XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

TIN TAÂM

XUAÂN BÍNH DAÀN 1986

            Ñeå nhaéc nhôû quí vò trong naêm môùi veà söï tu haønh, toâi seõ noùi moät caâu chuyeän. Muoán cho quí vò qua naêm Bính Daàn naøy tinh taán tu haønh ñuùng theo tinh thaàn Thieàn toâng, toâi seõ nhaéc vaø noùi roõ veà vieäc TIN TAÂM. Vì phaàn nhieàu ngöôøi tu chuùng ta tin Phaät, tin Phaùp, tin Taêng, nhöng ít ngöôøi tin Taâm cuûa mình, neân hoâm nay toâi noùi thaúng veà phöông phaùp hay ñöôøng loái ñeå laøm sao mình nhaän hieåu, tin ñöôïc taâm cuûa mình ñeå tu haønh. Ñoù laø muïc ñích cuûa caâu chuyeän toâi noùi hoâm nay.

            Taâm laø caùi gì? Töø xöa ñeán nay ai cuõng hay noùi: Toâi khoâng caàn ñi chuøa, toâi chæ tu taâm cuõng ñöôïc roài! Nhöng taâm laø caùi gì ñeå maø tu? Ñoù laø ñieàu maø nhieàu ngöôøi muoán bieát. Hoaëc khi noùi chuyeän vôùi nhau, coù ngöôøi baûo raèng: taâm toâi nghó theá naøy, taâm toâi tính theá kia, nhö vaäy taâm laø caùi nghó tính hay taâm laø caùi gì khaùc nöõa, ñoù laø ñieàu maø chuùng ta phaûi bieát roõ. Ñuùng ra chöõ Taâm cuûa nhaø Phaät laø chæ cho caùi “Bieát”, bieát nghó, bieát tính, bieát toát, bieát xaáu, bieát dôû, bieát hay... toùm laïi taát caû caùi thuoäc treân laõnh vöïc bieát ñeàu goïi laø taâm. Vì theá, neáu chuùng ta khoâng phaân bieät raønh reõ seõ chæ nhaän taâm laø caùi bieát phaân bieät maø queân taâm coøn laø caùi bieát thaàm laëng saùng suoát khoâng phaân bieät; theá neân trong nhaø Phaät môùi chia taâm laøm nhieàu thöù ñeå giaûi thích, nhöng ôû ñaây toång quaùt toâi chia laøm hai loaïi: loaïi thöù nhaát laø taâm voïng, loaïi thöù hai laø taâm chaân.

            Taâm voïng laø gì? Töùc laø nhöõng caùi bieát thuoäc veà suy nghó, thuoäc veà phaân bieät goïi laø taâm voïng. Chuùng ta phaûi bieát roõ nghóa chöõ taâm, taâm laø caùi bieát, nhöng caùi bieát suy tính, caùi bieát phaân bieät, caùi bieát ñoù laø ñoäng, laø sanh dieät neân goïi laø voïng. Voïng laø doái, khoâng coù thaät, coù roài maát hoaëc chôït sanh roài dieät, khoâng beàn, khoâng laâu neân goïi laø voïng. Traùi laïi, caùi bieát thöôøng haèng khoâng ñoåi, maõi maõi baát sanh baát dieät, töùc laø khoâng ñoäng vaø khoâng coù töôùng traïng, caùi bieát ñoù goïi laø taâm chaân hay chaân taâm. Nhö vaäy taâm chaân thaät laø chæ caùi bieát khoâng bao giôø ñoåi thay, khoâng bao giôø sanh dieät. Nhöng taát caû chuùng ta ai cuõng chæ nhaän ñöôïc caùi bieát thuoäc veà suy tính, thuoäc veà phaân bieät, ít ai nhaän ñöôïc caùi bieát thaàm laëng haèng coøn vaø khoâng sanh dieät. Bôûi khoâng hieåu ñöôïc ñieàu ñoù neân chæ nhaän taâm mình laø caùi hö doái cho ñoù laø taâm thaät, coøn taâm chaân thaät laïi queân ñi. Theá neân trong kinh “Töù Thaäp Nhò Chöông” ñöùc Phaät daïy caùc thaày Tyø-kheo raèng: “Tyø-kheo caùc oâng chôù neân tin taâm cuûa caùc oâng, khi naøo chöùng A-la-haùn thì môùi neân tin.”  Nhö vaäy quí vò thaáy ñöùc Phaät noùi: “caùc oâng chôù neân tin taâm cuûa caùc oâng” taâm ñoù laø taâm naøo? Taâm ñoù laø caùi taâm hö doái, taâm hö doái maø tin noù thì khoâng ñöôïc. Taïi sao? Vì noù laø ñoåi thay, laø sanh dieät; tin caùi ñoåi thay sanh dieät thì theá naøo mình cuõng bò bieán ñoåi, bò sanh dieät. Ñôïi “khi chöùng A-la-haùn roài môùi tin taâm caùc oâng”, khi chöùng A-la-haùn thì taâm ñoù laø taâm gì? Sau khi chöùng A-la-haùn thì caùi bieát khoâng coøn sanh dieät nöõa, neân khi aáy môùi ñaùng tin. Nhö vaäy, quí vò môùi thaáy roõ, ñöùc Phaät muoán cho chuùng ta ñöøng laàm laãn hai caùi taâm: taâm phaân bieät hö doái vaø taâm laëng leõ chaân thaät. Neáu chuùng ta cho caùi hö doái laø thaät thì töï chuùng ta bò laàm bò meâ, ñi maõi trong sanh töû neân Ngaøi môùi nhaéc chuùng ta nhö vaäy. Nay quí vò ñaõ bieát raèng mình coù taâm hö doái vaø taâm chaân thaät, nhöng chuû yeáu laø phaûi bieát mình coù caùi taâm chaân thaät phaûi khoâng? Muoán bieát taâm chaân thaät thì laøm sao maø bieát? Nhöõng vò tu khi ngoä ñaïo töï nhieân thaáy, töï nhieân nhaän ra, coøn neáu chöa ngoä ñaïo thì khoù maø nhaän, khoù maø bieát. Nay toâi chæ y theo lôøi daïy cuûa Phaät cuûa Toå ñeå chæ cho quí vò, khaû dó quí vò coù theå nhaän ñöôïc phaàn naøo. Nhö trong kinh Laêng Nghieâm ñöùc Phaät noùi raèng: Coù moät caùi goïi laø “Nhaát tinh minh sanh luïc hoøa hôïp”. Chöõ Tinh laø roøng raëc, Minh laø saùng suoát, Tinh Minh laø roøng raëc saùng suoát hay laø saùng suoát moät caùch thuaàn tuùy. Töø moät caùi saùng suoát thuaàn tuùy ñoù sanh ra saùu caùi hoøa hôïp. Saùu caùi hoøa hôïp laø gì? Laø maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù; saùu caùi ñoù goïi laø saùu hoøa hôïp. Taïi sao goïi laø saùu hoøa hôïp? Vì muoán thaáy thì phaûi coù con maét, coù caûnh beân ngoaøi vaø thöùc theo ñoù phaân bieät, vì vaäy caùi bieát cuûa con maét thuoäc veà hoøa hôïp, ñuû duyeân hoøa hôïp môùi coù, yù suy nghó thì cuõng coù caûnh beân ngoaøi, coù danh, coù töôùng roài môùi nöông ñoù suy nghó, nhö theá cuõng laø duyeân theo caûnh, neân goïi laø luïc hoøa hôïp. Tuy nhieân trong caùi chaïy theo, duyeân theo caûnh ñoù laïi coù caùi ngaàm khoâng theo maø chuùng ta khoâng thaáy, neân chö Phaät, chö Toå luoân luoân baûo chuùng ta phaûi kheùo ñöøng coù laàm chaïy theo caûnh maø phaûi thaáy coù moät caùi thaät ngaàm ôû trong. Vì theá chö Thieàn sö hay noùi, phaûi nhö con ngoãng chuùa khi uoáng söõa, chæ uoáng söõa maø chöøa nöôùc laïi. Quí vò nghó söõa hoøa laãn vôùi nöôùc, chuùng ta chæ uoáng toaøn söõa, boû nöôùc laïi, vieäc ñoù deã hay khoù? Cuõng nhö vaäy nôi saùu caên, trong choã hoøa hôïp, chuùng ta phaûi laøm sao nhaän ra ñöôïc caùi thuaàn tuùy tinh anh maø ñöøng theo caùi hö doái phaân bieät, ñoù laø söï khoân ngoan kheùo leùo cuûa mình. Vì vaäy ngöôøi tu laø phaûi kheùo nhaän nôi mình coù moät tinh minh saùng suoát phaùt ra nôi saùu caên goïi laø saùu hoøa hôïp. Maét nhìn caûnh, tai nghe tieáng nhöng ñöøng leä thuoäc vaøo caùi sanh dieät beân ngoaøi hay caùi sanh dieät cuûa voïng taâm maø nhôù soáng ñöôïc vôùi chaân taâm ñoù laø ñieàu khoân ngoan nhaát, cuõng nhö con ngoãng chuùa uoáng söõa boû nöôùc laïi vaäy.

            Hình aûnh treân trong kinh Laêng Nghieâm, sau naøy caùc Thieàn sö ñeàu dieãn taû laïi baèng moät hình thöùc laï luøng, môùi nghe chuùng ta khoâng hieåu nhöng ñeán khi thaâm nhaäp, hieåu ñöôïc thì thaáy raát hay. Nhö Thieàn sö Vaân Nham khi ñeán Qui Sôn, ngaøi Qui Sôn noùi raèng: “Nghe noùi oâng bieát laøm sö töû muùa phaûi khoâng?” Vaân Nham thöa: Phaûi!

            Hoûi: OÂng muùa ñöôïc maáy xuaát?

            Ñaùp: Toâi muùa ñöôïc saùu xuaát.

            Sau naøy ngaøi Vaân Nham ñöôïc ngaøi Döôïc Sôn (töùc laø thaày) hoûi: OÂng bieát laøm sö töû muùa phaûi khoâng?

            Ñaùp: Daï phaûi!

            - OÂng muùa ñöôïc maáy xuaát?

            - Con muùa ñöôïc saùu xuaát.

            Ngaøi hoûi laïi Döôïc Sôn: Hoøa thöôïng bieát laøm sö töû muùa khoâng?

            Döôïc Sôn ñaùp: Bieát.

            Hoûi: Hoøa thöôïng muùa maáy xuaát?

            Ñaùp: Ta muùa moät xuaát.

            Ngaøi Vaân Nham keát luaän: “Moät töùc laø saùu, saùu töùc laø moät.” Nhö vaäy hai thaày troø ngaøi Vaân Nham noùi chuyeän sö töû chôi cho vui hay laø noùi chuyeän trong kinh Laêng Nghieâm? OÂng thaày muùa moät xuaát töùc laø nhaát tinh minh, ñeä töû muùa saùu xuaát töùc laø luïc hoøa hôïp. Nhöng taïi sao duøng hình aûnh con sö töû trong ñoù? Vì sö töû laø chuùa loaøi thuù, moïi loaøi thuù nghe tieáng cuûa noù ñeàu kinh hoaøng, khoâng coù loaøi thuù naøo daùm choáng laïi; caùi chaân thaät ví duï nhö con sö töû, coøn nhöõng voïng töôûng phaân bieät ví duï nhö caùc loaøi thuù khaùc; bieát laøm sö töû muùa laø chæ cho bieát ñöôïc caùi theå nhaát tinh minh, moät xuaát laø nhaát tinh minh, saùu xuaát laø saùu hoøa hôïp. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy töø Phaät ñeán Toå ñeàu thaáy roõ nôi mình coù moät caùi chaân thaät, töø caùi chaân thaät ñoù theo duyeân phaùt ra saùu cöûa. Theá neân coù ñuû taâm chaân thaät maø chuùng ta khoâng nhaän, khoâng bieát töôûng nhö mình khoâng coù. Ñaáy laø toâi noùi chuyeän trong kinh Laêng Nghieâm vaø thaày troø cuûa ngaøi Vaân Nham.

            Tieáp theo toâi daãn chuyeän moät Toå sö ôû AÁn Ñoä laø ngaøi Ba-la-ñeà. Vua Dò Kieán hoûi Ngaøi veà Phaät taùnh thì Ngaøi ñaùp theá naøy: “Nôi thai goïi laø thaân, ôû ñôøi goïi laø ngöôøi, nôi maét goïi laø thaáy, nôi tai goïi laø nghe, nôi muõi phaân bieät caùc muøi, nôi löôõi ñaøm luaän, nôi tay naém baét, nôi chaân chaïy nhaûy, bieán hieän thì khaép sa giôùi, thu laïi thì chæ trong haït buïi, ngöôøi hieåu cho laø Phaät taùnh, ngöôøi khoâng hieåu goïi laø tinh hoàn.” Quí vò thaáy Ngaøi coù giaáu gieám khoâng? Nhö vaäy thì nôi tai, nôi muõi, nôi löôõi ñeàu coù mang taùnh chaát Phaät ôû trong ñoù, theá neân kinh Phaùp Hoa noùi laø Tri kieán Phaät. Mang taùnh chaát Phaät, nhöng ngöôøi hieåu môùi thaáy ñoù laø Phaät taùnh, coøn ngöôøi khoâng hieåu noùi laø tinh hoàn töùc laø hoàn linh cuûa mình. Taïi sao? Hieåu thì nhö con ngoãng chuùa bieát loïc söõa uoáng chöøa nöôùc laïi, coøn khoâng hieåu thì sao? Nhö söõa hoøa laïi chuùng ta uoáng luoân caû nöôùc ñaày buïng maø khoâng theå loïc söõa noåi, hieåu vaø khoâng hieåu khaùc nhau ôû choã ñoù! Quí vò thaáy chö Toå ñaõ trình baøy thaät roõ raøng cho chuùng ta thaáy, khoâng coù giaáu gieám moät chuùt naøo, nhöng vì chuùng ta meâ muoäi nhieàu ñôøi neân nghe thì döôøng nhö hieåu maø soáng thì soáng khoâng ñöôïc, ñoù laø taïi caùi meâ laàm muoân ñôøi cuûa chuùng ta.

            Toâi daãn theâm moät vò nöõa laø Thieàn sö Ñaïi An, Ngaøi noùi raát roõ, Ngaøi daïy chuùng raèng: “Caû thaûy caùc ngöôi, moãi ngöôøi coù hoøn ngoïc lôùn voâ giaù, töø cöûa con maét phoùng quang soi saùng nuùi soâng caây coû, töø cöûa loã tai phoùng quang nhaän laõnh phaân bieät taát caû aâm thanh laønh döõ, saùu cöûa ngaøy ñeâm thöôøng phoùng quang saùng cuõng goïi laø phoùng quang tam-muoäi, caùc ngöôi khoâng bieát laïi nhaän boùng trong thaân töù ñaïi v.v...” Quí vò thaáy chuùng ta ñeàu coù hoøn ngoïc quí, nhaø Thieàn goïi laø hoøn ngoïc quí, trong kinh Laêng Nghieâm goïi laø moät tinh minh phaûi khoâng? Caùi tinh minh hay laø hoøn ngoïc quí chæ coù moät, nhöng tuøy duyeân phoùng ra saùu cöûa. Khi phoùng ra saùu cöûa thì ôû tai noù nhaän laõnh aâm thanh, ôû muõi noù nhaän laõnh muøi thôm hoâi, nhö vaäy noù haèng phoùng quang ra saùu cöûa maø chuùng ta khoâng bieát, do khoâng bieát neân mình nhaän caùi gì? - Caùi boùng trong thaân töù ñaïi! Caùi boùng töùc laø nhöõng voïng töôûng suy nghó ñoù. Toâi hoûi quí vò chuùng ta suy nghó, chuùng ta suy nghó theá naøo? Suy nghó nhöõng gì mình ñaõ nghe teân, thaáy töôùng phaûi khoâng? Coù thaáy töôùng, nghe teân mình môùi suy nghó ñöôïc. Quí vò thöû suy nghó caùi chöa töøng nghe teân, chöa töøng thaáy töôùng thöû xem ñöôïc khoâng? Coù danh, coù töôùng laø coù boùng gieo raéc vaøo taâm hoàn mình, töø boùng ñoù mình môùi duyeân theo maø khôûi suy nghó, nhö vaäy laø duyeân caùi boùng ñaâu phaûi thaät, coøn caùi haèng nghe haèng thaáy cuûa quí vò coù luùc naøo khoâng coù hay chaêng? Caùi thaáy caùi nghe khoâng bao giôø vaéng maët, nhöng caùi suy nghó thì khi naøo duyeân theo boùng cuûa söï vaät beân ngoaøi môùi coù nghó, vì theá Ngaøi môùi baûo laø chuùng ta khoâng nhaän ñöôïc caùi chaân thaät phoùng ra töø saùu cöûa maø chæ nhaän caùi boùng trong thaân töù ñaïi, caùi boùng trong thaân töù ñaïi töùc laø taâm voïng töôûng. Nhö vaäy taát caû chuùng ta hieän nay goïi laø soáng baèng tinh thaàn hay laø baèng taâm cuûa mình, taâm ñoù laø taâm naøo? Taâm ñoù laø taâm duyeân theo boùng, caùi chaïy theo boùng, duyeân theo boùng thì khoâng phaûi thaät maø chuùng ta caû ngaøy cöù soáng vôùi caùi boùng ñoù, ñaõ soáng vôùi caùi boùng, laø caùi khoâng thaät thì noù seõ daãn chuùng ta ñi trong caùi khoâng thaät, töùc laø ñi trong sanh töû luaân hoài nhö moäng nhö huyeãn. Traùi laïi neáu chuùng ta soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät thì voøng luaân hoài moäng huyeãn khoâng coøn nöõa, ñoù laø goác cuûa söï tu.

            Ñeán Toå Hueä Khaû, quí vò nhôù Toå Hueä Khaû ñaõ nhaän ñöôïc phaùp tu nôi Toå Boà-ñeà-ñaït-ma qua caâu chuyeän an taâm. Caâu chuyeän an taâm quí vò nghe roài. Moät thôøi gian sau, moät hoâm Ngaøi baïch vôùi Toå Boà-ñeà-ñaït-ma raèng: “Töø ñaây veà sau con döùt heát caùc duyeân.” Boà-ñeà-ñaït-ma baûo: “Chôù rôi vaøo ñoaïn dieät.” Ngaøi thöa: “Khoâng rôi.” Toå Boà-ñeà-ñaït-ma hoûi: “Con laøm theá naøo?” Ngaøi thöa: “Con roõ raøng thöôøng bieát, noùi khoâng theå ñeán.” Roõ raøng thöôøng bieát, trong baøi keä ngaøi Chaân Nguyeân duøng chöõ “bieát thieâng” ñoù, bieát thieâng chöõ Haùn goïi laø linh tri, linh tri laø caùi bieát roõ raøng, caùi bieát ñoù “noùi khoâng theå ñeán”. Caùi roõ raøng thöôøng bieát dieãn taû khoâng ñöôïc. Toå baûo raèng: “Ñaây laø choã truyeàn cuûa chö Phaät chôù coù hoaøi nghi.” Quí vò thaáy coøn caùi gì nghi nöõa khoâng? Roõ nhö ban ngaøy! Nhö vaäy chuùng ta thaáy roõ raèng Phaät Toå ñaõ chæ cho chuùng ta caùi chaân thaät, caùi ñoù ai cuõng coù nhöng vì chuùng ta khoâng kheùo nhaän, chæ nhaän caùi boùng duyeân nôi saùu traàn, do ñoù maø queân maát caùi chaân thaät. Toå Hueä Khaû khi noùi döùt heát caùc duyeân töùc laø caùi taâm duyeân löï theo caûnh, theo boùng daùng cuûa saùu traàn ñaõ saïch, Toå Boà-ñeà-ñaït-ma sôï laïi rôi vaøo khoâng neân Ngaøi baûo “coi chöøng rôi vaøo ñoaïn dieät”. Neáu ñeán ñoù khoâng bieát gì nöõa thì chaéc rôi vaøo ñoaïn dieät, neân Ngaøi thöa: Con khoâng rôi vaøo ñoaïn dieät. Hoûi: taïi sao khoâng rôi vaøo ñoaïn dieät, Ngaøi ñaùp: con roõ raøng thöôøng bieát, roõ raøng thöôøng bieát nhöng choã ñoù noùi khoâng theå ñeán. Ngay ñoù Toå lieàn aán chöùng: Ñaây laø choã truyeàn cuûa chö Phaät khoâng neân hoaøi nghi. Ñoù laø söï aán chöùng cuï theå khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Phaät töû naøo coù taäp ngoài thieàn, khi ngoài coù moät phuùt giaây naøo taâm laëng, nhöõng khi ñoù mình khoâng meâ nguû thì khi aáy mình coù thaáy, coù nghe vaø coù bieát mình ñang laëng khoâng? Maét vaãn thaáy, tai vaãn nghe vaø khoâng coù voïng, nhö vaäy khoâng phaûi roõ raøng thöôøng bieát laø gì?  Ñaâu phaûi ñôïi voïng taâm daáy leân môùi bieát. Roõ raøng chuùng ta coù caùi thöôøng bieát hieån nhieân ôû nôi chuùng ta, khoâng ñôïi coù voïng taâm môùi bieát, nhöng khoå thay chuùng ta cuõng nhö moïi ngöôøi cöù ñôïi voïng taâm daáy leân môùi cho laø taâm mình, môùi cho laø bieát thì ñaõ queân maát caùi roõ raøng thöôøng bieát thaàm laëng ôû trong roài. Vì theá chuùng ta phaûi nhaän ra mình coù caùi roõ raøng thöôøng bieát, ñoù laø chuùng ta tænh, chuùng ta giaùc. Taïi sao noùi tænh, noùi giaùc? Vì chuùng ta coù caùi roõ raøng thöôøng bieát haèng höõu maø chuùng ta ñaõ queân laïi nhaän caùi boùng duyeân theo ngoaïi caûnh laøm taâm mình, nhö vaäy khoâng phaûi meâ laø gì? Nhaän laàm ñoù laø taâm mình nay bieát laø caùi boùng khoâng phaûi thaät vaø mình nhaän chaân ñöôïc caùi thaät thì khoâng phaûi giaùc laø gì? Ñoù laø choã meâ giaùc roõ raøng: Chaïy theo boùng daùng cuûa saùu traàn laø meâ, nhaän bieát laø voïng doái ñeå soáng vôùi caùi roõ raøng thöôøng bieát cuûa mình laø giaùc chôù khoâng coù gì xa laï. Nhaän ñöôïc caùi ñoù, trong nhaø Thieàn goïi laø Kieán taùnh, töùc laø thaáy ñöôïc baûn taùnh baát sanh baát dieät cuûa mình; chöõ thaáy khoâng phaûi laø maét thaáy maø laø nhaän ra roõ raøng, nhö vaäy quí vò tin ñöôïc mình coù caùi ñoù chöa?

            Toâi ñaõ giaûi thích ñeå quí vò bieát mình coù caùi taâm ñoù, nay mình phaûi tin cho saâu, nhaän cho kyõ. Laøm sao tin nhaän chaân taâm cho saâu cho ñuùng? Ñaây toâi daãn lôøi cuûa Toå Baù Tröôïng. Khi ngaøi Thaàn Taùn hoïc nôi Toå Baù Tröôïng xong trôû veà chuøa vôùi thaày Ngaøi, thaày Ngaøi tu theo giaùo, chæ bieát tuïng kinh goõ moõ thoâi, trong khi Ngaøi ñaõ ngoä ñöôïc lyù Thieàn, nhöng khoâng bieát laøm sao nhaéc thaày mau tænh. Moät hoâm oâng thaày taém, vì thaày giaø yeáu neân baûo ñeä töû kyø löng, khi kyø löng Ngaøi voã treân löng thaày noùi: “ñieän Phaät ñeïp maø Phaät khoâng Thaùnh” töùc laø khoâng coù saùng. OÂng thaày nghe ngoù laïi, Ngaøi noùi: “Tuy Phaät khoâng Thaùnh vaãn hay phoùng quang.”

            Laïi moät hoâm, boån sö ngoài trong cöûa soå xem kinh, coù moät con ong chui ñaàu vaøo taám giaáy daùn ôû cöûa soå tìm loái ra. Sö troâng thaáy noùi: Theá giôùi theânh thang nhö theá maø chaúng chòu ra, duøi ñaàu vaøo giaáy cuõ bieát naêm naøo ra ñöôïc? Sö lieàn noùi keä:

                        Khoâng moân baát khaån xuaát,

                        Ñaàu song daõ thaùi si,

                        Baùch nieân taùn coå chæ,

                        Haø nhaät xuaát ñaàu thì?

            Dòch:

                        Cöûa khoâng chaúng chòu ra,

                        Quaù ngu chui cöûa soå,

                        Giaáy cuõ traêm naêm duøi,

                        Ngaøy naøo thoaùt ra ñöôïc?

            OÂng thaày nghe hôi böïc mình nhöng cuõng laáy laøm laï neân hoûi: Ngöôi ñi hoïc ñaïo maáy naêm, nay thaáy ñöôïc caùi gì maø noùi nghe laï vaäy? Ngaøi thöa raèng: Con ñöôïc Toå Baù Tröôïng chæ cho con ñöôøng tu haønh. OÂng thaày bieát ñeä töû coù caùi gì laï môùi baûo: “Ngaøy mai hoäi chuùng laïi, ngöôi leân giaûng cho ta xem!” Hoâm sau ñaùnh troáng, chuùng hoäi laïi, oâng thaày cuõng laøm thính giaû ngoài ôû döôùi, ñeä töû ngoài treân toøa giaûng, caâu giaûng ñaàu tieân cuûa Ngaøi laø daãn lôøi Toå Baù Tröôïng, nguyeân vaên chöõ Haùn laø:

            “Linh quang ñoäc chieáu,                  Sieâu xuaát caên traàn,

            Theå hieän chaân thöôøng,                   Baát caâu vaên töï.

            Taâm taùnh voâ nhieãm,                        Baûn töï vieân thaønh,

            Ñaûn ly voïng duyeân,                         Töùc nhö nhö Phaät.”

            Qua hai caâu ñoù, oâng thaày ngoä, noùi: Ta chöa bao giôø ñöôïc nghe giaùo lyù tuyeät vôøi nhö theá naøy! Toâi giaûi thích laïi ñeå xem quí vò thaáy roõ hay chöa. “Linh quang ñoäc chieáu”, linh laø saùng maø quang cuõng laø saùng nhöng khoâng theå noùi caû hai ñeàu saùng, maø noùi saùng suoát loùng laùnh, ñoäc chieáu laø rieâng soi, ñaây coù khaùc gì khi naõy noùi laø hoøn ngoïc baùu hay kinh Phaät noùi moät tinh minh ñaâu? “Sieâu xuaát caên traàn”, caên laø saùu caên vaø traàn laø saùu traàn, töùc laø caùi ñoù vöôït hôn saùu caên vaø saùu traàn. Taïi sao? Vì saùu caên thuoäc veà thaân, maø thaân laø töôùng sanh dieät; saùu traàn thuoäc veà duyeân hôïp neân cuõng laø töôùng sanh dieät, coøn caùi naøy khoâng phaûi sanh dieät neân noùi sieâu xuaát caû caên vaø traàn. “Theå hieän chaân thöôøng” laø ngay trong ñoù hieän baøy caùi chaân thöôøng. “Baát caâu vaên töï” noù khoâng thuoäc veà chöõ nghóa, noù hieän roõ raøng, nhöng khoâng thuoäc veà chöõ nghóa. “Taâm taùnh voâ nhieãm” laø taùnh cuûa taâm ñoù khoâng coù nhieãm, noùi taùnh cuûa taâm laø ñeå chæ cho taâm chaân thaät, coøn noùi taâm laø chæ taâm phaân bieät hö doái, taâm chaân thaät ñoù khoâng coù nhieãm; quí vò nhôù Luïc Toå khi ngoä, Ngaøi noùi baøi keä: “baûn lai voâ nhaát vaät, haø xöù nhaï traàn ai”, nghóa laø xöa nay khoâng phaûi moät vaät thì choã naøo maø dính buïi baëm, töùc laø khoâng nhieãm, thaät laø roõ raøng. “Baûn töï vieân thaønh” laø voán töï troøn ñuû, noù khoâng nhieãm vaø noù töï troøn ñuû chôù khoâng coù thieáu thoán gì caû, nghóa laø ngay nôi ñoù troøn ñuû khoâng thieáu thoán; nhöng laøm sao soáng ñöôïc vôùi noù ñaây? “Ñaûn ly voïng duyeân, töùc nhö nhö Phaät.” Hai caâu naøy laø chæ thaúng loái trôû veà ñoù. Muoán ñöôïc soáng vôùi noù thì chæ lìa voïng duyeân, lìa taâm hö doái duyeân theo boùng daùng saùu traàn, khi aáy goïi laø nhö nhö Phaät, töùc laø oâng Phaät nhö nhö. Taïi sao noùi Phaät nhö nhö? Phaät laø giaùc, nhö nhö laø laëng leõ, töùc laø caùi bieát laëng leõ, maø bieát laëng leõ ñoù laø chaân taâm. Ngaøi Baù Tröôïng chæ cho chuùng ta thaáy raèng moãi ngöôøi chuùng ta coù moät caùi chaân thaät, caùi chaân thaät ñoù saùng suoát sieâu xuaát caû saùu caên saùu traàn, luoân luoân hieän baøy töôùng chaân thaät, nhöng noù khoâng maéc keït trong vaên töï trong chöõ nghóa, baûn taùnh noù khoâng oâ nhieãm, töï troøn ñuû, muoán soáng vôùi noù chæ caàn lìa caùc voïng duyeân thì töï noù laø Phaät nhö nhö. Nhö vaäy tìm Phaät khoù hay deã? Chòu khoù lìa voïng duyeân phaûi khoâng? Ñoù laø Phaät nhö nhö. Coøn khoâng chòu lìa thì khoâng bieát chöøng naøo môùi coù oâng Phaät nhö nhö. Nhö vaäy quí vò thaáy ñöôøng tu khoâng phaûi xa, cuõng chaúng phaûi khoù, maø xa hay khoù laø taïi mình chöa chòu lìa thoâi, neáu lìa ñöôïc laø nhö nhö Phaät.

            Toâi daãn moät ñoaïn nöõa trong “Tín Taâm Minh” cho quí vò thaáy roõ hôn. Toå Taêng Xaùn daïy:

            “Nhaõn nhöôïc baát thuøy,                   Chö moäng töï tröø,

            Taâm nhöôïc baát dò,                            Vaïn phaùp nhaát nhö...”

            Hình aûnh naøy ñeïp laøm sao! “Nhaõn nhöôïc baát thuøy”, con maét neáu khoâng nguû thì “chö moäng töï tröø”, khoâng coù moäng naøo hieän ra caû, phaûi khoâng? Quí vò thaáy coù ñuùng nhö vaäy khoâng? Chuùng ta môû con maét trao traùo roõ raøng saùng suoát nhö theá naøy thì coù moäng naøo hieän ra khoâng? Nhöng neáu nhaém maét nguû moät chuùt thì sao? Thaáy caûnh naøy caûnh kia... bao nhieâu caûnh laø bao nhieâu moäng, bao nhieâu moäng hieän ra laø do maét mình nguû, neáu maét khoâng nguû thì khoâng coù moäng naøo hieän ra caû, ñoù laø duï. Tieáp theo Ngaøi hôïp phaùp: “Taâm nhöôïc baát dò, vaïn phaùp nhaát nhö.” Taâm chuùng ta neáu khoâng coù khaùc thì muoân phaùp ñeàu nhaát nhö. Taâm khoâng khaùc nghóa laø sao? Töùc laø khoâng coù daáy nieäm thöù hai, thöù ba naøo. Coù moät nieäm töùc laø coù khaùc, noù roõ raøng thöôøng bieát maø khoâng coù nieäm naøo khaùc thì muoân phaùp laø nhaát, laø nhö, chôù khoâng coøn caùi gì nöõa caû. Nhö vaäy quí vò thaáy muoán tìm muoân phaùp nhaát nhö phaûi tìm ôû ñaâu? Coù nhieàu ngöôøi khoâng bieát tu, nghe noùi tu ñeán khi taâm caûnh nhaát nhö hay laø muoân phaùp ñeàu nhö nhö lieàn nghó raèng, muoân phaùp nhö nhö töùc laø mình phaûi quaùn taát caû ñeàu laø khoâng ngô thì noù nhö, phaûi khoâng? Khoâng phaûi! Chæ khi naøo chuùng ta khoâng coù moät nieäm daáy leân thì caùc phaùp laø nhaát nhö. Trôû laïi thí duï treân, quí vò thaáy con maét khoâng nguû laø duï cho khoâng khôûi moät nieäm. Con maét khoâng nguû thì coù thaáy moäng naøo ñaâu neân noùi vaïn phaùp nhaát nhö; con maét luùc nguû thì heát moäng naøy ñeán moäng kia lieân mieân laø duï cho khi daáy nieäm leân thì muoân phaùp thieân sai vaïn bieät. Nhö vaäy chuùng ta thaáy muoán heát moäng thì chæ chòu khoù môû maét, cuõng nhö muoán cho taâm caûnh nhaát nhö thì chæ chòu khoù taâm khoâng khôûi nieäm, khoâng coù nieäm khaùc thì noù laø nhaát nhö. Quí vò thöû khi naøo ngoài nhìn trôøi nhìn maây maø khoâng coù moät nieäm naøo caû thì trôøi maây coù phaân bieät caùi naøy ñeïp, caùi kia xaáu, caùi naøy teân A, caùi kia teân B khoâng? Neáu khoâng khôûi nieäm, khoâng coù phaân bieät töùc laø nhaát nhö chôù gì? Coøn mình khôûi nieäm thì noùi ñaây laø maây vaøng, kia laø maây ñoû v.v... laø nhieàu thöù roài. Theá neân chuû yeáu cuûa ngöôøi tu laø phaûi laøm sao bieát roõ caùi chaân thaät ñoù, ñöøng chaïy theo voïng töôûng, voïng töôûng laëng roài thì muoân phaùp nhaát nhö, chôù khoâng phaûi nhoài muoân phaùp trôû thaønh moät khoái ñeå nhaát nhö. Ñoù laø chuû yeáu cuûa chö Toå daïy. Nhö vaäy ñoaïn naøy noùi: “taâm nhöôïc baát dò, vaïn phaùp nhaát nhö” vôùi ñoaïn treân Toå Baù Tröôïng noùi: “ñaûn ly voïng duyeân, töùc nhö nhö Phaät” coù khaùc khoâng? Nghóa laø ñoaïn treân thì lìa voïng duyeân, coøn ñoaïn naøy thì taâm chaúng khaùc, chaúng khaùc töùc laø khoâng loaïn chôù gì? Nhö vaäy treân noùi “nhö nhö Phaät”, döôùi noùi “vaïn phaùp nhaát nhö” laø loái noùi cho chuùng ta thaáy roõ.

            Cuõng trong Tín Taâm Minh coù ñoaïn:

                        “Vieân ñoàng thaùi hö,                        Voâ khieám voâ dö,

                        Nhaân do thuû xaû,                                Sôû dó baát nhö.”

            Toå laäp laïi chöõ “nhö” moät laàn nöõa. Mình coù caùi theå taùnh ñoù troøn ñoàng thaùi hö, nghóa laø truøm caû hö khoâng; voâ khieám töùc khoâng thieáu, voâ dö töùc khoâng thöøa, khoâng thöøa, khoâng thieáu, hö khoâng ñeán ñaâu thì taâm theå mình ñeán ñoù. Taïi sao vaäy? Vì taâm theå khoâng töôùng, maø hö khoâng cuõng khoâng töôùng, khoâng töôùng neân hö khoâng ñeán ñaâu thì taâm theå ñeán ñoù, vì vaäy noùi troøn ñoàng thaùi hö, khoâng coù thieáu, cuõng khoâng coù thöøa. “Nhaân do thuû xaû”, thuû laø laáy, xaû laø boû, vì chuùng ta coù laáy coù boû do ñoù khoâng ñöôïc nhö. Quí vò thaáy, neáu coù laáy, coù boû, thì taâm ñoù dò chöa? Laáy khaùc boû khaùc, töùc laø taâm ñaõ dò roài, maø taâm ñaõ dò thì khoâng phaûi, töùc nhieân vaïn phaùp ñaâu ñöôïc nhaát nhö. Theá neân Toå baûo neáu coøn thuû xaû thì khoâng coù nhö, neáu mình boû thuû, boû xaû roài thì seõ nhö. Taát caû nieäm cuûa chuùng ta khôûi theo caùi gì? Theo hai beân, nghóa laø hoaëc thuû hoaëc xaû, hoaëc khen hoaëc cheâ v.v..., taát caû caùc chaáp hai ñeàu naèm trong thuû xaû. Vì theá coøn chaáp hai laø taâm khoâng nhö. Toùm laïi nieäm naøo daáy leân cuõng ñeàu trong caùi chaáp hai. Ví duï chuùng ta nghó vaät naøy toát hoaëc xaáu, vieäc kia coù hoaëc khoâng... toát xaáu laø hai, coù khoâng laø hai, phaûi quaáy laø hai v.v... vöøa daáy nieäm laø naèm trong caùi chaáp hai; nhöng neáu laëng nieäm xuoáng thì coù hai khoâng? Bieát maø khoâng coù hai, chính caùi bieát khoâng hai ñoù môùi laø nhö, coøn daáy nieäm theo hai beân laø khoâng nhö, ñoù laø choã thieát yeáu maø quí vò phaûi thaáy cho thaät roõ. Nhö vaäy ñoaïn naøy laø toâi nhaéc ñeå quí vò thaáy ñöôøng loái tu.

            Cuõng trong Tín Taâm Minh, khi keát thuùc Toå noùi: “Tín taâm baát nhò, Baát nhò tín taâm.”

            Ngaøi noùi Tín Taâm laø khoâng hai, roài laäp laïi khoâng hai laø Tín Taâm. Chuùng ta tin taâm laø khoâng hai,  chuùng ta khoâng hai töùc laø tin taâm. Quí vò tin taâm chöa? Neáu coøn thaáy hai laø chöa tin. Chöõ tin naøy khoâng phaûi chæ laø chuùng ta bieát coù caùi ñoù, maø chöõ tin naøy laø tin nhaän, nhaän ñöôïc taâm chaân thaät; nhöng muoán nhaän ñöôïc taâm chaân thaät laø ñöøng thaáy hai, coøn coù hai laø khoâng bao giôø nhaän ñöôïc taâm chaân thaät. Nhö vaäy tin nhaän ñöôïc taâm chaân thaät laø khi naøo khoâng coøn hai, vì theá Ngaøi noùi “tín taâm baát nhò” roài Ngaøi laäp laïi “baát nhò tín taâm”; vì taâm chaân thaät ñoù laø khoâng coù nieäm, daáy nieäm töùc laø hai, muoán nhaän noù thì phaûi ñöøng daáy nieäm. Theá neân quí vò thaáy chö Toå thuôû xöa, khi ngöôøi naøo daáy nieäm hoûi ñieàu gì coù taùnh caùch ñoái ñaõi thì ñeàu bò aên ñoøn phaûi khoâng? Ñoù laø ñeå taäp cho mình thaáy ñoù laø loãi, ñöøng chaïy theo noù nöõa, khoâng theo caùi hai môùi tin ñöôïc taâm, maø taâm ñoù laø gì? Taâm ñoù laø Phaät phaûi khoâng? Neáu chuùng ta tin ñöôïc taâm ñoù töùc chuùng ta tin ñöôïc oâng Phaät cuûa mình. Tin ñöôïc Phaät mình, nhaän ñöôïc Phaät mình thì sôùm muoän gì cuõng thaønh Phaät, neân noùi kieán taùnh thaønh Phaät. Ai tu laïi khoâng muoán thaønh Phaät, phaûi khoâng? Coù ngöôøi naøo noùi toâi tu maø khoâng theøm thaønh Phaät? Tu laø muoán ñöôïc thaønh Phaät, nhöng muoán ñöôïc thaønh Phaät thì phaûi tin nhaän taâm cuûa mình, tin nhaän taâm cuûa mình thì phaûi khoâng hai, khoâng hai ñoù laø tin nhaän. Toùm laïi, quí vò thaáy chuû yeáu cuûa ngöôøi tu muoán ñöôïc thaønh Phaät (töùc laø oâng Phaät saün cuûa mình) thì phaûi ñöøng bò voïng töôûng daãn daét, neáu ñeå voïng töôûng daãn daét thì khoâng bao giôø chuùng ta tin nhaän ñöôïc ñieàu ñoù, nghóa laø coøn voïng töôûng thì duø noùi cao xa gì ñi nöõa, cuõng khoâng ñeán ñöôïc caùi ñoù ñöôïc.

            Ñaáy laø toâi daãn trong Tín Taâm Minh, tieáp theo toâi daãn moät ñoaïn trong Chöùng Ñaïo Ca cho quí vò thaáy caùc ngaøi cuõng ñeàu daïy chuùng ta moät ñieàu ñoù. Chöùng Ñaïo Ca noùi:

                        “Theå nhöôïc hö khoâng voâ nhai ngaïn,

                        Baát ly ñöông xöù thöôøng traïm nhieân,

                        Mích töùc tri quaân baát khaû kieán.”

            “Theå nhöôïc hö khoâng voâ nhai ngaïn” laø taâm theå ñoù gioáng nhö hö khoâng, khoâng coù bôø meù. Ñoaïn treân noùi “vieân ñoàng thaùi hö” laø troøn ñoàng thaùi hö, khoâng thieáu khoâng dö, ñaây Ngaøi noùi theå ñoù nhö hö khoâng, khoâng bôø meù. Laøm sao soáng ñöôïc caùi theå ñoù? Vaø laøm sao bieát ñöôïc caùi theå ñoù? “Baát ly ñöông xöù thöôøng traïm nhieân” nghóa laø khoâng rôøi ngay choã naøy maø noù thöôøng laëng leõ, ngay choã naøy töùc laø hieän giôø quí vò ñang ngoài ñaây, coù caùi laëng leõ ñoù hay khoâng? Coù oâng Phaät hieän khoâng? Ñaâu phaûi chaïy tìm nôi naøo, maø ngay nôi ñaây coù oâng Phaät hieän tieàn roài! Vì theá neân noùi: “mích töùc tri quaân baát khaû kieán”, khôûi nieäm tìm töùc laø maát tieâu khoâng bao giôø thaáy ñöôïc oâng Phaät, laëng leõ ngoài an nhö vaäy thì oâng Phaät hieän tieàn, nhöng vöøa daáy nieäm tìm oâng thì maát ngay. Daáy nieäm leân laø oâng Phaät khoâng coøn, nieäm laëng xuoáng laø oâng Phaät hieän tieàn. Chính choã ñoù quí vò môùi thaáy, taâm theå cuûa chính mình laø truøm khaép, coøn voïng töôûng cuûa mình thì giôùi haïn taïm bôï. Tæ duï chuùng ta nghó veà ngöôøi thì voïng töôûng chæ giôùi haïn trong con ngöôøi, khi chuùng ta nghó tôùi caây thì voïng töôûng chæ duyeân theo boùng cuûa caây, noù coù giôùi haïn, nghó caùi ñoù roài noù maát; nhö vaäy noù coù töôùng giôùi haïn vaø taïm bôï maø cho laø mình, coøn taâm theå truøm caû hö khoâng, chöa bao giôø sanh dieät chuùng ta laïi boû queân, ñoù laø ñieàu thaät ñaùng thöông cho mình. Chuùng ta boû caùi chaân thaät maø chaïy theo caùi hö doái, haøi loøng vôùi caùi hö doái ñeå roài laên loän trong voøng luaân hoài sanh töû, vì theá chö Phaät, chö Toå thöông xoùt môùi ra ñôøi chæ cho chuùng ta caùi ñoù. Phaät Toå thöông chæ cho chuùng ta caùi ñoù, nhöng chuùng ta thì sao? Chuùng ta khoâng chòu laøm ñuùng nhö lôøi Phaät Toå daïy, nhö vaäy Phaät Toå phuï mình hay mình phuï Phaät Toå? Nhieàu khi quí vò cöù nghó Phaät boû mình, nhöng Phaät boû mình hay mình boû Phaät? Nhö theá môùi thaáy roõ raøng chuùng ta laø ngöôøi quí kính Phaät nhöng voâ tình chuùng ta laïi boû rôi Phaät, phuï coâng ôn Phaät. Ñieàu Phaät chæ daïy chuùng ta khoâng maøng, chuùng ta khoâng coá gaéng thöïc hieän, chuùng ta laïi boû qua ñeå roài chuùng ta soáng trong söï cuoàng loaïn cuûa chuùng ta, ñoù laø chuùng ta ñaùng khen hay ñaùng cheâ? Thaät laø nhöõng chuùng sanh meâ muoäi ñaùng thöông, ñaùng traùch phaûi khoâng? Meâ muoäi thaät quaù laém! Theá neân chuùng ta hieåu ñaïo laø ñeå tu, chôù khoâng phaûi hieåu ñeå noùi, chuùng ta laøm sao öùng duïng ñöôïc nhöõng ñieàu Phaät Toå daïy ñeå mình trôû laïi vôùi taâm chaân thaät cuûa mình. Vaäy thì quí vò nhôù raèng thaân naøy laø töù ñaïi hoøa hôïp, taâm voïng töôûng laø duyeân theo boùng daùng saùu traàn, caùi gì hoïp thì caùi ñoù phaûi tan, caùi duyeân theo boùng daùng laø caùi hö doái. Caùi seõ tan, caùi hö doái maø chaáp laø thaät, laø mình; coøn caùi chöa bao giôø maát, chöa bao giôø dieät laïi truøm caû hö khoâng, chuùng ta laïi boû queân. Ñuùng nhö trong kinh PHAÙP HOA noùi laø cuøng töû, leõ ra nhaän mình laø con oâng tröôûng giaû thì kho baùu ñaày nhaø maëc tình höôûng, nhöng khoâng chòu nhaän laïi cam ñi hoát phaân ñeå soáng qua ngaøy. Qua hình aûnh ñoù chuùng ta môùi thaáy söï taøn teä, söï ñieân cuoàng cuûa chuùng ta: Coù moät caùi chaân thaät chuùng ta coù quyeàn höôûng troïn veïn nhöng khoâng chòu höôûng ñeå ñi nhaän moät caùi heát söùc laø taàm thöôøng vaø haøi loøng nhö vaäy. Taát caû ngöôøi chaïy theo caùi taàm thöôøng vaø haøi loøng haõnh dieän, chuùng ta thaáy hoï theá naøo? Thaät laø ñaùng thöông phaûi khoâng? Giaû söû hoï ngoài aên moät maâm côm ñaày ñuû cao löông myõ vò, môùi nhìn thaáy sang, thaáy ngon nhöng aên quaù no nhöõng thöùc aên khoù tieâu deã sanh ñau buïng roài môùi thaáy khoå, moät laùt sau tieâu hoùa ra cuõng hoâi thuùi. Vaäy maø haøi loøng, vaäy maø quí troïng, ñoù thaät laø khôø daïi, coøn caùi chaân thaät thanh tònh saün coù laïi boû queân! Theá neân chuùng ta tu laø coát phaûi trôû veà caùi chaân thaät ñoù, soáng ñöôïc vôùi caùi chaân thaät ñoù môùi thaät laø bieát ñaïo, môùi thaät laø tu. Traùi laïi chaïy theo boùng daùng beân ngoaøi daàu hay bao nhieâu cuõng chæ laø aûo aûnh thoâi, khoâng phaûi caùi chaân thaät. Nhö theá quí vò thaáy chuû yeáu cuûa ngöôøi tu Phaät laø phaûi tin nhaän nôi mình caùi chaân thaät, caùi chaân thaät ñoù goïi laø Chaân taâm hay Phaät taùnh. Ñeå keát luaän toâi khoâng muoán noùi daøi doøng maø keát luaän baèng moät baøi keä cuûa cö só Baøng Long Uaån ñeå nhaéc cho quí vò nhôù oâng laø cö só maø coøn noùi ñöôïc nhö theá naøy:

                        “Ñaûn töï voâ taâm ö vaïn vaät,

                        Haø phoøng vaïn vaät thöôøng vi nhieãu.

                        Thieát ngöu baát phaï sö töû hoáng,

                        Khaùp tôï moäc nhaân khaùn hoïa ñieåu,

                        Moäc nhaân baûn theå töï voâ tình,

                        Hoïa ñieåu phuøng nhaân dieäc baát kinh.

                        Taâm caûnh nhö nhö chæ giaù thò,

                        Haø löï boà-ñeà ñaïo baát thaønh.”

            Toâi taïm dòch:

                        Chæ töï voâ taâm cuøng vaïn vaät,

                        Ngaïi gì vaïn vaät thöôøng quaáy nhieãu.

                        Traâu saét chaúng sôï sö töû roáng,

                        Gioáng nhö ngöôøi goã xem chim veõ,

                        Ngöôøi goã baûn theå töï voâ tình,

                        Chim veõ gaëp ngöôøi cuõng chaúng kinh.

                        Taâm caûnh nhö nhö chæ theá aáy,

                        Naøo sôï boà-ñeà ñaïo chaúng thaønh.

          Quí vò thaáy oâng môû ñaàu baèng caâu: “Chæ töï voâ taâm cuøng vaïn vaät.” Voâ taâm ñoù laø voâ caùi voâ taâm naøo? Trong ñoaïn ñaàu toâi daãn lôøi ñöùc Phaät baûo: “caùc thaày Tyø-kheo ñöøng tin taâm caùc oâng”, voâ caùi taâm ñoù, voâ caùi taâm voïng töôûng ñieân ñaûo ñoù. Chæ voâ taâm cuøng vaïn vaät nghóa laø khoâng coù taâm ñieân ñaûo chaïy theo muoân vaät thì ngaïi gì vaïn vaät thöôøng quaáy nhieãu, ngaïi gì maø phaûi than: oâi caùi naøy, caùi kia vaây quanh, toâi tu khoâng ñöôïc! Taïi sao toâi tu khoâng ñöôïc? Taïi caùi naøy, taïi caùi kia v.v... ñuû thöù caùi taïi. Nhö vaäy laø taïi caùi ñoù hay taïi mình coù taâm vôùi noù? Toâi ví duï: Coù moät vaät quí ngöôøi ta ñeå tröôùc maét chuùng ta, noù laø noù, mình laø mình, ñaâu phaûi taïi moùn ñoà quí maø toâi tu khoâng ñöôïc, phaûi khoâng? Taïi thaáy noù neân toâi tham toâi tu khoâng ñöôïc. Daáy nieäm tham neân tu khoâng ñöôïc, chôù vaät quí laø vaät quí, mình laø mình, ñöøng daáy nieäm tham thì coù gì tu khoâng ñöôïc? Ñeán nhöõng tieáng khen, tieáng cheâ, tieáng khen cheâ qua roài maát, chuùng ta ñöøng quan troïng noù, ñöøng dính vôùi noù thì coù gì maø tu khoâng ñöôïc. Nhöng ñöôïc ngöôøi khen thì nhôù hoaøi, bò ngöôøi cheâ thì giaän maõi, nhö vaäy tu khoâng ñöôïc laø taïi chuùng ta giöõ noù, duyeân theo noù neân tu khoâng ñöôïc. Neáu noù nhö gioù thoåi, nhö tieáng phaùo noå, qua roài thoâi thì coù gì maø tu khoâng ñöôïc, phaûi khoâng? Nhö vaäy tu khoâng ñöôïc laø taïi caùi gì? Taïi höõu taâm vôùi vaïn vaät. Höõu taâm, theá gian goïi laø höõu tình ñoù. Thaáy caùi gì cuõng coät, cuõng naém roài ñoå thöøa taïi vaät naøy, vieäc kia laøm laêng xaêng toâi tu khoâng ñöôïc. Thöû hoûi treân theá gian naøy nôi naøo khoâng coù nhöõng ñieàu laêng xaêng phaûi khoâng? Choã naøo cuõng laø laêng xaêng, chæ mình ñöøng chaïy theo noù thì heát laêng xaêng, vì vaäy neân oâng thoát ra hai caâu: Chæ töï voâ taâm cuøng vaïn vaät, ngaïi gì vaïn vaät thöôøng quaáy nhieãu. Vaïn vaät khoâng quaáy nhieãu chuùng ta, neáu chuùng ta khoâng coù taâm vôùi noù, traùi laïi neáu mình coù taâm vôùi noù thì ñoå thöøa taïi noù quaáy nhieãu mình. Ngaøi laïi duøng thí duï con traâu saét khoâng sôï sö töû roáng. Thöôøng sö töû roáng leân thì traâu hay voi gì cuõng chaïy caû, nhöng neáu gaëp traâu saét, sö töû roáng thì roáng noù ñaâu chaïy. Traâu saét thì khoâng sôï. Ñeán thí duï thöù hai laø gioáng nhö ngöôøi goã xem chim veõ. Ngöôøi goã ñöùng nhìn chim veõ thì caû hai nhö theá naøo? Ngaøi noùi: Ngöôøi goã baûn theå töï voâ tình. Ngöôøi goã ñaâu coù tình; chim veõ gaëp ngöôøi cuõng chaúng kinh, chim veõ thaáy ngöôøi goã cuõng khoâng sôï. Ba hình aûnh, hình aûnh thöù nhaát laø con traâu saét, hình aûnh thöù hai laø ngöôøi goã, hình aûnh thöù ba laø con chim veõ, caû ba ñeàu khoâng sôï ai heát. Sôû dó noù khoâng sôï laø taïi sao? Taïi noù voâ tình, noù voâ taâm. Chuùng ta hieän nay cuõng vaäy, neáu mình voâ taâm vôùi vaïn vaät, thì khoâng vaät naøo quaáy nhieãu mình ñöôïc caû. Theá neân ñeå keát thuùc Ngaøi keát thuùc baèng hai caâu: taâm caûnh nhö nhö chæ theá aáy, töùc laø ñoái caûnh maø taâm mình nhö nhö khoâng chaïy theo, thì naøo sôï boà-ñeà ñaïo chaúng thaønh, neáu taâm mình khoâng chaïy theo caûnh thì ñöøng lo khoâng thaønh ñaïo Boà-ñeà, mai chieàu seõ thaønh! Quí vò thaáy sôû dó mình khoâng thaønh ñaïo Boà-ñeà laø vì taâm chaïy theo caûnh. Traùi laïi neáu taâm khoâng chaïy theo caûnh thì taâm caûnh ñeàu nhö nhö, maø taâm caûnh nhö nhö thì ñaïo Boà-ñeà hieän tieàn chôù khoâng tìm ôû ñaâu nöõa.

            Toùm laïi, chö Phaät, chö Toå ñeàu chæ roõ yeáu ñieåm tu haønh cho chuùng ta. Yeáu ñieåm ñoù laø taâm ñöøng chaïy theo caûnh, khi taâm khoâng chaïy theo caûnh thì taâm caûnh nhö nhö, taâm caûnh nhö nhö thì ñaïo Boà-ñeà hieän tieàn khoâng phaûi tìm ôû ñaâu nöõa, nhö vaäy duø khoâng muoán thaønh Phaät thì Phaät cuõng hieän tröôùc maét. Traùi laïi, neáu chuùng ta cöù mong tìm maø taâm cöù ñoäng maõi thì khoâng bao giôø thaáy Phaät, ñoù laø ñieàu roõ raøng. Theá neân, mong raèng taát caû chuùng ta, Taêng Ni, Phaät töû vaø caû toâi nöõa (vì toâi chöa taùch rôøi quí vò ñöôïc) qua naêm môùi naøy ñeàu noã löïc coá gaéng tu haønh, nhöng tu haønh ôû ñaây khoâng coù nghóa laø chuùng ta phaûi laïy moät ngaøy vaïn Phaät hay laø saùm hoái moät ngaøy möôøi thôøi, maø coá gaéng tu haønh ôû ñaây laø ñöøng ñeå taâm chaïy theo caûnh. Ñöøng ñeå taâm chaïy theo caûnh, taâm vaø caûnh ñöôïc nhö nhö thì ñoù laø chuùng ta khoâng coâ phuï coâng ôn Phaät Toå vaø caùc vò Thieän tri thöùc chæ daïy chuùng ta. Nhö vaäy môùi xöùng laø ngöôøi con doøng hoï Thích, môùi khoâng hoå theïn xöng ta laø Thích töû, traùi laïi neáu chuùng ta cöù ñeå taâm rong ruoåi theo voïng caûnh thì duø chuùng ta coù thöông Phaät theá maáy cuõng khoù maø gaëp Phaät ñöôïc. Vaäy mong raèng quí vò vaø chuùng toâi, taát caû chuùng ta noã löïc ñeå moãi ngaøy moãi ngaøy gaàn ñöôïc Phaät vaø moät ngaøy naøo ñoù thì vieân maõn soáng vôùi Phaät chôù khoâng coøn queân, khoâng coøn boû soùt nöõa.

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM