XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

PHAÄT PHAÙP THIEÁT THÖÏC, HIEÄN TAÏI,

KHOÂNG COÙ THÔØI GIAN, ÑEÁN ÑEÅ MAØ THAÁY...

XUAÂN BÍNH DAÀN 1986

            Nhaân ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, chuùng toâi coù ít lôøi vôùi quí Taêng Ni vaø Phaät töû veà ñeà taøi hôi daøi moät chuùt ñeå öùng duïng trong vieäc tu haønh, laø: PHAÄT PHAÙP THIEÁT THÖÏC, HIEÄN TAÏI, KHOÂNG COÙ THÔØI GIAN, ÑEÁN ÑEÅ MAØ THAÁY...

            Phaàn ñoâng chuùng ta coù quan nieäm sai laàm veà ñaïo Phaät, thöôøng nghó raèng ñaïo Phaät noùi nhöõng ñieàu gì huyeàn bí cao sieâu, khoù hieåu, khoù thaáy, nhöng khoâng ngôø ñaïo Phaät laïi raát thöïc teá, laø môøi chuùng ta “ñeán ñeå maø thaáy”. Ñaàu ñeà naøy khoâng phaûi töï yù toâi neâu leân, ñaây laø toâi daãn trong kinh heä Pali, ñaàu ñeà khoâng phaûi môùi ñaët maø coù saün töø thuôû naøo.

           Trong thôøi Phaät taïi theá, coù moät ngöôøi ngoaïi ñaïo teân Sivaka ñeán hoûi Phaät: “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy..., nhö  vaäy laøm sao chöùng minh ñöôïc nghóa ñoù?” Ñöùc Phaät traû lôøi: “Neáu noäi taâm coù tham, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta coù tham’; noäi taâm khoâng coù tham, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta khoâng coù tham’ chaêng?” OÂng Sivaka thöa: “Thöa coù.” Phaät baûo: “Naøy Sivaka, noäi taâm coù tham, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta coù tham’, noäi taâm khoâng coù tham, oâng coù bieát  ‘noäi taâm ta khoâng coù tham’. Nhö vaäy naøy Sivaka  ‘phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy’...” Nghe lôøi Phaät daïy quí vò nghó theá naøo? Neáu noäi taâm tham, ta bieát noäi taâm coù tham, noäi taâm khoâng tham, ta bieát noäi taâm khoâng tham. Nhö vaäy noäi taâm coù tham laø coù khoå, neáu döùt loøng tham cuûa noäi taâm, noäi taâm heát tham thì heát khoå. Theá laø phaùp Phaät daïy chuùng ta tu nhö theá naøo? Khoå laø do noäi taâm coù tham, muoán heát khoå thì phaûi duøng phöông phaùp tieâu dieät loøng tham cuûa noäi taâm. Noäi taâm heát tham thì thaân naøy seõ heát khoå. Nhö vaäy phaùp Phaät daïy raát thieát thöïc. Noù khoâng coù thôøi gian nghóa laø mình coù tham bieát coù tham, khi heát tham bieát heát tham, khoâng phaûi ñôïi tôùi hai giôø hay ba giôø môùi bieát heát tham, coù thì bieát coù, khoâng thì bieát khoâng, bieát roõ raøng khoâng ñôïi thôøi gian. Ngöôøi tu Phaät ñeán ñeå maø thaáy roõ phaùp Phaät daïy, do mình thaáy coù tham, roài cuõng do mình thaáy heát tham. Ñoù laø söï thaät do mình thaáy ñöôïc, chôù ñaâu phaûi do loøng tin. Ñeán ñeå maø thaáy thì ñaâu coù ñaët loøng tin leân treân. Chuùng ta thaáy roõ “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...”

           Bôûi chuùng ta coù tham neân chuùng ta coù khoå, bôûi coù khoå neân baây giôø chuùng ta tu ñeå dieät loøng tham. Khi loøng tham heát roài chuùng ta bieát loøng tham heát thì chuùng ta cuõng heát khoå. Ñoù laø moät leõ thaät cuï theå khoâng coù nghi ngôø gì nöõa. Chính chuùng ta nhaän bieát ngay nôi noäi taâm mình, khoâng coù ngöôøi thöù hai chen vaøo bieát theá mình ñöôïc. Chuùng ta coù neân ñi coi ñoàng, coi boùng, soi caên, soi cô hay khoâng? Coi toâi tu chöøng naøo heát khoå? Vì mình bieát coù tham laø coù khoå, heát tham laø heát khoå, chính mình bieát roõ raøng nhö vaäy, khoâng do ai bieát theá mình ñöôïc, neân noùi: “Phaät phaùp laø thieát thöïc, laø khoâng coù thôøi gian, laø ñeán ñeå maø thaáy.”

            Ñeán phaàn thöù hai Phaät noùi theâm: “Noäi taâm coù saân, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta coù saân’, noäi taâm khoâng saân, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta khoâng saân’. Nhö vaäy naøy Sivaka phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...” Khi naøo quí vò noåi saân, quí vò coù thaáy “ta noåi saân” khoâng? Khi naøo quí vò tu, quí vò heát saân, quí vò coù thaáy “ta heát saân” khoâng? Coù saân laø coù khoå, vì saân thì taïo caûnh khoå. Heát saân thì bôùt khoå, coù phaûi vaäy khoâng? Nhö vaäy “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy” chôù khoâng phaûi laø chuyeän vu vô mô maøng ôû ñaâu.

            Phaät noùi tieáp: “Noäi taâm coù si, oâng coù bieát ‘noäi taâm ta coù si’, noäi taâm khoâng si oâng coù bieát ‘noäi taâm ta khoâng si’ v.v...” Cuoái cuøng Phaät noùi: “Noäi taâm coù tham phaùp, coù saân phaùp, coù si phaùp, oâng coù bieát:  ‘noäi taâm ta coù tham phaùp, coù saân phaùp, coù si phaùp’ v.v... Nhö vaäy naøy Sivaka, ‘phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy’...”

            Qua baøi kinh trích daãn raát ngaén ñoù, chuùng ta thaáy roõ raøng Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy, chôù khoâng phaûi chuyeän mô maøng huyeàn vieãn gì. Ñöùc Phaät chæ thaúng vieäc tu cuûa Taêng Ni vaø toaøn theå Phaät töû laø thieát thöïc, chuùng ta tu ñöôïc bao nhieâu thì thaáy roõ baáy nhieâu. Ngaøy xöa khi gaëp nhöõng vieäc traùi tai gai maét chuùng ta noåi saân leân, naøo laø caõi nhau, ñaùnh nhau v.v... taïo bao nhieâu ñieàu khoå! Nhöng baây giôø khi bieát tu roài caùi saân giaûm, duø gaëp nhöõng vieäc traùi tai gai maét nhöng loøng mình chaúng saân, mình bieát roõ raøng laø mình khoâng saân, khoâng saân thì khoâng khoå, coù phaûi vaäy khoâng? Nhö vaäy Phaät phaùp coát chæ chuùng ta tu ñeå dieät caùi khoå trong hieän taïi, chuùng ta tu ñöôïc böôùc naøo laø bieát keát quaû cuûa böôùc naáy, ñoù laø chuyeän cuï theå roõ raøng, chôù khoâng phaûi mô maøng vieån voâng ôû ñaâu. Vì chuùng ta thieáu nhaän ñònh saùng suoát neân ñaâm ra mô maøng vu vô... Thaät ñaùng thöông cho bao nhieâu ngöôøi hoïc Phaät maø khoâng öùng duïng ñuùng tinh thaàn ñaïo Phaät! Khi gaëp vieäc khoå cöù lo tuïng caàu maõi, thöû hoûi bao giôø heát khoå. Khi gaëp tai naïn cöù lo tuïng caàu an, caàu an nhö vaäy coù baûo ñaûm heát tai naïn hay khoâng? Laøm cöù laøm maø khoâng bieát keát quaû ra sao! Ñöùc Phaät ñaõ daïy roõ raøng neáu mình boû ñöôïc caùi dôû naøo thì coù keát quaû ngay caùi ñoù, khoâng phaûi chuyeän hoang ñöôøng huyeàn bí gì heát. Nhö vaäy chuùng ta thaáy giaù trò Phaät phaùp ñuùng laø moät leõ thaät, khoâng phaûi laø chuyeän xa xoâi huyeàn aûo. Quaû laø “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...” Ñaây laø ñoaïn kinh ñöôïc trích daãn töø Taêng Chi Boä Kinh.

            Ñöùc Phaät coøn daïy chuùng ta veà lyù voâ thöôøng. Con ngöôøi vaø taát caû söï vaät ñeàu voâ thöôøng, ñoù laø moät söï thaät khoâng theå choái caõi ñöôïc. ÔÛ theá gian naøy coù caùi gì toàn taïi maõi maõi, khoâng ñoåi dôøi ñaâu? Caùi gì roài cuõng bò ñoåi thay, cuõng bò luaät voâ thöôøng chi phoái, lyù voâ thöôøng laø moät leõ thaät tröôùc maét, ai ai cuõng thaáy, ai ai cuõng chöùng nghieäm ñöôïc. Nhö vaäy coù phaûi Phaät phaùp thieát thöïc, ñeán ñeå maø thaáy... chaêng?

            Ñöùc Phaät daïy caùc phaùp do nhaân duyeân sanh, quí vò coù nhaän thaáy nhö vaäy khoâng? Tæ duï caùi nhaø töï noù coù, hay do nhieàu nhaân toá hôïp laïi? Caùi baøn töï noù coù, hay do nhieàu nhaân toá khaùc hôïp thaønh? Noùi toùm laïi khoâng coù moät vaät naøo töï noù thaønh hình, maø phaûi nhieàu nhaân toá hôïp laïi môùi thaønh. Nhö vaäy lyù nhaân duyeân sanh laø moät leõ thaät cuï theå. Noùi nhaân duyeân sanh töùc laø noùi nhieàu nhaân toá hôïp laïi. Do nhieàu nhaân toá hôïp laïi, neân môùi phaân tích ñöôïc, maø phaân tích laø tinh thaàn khoa hoïc. Neáu khoâng phaûi nhaân duyeân hôïp laïi thì laøm sao phaân tích, neáu laø nguyeân veïn thì laøm sao phaân tích? Do nhaân duyeân hôïp, cho neân môùi phaân tích ñöôïc ñaây laø nhaân toá A, ñaây laø nhaân toá B, C... Do nhieàu nhaân toá A, B, C... hôïp laïi môùi thaønh moät vaät theå; nhöõng vaät theå coù hình, coù töôùng laø do söï keát hôïp cuûa nhieàu nhaân toá, ñoù laø thaät teá, ñoù laø hôïp vôùi khoa hoïc. Vì sao chuùng ta laïi noùi khoa hoïc laø thaät teá maø cho Phaät hoïc laø huyeàn bí vieån voâng? Phaät hoïc chính coù tinh thaàn khoa hoïc roõ raøng. Thaät ñuùng khi noùi: “Phaät phaùp thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...” Ñaây laø toâi daãn caùc giaùo lyù Phaät daïy trong caùc boä A-haøm, hay caùc boä Nikaøya beân taïng Pali.

            Ñi xa hôn moät chuùt nöõa, ñi vaøo giaùo lyù Ñaïi thöøa, hay laø ñi thaúng vaøo Thieàn toâng, chuùng ta seõ thaáy Phaät phaùp caøng thieát thöïc hôn. Thöôøng ngöôøi ta hay pheâ phaùn “Ñaïi thöøa noùi chuyeän treân trôøi, treân maây”. Nhöng söï thaät giaùo lyù Ñaïi thöøa raát laø thieát thöïc. Trong Thieàn toâng moãi khi caùc vò ñi tham cöùu du hoïc, caùc Thieàn sö thöôøng baûo raèng: “Haõy nhìn laïi goùt chaân cuûa caùc oâng.” Vieäc ôû döôùi goùt chaân laø gaàn hay xa? Chæ ôû gaàn moät beân thoâi maø chuùng ta queân. Cho neân khi hoïc Phaät neáu chuùng ta khoâng coù moät caùi nhìn thaáu ñaùo thì deã bò laïc laàm. Nhöõng ngoân ngöõ, nhöõng danh töø cuûa giaùo lyù Ñaïi thöøa hay Thieàn toâng coù veû huyeàn bí khoù hieåu, khieán cho chuùng ta nhaän laàm. Nhöõng caâu chuyeän trong kinh ñieån Ñaïi thöøa nhö kinh Phaùp Hoa, kinh Laêng Nghieâm, nhöõng chuyeän aáy raát laø thieát thöïc, chæ thaúng ngay nôi con ngöôøi mình caùi thieát thöïc cuï theå maø ngaøn ñôøi mình queân, ñoù laø “Phaät taïi ñaàu taâm”, ñaâu coù xa xoâi gì! Ñaâu phaûi laø chuyeän thaønh Phaät ôû treân trôøi treân maây! Nhöng vì chæ moät caùi khoâng hình, khoâng töôùng neân chuùng ta khoù hieåu khoù nhaän.

            Nhö hieän giôø, haèng ngaøy chuùng ta nghó tôùi aên, nghó tôùi maëc, nghó tôùi ôû, aên maëc ôû ñeå laøm gì? Ñeå nuoâi döôõng thaân naøy cho soáng coøn, coù phaûi vaäy khoâng? Nhöng coù moät caùi thieát thöïc hôn aên, hôn maëc, hôn ôû maø chuùng ta coù nhôù coù lo cho noù bao giôø ñaâu! Ñoù laø caùi gì? Ñoù laø hôi thôû, hieän giôø chuùng ta ñang thôû phaûi khoâng? Thieáu aên maáy ngaøy môùi cheát, coøn thieáu thôû chöøng bao laâu thì cheát? Chæ caàn thôû khì ra maø khoâng hít vaøo laø cheát ngay! Vaäy maø chuùng ta coù lo nghó ñeán noù bao giôø! Coù khi naøo chuùng ta nhôù mình ñang thôû khoâng? Ñaâu coù nhôù, vì noù saün quaù roài neân chuùng ta queân, chæ nghó laøm sao kieám nhöõng thöùc aên cho ngon mieäng, nhöõng vò coù xuùc caûm maïnh ôû löôõi, coøn caùi thaät teá cuï theå saün saøng khoâng coù rôøi moät phuùt giaây naøo, chuùng ta laïi queân. Nhö vaäy hôi thôû ñoái vôùi maïng soáng naøy laø thieát yeáu soá moät, coøn vieäc uoáng aên maëc ôû laø thöù yeáu, vaäy maø chuùng ta nhôù caùi thöù yeáu, coøn caùi chaùnh yeáu mình laïi queân ñi. Coù ngöôøi naøo noùi toâi taäp thôû cho ñeàu, cho daøi, cho nheï, coù khoâng? Khoâng coù ñaâu! Caû ngaøy cöù xoay trôû trong vieäc aên, maëc, vaø ôû maø khoâng bao giôø nghó ñeán hôi thôû.

            Cuõng vaäy, hieän giôø chuùng ta cöù nghó vieäc naøy phaûi, vieäc kia quaáy, caùi naøy toát caùi kia xaáu v.v... nghó hoaøi nhöõng chuyeän beân ngoaøi, coøn caùi chaân thaät ngay nôi mình, khoâng bao giôø chuùng ta nhôù ñeán. Bôûi chuùng ta khoâng nhôù neân chö Toå phaûi nhaéc ñi nhaéc laïi maõi ñeán khoâ moâi ñaéng löôõi...

            Ñeán ñaây chuùng toâi daãn caùc caâu chuyeän trong Thieàn toâng ñeå quí vò thaáy ñieåm ñaëc bieät cuûa caùc Toå khi xöa. Caùc Ngaøi chæ cho chuùng ta thaáy caùi thöïc teá cuï theå tröôùc maét mình. Caùc Thieàn sö thöôøng hay noùi: Caùi ñoù ôû tröôùc maët maø mình khoâng thaáy. Thí duï nhö caùi loã muõi. Loã muõi ôû tröôùc maët maø mình coù thaáy roõ noù khoâng? Coù ñeå yù thaáy noù khoâng? Chuùng ta cöù lo thaáy nhaø, thaáy cöûa, thaáy ngöôøi, thaáy vaät maø ít khi thaáy caùi loã muõi cuûa mình. Loã muõi naèm saùt tröôùc maët maø chuùng ta khoâng thaáy. Cuõng nhö vaäy caùi chaân thaät hieän höõu ngay nôi mình maø mình khoâng nhôù, chæ nhôù chuyeän ñaâu ñaâu.

            Caâu chuyeän sau ñaây laø cuûa Thieàn sö Baù Tröôïng, khi Ngaøi coøn laøm thò giaû cho Maõ Toå. Maõ Toå vaø Ngaøi ñi daïo vöôøn, thaáy moät baày vòt trôøi bay ngang: Maõ Toå hoûi: “Caùi gì ñoù?” Ngaøi thöa: “Daï baày vòt trôøi.” Maõ Toå hoûi: “Bay ñi ñaâu?” Ngaøi ñaùp: “Bay qua maát roài.” Maõ Toå naém loã muõi Ngaøi vaën maïnh moät caùi ñau ñieáng, Ngaøi la thaát thanh, Maõ Toå baûo: “Sao khoâng noùi bay qua maát roài!” Ngay ñoù ngaøi Baù Tröôïng tænh ngoä. Ñaây laø moät caâu chuyeän raát lyù thuù trong nhaø thieàn. Ñeán caâu chuyeän con raén baét con nhaùi, con nhaùi keâu eïo eïo, ngaøi Caûnh Thanh hoûi thò giaû: “Ñoù laø tieáng gì?” Thò giaû thöa: “Ñoù laø tieáng raén baét nhaùi, con nhaùi keâu.” Ngaøi baûo: “Chuùng sanh khoå, laïi coù khoå chuùng sanh.” YÙ Ngaøi muoán noùi gì? Ngaøi muoán noùi chuùng ta chæ nghe nhöõng tieáng beân ngoaøi maø queân caùi hay nghe cuûa mình. Cuõng nhö caâu chuyeän baày vòt trôøi bay qua, chuùng ta chæ thaáy caùi bay qua bay laïi, coøn maát beân ngoaøi maø queân caùi hieän hay thaáy cuûa mình, cho neân Maõ Toå vaën muõi ngaøi Baù Tröôïng moät caùi ñau ñieáng, Ngaøi la thaát thanh, Toå chæ noùi nheï moät caâu: “Sao khoâng noùi bay qua maát ñi.” Ngay ñoù ngaøi Baù Tröôïng thaáy khoâng maát. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy ñaëc taøi cuûa caùc Thieàn sö, caùc ngaøi chæ moät caùi thaät saün coù nôi mình, loã muõi ôû tröôùc maét maø khoâng thaáy, cuõng nhö caùi ñoù hieän höõu ôû tröôùc mình maø mình khoâng bao giôø nhôù, neân Toå naém loã muõi ngaøi Baù Tröôïng vaën moät caùi thì Ngaøi lieàn tænh ngoä, bieát ñöôïc caùi hieän höõu cuûa mình, cuõng nhö loã muõi ôû tröôùc maét vaäy.

            Chuùng toâi daãn theâm moät caâu chuyeän ñeå quí vò bieát roõ yù nghóa caùi loã muõi trong nhaø thieàn. Thieàn sö Tuyeät Chieâu ñi xa veà, ngaøi ñaêng toøa noùi moät baøi keä:

                        “Töông bieät nhaát haø cöûu

                        Töông phuøng chæ cöïu thôøi

                        My mao phaân baùt töï

                        Tyû khoång ñaïi ñaàu thuøy.”

            Dòch:

                        Xa nhau chaúng laâu maáy

                        Gaëp nhau chæ thuôû xöa

                        Loâng maøy hình chöõ baùt

                        Duoãi xuoáng muõi ñaàu to.

            Theo chöõ Haùn ñoâi loâng maøy hôû ôû giöõa, töôïng tröng chöõ baùt (  ) coøn loã muõi ñaàu thon naèm treân, ñaàu lôùn duoãi xuoáng. Nhö vaäy leõ thaät khoâng coù xa, cuõng nhö chaân maøy vaø loã muõi ôû gaàn beân nhau vaäy.

            Xa nhau chaúng laâu maáy: xa nhau laø thaân naøy, laø töôùng maïo naøy. Gaëp nhau chæ thuôû xöa: caùi chaân thaät thì truøm khaép, coù xa gì nhau. Loâng maøy hình chöõ baùt, duoãi xuoáng muõi ñaàu to: gioáng nhö caëp chaân maøy ôû treân caùi loã muõi vaäy. Nhö vaäy chaân maøy gaàn keà beân loã muõi ñaâu coù xa xoâi gì. Loã muõi laø töôïng tröng cho caùi chaân thaät hieän höõu tröôùc maét maø mình khoâng nhaän, gioáng nhö caùi loã muõi tröôùc maét maø mình khoâng thaáy vaäy.

            Chuùng toâi nhaéc laïi moät ñoaïn trong baøi Voâ Töôùng Tuïng cuûa Luïc Toå:

                        “Phaät phaùp taïi theá gian

                        Baát ly theá gian giaùc.

                        Ly theá mích boà-ñeà

                        Khaép tôï taàm thoá giaùc.”

            Phaät phaùp ngay treân theá gian, khoâng theå lìa theá gian maø coù söï giaùc ngoä. Lìa theá gian maø tìm giaùc ngoä chaúng khaùc naøo nhö tìm söøng thoû vaäy. Söøng thoû ñaâu coù thaät maø tìm. Giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät laø giaùc ngoä ngay treân theá gian thaät teá naøy, khoâng phaûi tìm kieám nôi non cao röøng raäm. Ví duï: Ñöùng tröôùc caên nhaø suïp ñoå, mình lieàn giaùc ngoä. Nhôù laïi luùc tröôùc nhaø naøy ñeïp ñeõ xinh xaén bieát bao, maø giôø ñaây hö naùt, chuùng ta lieàn giaùc ngoä ñöôïc lyù voâ thöôøng. Nhö vaäy lyù voâ thöôøng hieän höõu ngay tröôùc maét nôi caên nhaø ñoå naùt, noù hieän höõu ngay nôi caùc phaùp trong theá gian naøy. Taát caû nhöõng ñaïo lyù nhaø Phaät ñeàu laø  nhöõng caùi hieän thöïc ôû theá gian, chôù khoâng phaûi chuyeän xa xoâi, nhöng caùi thaät ñoù ngöôøi meâ thaáy khaùc, ngöôøi ngoä thaáy khaùc, ngöôøi meâ thaáy theo tình caûm rieâng tö, coøn ngöôøi ngoä thaáy ñöôïc lyù thaät cuûa söï vaät. Cho neân taát caû phaùp theá gian, phaùp naøo cuõng laø ñeå giaùc ngoä. Töø caùi nhaø chuùng ta giaùc ngoä ñöôïc lyù voâ thöôøng, töø caùi nhaø chuùng ta giaùc ngoä ñöôïc lyù nhaân duyeân, töø caùi nhaø chuùng ta thaáy roõ caùc phaùp ñeàu laø hö doái. Vì chuùng ta meâ laàm nhieàu ñôøi, cho neân cuøng moät söï vieäc maø chuùng ta thaáy caûm khích nheø nheï, coøn nhöõng vò taâm trí beùn nhaïy laïi caûm ñoäng maïnh, bôûi caûm ñoäng maïnh neân giaùc ngoä ngay. Vì vaäy nhöõng vò tu chöùng quaû Tu-ñaø-hoaøn hay Tö-ñaø-haøm neáu kieáp choùt caùc ngaøi ra ñôøi maø khoâng gaëp Phaät phaùp, thì khi thaáy moät chieác laù ruïng caùc ngaøi cuõng coù theå ngoä ñaïo. Coøn chuùng ta ñaõ thaáy bieát bao nhieâu laù ruïng maø coù giaùc ngoä ñaâu! Vì sao nhö vaäy? Vì taâm caùc ngaøi nheï nhaøng thanh tònh neân gaëp moät caùi ñoäng nhoû cuõng thaønh giaùc ngoä. Coøn chuùng ta hieän giôø taâm trí ñen toái neân coï xaùt maïnh cuõng khoâng saùng noåi, noùi gì laø chaïm nheï! Cho neân trong kinh Laêng Nghieâm, ñöùc Phaät noùi vôùi ngaøi A-nan: “Nhö Lai aùn tuùc haûi aán phaùt quang, nhöõ nhöôïc cöû taâm traàn lao tieân khôûi.” Nhö Lai chæ aán ngoùn chaân xuoáng, caû bieån phaùt ra aùnh saùng, oâng vöøa daáy nieäm, buïi baëm ñaày trôøi! Nhö vaäy môùi thaáy söï khaùc nhau giöõa ñoâi beân, moät beân thanh tònh roài neân haønh ñoäng naøo cuõng saùng suoát, moät beân coøn u meâ neân haønh ñoäng naøo cuõng môø toái. Chuùng ta u meâ laø vì huaân taäp nhieàu ñôøi, thaät ra ôû treân theá gian naøy neáu chuùng ta sôùm tænh giaùc thì bieát bao nhieâu vieäc ñeå chuùng ta giaùc ngoä.

            Ñöùc Phaät ngaøy xöa chæ caàn ñi ra boán cöûa thaønh, thaáy ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi cheát, khi trôû veà Ngaøi lieàn ñi tu, coøn chuùng ta hieän nay thaáy bao nhieâu ngöôøi giaø, ngöôøi beänh, ngöôøi cheát maø chuùng ta coù muoán tu chöa? Ngöôøi taâm hoàn nheï nhaøng trong saùng chæ moät vieäc nhoû cuõng deã caûm kích, coøn chuùng ta thaáy vieäc ñau khoå nhan nhaûn tröôùc maét, roài cuõng queân ñi. Tæ duï nhö khi ñöa ñaùm tang moät thaân nhaân, chuùng ta cuõng khoùc loùc ñau buoàn, nhöng naêm ba hoâm roài queân, vì baän coâng kia vieäc noï. Cho neân nhöõng vieäc ñaùng cho mình giaùc ngoä maø mình khoâng giaùc ñöôïc, coøn caùc ngaøi ngay ñoù lieàn giaùc ngoä. Ñaâu phaûi tìm chuyeän treân trôøi treân maây môùi giaùc ngoä, maø ngay trong hieän taïi neáu chuùng ta kheùo nhaän thì ñöôïc thöùc tænh lieàn. Nhö vaäy giaùc ngoä laø ngay nôi theá gian, chôù khoâng phaûi nôi ñaâu khaùc. Nhöõng chuyeän sanh giaø beänh cheát laø ngay nôi theá gian naøy. Leõ voâ thöôøng vaø töôùng duyeân hôïp laø hieän tieàn ngay nôi theá gian naøy, chuùng ta thaáy roõ maø choùng queân ñi. Vieäc sai laàm ñoù laø chính nôi chuùng ta vaäy.

            Chuùng toâi daãn moät caâu chuyeän veà Thieàn sö Boån Nhö. Ngaøi Boån Nhö ôû Phaàn Chieâu ñeán tham vaán Toân giaû Phaùp Trí. Ngaøi thöôøng nghe trong kinh noùi “kinh naøy laø vua cuûa caùc kinh”, tæ duï kinh Kim Cang, kinh Phaùp Hoa chaúng haïn noùi laø vua caùc kinh. Ngaøi ñem caâu ñoù hoûi Toân giaû. Hoûi: “Theá naøo laø vua caùc kinh?” Toân giaû baûo: “OÂng laøm tri khoá cho ta ba naêm, ta seõ vì oâng maø noùi.” Moät caâu hoûi deã nhö vaäy maø phaûi laøm tri khoá ba naêm. Ngaøi Boån Nhö laõnh chöùc tri khoá. Maõn ba naêm, Ngaøi ñeán thöa: “Baïch Hoøa thöôïng con ñaõ laøm tri khoá maõn ba naêm roài, nay xin Hoøa thöôïng noùi.” Hoøa thöôïng lieàn goïi: “Boån Nhö”, Ngaøi “daï”, ngay ñoù Ngaøi lieàn ngoä, bieát vua cuûa caùc kinh lieàn. Nhö vaäy chuyeän ñoù laø gaàn hay xa? Chæ caàn moät tieáng “daï” laø thaáy ñöôïc. Vieäc heát söùc gaàn maø muoân ñôøi chuùng ta queân. Bôûi muoân ñôøi queân, neân moät laàn nhaéc laïi lieàn thaáy. Môùi nhìn qua chuùng ta thaáy ngöôøi xöa döôøng nhö nham hieåm, moät caâu hoûi maø khoâng chiuï traû lôøi lieàn, baét phaûi laøm tri khoá ñeán ba naêm. Nhöng chính ba naêm ñoù noù suùc tích laøm cho ngaøi Boån Nhö thaáy caâu ñoù quan troïng. Veà sau chæ caàn goïi, roài “daï” lieàn bieát ñöôïc vua caùc kinh. Khi ngoä roài, Ngaøi lieàn laøm baøi keä:

                        “Xöù xöù phuøng qui loä

                        Ñaàu ñaàu thò coá höông

                        Baûn lai thaønh hieän söï

                        Haø taát ñaõi tö löông.”

            Dòch:

                        “Choán choán ñöôøng veà cuõ

                        Nôi nôi voán coá höông

                        Xöa nay thaønh hieän söï

                        Naøo phaûi ñôïi suy löôøng.”

            Choán naøo cuõng laø ñöôøng veà, nôi naøo cuõng laø coá höông, xöa nay noù laø söï hieän taïi. Khoâng phaûi ñôïi suy löôøng, vöøa suy löôøng laø heát hieän söï roài. Quí vò thaáy chöa? Thaáy caùi maø ngaøi Boån Nhö “daï” roài ngoä ñaïo, bieát ñöôïc vua caùc kinh? Nhö vaäy vieäc tu haønh khoâng phaûi laø chuyeän xa xoâi, chæ ngay nôi tai, ngay nôi maét, neáu kheùo nhaän, chuùng ta thaáy ñöôïc caùi caên baûn, neáu chuùng ta khoâng kheùo seõ ñuoåi theo ngoaïi caûnh suoát ñôøi, roài boû queân ñi caùi chaân thaät ngay nôi chuùng ta. Theá neân ngöôøi xöa chæ moät caâu noùi maø ngoä ñaïo, nhöng ngoä ñaïo ôû choã naøo? Ñoïc qua baøi keä, chuùng ta thaáy noù cuï theå laøm sao! Choán choán ñöôøng veà cuõ: choã naøo khoâng phaûi ñöôøng veà. Nôi nôi voán coá höông: coá höông ôû khaép moïi nôi, khoâng phaûi ôû rieâng ngoïn nuùi hay hang ñoäng naøo maø choã naøo cuõng laø coá höông! Nhö vaäy choã naøo khoâng phaûi laø Phaät phaùp? Neáu chuùng ta kheùo thì ngay ñoù lieàn thaáy. Xöa nay thaønh hieän söï: quaù khöù vaø hieän taïi ñeàu laø caùi hieän höõu ôû ñaây, khoâng ôû ñaâu xa. Naøo phaûi ñôïi suy löôøng: vöøa khôûi suy löôøng laø khoâng truùng, laø khoâng thaáy. Ñoù laø caùi cuï theå maø chuùng toâi chæ cho quí vò nhaän thaáy.

            Ñoái vôùi Phaät phaùp, caùc Thieàn sö luoân luoân chæ leõ thaät, nhöng leõ thaät caùc ngaøi chæ hôi khoù hieåu hôn beân giaùo lyù Nguyeân thuûy hay beân Tieåu thöøa. Tieåu thöøa chæ nhöõng caùi cuï theå nhö lyù nhaân duyeân, lyù voâ thöôøng, voâ ngaõ, coøn Thieàn toâng chæ caùi chaân thaät taøng aån trong caùi hö doái, nhöng chuùng ta quen nhìn caùi hö doái maø queân ñi caùi chaân thaät. Neáu nhaän ñöôïc caùi chaân thaät thì cuï theå hôn ngaøn laàn caùi hö doái kia nöõa. Cho neân chuùng ta tu phaûi coát laøm sao tinh taán ñeå nhaän ñöôïc caùi chaân thaät ñoù. Chuùng toâi daãn nhöõng caâu chuyeän ñeå quí vò thaáy raèng “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...”, chôù khoâng phaûi nhöõng chuyeän huyeàn hoaëc mô maøng.

            Tröôøng hôïp ngaøi Boån Nhö, Ngaøi coù thaáy khoâng? Neáu khoâng thaáy laøm sao Ngaøi laøm baøi keä treân? Caùi thaáy cuûa Ngaøi phaûi duøng thôøi gian bao laâu? Coù theå ngöôøi ta noùi ba naêm laøm tri khoá phaûi khoâng? Nhöng chæ moät caùi “daï” laø thaáy ngay, ñaâu phaûi ñôïi ba naêm! Nhö vaäy Phaät phaùp ñaâu coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy... Nhöõng giaùo lyù Tieåu thöøa cho ñeán Ñaïi thöøa vaø Thieàn toâng ñeàu laø thöïc teá, ñeàu cuï theå, chôù khoâng phaûi laø chuyeän huyeàn bí xa xoâi, nhöng caùi cuï theå naøy raát khoù noùi, khoù chæ. Ví duï coù ngöôøi hoûi: “nuùi ôû choã naøo”, “bieån ôû choã naøo”, chuùng ta chæ nuùi, chæ bieån khoù hay deã, töùc nhieân laø deã chæ, deã thaáy. Nhöng neáu hoûi khoâng khí ôû choã naøo, laøm sao chæ ñöôïc! Maø chæ khoâng ñöôïc laø khoâng coù khoâng khí hay sao? Nhö vaäy chæ nhöõng caùi coù hình töôùng thì deã thaáy, coøn caùi hieän höõu maø khoâng coù hình töôùng raát laø khoù thaáy, tuy khoù thaáy nhöng noù thieát yeáu baèng maáy nghìn laàn caùi coù hình töôùng, phaûi vaäy khoâng? Nhö vaäy Thieàn toâng chæ caùi raát khoù chæ, nhöng caùi aáy raát thieát yeáu trong cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, neân noùi Thieàn toâng chæ cho chuùng ta hoøn ngoïc baùu voâ giaù maø laâu nay chuùng ta boû queân laø vaäy. Ñeán ñaây chuùng toâi ñaõ chöùng minh cho quí vò thaáy roõ “Phaät phaùp laø thieát thöïc, hieän taïi, khoâng coù thôøi gian, ñeán ñeå maø thaáy...”

            Hoâm nay laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, chuùng toâi chuùc quí vò ñöôïc nhieàu ñieàu hay ñeïp, vaø daãn baøi thô cuûa Thieàn sö Chôn Tònh ñôøi Toáng ñeå thay lôøi keát luaän. Ngaøi Chôn Tònh nhaân saùng moàng moät Teát Ngaøi caïo toùc, roài caûm höùng laøm moät baøi keä nhö sau:

                        “Theá phaùt nhaân kinh tuyeát maõn dao,

                        Nieân hoa tu tín baát töông nhieâu.

                        Ñaøo sanh thoaùt töû caàn vi Phaät,

                        Maïc vò minh trieâu döõ haäu trieâu.”

            Taïm dòch:

                        “Caïo toùc giöït mình tuyeát ñaày dao,

                        Tuoåi xuaân neân bieát chaúng tha nhau.

                        Vöôït sanh thoaùt töû caàn laøm Phaät,

                        Thoâi chôù daàn daø heïn saùng chieàu.”

            Saùng ngaøy caïo toùc, giöït mình thaáy toùc baïc nhö tuyeát dính ñaày dao. Nhö caùc vò lôùn tuoåi toùc baïc, hay nhö chuùng toâi chaúng haïn, moãi khi caïo toùc giöït mình thaáy tuyeát ñaày dao! Tuoåi xuaân möôøi laêm, hai chuïc tuoåi thuôû xöa coù ñeå cho mình coøn maõi nhö vaäy ñaâu. Thôøi gian eùp ngaët ñuoåi mình chaïy, giaønh caùi tuoåi xuaân cuûa mình maát roài. Mình laø ngöôøi muoán vöôït sanh thoaùt töû, thoâi khoâng neân heïn saùng, heïn chieàu, heïn ngaøy mai, ngaøy moát. Leõ ra chuùng ta phaûi tu ngay baây giôø khoâng neân bieáng nhaùc, khoâng neân chaàn chôø vì tuoåi xuaân cuûa mình ñaõ bò cöôùp maát roài, maø muïc tieâu laøm Phaät cuûa mình chöa ñaït ñöôïc. Phaûi tu ngay môùi ñuùng vôùi lyù töôûng vöôït sanh thoaùt töû, môùi xöùng ñaùng vôùi lyù töôûng caàn laøm Phaät cuûa mình.

            Nhaân muøa xuaân ñeán, chuùng toâi chuùc quí vò Taêng Ni cuøng toaøn theå Phaät töû nam nöõ trong naêm Bính Daàn naøy vaø maõi maõi veà sau: “Giôø naøo, ngaøy naøo, thaùng naøo, naêm naøo cuõng laø giôø ngaøy thaùng naêm tu haønh, ñöøng coù chaàn chôø.”

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM