XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

SAÙNG VIEÄC LÔÙN

TAÁT NIEÂN BÍNH DAÀN 1987

            Hoâm nay laø ngaøy Taát nieân cuoái naêm Bính Daàn, baét ñaàu sang naêm Ñinh Maõo, taát caû ngöôøi tu chuùng ta moãi naêm moät laàn, phaûi oân laïi vieäc cuõ vaø chuaån bò cho vieäc môùi. Noùi moät caùch deã hieåu hôn nhöõng ñieàu gì dôû trong naêm qua chuùng ta phaûi chöøa ñeå chuaån bò cho naêm tôùi ñöôïc toát ñeïp hôn, ñöôïc saùng suûa hôn. Ñoù laø boån phaän cuûa taát caû chuùng ta, Taêng Ni vaø Phaät töû.

            Ñeà taøi chuùng toâi noùi hoâm nay nghieâng veà ngöôøi xuaát gia, neáu laø cö só quí vò cuõng laáy ñaây laøm kinh nghieäm, coøn Taêng Ni thì phaûi coá gaéng thöïc hieän cho kyø ñöôïc nhöõng gì maø toâi nhaéc nhôû hoâm nay.

            Ngaøi Traàn Toân Tuùc, ñeä töû lôùn cuûa Toå Hoaøng Baù, sö huynh cuûa Toå Laâm Teá, Ngaøi coù noùi:

                        “Vieäc lôùn chöa saùng nhö ñöa ma meï,

                        Vieäc lôùn ñaõ saùng nhö ñöa ma meï.”

            Ñaây laø caâu maø taát caû Taêng Ni vaø Phaät töû phaûi nghieàn ngaãm ñeå öùng duïng cho xöùng ñaùng vôùi tinh thaàn ngöôøi tu. Taát caû chuùng ta tu ñeàu mong raèng moät ngaøy naøo seõ saùng ñöôïc vieäc lôùn. Neáu vieäc lôùn ñaõ saùng, vieäc tu cuûa chuùng ta ñaõ ñuû, ñaõ xong roài hay chöa? Qua caâu noùi cuûa ngaøi Traàn Toân Tuùc, chuùng ta thaáy raát roõ: Vieäc lôùn chöa saùng, chuùng ta phaûi coá gaéng noã löïc tieán tu ñeå saùng vieäc lôùn. Neáu vieäc lôùn ñaõ saùng roài khoâng phaûi ngang ñoù chuùng ta döøng laïi maø coøn phaûi tieáp tuïc nöõa.

            Coå ñöùc coù noùi:

                        “Chöa ñeán voâ taâm caàn phaûi ñeán,

                        Ñaõ ñeán voâ taâm, voâ cuõng thoâi.”

            Khi chöa ñöôïc voâ taâm, chöa saùng ñöôïc vieäc lôùn, chuùng ta caàn phaûi tieán tu ñeå ñöôïc saùng, ñöôïc voâ taâm. Nhöng khi ñaõ ñöôïc voâ taâm roài, chöõ “Voâ” cuõng thoâi, chôù khoâng phaûi voâ taâm roài ngay ñoù laø ñuû. Muoán khai trieån ñaày ñuû yù nghóa naøy, chuùng toâi xin tuaàn töï neâu ra töø nhöõng caùi dôû ñeán caùi hay ñeå taát caû Taêng Ni vaø Phaät töû öùng duïng tu haønh cho khoûi sai laàm.

            Tröôùc tieân chuùng toâi noùi caùc beänh cuûa ngöôøi tu Phaät hieän nay. Beänh thöù nhaát laø khinh lôøn. Ngöôøi tu chuùng ta khi môùi böôùc chaân vaøo ñaïo, cö só cuõng nhö xuaát gia, luùc ñaàu phaán khôûi haêng haùi, coi nhö vieäc ñaït ñaïo ôû tröôùc maét, khoâng xa. Nhöng qua naêm thöù hai, naêm thöù ba, nhöõng phaán khôûi, nhöõng haêng haùi buoåi ban ñaàu giaûm daàn, roài khinh lôøn, roài coi thöôøng. Vì vaäy ngöôøi xöa thöôøng nhaéc: “Nhaát nieân Phaät taïi tieàn, nhò nieân Phaät thaêng thieân.” Noùi theo Sö oâng chuùng toâi, Sö cuï Khaùnh Anh: “Tam nieân Phaät xa lô xa laéc.” Naêm ñaàu môùi vaøo ñaïo, chuùng ta thaáy vieäc ñaït ñaïo khoâng khoù, nhöng qua naêm thöù hai naêm thöù ba hay nhieàu naêm nöõa, tinh thaàn phaán khôûi haêng haùi buoåi ban ñaàu giaûm xuoáng laàn laàn, roài ñaïo caøng ngaøy caøng xa, nhaát laø trong giôùi tu só. Ngöôøi tu só khi môùi xuaát gia coù yù nguyeän nhaát ñònh phaûi giaûi thoaùt ngay trong hieän ñôøi. Nhöng khi xuaát gia ñöôïc vaøi ba naêm hôi quen roài, thænh thoaûng cuõng coù chuyeän hôn thua, chuyeän phaûi quaáy, taâm ban ñaàu yeáu ñi töø töø, coù khi quaù yeáu ñeán ñoãi bò raày cheâ. Ñoù laø vì chuùng ta khoâng giöõ ñöôïc taâm ban ñaàu. Phaät Toå thöôøng daïy chuùng ta phaûi nhôù taâm ban ñaàu. Neáu chuùng ta giöõ ñöôïc noù thì ñaïo khoâng xa, vieäc giaûi thoaùt khoâng khoù, coøn queân thì ñaïo caøng ngaøy caøng xa, vieäc giaûi thoaùt caøng ngaøy caøng khoù.

            Trong kinh A-haøm Phaät coù noùi: Ngöôøi môùi xuaát gia gioáng nhö coâ daâu môùi veà nhaø choàng, ñoái vôùi cha choàng, meï choàng, chò choàng, em choàng, thaûy ñeàu quí neå, kheùp neùp cung kính. Nhöng ôû ñoâi ba naêm coù con caùi roài, ñoái vôùi cha choàng coi khoâng ra gì, khoâng coøn neå cha meï choàng, aên hieáp luoân chò choàng, em choàng, caû ñeán ngöôøi choàng cuõng khoâng vò neå. Ngöôøi tu cuõng vaäy. Khi môùi vaøo ñaïo caïo toùc xuaát gia, ñoái vôùi Hoøa thöôïng, Thöôïng toïa thì kheùp neùp cung kính, ñoái vôùi caùc Sö huynh thì neå nang deã daïy. Nhöng ôû ñeán moät naêm, hai naêm, ba naêm sau, thaáy caùc Hoøa thöôïng, Thöôïng toïa coù khi queân cuùi ñaàu, cho ñeán khi sai baûo khoâng vaâng laøm nöõa. Vì caùi beänh khinh lôøn naøy neân vieäc tu khoâng tieán ñöôïc. Vì vaäy Phaät baûo chuùng ta phaûi nhôù taâm ban ñaàu.

            Caùc kinh thöôøng daïy: Caùc thaày Tyø-kheo, moãi saùng phaûi nhôù rôø ñaàu moät laàn. Rôø ñaàu ñeå nhôù mình ñaõ caïo toùc xuaát gia, khoâng coøn nghó ñeán chuyeän gì ôû ñôøi nöõa, neáu khoâng, laâu ngaøy roài queân mình laø ngöôøi xuaát gia. Phaät daïy chuùng ta phaûi nhôù treân ñöôøng tu ñöøng coù nieäm khinh lôøn. Neáu coù nieäm khinh lôøn thì ban ñaàu tu thaáy tieán, nhöng sau roài luøi, luøi cho tôùi khoâng bieát bao giôø tieán ñöôïc nöõa. Ñoù laø beänh thöù nhaát cuûa ngöôøi tu.

            Beänh thöù hai laø beänh töï maõn. Töï maõn laø ñöôïc ít maø cho laø ñuû. Coù nhöõng ngöôøi tu hoïc ñöôïc ít boä kinh, tuïng ñöôïc hai thôøi coâng phu, baùi saùm raønh reõ, coi nhö bao nhieâu ñoù laø ñuû cho mình laøm Phaät söï, roài haøi loøng töï maõn vôùi caùi mình ñaõ ñöôïc, laáy ñoù laøm sôû tröôøng maø khoâng coá gaéng noã löïc tieán tu. Nhö vaäy mình töï kheùp mình trong phaïm vi heïp hoøi ñeå roài chòu caû moät ñôøi tu khoâng tieán noåi.

            Ñaây, toâi nhaéc lôøi cuûa Thieàn sö Thanh ôû Duõng Tuyeàn, Ngaøi noùi vôùi chuùng raèng:

            “Toâi ôû trong ñaây boán möôi chín naêm coøn coù khi taåu taùc, caùc oâng chôù noùi to, ngöôøi kieán giaûi thì nhieàu, ngöôøi haønh giaûi thì ít, muoân ngöôøi khoâng coù moät. Kieán giaûi ngoân ngöõ caàn bieát suoát, neáu thöùc chöa heát seõ baûo ñi trong luaân hoài vaäy.” Quí vò thaáy, Ngaøi laø moät Thieàn sö ñaõ ngoä ñaïo, Ngaøi noùi Ngaøi ñaõ ôû boán möôi chín naêm treân nuùi Duõng Tuyeàn coøn coù khi taåu taùc töùc laø taâm chaïy baäy nhö traâu hoang, huoáng nöõa laø nhöõng ngöôøi môùi vaøo ñaïo moät naêm hai naêm ba naêm, coi nhö mình xong vieäc, aên to noùi lôùn töôûng mình nhö laø thaùnh, ñoù laø ñieàu khoâng neân. Ngaøi daïy: “ngöôøi kieán giaûi thì nhieàu, ngöôøi haønh giaûi thì ít” töùc laø ngöôøi thaáy hieåu thì nhieàu maø haønh ñöôïc thì ít. Trong muoân ngöôøi hieåu, chöa coù ñöôïc moät ngöôøi haønh. Ngaøi noùi nhö vaäy, khoâng phaûi caám khoâng cho chuùng ta coù kieán giaûi. Ngaøi daïy kieán giaûi ngoân ngöõ caàn phaûi bieát suoát, phaûi thoâng nhöng neáu thöùc tình chöa heát seõ ñi trong luaân hoài.

            Ngöôøi xöa bieát ñöôïc beänh cuûa chuùng ta neân nhaéc nhôû khieán chuùng ta bieát roõ treân ñöôøng tu khoâng phaûi ñôn giaûn, khoâng phaûi moät sôùm moät chieàu laø xong vieäc, khoâng phaûi thaáy bieát laø roài, maø coøn phaûi haønh, phaûi soáng ñöôïc vôùi noù nöõa, ñoù laø ñieàu thaät thieát yeáu. Hieän nay cuõng coù moät ít Taêng Ni nghe hieåu, hieåu roài cöù aên to noùi lôùn, töôûng ñoù laø hay, khoâng ngôø vaãn coøn thöùc tình, ñeán khi cheát vaãn ñi trong luaân hoài. Cho neân chuùng ta phaûi kheùo coá gaéng vöôït qua caùc loãi ñoù môùi ñöôïc.

            Ñeán beänh thöù ba, laø beänh thuï höôûng.

            Coù moät soá ngöôøi tu ñöôïc moät thôøi gian naêm naêm, möôøi naêm, thoï giôùi laøm truï trì, coi nhö mình xöùng ñaùng laø ngöôøi laõnh ñaïo tín ñoà, roài töï haøi loøng. Töø söï töï haøi loøng ñoù sanh ra thuï höôûng töùc laø nghó tôùi aên chôi vui ñuøa, chaïy theo duïc laïc, maø khoâng nghó tôùi vieäc tieán tu. Ñoù laø ñieàu raát nguy hieåm cho ñaïo. Chuùng ta tu coát laøm sao döùt saïch caùc phieàn naõo, maø phieàn naõo phaùt xuaát töø duïc laïc. Neáu chuùng ta coøn thuï höôûng duïc laïc thì phieàn naõo laøm sao saïch ñöôïc. Vì vaäy neân ngöôøi naøo tu haønh maø naëng veà höôûng thuï, ngöôøi ñoù theá naøo roài cuõng bò duïc laïc laøm chuû. Bò duïc laïc laøm chuû thì ñôøi naøy khoâng theå tieán ñöôïc, mai kia cuõng khoù maø  traû ñöôïc nôï aùo côm. Cho neân coù baøi keä:

                        Hoïc ñaïo baát thoâng lyù,

                        Phuïc thaân hoaøn tín thí.

                        Tröôûng giaû baùt thaäp nhaát,

                        Kyø thoï baát sanh nhó.

            Dòch:

                        Hoïc ñaïo chaúng thoâng lyù,

                        Ñem thaân ñeàn tín thí.

                        Tröôûng giaû tuoåi taùm moát,

                        Caây kia chaúng sanh nhó (naám).

            Baøi keä naøy thuaät laïi vieäc moät Tyø-kheo tu haønh töông ñoái toát. Coù moät oâng tröôûng giaû thaáy vaäy quí kính, moãi ngaøy daâng cuùng moïi söï raát ñaày ñuû (töù söï cuùng döôøng). Nhöng vò Taêng khoâng thoâng ñöôïc lyù ñaïo, chöa saùng ñöôïc vieäc lôùn, neân khi cheát thaân trôû laïi ñeàn nôï thí chuû. Ñeàn nôï baèng caùch thaønh caây moãi ngaøy moïc naám cho oâng tröôûng giaû aên. Tôùi khi oâng tröôûng giaû taùm möôi moát tuoåi caây môùi thoâi moïc naám. Nhö vaäy ñeå thaáy raèng neáu tu maø khoâng saùng ñöôïc ñaïo, khoâng döùt ñöôïc thöùc tình, duø chuùng ta coù coá gaéng cuõng chöa giaûi thoaùt ñöôïc. Neáu chuùng ta thuï höôûng caøng nhieàu thì hoïa caøng laém. Vò Taêng naøy tuy ôû toát, maø vaãn phaûi traû nôï hoa baùu. Ñoù laø traû nôï nheï laøm caây cho ngöôøi ta aên naám, roài heát nôï môùi ñi. Neáu chuùng ta naëng nôï hôn, chuùng ta phaûi mang thaân xaáu xí hôn nhieàu ñi trong luïc ñaïo ñeå ñeàn nôï cuûa ñaøn-na thí chuû. Vì vaäy ngöôøi tu chuùng ta phaûi nhôù raèng treân ñöôøng tu khoâng phaûi chæ coù moät hai thôøi khoùa tuïng, khoâng phaûi chæ thaønh oâng truï trì laø xong vieäc tu. Chuùng ta tu coát laøm sao thaáy ñöôïc ñaïo, soáng ñöôïc vôùi ñaïo, chôù khoâng phaûi laø vieäc ñôn giaûn. Thaáy ñöôïc ñaïo, soáng ñöôïc vôùi ñaïo môùi mong thoaùt ly sanh töû. Ñoù laø ñieàu thieát yeáu maø chuùng toâi mong taát caû Taêng Ni vaø Phaät töû nhôù ñeå noã löïc tieán tu, ñöøng coù haøi loøng, ñöøng coù töï maõn, roài phaûi chieâu hoïa ñôøi sau. Ñoù laø phaàn chuùng toâi keå veà beänh cuûa ngöôøi tu.

            Phaàn thöù hai noùi ñeán: “Vieäc lôùn chöa saùng nhö ñöa ma meï.” Taïi sao ngaøi Traàn Toân Tuùc noùi: vieäc lôùn chöa saùng nhö ñöa ma meï? Quí vò nhôù nhöõng ngöôøi con khi ñöa ñaùm ma meï mình, thì luùc ñoù göông maët thaät aâu saàu aûo naõo, taâm hoàn thaät buoàn baõ khaéc khoaûi voâ cuøng. Cuõng nhö vaäy, ñoái vôùi ngöôøi tu chuùng ta chöa saùng ñöôïc vieäc lôùn, ngaøy naøo thaùng naøo naêm naøo, chuùng ta cuõng phaûi oâm aáp trong loøng baên khoaên khaéc khoaûi, nieäm nieäm quyeát chí tieán tu. Caùi gì mình chöa hieåu phaûi tìm cho hieåu, caùi gì mình chöa thoâng phaûi raùng hoïc hoûi cho thoâng. Nhö vaäy khaû dó coøn tieán ñöôïc. Neáu vieäc lôùn chöa saùng maø cöù vui chôi heát ngaøy heát thaùng, nhö vaäy khoâng mong gì ñaït ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình. Vì vaäy vieäc lôùn chöa saùng, chuùng ta luùc naøo cuõng phaûi oâm aáp, lo aâu, traên trôû trong loøng, phaûi noã löïc coá gaéng tu haønh ñeå ñaït cho kyø ñöôïc môùi thoâi. Nhö vaäy môùi khaû dó xöùng ñaùng moät ngöôøi xuaát gia theo Phaät. Neáu chuùng ta khoâng laøm ñuùng lôøi Phaät Toå daïy thì raát uoång moät ñôøi tu cuûa mình, laïi coøn laøm cho thieân haï cheâ cöôøi khinh bæ, ñaïo lyù cao sieâu cuûa Phaät trôû thaønh voâ giaù trò. Vì vaäy neáu vieäc lôùn chöa saùng chuùng ta phaûi luoân luoân noã löïc tieán tu, chuùng ta khoâng coù quyeàn nghó raèng mình tu cho coù chöøng ñeå roài ñôøi sau tu nöõa. Chuùng ta phaûi quyeát chí saùng ñöôïc vieäc lôùn ngay trong ñôøi naøy, neáu chöa xong ít ra caùi meâ cuõng moøn cuõng moûng ñeå sau naøy tieáp tuïc moät caùch deã daøng.

            Xöa coù nhöõng Thieàn sö moãi khi chieàu xuoáng, xeùt laïi mình chöa tieán ñöôïc bao nhieâu, caùc ngaøi rôi leä, coøn chuùng ta moãi khi chieàu xuoáng thì vui cöôøi hæ haï. Chuùng ta coù tieán khoâng maø vui cöôøi? Taïi sao caùc ngaøi khoâng tieán thì khoùc coøn chuùng ta khoâng tieán laïi cöôøi? Taâm nieäm ngöôøi xöa vaø taâm nieäm chuùng ta ngaøy nay khaùc nhau ôû choã naøo? Neáu thaät tình quyeát chí caàu giaûi thoaùt, maø mình khoâng ñaït ñöôïc ñieàu mong moûi, laøm sao vui, laøm sao thaûnh thôi cöôøi ñuøa! Vì vaäy ngöôøi xöa ñaõ nhieät tình khi nhôù tôùi vieäc tu haønh cuûa mình, qua moät ngaøy maát ñi maø khoâng tieán laø caùc  ngaøi ñau khoå xoùt xa ñeán ñoä phaûi rôi nöôùc maét. Chuùng ta ngaøy nay duø khoâng baèng ñöôïc ngöôøi xöa, ít ra moãi ngaøy qua chuùng ta phaûi nao nao töï hoûi raèng taïi sao mình heøn nhaùt, mình tu khoâng tieán. Moät ngaøy tu khoâng tieán coøn rôi nöôùc maét, moät thaùng tu khoâng tieán chaéc phaûi khoùc oøa leân! Coøn moät naêm tu khoâng tieán quí vò nghó neân laøm sao? Neáu moät naêm qua kieåm laïi mình tu khoâng tieán ñöôïc moät böôùc naøo, thaät laø ñau loøng hoå theïn, khoâng theå naøo an oån ñöôïc. Tu coát phaûi tieán, khoâng phaûi ñöùng moät choã, ñöùng moät choã coù nghóa laø luøi, huoáng nöõa coù nhieàu ngöôøi coøn böôùc luøi nöõa, vieäc ñoù thaät laø quaù teä. Do ñoù hoâm nay laø ngaøy cuoái naêm, chuùng ta töï kieåm laïi mình thaáy qua moät naêm, mình tu khoâng tieán ñöôïc böôùc naøo, chuùng ta phaûi laäp nguyeän cho maïnh, laäp chí cho vöõng ñeå vöôn leân, khoâng ñeå yeáu heøn nhö naêm cuõ nöõa. Nhö vaäy chuùng ta môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi tu coù troïng traùch laøm lôïi mình, lôïi ngöôøi, töï giaùc, giaùc tha. Ñoù laø ñieàu maø chuùng toâi mong moûi nhaát.

            Phaàn thöù ba laø “vieäc lôùn ñaõ saùng nhö ñöa ma meï”. Vì sao nhö vaäy? Vì chuùng ta töôûng raèng moät khi ngoä ñöôïc lyù ñaïo, ngang ñoù laø thaønh Phaät, thaønh Toå. Thaät söï chöa phaûi. Sau ñaây laø baøi keä chuùng toâi thöôøng nhaéc:

                        “Ñoán ngoä tuy ñoàng Phaät,

                        Ña sanh taäp khí thaâm,

                        Phong ñình ba thöôïng duõng,

                        Lyù hieän nieäm du xaâm.”

            “Ñoán ngoä tuy ñoàng Phaät” töùc laø thaáy ñöôïc ñaïo, Phaät vôùi mình khoâng khaùc. Nhöng “ña sanh taäp khí thaâm” töùc laø nhieàu ñôøi taäp khí sau daày, noùng giaän phieàn naõo hoài xöa coøn ghi ñaäm neùt trong thoùi quen cuûa mình. Baây giôø tuy ngoä ñöôïc lyù ñaïo nhöng khi chaïm vieäc cuõng coøn giaän cuõng coøn noùng. “Phong ñình ba thöôïng duõng” : nhö ngoaøi bieån gioù döøng roài maø soùng vaãn coøn voã aàm aàm. “Lyù hieän nieäm du xaâm”, ñoái vôùi ñaïo lyù thì thaáy ñöôïc leõ thaät roài, nhöng maø nieäm vaãn coøn daáy leân hoaøi. Caùc nieäm ñoù laøm môø toái taùnh giaùc cuûa mình. Khi ngoài laïi noù cöù traøn vaøo, laán maõi, noù quaáy ñoäng caû giôø ngoài thieàn khoâng luùc naøo tha mình. Nhö vaäy ñöøng töôûng raèng ngoä ñöôïc lyù ñaïo laø xong vieäc, maø coøn phaûi noã löïc tieán tu, laøm sao trong taát caû giôø nhöõng nieäm ñoù khoâng quaáy nhieãu mình, khoâng laøm môø taùnh giaùc cuûa mình, chöøng ñoù môùi khaû dó hôïp vôùi ñaïo. Chôù coøn ngang ñoù maø haøi loøng töï maõn ñoù laø beänh lôùn.

            Chính choã naøy trong kinh Trung A-haøm coù ghi: Moät hoâm coù ngöôøi ngoaïi ñaïo tôùi hoûi Phaät: - Thöa ngaøi Cuø-ñaøm, nhöõng ñeä töû cuûa Ngaøi ñaõ ngoä ñaïo, nhöõng ngöôøi ñoù coù ñeán Nieát-baøn heát hay chaêng? Phaät traû lôøi:

            - Coù ngöôøi ñeán Nieát-baøn, coù ngöôøi khoâng ñeán Nieát-baøn.

Ngöôøi ngoaïi ñaïo laáy laøm laï hoûi:

            - Taïi sao ñaõ ngoä ñaïo roài, coù ngöôøi ñöôïc ñeán Nieát-baøn laïi coù ngöôøi khoâng ñeán?

            Phaät ví duï: Nhö coù ngöôøi bò muõi teân ñoäc baén vaøo tay, thaày thuoác ñöôïc môøi tôùi moå laáy teân ra, khöû ñoäc baêng boù kyõ caøng vaø baûo raùng giöõ gìn  ñöøng cho nhieãm truøng. Nhöng ngöôøi ñoù nghó raèng teân ñoäc ñaõ nhoå ra, duøng thuoác khöû ñoäc roài, coøn lo sôï gì nöõa. Ngang ñoù tha hoà xoâng pha, veát thöông bò nhieãm truøng, beänh trôû naëng roài cheát. Ngöôøi thöù hai cuõng bò teân ñoäc vaø cuõng ñöôïc nhoå teân ra, khöû truøng xong baêng boù caån thaän vaø cuõng ñöôïc daën doø nhö tröôùc. Ngöôøi naøy bieát giöõ gìn töø khi ñoù khoâng daùm ñeå dô ñeå nhieãm truøng, veát thöông laønh laàn laàn roài khoûi haún. Nhö vaäy hai ngöôøi cuøng bò teân ñoäc, cuøng ñöôïc moå laáy teân ra, khöû ñoäc nhö nhau, taïi sao moät ngöôøi cheát, moät ngöôøi laønh?

            Phaät noùi: “Cuõng nhö vaäy, nhöõng ngöôøi tu ngoä ñaïo roài maø ngang ñoù bieát nghe lôøi Phaät tieán tu, gìn giöõ ñaïo haïnh caøng ngaøy caøng trong saùng thì seõ ñeán Nieát-baøn. Nhöõng ngöôøi ngoä ñaïo roài, ngang ñoù töï maõn laøm nhöõng vieäc xoâng pha traùi vôùi ñaïo lyù laàn laàn bò nhieãm roài thoái ñoïa.” Nhö vaäy quí vò môùi thaáy, ñöøng töôûng ngoä roài laø xong. Vì ña sanh taäp khí thaâm, tuy ngoä ñaïo roài maø taäp khí vaãn coøn, neáu laân la vôùi thoùi quen cuõ thì bò nhieãm. Neân noùi “vieäc lôùn ñaõ saùng nhö ñöa ma meï”, chuùng ta phaûi luoân luoân noã löïc tu, khoâng phaûi ngang ñoù maø döøng.

            Ñaây toâi daãn lôøi Thieàn sö Truyeàn Sôû ôû nuùi Thanh Phong. Coù vò Taêng hoûi:

            - Vieäc lôùn ñaõ saùng, vì sao nhö ñöa ma meï?

            Ngaøi ñaùp:

            - “Chaúng gaëp gioù xuaân hoa chaúng nôû,

            Ñeán khi hoa nôû laïi thoåi rôi.”

            Quí vò coù thaáy gioáng hai caâu toâi noùi ôû treân chaêng?

                        “Chöa ñeán voâ taâm caàn phaûi ñeán,

                        Ñaõ ñeán voâ taâm, voâ cuõng thoâi.”

            Ñôïi coù gioù xuaân hoa môùi nôû. Ñöøng töôûng hoa nôû laø xong vieäc, maø coøn phaûi nhôø gioù thoåi cho hoa ruïng luoân môùi laø xong vieäc. Chuùng ta thaáy ngöôøi xöa raát caån thaän deø daët chæ daïy chuùng ta caùch tu haønh.

            Thieàn Sö Töû Thuaàn ôû Ñôn Haø coù laøm baøi tuïng:

                        Gia sôn qui ñaùo maïc nhaân tuaàn,

                        Kieät löïc daàn thaân phuïng nhò thaân

                        Cô taän coâng vong aân nghóa ñoaïn,

                        Tieän thaønh baát hieáu xieån-ñeà nhaân.

            Dòch:

                        Gia sôn veà ñeán chôù daàn daø,

                        Gaéng söùc sôùm hoâm döôõng meï cha

                        Cô heát coâng queân aân nghóa döùt,

                        Boãng thaønh baát hieáu ngöôøi xieån-ñeà.

            Taïi sao caâu keát laï luøng vaäy? Toâi seõ giaûi thích baøi keä cho quí vò hieåu: Gia sôn veà ñeán chôù daàn daø nghóa laø ngöôøi tu nhö keû trôû veà queâ höông, hy voïng thieát tha nhaát laø veà tôùi nhaø. Veà tôùi nhaø coøn phaûi: Gaéng söùc sôùm hoâm döôõng meï cha, chaúng phaûi veà ñeán nhaø ñeå chôi suoâng. Nuoâi döôõng meï cha roài coøn nghó mình laø con coù hieáu, laø keû coù coâng, cuõng chöa ñöôïc, neân noùi: Cô heát coâng queân ôn nghóa döùt, tôùi ñoù ñieàu kieän coâng ôn nuoâi döôõng cha meï khoâng coøn thaáy nöõa. Boãng thaønh baát hieáu ngöôøi xieån-ñeà. Taïi sao caâu keát laïi nhö vaäy? Chuùng ta thöôøng nghe trong kinh noùi xieån-ñeà tieáng Phaïn, dòch nghóa laø baát tín, töùc laø khoâng ñuû loøng tin. ÔÛ ñaây xieån-ñeà chia ra ba loaïi:

            1. Ngöôøi phaïm toäi nguõ nghòch goïi laø xieån-ñeà.

            2. Ngöôøi ñoái vôùi Tam Baûo khoâng coù loøng tin goïi laø xieån-ñeà.

            3. Ngöôøi nhö ngu nhö ngaây khoâng coøn thaáy coù Phaät ôû treân ñeå kính, khoâng coøn thaáy coù chuùng sanh ôû döôùi ñeå xem thöôøng, cuõng goïi laø xieån-ñeà. Ngöôøi naøy thaáy Phaät vôùi chuùng sanh bình ñaúng.

            Nhö treân ñaõ noùi:

                        Chaúng gaëp gioù xuaân hoa chaúng nôû

                        Ñeán khi hoa nôû laïi thoåi rôi.

            Neáu coøn thaáy mình laø ngöôøi ñaéc ñaïo, laø ngöôøi ngoä ñaïo laø chöa xong. Neáu ngoä ñaïo thaät söï maø coøn thaáy mình ñaéc ñaïo, ngoä ñaïo laø chöa roài, huoáng nöõa chöa ngoä ñaïo maø coøn töï xöng ta laø ngöôøi thaáy ñaïo, ngoä ñaïo, thì neân nghó ngöôøi aáy nhö theá naøo? Vì vaäy trong kinh Kim Cang coù ñoaïn: “Phaùp thöôïng öng xaû, haø huoáng phi phaùp.” Tôùi choã roát raùo phaùp chaân chaùnh coøn phaûi buoâng xaû, huoáng laø phi phaùp. Lôøi Phaät daïy gioáng nhö caùi beø ñöa mình qua soâng, tôùi bôø roài beø cuõng boû, nhö vaäy môùi roài vieäc. Neáu mình tu tôùi ñoù roài haøi loøng töï maõn thì khoâng theå naøo traùngh khoûi vieäc oâm chaët chieác beø khoâng leân bôø ñöôïc. Ñoù laø yù nghóa baøi tuïng cuûa ngaøi Ñôn Haø Töû Thuaàn.

            Moät Thieàn sö khaùc, ngaøi Thanh Long, nhaân yù naøy noùi moät baøi tuïng:

                        Baàn töû duï trung taèng chæ chuù

                        Linh bình taân khoå uoång ta ñaø

                        Khuùc thuøy phöông tieän thaân phaân phoù

                        Trieáp maïc nhaân tuaàn xöû taû khoa.

            Dòch:

                        Trong duï keû ngheøo töøng chæ roõ

                        Lang thang cay ñaéng luoáng troâi qua

                        Ñöôïc baøy phöông tieän vì giao phoù

                        Thoâi chôù lô laø khieán maát xa.

            Ngaøi Thanh Long nhaéc chuùng ta ngöôøi tu chaúng khaùc naøo keû cuøng töû trong kinh Phaùp Hoa. Trong thôøi gian lang thang nôi xöù laï queâ ngöôøi, ngöôøi cuøng töû chòu muoân ngaøn cay ñaéng. Khi tìm ñöôïc loái trôû veà ñeán nhaø, qua ñöôïc nhöõng cay ñaéng roài vaãn chöa xong vieäc. Coøn phaûi: Ñöôïc baøy phöông tieän vì giao phoù. OÂng tröôûng giaû duøng phöông tieän daãn cuøng töû veà nhaø trao  kho taøng söï nghieäp. Khi ñöôïc trao söï nghieäp roài, thoâi chôù lô laø khieán maát xa, coøn phaûi giöõ gìn baûo quaûn cho söï nghieäp ñöôïc laâu daøi beàn vöõng. Ví duï chaøng cuøng töû trong kinh Phaùp Hoa chæ cho chuùng ta khi saùng ñöôïc vieäc lôùn maø khoâng chòu noã löïc  coá gaéng nöõa thì moät ngaøy naøo ñoù chuùng ta cuõng bò rôi trôû vaøo choã chöa saùng. Vì vaäy khi saùng ñöôïc vieäc lôùn roài, caàn phaûi  noã löïc coá gaéng cho ñeán bao giôø vieân maõn coâng haïnh cuûa ngöôøi tu môùi laø xong vieäc.

            Taát caû ngöôøi tu Phaät chuùng ta ñöøng bao giôø nghó raèng thaáy ñöôïc ñaïo laø xong vieäc maø phaûi haønh ñaïo vaø haèng soáng ñöôïc vôùi ñaïo. Mình vaø ñaïo khoâng hai môùi laø thaät söï giaûi thoaùt, giaûi thoaùt ngay trong ñôøi naøy, chôù khoâng phaûi ñôïi tôùi khi cheát môùi giaûi thoaùt, thì quaù mô hoà xa xoâi.

            Ñeå keát luaän, chuùng toâi xin laäp laïi hai caâu ñaàu nguyeân vaên chöõ Haùn:

                        Vò ñaùo voâ taâm tu yeáu ñaùo

                        Kyù ñaùo voâ taâm voâ daõ höu.

            Dòch:

                        Chöa ñeán voâ taâm caàn phaûi ñeán

                        Ñaõ ñeán voâ taâm voâ cuõng thoâi.

            Neáu chuùng ta coøn muø toái chöa thaáy ñöôïc ñaïo, caàn phaûi noã löïc coá gaéng hoïc haønh tham vaán. Khi ñeán choã voâ taâm roài, chính caùi voâ chuùng ta cuõng phaûi buoâng, môùi ñeán choã mình vaø muoân vaät khoâng hai. Neáu coøn ñeo caùi voâ, thì voâ tình chuùng ta laïi rôi vaøo bieån voâ sanh cuûa roàng cheát.

            Neáu ñaõ qua moät naêm maø tu khoâng tieán, chuùng ta hoái haän muoán keùo naêm cuõ laïi ñeå tu haønh thì khoâng theå ñöôïc. Vì vaäy chuùng ta ñaønh phaûi ñeå noù troâi qua. Nhöng naêm tôùi chuùng ta phaûi laøm sao cho xöùng ñaùng khoâng phuï tinh thaàn xuaát gia caàu giaûi thoaùt cuûa  chính mình. Naêm cuõ qua roài, chuùng ta ñaõ hyû haï vui chôi, naêm môùi saép ñeán, chuùng ta cuõng hyû haï vui chôi khoâng lo tu haønh, e raèng moät ñôøi tu cuûa chuùng ta trôû thaønh soá khoâng.

            Hoâm nay chuùng toâi nhaéc laïi lôøi daïy cuûa ngaøi Traàn Toân Tuùc ñeå cho taát caû quí vò ngöôøi taïi gia cuõng nhö xuaát gia töï xeùt laïi mình coi coù tu nhieàu hay tu ít. Neáu chuùng ta ñaõ tieán tu thì naêm tôùi cuõng phaûi coá gaéng ñeå khaù hôn. Coøn neáu ngöôøi naøo caûm thaáy qua moät naêm maø khoâng tieán chuùt naøo thì ngang ñaây chuaån bò cho naêm tôùi phaûi noã löïc phaùt nguyeän maïnh meõ ñeå ñeàn buø laïi nhöõng thieáu soùt cuûa moät naêm qua vaø xöùng coâng trong naêm tôùi. Nhö vaäy môùi khoâng uoång moät ñôøi tu cuûa mình. Ñoù laø ñieàu mong moûi cuûa chuùng toâi trong ngaøy thaùng cuøng naêm heát naøy. Mong quí vò chuaån bò böôùc qua naêm môùi vaø saùng mai chuùng ta coù chöông trình môùi ñeå tieán ñuùng vôùi sôû nguyeän cuûa chuùng ta.

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM