ta choïn caùi naøo? Neáu oâm giöõ moät hoøn boït trong giaác mô thì thaät laø khoân hay thaät laø khoâng khoân? Theá chuùng ta caàn thaáy roõ vieäc sanh töû nhö Ngaøi daïy. Vieäc sanh töû taïm bôï nhö hoøn boït trong giaác mô, nhö chieác laù rôi treân maët nöôùc, nhö ñaùm maây treân baàu trôøi, nhö moät mieáng ngon nuoát qua roài maát khoâng coù beàn, khoâng coù laâu; caùi khoâng beàn laâu maø baùm vaøo ñoù ñeå saân si, ñeå taïo nghieäp, thaät khoâng bieát phaûi noùi sao? Trong khi aáy chuùng ta laïi coù moät caùi linh tri haèng saùng suoát muoân ñôøi khoâng bao giôø hao maát, taïi sao khoâng soáng vôùi caùi ñoù maø laïi baùm vaøo caùi kia? Xeùt kyõ neáu khoân chuùng ta seõ choïn caùi naøo? Theá neân giöõ gìn thaân töù ñaïi cho laø quí baùu, Phaät goïi ñoù laø voâ minh. Bieát roõ thaân töù ñaïi nhö boït nöôùc, nhö chieác laù rôi v.v... ñoù laø tænh, laø giaùc vaø soáng ñöôïc vôùi caùi khoâng bao giôø bò suy hao, khoâng bao giôø bò tan raõ, ñoù môùi laø ngöôøi ñöôïc thoaùt khoûi sanh töû. Vaäy muïc ñích chuùng ta tu laø ñeå laøm gì? Coù ngöôøi naøo noùi: Toâi vaøo chuøa tu ñeå coù côm aên, aùo maëc, aám no khoûi cöïc, coù nhö theá khoâng? Chuùng ta tu laø coát ñeå giaùc ngoä, ñeå thoaùt ly sanh töû. Nhöng giaùc ngoä ñieàu gì? Töùc laø phaûi thaáy roõ thaân naøy nhö hoøn boït, nhö chieác laù rôi, nhö aùng maây noåi khoâng beàn, khoâng tröôøng cöûu vaø phaûi thaáy roõ nôi mình coù moät caùi tröôøng cöûu baát sanh baát dieät, soáng vôùi caùi ñoù, ñöøng chaáp laáy caùi kia. Traùi laïi neáu queân caùi ñoù maø chaáp laáy thaân boït nöôùc naøy ñoù thaät laø chöa thoaùt khoûi voâ minh! Toùm laïi baøi keä naøy chuùng ta thaáy roõ Ngaøi daïy chuùng ta phaûi tænh giaùc bieát caùi naøo taïm bôï, caùi naøo laâu daøi ñeå choïn laáy maø soáng. Bieát choïn nhö theá, soáng nhö theá laø chuùng ta tu. Vieäc tu khoâng coù gì laï, noù raát ñôn giaûn. Xöa nay chuùng ta cöù nghó tu laø tuïng kinh nhieàu, baùi saùm laém, nieäm Phaät phaûi ñuû maáy traêm chuoãi v.v... nhöng söï thaät tu laø coù trí tueä thaáy roõ caùi giaû ñöøng laàm, bieát caùi thaät ñeå soáng, ñoù laø tu. Caùi thaät khoâng hoaïi, khoâng hoaïi töùc laø khoâng sanh töû; traùi laïi caùi giaû thì naùt, giôø naøy naùt roài tuï laïi giôø sau, giôø kia naùt tuï laïi giôø khaùc, cöù nhö theá maø tuï taùn ... baùm vaøo caùi tuï taùn ñoù thì luaân hoài muoân kieáp khoâng cuøng. Theá neân baøi keä naøy laø moät lôøi nhaéc nhôû quí giaù cuûa Ngaøi vaøo ñaàu naêm.

            Ñeán baøi thöù hai, “Nhö kim luïc thaäp nhaát” laø nay toâi saùu möôi moát, saùu möôi moát laø tính theo aâm lòch. “Baïch phaùt töông thoâi xuaát” laø toùc baïc ñaåy nhau troài ra. Chuùng ta thaáy Ngaøi duøng chöõ cuõng hay, chöõ thoâi laø ñaåy, xuaát laø troài ra. Ngaøy hoâm qua chuùng ta caïo toùc saïch roài, hoâm nay chuùng ñaåy nhau troài ra nöõa, cuõng baïc traéng!

            “Huyeãn chaát tyû phuø vaân, khoâng taâm ñoàng Toå Phaät”, thaân huyeãn chaát naøy gioáng nhö maây noåi, khoâng coù gì thaät caû, neáu ñöôïc khoâng taâm thì ñoàng vôùi Toå Phaät. Ngaøi luoân luoân neâu cho chuùng ta thaáy caùi giaû roài ñöa ñeán caùi thaät. Neáu chuùng ta baùm vaøo thaân huyeãn chaát thì thaân huyeãn chaát nhö maây noåi khoâng coù gì laø laâu beàn. Khoâng taâm töùc laø khoâng taát caû nhöõng taâm thò phi, thieän aùc, hay dôû, toát xaáu v.v..., ñöôïc nhö theá thì ñoàng vôùi Toå Phaät.

            “Xuaân lai baát tieän hoa, thu khöù khôûi hieàm vaät”. Neáu ñöôïc khoâng taâm roài thì muøa xuaân ñeán chuùng ta khoâng cheâ hoa naøy ñeïp, hoa kia xaáu, muøa thu veà cuõng khoâng khôûi nieäm traùch caây naøy laù vaøng, caây kia khoâ heùo...

            “Caùnh döõ tam thaäp nieân, mieát nhieân nhö ñieän phaát”, laïi so saùnh vôùi naêm ba möôi tuoåi, nhôù laïi boãng döng nhö ñieän chôùp. Saùu möôi moát tuoåi nhôù laïi thuôû ba möôi tuoåi nhö laø ñieän chôùp, khoâng coù gì laâu daøi. Quí vò thaáy Ngaøi nhaéc cho chuùng ta thaáy hieän töôïng giaø cuûa Ngaøi, khi Ngaøi saùu möôi moát tuoåi, bao nhieâu toùc baïc ôû trong ñaåy ra töø töø. Toùc baïc ñaõ troài ra töùc nhieân bieát thaân naøy khoâng beàn neân noùi thaân chaát huyeãn nhö maây noåi. Nay phaûi laøm sao? Phaûi khoâng taâm môùi ñoàng vôùi Phaät Toå. Khoâng taâm laø bao nhieâu voïng töôûng ñeàu buoâng saïch, khi aáy chuùng ta ñoàng vôùi Phaät Toå, chôù khoâng coù gì khaùc. Neáu khoâng taâm roài thì khoâng coøn thích vaät naøy, gheùt vaät kia nöõa, neáu coøn öa gheùt thì chöa phaûi laø khoâng taâm. Chôït nhôù laïi thuôû naøo ba möôi tuoåi vaø hieän nay saùu möôi moâát tuoåi, thaät ra nhö moät luoàng ñieän chôùp. Quí vò thöû oân laïi xem, neáu ngöôøi naêm möôi tuoåi thì nhôù laïi thuôû hai möôi laêm tuoåi ñeán nay, laâu hay laø mau? Treân quaõng ñöôøng soáng thì thaáy daøi, nhöng qua roài nhôù laïi thì raát ngaén, theá neân bieát noù khoâng laâu beàn. Toâi taïm dòch hai baøi tuïng:

            Baøi thöù nhaát: Saùng Teát

                        Nay toâi voøng Giaùp Tyù,

                        Ai bieát ñöôïc sanh töû,

                        Boán ñaïi boït trong mô,

                        Moät thaân laù treân nöôùc,

                        Maây noåi chaúng döøng laâu,

                        Caây mía naøo ngoït maõi,

                        Chæ coù moät linh quang,

                        Nhieàu kieáp ñaâu töøng maát.

            Baøi thöù hai:

                        Nay toâi saùu möôi moát,

                        Toùc baïc ñuoåi nhau ñieåm,

                        Chaát huyeãn döôøng maây troâi,

                        Taâm khoâng ñoàng Toå Phaät,

                        Xuaân ñeán chaúng cheâ hoa,

                        Thu veà naøo gheùt vaät,

                        Laïi cuøng naêm ba möôi,

                        Boãng nhieân nhö ñieän chôùp.

            Toùm laïi hai baøi keä cuûa ngaøi Phaàn Döông nhaéc cho chuùng ta yù nghóa cuûa naêm Giaùp Tyù vaø cho chuùng ta thaáy roõ muïc ñích cuûa ngöôøi hoïc ñaïo laø thoaùt khoûi sanh töû luaân hoài. Moãi khi naêm cuõ qua, naêm môùi ñeán thieân haï vui möøng chaøo xuaân, coøn chuùng ta vui möøng chaøo caùi gì? Chaøo caùi saép cheát phaûi khoâng? Moãi moät naêm ñeán laø caùi cheát ñeán gaàn, caùi cheát ñeán gaàn thì vui möøng chaøo ta saép cheát! Vaäy thì vui möøng chaøo saép cheát chuùng ta phaûi laøm gì cho coù yù nghóa thaâm traàm hôn? Neáu chuùng ta bieát roõ thôøi gian troâi mau, naêm cuõ qua naêm môùi ñeán cöù theá maø choàng chaát ñeán moät ngaøy chuùng ta phaûi ra ñi, thaân töù ñaïi phaûi tan naùt thì ñoái vôùi ngöôøi tu chaân chaùnh khoâng phaûi laø möøng xuaân maø phaûi möøng ñieàu gì? Neáu laø ngöôøi thaáy ñaïo thì möøng mình ñöôïc thaáy ñaïo, neáu ngöôøi chöa thaáy ñaïo thì tuûi raèng moät naêm troâi qua suoâng maø caùi cheát gaàn keà. Ngöôøi xöa moät ngaøy qua chöa thaáy ñaïo coøn khoùc thay, huoáng nöõa laø chuùng ta moät naêm qua chöa thaáy ñaïo laïi möøng caùi gì? Theá neân nhìn treân phöông dieän ñaïo lyù, moät naêm qua nhöng coâng phu tu haønh cuûa mình chöa ra gì thì thaät laø moät ñieàu ñaùng hoå theïn buoàn tuûi. Song khoâng leõ vì theá vaøo cuoái naêm chuùng ta laïi khoùc phaûi khoâng? Chuùng ta cuõng göôïng vui, vui vôùi moät nieàm höùa heïn: Thoâi naêm qua ñaõ lôõ, coù hoái cuõng khoâng laøm gì ñöôïc, haõy chuaån bò cho naêm tôùi, phaûi höùa heïn raèng trong naêm tôùi moïi vieäc seõ ñeïp hôn, saùng suûa hôn. Chuùng ta ñaët muïc ñích: Thöù nhaát laø chuùng ta seõ tieán hôn naêm cuõ veà ñaïo ñöùc, thöù hai laø chuùng ta phaûi noã löïc hôn naêm cuõ, thöù ba laø coù theå chuùng ta seõ saùng ñöôïc ñaïo. Ñoù laø nguoàn vui, laø hy voïng cuûa naêm môùi; ñöøng nghó raèng naêm tôùi cuõng nhö naêm nay vì nhö theá thì thaät laø ñaùng buoàn. Neáu cöù nghó naêm tôùi cuõng nhö naêm nay vaø naêm tôùi nöõa cuõng nhö theá thì cuoäc ñôøi laø moät con soá khoâng, thaät laø uoång moät kieáp! Theá neân chuùng toâi thaáy quí vò cuõng nhö chuùng toâi, lyù ñaùng chuùng ta phaûi buoàn vì chuùng ta ñaõ maát moät naêm roài maø coâng phu chöa ñeán ñaâu, song chuùng ta hy voïng ñeå töï an uûi, hy voïng naêm tôùi chuùng ta seõ tieán boä hôn, noã löïc hôn vaø thaønh coâng hôn treân ñöôøng tu. Ñoù laø yù nghóa thaâm traàm cuûa cuoäc tieãn naêm cuõ vaø chaøo ñoùn naêm môùi. Neáu khoâng nhö theá thì tieãn naêm cuõ trôû thaønh voâ nghóa, chaøo ñoùn naêm môùi cuõng khoâng lôïi ích gì. Ñaáy laø toâi nhaéc ñeå quí vò cuøng chuùng toâi ñoàng tu ñoàng tieán.

*

            Ñeán phaàn thöù hai laø phaàn toâi ñaõ töøng noùi chuyeän vôùi moät soá ít Taêng Ni vaø cö só trong nhöõng ngaøy tröôùc, hoâm nay toâi noùi roäng cho taát caû nghe ñeå chuùng ta coù moät loái ñi, hay moät con ñöôøng tu haønh, khieán naêm tôùi chuùng ta ñöôïc nhieàu an vui. Ñeà muïc chuùng toâi seõ noùi vôùi quí vò laø y cöù vaøo hai caâu thô cuûa ngaøi Laâm Teá:

                        “Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp,

                        Nhaäm vaän tröôùc y xieâm.”

            Khi Ngaøi thaáy ñaïo roài, treân ñöôøng tu Ngaøi khoâng tu laêng xaêng nhö chuùng ta, Ngaøi chæ noùi raèng: “Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp”, töùc laø tuøy duyeân ñeå nhöõng nghieäp cuõ heát; “Nhaäm vaän tröôùc y xieâm”, toâi taïm dòch laø hoàn nhieân maëc aùo xieâm, nghóa laø trong khi aên côm, maëc aùo taâm vaãn roãng rang hoàn nhieân, khoâng coù moät nieäm löï laêng xaêng. Nhö vaäy suoát ñôøi Ngaøi chæ tu chöøng aáy. Toâi nhaéc theâm: Moät hoâm Vöông Thöôøng Thò töùc nhö quaän tröôûng ôû ñòa phöông Ngaøi, cuõng laø moät Phaät töû thaám nhuaàn giaùo lyù cuûa Ngaøi, ñeán thaêm Thieàn vieän. Thaáy Taêng chuùng ñoâng quaù, Vöông Thöôøng Thò môùi hoûi: “Baïch Hoøa thöôïng, Taêng chuùng ñoâng nhö vaäy coù toïa thieàn khoâng?”

            Ngaøi ñaùp: Khoâng.

            Hoûi: Coù xem kinh khoâng?

            Ñaùp: Khoâng.

            Vöông Thöôøng Thò hoûi: Khoâng xem kinh, khoâng toïa thieàn, vaäy laøm gì?

            Ngaøi ñaùp: Laøm Phaät, laøm Toå!

            Nhö theá quí vò môùi thaáy chuû yeáu cuûa Ngaøi laø “tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp, hoàn nhieân maëc aùo xieâm” töùc laø soáng tuøy duyeân vaø hoàn nhieân. Hai ñieåm ñoù laø then choát. Taïi sao tuøy duyeân? Taïi sao hoàn nhieân? Giaùo lyù ñaïi thöøa luoân nhaéc nhôû chuùng ta “tuøy duyeân maø baát bieán”. Lyù tuøy duyeân baát bieán naèm trong hai caâu cuûa Toå Laâm Teá. “Tuøy duyeân” thì Ngaøi noùi theâm “tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp”. “Baát bieán” thì Ngaøi noùi laø “nhaäm vaän tröôùc y xieâm”. Nay toâi noùi tröôùc veà lyù tuøy duyeân. Ñoù laø moät thuaät soáng vaø cuõng laø leõ thaät cuûa con ngöôøi vaø vuõ truï. Trong cuoäc soáng taát caû chuùng ta nhìn ñôøi, nhìn söï vaät vôùi ñoâi maét tuøy duyeân hay chaáp neâ? Tæ duï coù moät taùch nöôùc laõ ñeå treân baøn, toâi ñaët caâu hoûi taùch nöôùc naøy seõ theá naøo thì quí vò ñaùp laøm sao? Neáu coù ngöôøi noùi taùch nöôùc naøy seõ thaønh hôi hay coù ngöôøi noùi taùch nöôùc naøy seõ thaønh thuoác v.v... thì nhöõng caâu noùi ñoù ñuùng chöa? Vaäy caâu noùi khoân ngoan nhaát phaûi nhö theá naøo? - Taùch nöôùc naøy tuøy duyeân. Tuøy duyeân laø neáu taùch nöôùc naøy ñeå trong thau, noài naáu thì noù boác thaønh hôi, neáu ñeå trong tuû laïnh thì noù thaønh khoái, neáu vaét moät mieáng chanh, ñeå chuùt ñöôøng vaøo thì noù thaønh nöôùc chanh, hoaëc hoøa tan vaøo ñoù moät ít thuoác thì noù thaønh thuoác v.v... Nhö vaäy cuøng moät taùch nöôùc tuøy duyeân söû duïng, khoâng coá ñònh. Neáu chuùng ta noùi tröôùc noù thaønh caùi gì cuõng ñeàu sai caû, phaûi khoâng? “Tuøy duyeân” laø moät leõ thaät, coøn noùi coá ñònh laø caùi gì, ñeàu sai. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta lieân heä ñeán leõ “tuøy duyeân” ñoù phaûi khoâng? Vì tuøy duyeân neân taát caû söï vaät chuyeån bieán theo duyeân, nghóa laø duyeân tuï taùn hoaëc noùng laïnh v.v... söï vaät cuõng chuyeån bieán theo duyeân chôù khoâng döøng truï moät choã naøo. Töø coå chí kim  khoâng moät söï vaät naøo an ôû maõi moät choã maø luoân luoân chuyeån theo duyeân, vì chuyeån theo duyeân neân söï vaät laø moät doøng linh ñoäng chuyeån bieán, theá maø chuùng ta nhìn söï vaät baèng ñoâi maét chaáp neâ thì ñuùng hay sai? Theá neân muoán nhìn ñuùng leõ thaät thì phaûi thaáy taát caû söï vaät laø moät doøng bieán chuyeån tuøy duyeân; trong doøng bieán chuyeån tuøy duyeân ñoù, chuùng ta phaûi soáng caùch naøo cho phuø hôïp, ñoù laø ñieàu caàn phaûi bieát. Ñaõ noùi tuøy duyeân thì söï vaät laø tuøy duyeân, taát caû phaùp laø tuøy duyeân, ñoù laø moät leõ thaät; neáu nhìn vôùi con maét khoa hoïc thì thaáy lyù tuøy duyeân hôïp vôùi khoa hoïc, vì söï vaät laø moät doøng bieán chuyeån ñoåi thay. Tuy nhieân vôùi nhaø Phaät trong tuøy duyeân coù baát bieán, chính baát bieán môùi quan troïng. Toâi duøng ví duï nöôùc ñeå quí vò thaáy ñaâu laø tuøy duyeân, ñaâu laø baát bieán. Nhö töø nöôùc laõ coù theå bieán thaønh hôi, thaønh khoái v.v..., ñoù laø lyù tuøy duyeân. Nhöng duø bieán thaønh hôi, thaønh khoái, thaønh chi ñi nöõa, nöôùc cuõng vaãn laø nöôùc. Nöôùc ñaù cuõng öôùt, hôi nöôùc cuõng öôùt, nöôùc gì cuõng öôùt ... thaønh ra hình daùng ñoåi thay nhöng taùnh öôùt khoâng ñoåi, ñoù laø “baát bieán”. Taùnh öôùt khoâng ñoåi nhöng treân hình töôùng, tuøy theo caùch söû duïng maø hình töôùng nöôùc coù ñoåi thay, ñoù laø tuøy duyeân. Tuøy duyeân maø baát bieán. Taát caû söï vaät ñeàu luoân luoân veà hình töôùng laø tuøy duyeân, veà baûn taùnh laø baát bieán. Hieåu nhö theá chuùng ta môùi thaáy lyù tuøy duyeân cuûa ñaïo Phaät, nghóa laø khoâng phaûi tuøy duyeân roài nhö ngoïn coû, gioù thoåi phía naøo ngaû phía aáy, khoâng coù chuû ñích, hay nhö nhöõng caùnh beøo troâi soâng, gioù thoåi taáp beân naøy, taáp beân kia... Tuøy duyeân cuûa ñaïo Phaät khaùc hôn, vì coù caùi baát bieán ôû trong. Tuøy duyeân gioáng nhö caây tre, gioù thoåi noù ngaû nghieâng, gioù döøng noù ñöùng laïi nhö cuõ, chôù khoâng ngaû nghieâng maõi. Cuõng nhö theá, ngöôøi bieát tu trong lyù tuøy duyeân phaûi öùng duïng caû baát bieán, chôù chæ noùi tuøy duyeân laø thieáu soùt. Phaàn baát bieán toâi seõ giaûi thích sau, nay noùi “tuøy duyeân” ñeå quí vò thaáy trong cuoäc soáng neáu öùng duïng lyù tuøy duyeân thì chuùng ta coù gì ñònh tröôùc! Chuùng ta coù noùi sang naêm toâi seõ theá naøy, toâi seõ theá kia v.v... khoâng? Neáu ñònh tröôùc thì khoâng tuøy duyeân roài, tuøy duyeân thì khoâng ñònh tröôùc. Nhö theá cuoäc soáng cuûa chuùng ta ra sao? Chuùng ta khoâng coá chaáp cuoäc soáng cuûa chuùng ta phaûi theá naøy, phaûi theá kia, tuy nhieân böôùc tieán cuûa chuùng ta phaûi coù moät loái, chôù khoâng phaûi khoâng ngô. Ñöùng veà maët tuøy duyeân chuùng ta nhìn söï vaät, nhìn cuoäc soáng tuøy duyeân linh ñoäng, nay theá naøy, mai theá kia, theo duyeân ñeå thaáy söï vaät khoâng bò chaáp chaët vaøo moät nôi, moät vieäc. Quí vò thaáy chuùng ta coù nhieàu beänh, beänh chaáp theo phong tuïc taäp quaùn, beänh chaáp nhöõng yù kieán rieâng tö, beänh chaáp cuûa mình, cuûa ngöôøi  v.v... ñuû thöù chaáp phaûi khoâng? Vì beänh chaáp maø chuùng ta khoå maõi. Veà taäp quaùn, oâng baø chuùng ta laøm theá naøo, chuùng ta quen soáng nhö theá aáy, nay ai laøm khaùc ñi, chuùng ta khoâng chaáp nhaän, nhöng söï vaät luoân chuyeån bieán, moãi thôøi moãi khaùc, do ñoù chuùng ta khoå. Toâi daãn vaøi vieäc cho quí vò thaáy. Ví duï nhö söï trang söùc, quí vò nhìn xem ngöôøi theá gian giöõ maõi moät kieåu hay luoân luoân ñoåi kieåu? Naêm tröôùc kieåu naøy, naêm sau ñoåi kieåu khaùc, luoân luoân thay ñoåi, ngöôøi thôï phaûi hoïc nhöõng kieåu môùi laï, môùi theo kòp thôøi ñaïi. Chöõ thôøi trang laø chæ cho moãi thôøi coù moãi trang söùc khaùc nhau. Trang söùc thôøi oâng baø chuùng ta khaùc, trang söùc thôøi cha meï chuùng ta khaùc, trang söùc cuûa chuùng ta hieän nay cuõng khaùc, ñeán trang söùc cuûa con chaùu chuùng ta sau naøy laïi seõ khaùc nöõa, phaûi khoâng? Neáu chuùng ta giöõ theo neáp cuõ, oâng baø chuùng ta laøm theá naøo, chuùng ta laøm theá aáy thì cuoäc soáng seõ ra sao? Chuùng ta laøm theá naøo thì baét con chaùu laøm theá aáy, cuoäc soáng cuûa chuùng noù seõ ra sao? Neáu chuùng ta soáng nhö oâng baø cuûa chuùng ta, thì ngöôøi ñoàng thôøi chuùng ta seõ cho chuùng ta laø laïc haäu. Neáu chuùng ta laïi baét con chaùu mình soáng nhö mình thì chuùng noù seõ bò baïn beø cheâ laïc haäu! Nhö vaäy chuùng ta phaûi nhìn theo ñuùng thôøi trang, töùc laø chuùng ta tuøy duyeân. Thôøi chuùng ta nhö theá naøo, chuùng ta phaûi soáng nhö theá aáy, thôøi con chaùu chuùng ta ñoåi khaùc thì noù phaûi soáng khaùc, taïi sao mình baét noù soáng nhö mình? Neáu oâng baø chuùng ta baét chuùng ta soáng nhö oâng baø, chuùng ta chaáp nhaän khoâng? Vaäy taïi sao chuùng ta laïi baét con chaùu mình soáng nhö mình? Nhö vaäy quí vò thaáy lyù tuøy duyeân laø ñeå cho chuùng ta côûi môû nhöõng coá chaáp veà phong tuïc, veà taäp quaùn, veà nhöõng tö kieán v.v... Khoâng coøn nhöõng coá chaáp ñoù nöõa, chuùng ta coøn khoå hay khoâng? Sôû dó chuùng ta buoàn con khoâng gioáng mình, vì mình laøm theá naøy maø noù laøm theá khaùc, ñeán con mình seõ buoàn, vì con noù khoâng gioáng noù. Caùi buoàn cuûa chuùng ta laø taïi chuùng ta coá chaáp, muoán nhöõng gì mình ñang laøm ngöôøi khaùc cuõng laøm theo mình, khi ngöôøi ta khoâng gioáng mình thì buoàn giaän.

            Toùm laïi söï ñau khoå do coá chaáp maø ra. Neáu coá chaáp laø khoâng hieåu lyù tuøy duyeân, neáu bieát tuøy duyeân thì khoâng coá chaáp, khoâng coá chaáp thì coøn gì phaûi khoå? Nhö theá lyù tuøy duyeân giuùp chuùng ta coù moät cuoäc soáng vui töôi, thích öùng vôùi moïi hoaøn caûnh. Traùi laïi neáu chuùng ta coá chaáp, ñieàu gì cuõng giöõ nguyeân tình traïng cuõ laø chuùng ta ñau khoå maõi khoâng bao giôø döùt. Neáu khoâng heát khoå, chuùng ta tu khoâng tieán gì caû; tu trong phieàn naõo, buoàn giaän laøm sao tieán? Lyù tuøy duyeân laø tinh thaàn Baùt-nhaõ cho chuùng ta thaáy raèng söï vaät luoân luoân laø moät doøng chuyeån bieán, ñöøng baùm chaët vaøo moät caùi gì, baùm chaët laø khoå ñau vì ñoù laø traùi söï thaät. Thí duï nhö chuùng ta ngoài treân chieác xe ñang chaïy, xe chaïy ngang caây soá baûy möôi, chuùng ta noùi ñaây laø caây soá baûy möôi, khi aáy ngöôøi khaùc nhìn theo tay mình thì thaáy xe ñaõ qua khoûi maáy traêm thöôùc roài. Neáu chuùng ta cho mình chæ ñuùng caây soá baûy möôi laø sai, vì xe ñang chaïy neân chuùng ta khoâng theå chæ ñuùng choã. Noù khoâng döøng thì chuùng ta phaûi nhìn theo söï khoâng döøng. Theá neân cuoäc soáng tuøy duyeân laø cuoäc soáng nhìn ñeán tröôùc, chôù khoâng nhìn laïi phía sau. Nhìn ñeán tröôùc ñeå hoaøn caûnh theá naøo chuùng ta tuøy theo ñoù maø soáng, coøn nhìn lui laïi chuùng ta seõ thôû daøi hoái tieác vì thaáy caùi naøy maát, caùi kia maát... Nhö xe ñang chaïy ngang thaønh phoá, ngöôøi ngöôøi xe coä ñoâng ñaûo vui veû, xe chaïy ñeán ngoïn ñoài, ngoïn ñoài cao ñeïp, xe xuoáng doác v.v... luùc naøo chuùng ta cuõng coù nhöõng nieàm vui môùi, ñoù laø nguoàn vui cuûa mình phaûi khoâng? Nhìn lui laïi laø nhöõng vieäc buoàn, ví duï nhö nhìn trôû laïi ngaøy xöa, oâng noäi, baø noäi mình ñaõ maát, roài nhôù buoàn. Ba maù mình cuõng ñaõ maát roài buoàn, anh em mình cuõng raát buoàn... nhìn lui laø buoàn, laø khoå. Nhö vaäy lyù tuøy duyeân ñem laïi moät nguoàn vui vaø moät cuoäc soáng linh ñoäng, vì chuùng ta phaûi chuaån bò cho vieäc saép tôùi luoân luoân, chuùng ta khoâng coù gì phaûi luyeán tieác. Bieát söï vaät laø nhö vaäy, noù ñaâu coù döøng moät choã maø luyeán tieác. Hieåu ñöôïc ñieàu ñoù thì cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø linh ñoäng, laø vui töôi trong baát cöù hoaøn caûnh naøo, veû ñeïp cuûa thaønh phoá khaùc veû ñeïp cuûa ñoàng queâ, xe ra khoûi thaønh phoá ñeán ñoàng queâ, chuùng ta ngaém ñoàng queâ, ñeán ñoài nuùi, luùc naøo chuùng ta cuõng thaáy ñeïp caû. Nhö vaäy cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø linh ñoäng, laø vui töôi chôù khoâng coù saàu naõo, bi quan. Traùi laïi ngöôøi nhìn lui laø ngöôøi bi quan, saàu naõo. ÔÛ moät choã, nhìn moät caûnh maõi cuõng chaùn töùc nhieân buoàn, vì theá phaûi coù söï ñoåi thay. Moãi laàn ñoåi khoâng khí laø moãi laàn vui, duø choã môùi khoâng ñöôïc vui ñi nöõa, phaûi khoâng? Quí vò thaáy ngöôøi ôû thaønh phoá thích ra ñoàng queâ chôi, vaäy laø ôû thaønh phoá chaùn neân thích trôû veà ñoàng queâ; ngöôøi ôû ñoàng queâ laïi thích trôû veà thaønh phoá. Theá neân ñoåi thay laø moät nguoàn vui chôù khoâng phaûi buoàn. Giaû söû khoâng coâng vieäc ñi nöõa, laâu laâu quí vò cuõng xaùch tuùi ñi nôi naøy, nôi kia, toâi cöù raày maõi, toâi noùi ñi maát thì giôø tu hoïc, nhöng quí vò ñaâu coù baèng loøng ôû moät choã.

            Toâi nhaéc laïi, chuùng ta phaûi côûi môû heát nhöõng coá chaáp, nhöõng raøng buoäc vôùi nhöõng gì coå huû, vì nhöõng caùi cuõ laø loãi thôøi. Nhöõng gì môùi ñeàu töôi ñeïp duø chuùng khoâng gioáng nhöõng caùi töôi ñeïp xöa, nhöng môùi cuõng laø töôi hôn cuõ. Hieåu ñöôïc leõ ñoù roài, chuùng ta chuaån bò nhöõng nieàm vui môùi. Chuùng ta cöù nhôù roõ cuoäc soáng laø tuøy duyeân, ñaõ laø tuøy duyeân thì caùi gì ñeán ñeàu laø môùi, laø ñeïp, laø töôi. Ñoù laø chuaån bò nhìn nhöõng caùi môùi vôùi nieàm vui töôi, chôù khoâng coù gì laø buoàn khoå. Ñöøng nhìn laïi quaù khöù, vì chuùng ta luoân luoân ñoåi môùi töø con ngöôøi treû ñeán ngöôøi giaø, luoân luoân môùi, ngaøy hoâm qua ñeán ngaøy hoâm nay cuõng môùi, chuùng ta giöõ caùi cuõ laøm sao ñöôïc. Taát caû ñeàu môùi thì cuoäc soáng phaûi môùi. Vaäy taát caû chuùng ta phaûi hieåu ñöôïc lyù tuøy duyeân ñeå cuoäc soáng cuûa chuùng ta luùc naøo cuõng vui töôi. Theá neân ñaïo lyù ñem laïi nguoàn vui laø ôû ñieåm ñoù.

            Tuy nhieân coù ngöôøi noùi raèng: neáu tuøy duyeân nhö theá maõi thì maát mình laøm sao, neân trong ñoaïn naøy toâi noùi ñeán “baát bieán”. Nhö toâi vöøa noùi: tuy nöôùc ñoåi ra thieân hình vaïn traïng, nhöng taùnh öôùt cuûa nöôùc khoâng maát; cuõng theá chuùng ta tuøy duyeân khi ôû treân nuùi, khi xuoáng ñoàng baèng, khi vaøo thaønh phoá v.v..., caûnh ñoåi thay nhöng vieäc tu haønh thì ôû nuùi cuõng tu, xuoáng ñoàng baèng cuõng tu, vaøo thaønh thò cuõng tu... luùc naøo cuõng vaãn tu. Nhö vaäy tu laø baát bieán, nhöng choã ôû laø tuøy duyeân. Ñoù laø tuøy duyeân nhöng baát bieán. Vaäy duø ôû caûnh naøo cuõng an vui ñeå tu haønh. Bieát lyù tuøy duyeân quí vò môùi an vui, coù an vui thì vieäc tu môùi tieán. Traùi laïi quí vò khoâng bieát lyù tuøy duyeân, khi ôû nôi naøy thì nhôù choã kia, ñeán choã kia laïi mong nôi khaùc, laøm sao an vui? Khoâng an vui thì phieàn naõo, phieàn naõo thì tu sao ñöôïc? Theá neân phaûi hieåu ñöôïc lyù tuøy duyeân, tuøy duyeân nhöng baát bieán, nghóa laø tröôøng hôïp naøo, hoaøn caûnh naøo cuõng laø tröôøng hôïp, hoaøn caûnh ñeå tu, chôù khoâng vì leõ ôû nôi naøy môùi tu ñöôïc, ôû nôi khaùc khoâng tu ñöôïc, ñoù laø sai, laø khoâng hieåu nghóa baát bieán. Tuøy duyeân nhöng baát bieán thì chuùng ta thaáy cuoäc soáng hieän taïi lôïi ích voâ cuøng. Vì tuøy duyeân neân chuùng ta linh ñoäng chuùng ta khoâng cheát khoâ, khoâng caèn coãi. Khoâ khan, caèn coãi laø baùm vaøo moät caùi saép cheát. Neáu quí vò bieát lyù tuøy duyeân thì vui maõi, duø theá naøo cuõng vui cöôøi, coù vui töôi thì tu môùi ñöôïc. Nhö vaäy quí vò thaáy chính lyù tuøy duyeân môùi giöõ ñöôïc söï baát bieán, neáu khoâng bieát tuøy duyeân thì khoâng tieán, khoâng tieán thì tu ñaâu coù ñöôïc. Theá neân ngöôøi hoïc ñaïo bieát tu luùc naøo cuõng thaáy roõ lyù tuøy duyeân, nhöng baát bieán ñeå söû duïng trong cuoäc soáng cuûa mình. Bieát lyù tuøy duyeân laø tinh thaàn Baùt-nhaõ coøn giöõ ñöôïc baát bieán laø ñaïo lyù mình soáng haèng ngaøy. Nhö trong ñoaïn tröôùc toâi noùi: “khoâng taâm ñoàng Toå Phaät” thì hoaøn caûnh naøo mình cuõng vaãn “hoàn nhieân maëc aùo xieâm”, coù gì laø khoå phaûi khoâng? “Hoàn nhieân maëc aùo xieâm” laø chæ cho khoâng taâm; coøn tuøy duyeân laø bieát linh ñoäng, trong hoaøn caûnh naøo cuõng an oån, cuõng ñaët mình trong theá an vui töï taïi. Thí duï neáu böõa côm naøo cuõng maâm cao coã ñaày toaøn laø xaøo chieân, quí vò coù ngaùn khoâng? Thænh thoaûng ñoåi moät böõa rau luoäc, muoái tieâu, muoái ôùt quí vò coù thaáy ngon mieäng khoâng? Nhö vaäy söï ñoåi thay laøm cho mình cho muøi vò môùi, ngon, phaûi khoâng? Vaäy lyù tuøy duyeân coù moät nguoàn vui laøm cho chuùng ta thaáy thích thuù, chôù ôû moät vò trí maõi thì khoâng coù gì vui. Quí vò nhôù thuôû xöa cuoäc soáng cuûa ñöùc Phaät laø moät doøng nöôùc troâi, nay khaát thöïc xoùm naøy, mai dôøi ñeán laøng kia, chôù ñaâu coù ôû moät choã, nhö moät doøng suoái chaûy nhöng ñi nôi naøo Phaät cuõng vaãn laø Phaät, chôù khoâng phaûi ñi nôi naøy Ngaøi laø Phaät, nôi kia Ngaøi khoâng phaûi laø Phaät. Khi ñeán cung vua thoï trai, khi ñi trong xoùm laøng khaát thöïc, khi ñöôïc caùc tröôûng giaû daâng cuùng, khi laïi aên luùa maïch v.v... nhöng Ngaøi vaãn khoâng ñoåi thay, Phaät vaãn laø Phaät. Phaät nhö vaäy thì chuùng ta hieän nay cuõng nhö vaäy, coù gì maø buoàn. Chuùng ta cuõng laø moät doøng soâng troâi chaûy, chuùng ta khoâng baèng ñöôïc Phaät nhöng cuõng phaûi töông tôï moät chuùt. Cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø moät doøng linh ñoäng ñeå mình thaáy loøng vui töôi, coù nhö theá vieäc tu môùi tieán. Caûnh naøo cuõng laø caûnh vui, nghóa laø trong caûnh sung tuùc thì vui vôùi caûnh sung tuùc, trong caûnh chaät vaät thì vui vôùi caûnh chaät vaät, hoâm nay maâm cao coã ñaày thì vui vôùi maâm cao coã ñaày, ngaøy mai muoái tieâu muoái ôùt thì vui vôùi muoái tieâu muoái ôùt, caûnh naøo cuõng vui, khoâng thaáy coù gì laø ñau khoå, nhö theá chuùng ta môùi tieán ñöôïc, tu ñöôïc. Traùi laïi, neáu khoâng bieát tuøy duyeân, ngoài aên muoái tieâu, muoái ôùt laïi nhôù maâm cao coã ñaày neân nuoát khoâng troâi, khi aên maâm cao coã ñaày laïi nhôù nhöõng ngaøy aên muoái tieâu, muoái ôùt roài caûm thaáy buoàn tuûi cho nhöõng ngaøy ñaõ qua neân aên cuõng khoâng ngon. Toâi noùi raèng: Chuùng ta phaûi noùi theo theá gian laø “höôûng cho heát nhöõng ngaøy trôøi”. Nhöõng ngaøy trôøi laø nhöõng ngaøy gì? Laø ngaøy naøo ñeán vôùi chuùng ta, chuùng ta höôûng heát ngaøy aáy khoâng coù phí maát, phuùt giaây naøo cuõng laø phuùt giaây an vui cuûa chuùng ta. Chuyeän sang naêm chöa bieát ra sao maø nay cöù ngoài lo chuyeän sang naêm; chuyeän naêm qua troâi ñaâu maát, nay ngoài nhôù laïi maët uû maøy chaâu. Vieäc ñaõ qua ñeå noù qua, vieäc saép ñeán töï noù ñeán, hieän taïi cöù vui vôùi hieän taïi, nhö theá cuoäc soáng cuûa chuùng ta khoâng phí maát thì giôø voâ ích. Quí vò nhôù nhö vaäy thì cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø moät cuoäc soáng an vui töï taïi; tuy chöa laøm Phaät nhöng cuõng ñöôïc an nhaøn, ñöôïc bôùt khoå roài. Coøn nhöõng ngöôøi cöù mô öôùc vò laïi, hoái tieác quaù khöù thì hoï ñau khoå maõi, khoâng bao giôø an oån ñöôïc. Chuùng ta phaûi hieåu roõ nhö vaäy, taát caû laø tuøy duyeân, duyeân ñeán thì chuùng ta chaáp nhaän ñeå tuøy ñoù maø tieán tu. Theá neân Toå Laâm Teá daïy: “Tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp.” Ñoá quí vò tieâu baèng caùch naøo? Neáu khoâng bieát tuøy duyeân thì oaùn hôøn, buoàn traùch neân taïo theâm nghieäp môùi. Laïi nöõa, ngöôøi khoâng bieát tuøy duyeân gaëp caûnh vui thì cho ta laø ngöôøi hôn thieân haï, sanh kieâu caêng, do ñoù nhöõng caùi thoùi cuõ thuôû xöa soáng daäy, vì theá nghieäp cuõ chöa döùt laïi taïo theâm nghieäp môùi. Traùi laïi bieát tuøy duyeân thì caûnh ñeán an nhieân vôùi caûnh ñeán, caûnh ñi cuõng an nhieân vôùi caûnh ñi, duyeân ñeán vui hay buoàn cuõng vaãn an oån, khoâng thaáy vui maø töï haøo, khoâng thaáy buoàn maø saàu thaûm, khoâng töï haøo töùc khoâng coù baûn ngaõ, khoâng saàu thaûm töùc khoâng oaùn hôøn, töùc nhieân loøng an nhieân, do ñoù bao nhieâu nghieäp cuõ laàn laàn tieâu saïch. Ví nhö ngöôøi beänh hoaëc beänh bao töû, hoaëc beänh tim, beänh phoåi v.v... neáu coù beänh cuõ roài nay giöõ mình khoâng ñeå cho bò caûm, töùc laø thôøi tieát xaáu ñeán, kheùo linh ñoäng khoâng cho xaâm nhaäp vaøo mình thì beänh cuõ laàn laàn heát, phaûi khoâng? Traùi laïi neáu bò caûm, ngöôøi beänh phoåi thì ho, ngöôøi ñau tim thì meät, ngöôøi ñau bao töû thì ñau buïng. Ñoù laø goác taïi thôøi tieát xaáu hieän nay laøm cho beänh cuõ phaùt laïi, neáu cuõng thôøi tieát ñoù maø chuùng ta kheùo vöôït qua ñöôïc thì beänh cuõ cuõng laønh. Vì theá bieát ñöôïc leõ tuøy duyeân thì nghieäp cuõ laàn laàn saïch, coøn khoâng bieát ñöôïc leõ tuøy duyeân thì nghieäp cuõ cuõng khoù tieâu moøn. Chuùng ta tu laø phaûi laøm theá naøo nghieäp môùi khoâng taïo, nghieäp cuõ döùt saïch, môùi thoaùt ly sanh töû ñöôïc. Ñaáy laø nghóa “tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp”.

            “Nhaäm vaän tröôùc y xieâm” laø ôû trong caûnh naøo taâm chuùng ta cuõng roãng rang töï taïi, khoâng phieàn muoän, khoâng coù nhöõng nieäm laêng xaêng suy töôûng, nhö ngaøi Thieän Chieâu noùi: “taâm khoâng ñoàng Toå Phaät”. Taâm roãng rang  töï taïi laø chuùng ta soáng moät caùch hoàn nhieân, soáng hoàn nhieân neân chuùng ta ñoàng Phaät, Toå; ñoàng vôùi Phaät, Toå laø thoaùt ly sanh töû, ñoù laø muïc ñích cuûa ngöôøi tu. Nhö vaäy quí vò môùi thaáy cuoäc soáng chuùng ta hieän nay ñang vaø seõ soáng laø moät cuoäc soáng linh ñoäng; ñöøng coá chaáp, ñöøng baùm chaët vaøo baát cöù moät ñieàu gì thì töï nhieân chuùng ta an laønh, taâm chuùng ta laàn laàn thaûnh thôi, söï tu haønh ñöôïc tieán, do ñoù môùi thoaùt ñöôïc nhöõng phieàn naõo ñang quaáy nhieãu chuùng ta. Chuùng ta tu laø coát thoaùt ly sanh töû, neáu coøn phieàn naõo thì khoâng theå naøo ra khoûi sanh töû. Muoán döùt phieàn naõo thì phaûi coù trí  tueä saùng suoát nhö toâi vöøa noùi, coù nhö theá treân ñöôøng tu chuùng ta môùi vui, vui ñoù laø caùi vui chaân thaät giaûi thoaùt sanh töû.

            Toùm laïi taát caû quí vò, trong khi naêm cuõ saép heát, oân laïi xem coù ñieàu gì dôû thì raùng ñaäp cho naùt, chuaån bò qua naêm môùi chuùng ta seõ soáng “tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp”. Nhôù “tuøy duyeân tieâu cöïu nghieäp”, ñöøng ñeå nghieäp cuõ daáy leân loâi chuùng ta trôû laïi nhöõng ñieàu hö dôû cuûa naêm cuõ nöõa. Quí vò phaûi taäp soáng hoàn nhieân ñeå “taâm khoâng ñoàng Phaät Toå”, nghóa laø laøm theá naøo caøng ngaøy taâm chuùng ta caøng roãng nheï, ñeán khi roãng trôn khoâng coøn chi caû ñeå ñoàng vôùi Phaät Toå, nhö vaäy môùi khoûi uoång moät ñôøi tu. Neáu ñeå chöùa aêm aép, naëng trình tròch trong taâm thì raát nguy, deã bò rôi chìm taän ñaùy bieån. Theá neân chuùng ta phaûi coá goät röûa cho saïch nhöõng coá chaáp, nhöõng phieàn naõo cho taâm hoàn thaûnh thôi nhaøn haï. Muoán ñöôïc nhö theá thì phaûi bieát tuøy duyeân, nhöng tuøy duyeân maø baát bieán, ñöøng noùi ôû caûnh cuõ toâi tu hay quaù, nay ñeán caûnh naøy toâi tu khoâng ñöôïc, thoâi khoâng tu nöõa. Ñoù laø tuøy duyeân roài tan bieán, maát mình. Vì theá neân nhôù tuøy duyeân maø baát bieán môùi thaät laø ngöôøi hieåu ñaïo, coøn tuøy duyeân maø tan bieán thì ñoù laø ngöôøi khoâng tieán tu ñöôïc vaø phaûi bò traàm luaân.

            Toâi nhaéc laïi: Hoâm nay laø buoåi Taát nieân töùc laø töø bieät naêm cuõ, chuùng ta phaûi nhìn nhö theá naøo? Nhìn laïi nhöõng ñieàu dôû, chuùng ta phaûi ñaäp tan heát ñeå chuaån bò cho naêm môùi khoâng coøn dôû nöõa. Sang naêm môùi quí vò taäp soáng tuøy duyeân phaûi khoâng? Tuøy duyeân maø baát bieán, ñoù laø ñieàu toâi mong taát caû quí vò öùng duïng ngay töø naêm môùi naøy.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM