XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

TINH THAÀN GIAÛI THOAÙT TRONG GIAÙO LYÙ PHAÄT-ÑAØ

BAØI NOÙI CHUYEÄN VÔÙI TAÊNG NI

XUAÂN MAÄU THÌN 1998

            Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät.

            Hoâm nay laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn naêm Maäu Thìn, taát caû Taêng Ni vaø Phaät töû veà ñaây, goïi theo theá tuïc laø möøng tuoåi, chuùc möøng naêm môùi chuùng toâi. Ñeå coù thì giôø nhaéc nhôû kyõ, quí vò leã Phaät roài ngoài xuoáng, chuùng toâi seõ noùi chuyeän töø töø vôùi quí vò nhieàu hôn.

            Ngaøy muøng moät Teát naêm nay, chuùng toâi nghó khoâng gì hôn laø nhaéc laïi muïc ñích toái thöôïng cuûa ngöôøi tu Phaät, “OÂn coá tri taân” laø nhaéc laïi vieäc cuõ ñeå quí vò cuøng nhôù, bieát nhöõng ñieàu môùi ñeå chuùng ta thöïc hieän cho kyø ñöôïc. Vì vaäy ñeà taøi chuùng toâi noùi hoâm nay laø “Giaûi Thoaùt”.

            Trong kinh ñöùc Phaät ñaõ daïy: “Taát caû nöôùc bieån chæ coù moät vò laø vò maën, taát caû giaùo phaùp cuûa ta chæ coù moät vò laø vò giaûi thoaùt.” Nhö vaäy muïc tieâu toái thöôïng cuûa ngöôøi tu Phaät laø laáy söï giaûi thoaùt laøm cöùu kính. Neáu khoâng naém vöõng ñöôïc yù nghóa giaûi thoaùt thì treân ñöôøng tu chuùng ta khoù ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa mình. Nhö vaäy giaûi thoaùt laø giaûi thoaùt nhöõng gì? Ñaây laø ñieàu chuùng toâi ñem ra giaõi baøy cho taát caû quí vò thaáy thaät roõ.

            Noùi ñeán giaûi thoaùt, chuùng ta phaûi thaáy nghóa ngöôïc cuûa noù hay nghóa traùi cuûa noù. Traùi vôùi giaûi thoaùt laø gì? Laø trieàn phöôïc theo danh töø Haùn, hay troùi buoäc theo danh töø Vieät. Vì thaáy mình bò trieàn phöôïc hay laø bò troùi buoäc neân chuùng ta noùi caàu giaûi thoaùt. Do ôû trong voøng bao vaây cuûa caùc phieàn naõo, khoâng laøm sao töï thoaùt ra ñöôïc neân chuùng ta phaûi nöông giaùo phaùp ñöùc Theá Toân chæ daïy ñeå thoaùt khoûi traàn lao phieàn naõo. Nhö vaäy giaûi thoaùt coù nghóa laø côûi môû, laø môû troùi, laø ñöôïc töï do. Taát caû chuùng ta khi ôû trong moät hoaøn caûnh bò troùi buoäc, chuùng ta khao khaùt ñöôïc côûi môû, khi ôû trong hoaøn caûnh bò goø boù trong moät khuoân khoå heát söùc chaät heïp chuùng ta muoán ñöôïc töï do muoán ñöôïc thoaùt ra ngoaøi. Vì vaäy noùi ñeán giaûi thoaùt laø khi ñang bò buûa vaây eùp ngaët chôù khoâng phaûi trong hoaøn caûnh töï do töï taïi. Buûa vaây eùp ngaët töùc nhieân laø khoå ñau. Noùi roõ hôn yù nghóa giaûi thoaùt laø giaûi thoaùt noãi khoå ñau cuûa kieáp ngöôøi.

            Ñi saâu vaøo vaán ñeà giaûi thoaùt, taïi sao chuùng ta caàu giaûi thoaùt? Vaø giaûi thoaùt nhö theá naøo? Chuùng ta phaûi nhìn thaät kyõ, thaáy thaät roõ nhöõng ñieàu ñang troùi buoäc, ñang laøm mình ñau khoå vaø chuùng ta tu ñeå caàu giaûi thoaùt nhöõng ñieàu ñoù. Vaán ñeà giaûi thoaùt laø moät söï thaät, khoâng coù ngôø vöïc. Coù laém ngöôøi hoaëc Taêng Ni, hoaëc Phaät töû, moãi khi leã Phaät nguyeän höông ñeàu nguyeän ñöùc Theá Toân gia bò cho chuùng con giaûi thoaùt heát khoå ñau, deïp saïch heát phieàn naõo. Nhö vaäy deïp phieàn naõo, döùt khoå ñau laø nhôø söï gia bò cuûa ñöùc Phaät. Nhöng söï thaät ñöùc Phaät coù laøm cho chuùng ta giaûi thoaùt ñöôïc khoâng? Ñoù laø moät vaán ñeà. Hôn nöõa coù nhieàu ngöôøi nghó raèng noùi tôùi giaûi thoaùt laø noùi moät vieäc gì xa xoâi cao caû laém, coi nhö mình khoâng bao giôø vôùi tôùi ñöôïc. Noùi tôùi giaûi thoaùt laø noùi chuyeän cuûa nhöõng böïc thaùnh chôù khoâng phaûi laø cuûa keû phaøm. Cho neân khi noùi tu vôùi muïc ñích giaûi thoaùt, chuùng ta coi nhö laø chuyeän khoâng bao giôø coù, hay laø khoâng bao giôø ñeán ñöôïc, roài töï khi mình vaø lui suït, ñoù cuõng laø beänh. Vì vaäy chuùng ta phaûi thaät söï nhìn thaúng yù nghóa giaûi thoaùt.

            Noùi ñeán giaûi thoaùt khoûi caùc söï eùp ngaët buûa vaây, chuùng toâi thuaät laïi caâu chuyeän sau: “Thuôû xöa ôû Trung Hoa coù hai vò Thöôïng toïa, Thöôïng toïa Minh vaø Thöôïng toïa Thaâm, cuøng coù duyeân söï phaûi ñi qua soâng Hoaøi. Khi ngoài ñoø sang soâng, hai vò thaáy nhieàu ngöôøi ñaùnh caù ñang keùo löôùi. Khi löôùi keùo gaàn ñeán bôø, coù moät con caù töø trong löôùi nhaûy voït ra ngoaøi. Thöôïng toïa Minh voã tay khen: ‘Hay thay! Gioáng nhö ngöôøi xuaát gia.’ Thöôïng toïa Thaâm beøn noùi: ‘Ñaâu coù hay gì, phaûi ôû ngoaøi löôùi môùi hay chöù.’ Thöôïng toïa Minh baûo: ‘Theá laø huynh Thaâm chöa hieåu.’ Ñi ñöôïc moät ñoaïn ñöôøng xa, Thöôïng toïa Thaâm môùi böøng hieåu lyù mình ñaõ sai.”

            Qua caâu chuyeän treân, hai vò Thöôïng toïa ñuùng ôû choã naøo? Thöôïng toïa Thaâm noùi cuõng coù lyù: Ñôïi ôû trong löôùi môùi nhaûy ra, chi baèng ôû ngoaøi löôùi chaúng thích hôn sao? Nhöng taïi sao Thöôïng toïa Minh laïi noùi: huynh Thaâm chöa hieåu. Nhö chuùng toâi ñaõ ñònh nghóa giaûi thoaùt, giaûi thoaùt laø gì? Laø chuùng ta ñang bò troùi buoäc, ñang bò eùp ngaët, thoaùt ñöôïc söï troùi buoäc, thoaùt ñöôïc söï eùp ngaët goïi ñoù laø giaûi thoaùt. Neáu khoâng bò troùi buoäc, khoâng bò eùp ngaët coøn noùi giaûi thoaùt laøm gì? Nhö con caù ñang bò löôùi buûa vaây, khoâng coù loái thoaùt noù môùi nhaûy voït leân ñeå ra khoûi voøng löôùi, ñoù laø noù giaûi thoaùt ñöôïc maønh löôùi. Neáu noù ôû ngoaøi löôùi roài, noù ñaâu caàn nhaûy chi nöõa. Cuõng nhö vaäy, neáu chuùng ta laø thaùnh roài, chuùng ta khoâng coù phieàn naõo, khoâng coù khoå ñau, chuùng ta noùi tu ñeå giaûi thoaùt coøn coù nghóa laø giaûi thoaùt nöõa hay khoâng? Haún laø khoâng vaäy. Sôû dó chuùng ta noùi tu, noùi caàu giaûi thoaùt laø vì chuùng ta bò phieàn naõo nhieàu, bò troùi buoäc nhieàu bôûi nhöõng taâm nieäm xaáu xa ñen toái cuûa mình maø chính mình chöa chinh phuïc ñöôïc. Vì theá chuùng ta phaûi coá gaéng noã löïc böùt cho ñöùt heát moïi sôïi daây phieàn naõo ñeå nhaûy tung ra moät chaân trôøi môùi khoâng coøn bò phieàn naõo troùi buoäc nöõa, ñoù goïi laø giaûi thoaùt. Noùi toùm laïi, ñang bò bao vaây, ñang bò ñau khoå, chuùng ta môùi noùi ñeán giaûi thoaùt, ñoù laø yù nghóa caâu chuyeän cuûa hai vò Thöôïng toïa khi xöa.

            Sau naøy, Thieàn sö Khueâ ôû Coå Sôn, Ngaøi coù bình caâu chuyeän ñoù baèng boán caâu tuïng:

                        Voõng trung ñaøo xuaát tieän nghi ñaèng,

                        Haø caù thieân nhieân tuaán naïp taêng.

                        Haø tôï ñöông sô vò nhaäp voõng

                        Ngoä lai phöông thuûy thò tri aâm.

            Taïm dòch:

                        Nhaûy ra khoûi löôùi laïi bay xa,

                        Naøo phaûi thieân nhieân baäc taùc gia.

                        Ñaâu gioáng buoåi ñaàu chaúng vaøo löôùi,

                        Tænh ra môùi bieát thaät ngöôøi nhaø.

            Nhaûy ra khoûi löôùi laïi bay xa: Ñaây dieãn taû hình aûnh con caù khi vöôït ra khoûi löôùi, noù bôi loäi tung taêng, khoâng coøn daùm laån quaån ôû ñoù nöõa.

            Naøo phaûi thieân nhieân baäc taùc gia: Baäc taùc gia laø ngöôøi tu ñaït ñaïo. Ngöôøi tu ñaït ñaïo laø töï saün coù, hay ñaït ñaïo laø do coâng phu huaân tu, coâng phu khoù nhoïc ñeå chinh phuïc noäi taâm cuûa mình? Coù vò Phaät naøo boãng döng thaønh Phaät chaêng? Coù vò Boà-taùt naøo boãng döng thaønh Boà-taùt chaêng? Coù vò A-la-haùn naøo boãng döng thaønh A-la-haùn chaêng? Chaéc haún laø khoâng! Vì theá thaønh A-la-haùn, thaønh Boà-taùt hay thaønh Phaät goác töø coâng phu tu haønh, vöôït khoûi phieàn naõo, chinh phuïc ñöôïc noäi taâm cuûa mình. Roài sau ñoù môùi goïi laø baäc taùc gia, môùi thaønh A-la-haùn, môùi chöùng ñöôïc quaû Boà-ñeà, chôù khoâng phaûi boãng döng maø ñöôïc. Neáu chuùng ta quan nieäm khoâng caàn phaûi tu, ñeå töï nhieân ñöôïc keát quaû, ñieàu ñoù khoâng bao giôø coù.

            YÙ cuûa Thöôïng toïa Thaâm noùi raèng phaûi ôû ngoaøi löôùi, khoâng ñôïi voâ löôùi môùi nhaûy ra cho phí coâng, cho neân caâu sau noùi:

            Ñaâu gioáng buoåi ñaàu chaúng vaøo löôùi: Buoåi ñaàu khoâng vaøo löôùi môùi laø sung söôùng, môùi laø an oån. Quan nieäm nhö vaäy laø khoâng ñuùng.

            Tænh ra môùi bieát thaät ngöôøi nhaø: Khi thöùc tænh roài môùi bieát ngöôøi sö huynh cuûa mình (Thöôïng toïa Minh) noùi laø hôïp lyù. Söï giaûi thoaùt cuûa ngöôøi tu laø vì chuùng ta ñang ôû trong voøng bao vaây cuûa phieàn naõo, cuûa caùc caùm doã cuûa saùu traàn, khi chuùng ta thoaùt ra, ñoù goïi laø giaûi thoaùt, ñoù chính laø söùc maïnh cuûa ngöôøi tu. Neáu khoâng coù nhöõng ñieàu ñoù thì khoâng neân noùi xuaát gia laøm gì.

            Trong vieäc giaûi thoaùt coù nhöõng trình töï cao thaáp khaùc nhau, chôù khoâng phaûi giaûi thoaùt thuaàn y nhö nhau. Sau ñaây chuùng toâi daãn caùch giaûi thoaùt trong nhöõng boä kinh theo tinh thaàn Nguyeân thuûy vaø caùc giaûi thoaùt trong nhöõng boä kinh theo tinh thaàn Phaùt trieån.

            Noùi veà vieäc giaûi thoaùt theo tinh thaàn Nguyeân thuûy, trong kinh A-haøm, coù caâu chuyeän ngaøi Phuù-laâu-na ñeán hoûi Phaät. Ngaøi Phuù-laâu-na thöa: “Baïch Theá Toân, xin Theá Toân daïy cho phaùp yeáu ñeå con ñeán choã vaéng veû tu haønh.” Ñöùc Phaät lieàn daïy: “Neáu maét thaáy saéc khoâng ñuoåi theo, khoâng chaáp chaët, ñoù laø gaàn vôùi Nieát-baøn. Ngöôïc laïi neáu maét thaáy saéc maø ñuoåi theo maø chaáp chaët ñoù laø xa vôùi Nieát-baøn. Loã tai nghe tieáng, loã muõi ngöûi muøi, thaân xuùc chaïm, yù duyeân vôùi phaùp traàn neáu khoâng ñuoåi theo, khoâng chaáp chaët laø gaàn vôùi Nieát-baøn, coøn ñuoåi theo, chaáp chaët ñoù laø xa vôùi Nieát-baøn.” Khi nhaän ñöôïc phaùp yeáu roài, ngaøi Phuù-laâu-na ra ñi ñeán choã vaéng veû tu haønh, chæ trong voøng ba thaùng, Ngaøi ñaéc quaû A-la-haùn. Nhö vaäy phaùp yeáu ñöùc Phaät daïy tu ñeå giaûi thoaùt ñaâu coù khaùc vôùi chuùng ta, saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø khoâng ñuoåi theo, khoâng dính maéc hay chaáp chaët ñoù laø giaûi thoaùt; neáu ñuoåi theo, neáu chaáp chaët ñoù laø traàm luaân. Traàm luaân hay giaûi thoaùt raát laø ñôn giaûn, khoâng ñôïi tôùi kieáp naøo khaùc, maø ngay nôi hieän taïi: maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi, löôõi neám vò, thaân xuùc chaïm, yù duyeân vôùi phaùp traàn, chuùng ta khoâng ñuoåi theo, khoâng dính maéc, ngay nôi ñoù chuùng ta ñaõ giaûi thoaùt roài. Giaûi thoaùt khoâng phaûi laø chuyeän xa vôøi, khoâng phaûi laø vieäc khoâng vôùi tôùi ñöôïc, maø chính laø thaät teá, laø cuï theå. Ngay nôi chuùng ta ai cuõng coù khaû naêng giaûi thoaùt chính mình. Coù ngöôøi naøo nghó raèng vieäc ñoù mình khoâng theå laøm noåi khoâng? Ai cuõng coù theå laøm ñöôïc. Vì vaäy noùi ñeán tu giaûi thoaùt môùi nghe töôûng nhö laø xa vôøi, cao sieâu tuyeät ñænh, nhöng söï thaät heát söùc laø gaàn guõi, heát söùc laø thaät teá ñoái vôùi chuùng ta. Ngöôïc laïi söï traàm luaân cuõng khoâng xa laï. Neáu chuùng ta maét ñuoåi theo saéc roài baùm chaët vaøo saéc, tai ñuoåi theo tieáng roài baùm chaët vaøo tieáng v.v… ñoù laø chuùng ta traàm luaân.

            Trong kinh A-haøm, ñöùc Phaät keå moät caâu chuyeän cho chö Tyø-kheo nghe: Coù moät baày khæ, con khæ chuùa laõnh ñaïo daïy nhöõng con khæ nhoû: Caùc ngöôøi ñi aên phaûi theo leänh cuûa ta höôùng daãn chæ daïy, ñöøng coù teû ñoaøn ñi lang thang seõ bò nguy hieåm. Khæ chuùa khoân ngoan bieát choã naøo coù baãy, coù raäp, choã naøo coù thôï saên, neân noù traùnh neù khoâng cho ñoaøn khæ tôùi nhöõng choã aáy. Nhöng trong ñoaøn coù moät con khæ hôi ngaïo maïn laïi tham aên, noù nghó  neáu ñi theo ñoaøn mình aên uoáng khoâng ñöôïc ñaày ñuû, chi baèng ñi rieâng roài kieám thöùc aên moät mình, tha hoà aên uoáng no neâ roài trôû veà ñoaøn. Noù taùch ñoaøn ra ñi ñeán moät choã kia, chaúng may gaëp ngöôøi thôï saên duøng caây nhöïa ñeå baãy khæ. Caây nhöïa raát deûo vaø chaéc, beân caïnh caây nhöïa coù ñeå mieáng moài nhöû khæ. Khæ con daïi khôø thaáy moài möøng quaù, nhaûy tôùi chuïp moài. Vöøa ñöa tay maët chuïp moài bò nhöïa dính tay, tay traùi lieàn chuïp vaøo ñeå gôõ lieàn bò dính luoân. Theá laø hai tay bò dính nhöïa. Ñeán chaân maët ñöa voâ ñeå quaøo bò dính luoân, chaân traùi lieàn ñöa tôùi ñeå quaøo dính luoân chaân traùi. Nhö vaäy laø hai tay hai chaân ñeàu bò dính. Caùi ñaàu lieàn cuùi xuoáng caïp gôõ cuõng bò dính luoân. Chæ coøn caùi ñuoâi ngoaéc ngoaéc coá gaéng vuøng vaãy ñeå quaät caùi baãy ra bò dính luoân. Nhö vaäy saùu caùi: hai tay, hai chaân, ñaàu vaø ñuoâi ñeàu bò dính nhöïa khoâng thoaùt thaân ñöôïc. Luùc aáy ngöôøi thôï saên ñeán löôïm khæ boû voâ gioû ñem veà.

            Qua caâu chuyeän treân ñöùc Phaät muoán daïy chuùng ta ñieàu gì? Neáu vì quyeàn lôïi vì thích thuï höôûng, con khæ taùch ñoaøn ra ñi, roài bò thôï saên ñaùnh baãy. Khi saùu caên noù (töùc saùu boä phaän) bò dính baãy roài, ngöôøi ta baét ñem veà deã daøng khoâng coøn ai cöùu ñöôïc. Cuõng nhö vaäy, ngöôøi tu xuaát gia ôû trong ñoaøn Taêng hay Ni coù vò thaày chæ daïy höôùng daãn, nhöng hoï thích thuï höôûng rieâng, thích laøm theo yù mình, duø thieáu kinh nghieäm maø vaãn ñi ra ngoaøi. Khi ra ngoaøi, maét thaáy saéc lieàn nhieãm saéc, tai nghe tieáng lieàn nhieãm tieáng, cho ñeán saùu caên bò coät dính vôùi saùu traàn. Luùc ñoù ma vöông daãn ñi moät caùch deã daøng, nhö chuù thôï saên löôïm con khæ boû vaøo gioû moät caùch deã daøng, khoâng khoù khaên chuùt naøo.

            Khi saùu caên dính vôùi saùu traàn, chuùng ta loït vaøo baøn tay cuûa ai? Cuûa ma vöông phaûi khoâng? Loït vaøo baøn tay cuûa ma vöông roài, chuùng ta khoù hy voïng ñöôïc giaûi thoaùt. Vì vaäy ngöôøi tu muoán ñöôïc giaûi thoaùt phaûi gan daï nhö lôøi ñöùc Phaät daïy: Saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn ñöøng ñuoåi theo, ñuoåi theo laø tham caàu, ñöøng dính maéc, dính maéc laø nhieãm tröôùc. Khoâng tham caàu, khoâng nhieãm tröôùc, töùc nhieân chuùng ta ñöôïc giaûi thoaùt, söï giaûi thoaùt ñeán vôùi chuùng ta heát söùc laø deã daøng. Neáu chuùng ta ñuoåi theo saùu traàn laø tham caàu, dính maéc noù laø nhieãm tröôùc, khi aáy coù vuøng vaãy maáy cuõng khoù thoaùt khoûi baøn tay cuûa ma vöông.

            Ngöôøi tu chuùng ta treân coõi ñôøi naøy muoán ñöôïc giaûi thoaùt khoâng phaûi laø chuyeän mô maøng xa xoâi, maø chính laø chuyeän thaät teá trong cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta. Neáu moät ngöôøi saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn maø khoâng dính khoâng maéc, khoâng ñuoåi theo, ngöôøi aáy coù haøo quang chöa? – Ñaâu coù, chæ laø khoâng dính maéc saùu traàn thoâi, chôù ñaâu coù haøo quang. Ngöôøi aáy coù bieát chuyeän quaù khöù, vò lai chöa? – Ñaâu coù bieát quaù khöù, vò lai gì. Nhöng ngöôøi aáy coù giaûi thoaùt thaät chöa? – Coù. Nhö vaäy khoâng phaûi coù haøo quang môùi laø giaûi thoaùt, khoâng phaûi bieát quaù khöù vò lai môùi laø giaûi thoaùt, maø chính saùu caên khoâng bò saùu traàn loâi cuoán, coät troùi, ñoù laø giaûi thoaùt. Nhöng saùu traàn coù daây coät troùi mình hay khoâng? Hay laø mình coät vaøo noù? Söï thaät laø mình coät vaøo saùu traàn, nghóa laø thaáy noù laø mình ñuoåi theo roài baùm chaët vaøo noù, ñoù laø mình dính maéc vaøo saùu traàn roài mình than van caàu xin Phaät Trôøi cöùu giuùp con. Ai troùi buoäc mình maø mình keâu cöùu, mình thaép höông caàu giaûi thoaùt? Phaät baûo chuùng ta buoâng, maø chuùng ta naém chaët quaù, keït tay mình trong ñoù, roài than Phaät Trôøi khoâng cöùu con! Muoán cuùu chuùng ta, ñöùc Phaät daïy: “Ngöôi chòu khoù buoâng ñi.”

            Chuùng ta thaät gioáng nhö ñöùa beù thoø tay vaøo huõ keïo. Khi tay khoâng noù thoø vaøo huõ ñöôïc, nhöng vì thích keïo quaù neân naém ñaày cöùng, ruùt tay ra khoâng ñöôïc, roài keâu khoùc. Meï thöông con, baûo noù: “Con buoâng ñi, tay khoâng ruùt ra deã daøng, chôù coù khoù gì.” Nhö vaäy thuaät giaûi thoaùt laø gì? Chæ laø moät caùi buoâng, neáu coøn naém ñaày moät tay keïo, laøm sao meï cöùu con ñöôïc!

            Ñöùc Phaät cuõng baûo chuùng ta ñöøng dính vôùi saùu traàn, caùc Thieàn sö cuõng daïy chuùng ta buoâng ñi, hieän nay chuùng toâi cuõng nhaéc quí vò ñöøng chaïy theo saùu traàn. Caâu noùi heát söùc laø ñôn giaûn maø traøn ñaày tinh thaàn giaûi thoaùt. Neáu kheùo moät chuùt, gan daï moät chuùt, ñöøng tieác, nhö ñöùa beù khoâng tieác keïo, thì laáy tay ra deã daøng khoâng phaûi than khoùc.

            Treân ñöôøng tu, chính vì caàu giaûi thoaùt, chuùng ta ñöøng tham luyeán, ñöøng ñaém tröôùc saùu traàn. Khoâng tham luyeán, khoâng ñaém tröôùc saùu traàn laø nhaân cuûa giaûi thoaùt, chôù khoâng tìm ñieàu gì khaùc laï. Khoâng phaûi coù thaàn thoâng, khoâng phaûi bieát quaù khöù vò lai, khoâng phaûi coù haøo quang saùng choùi, maø giaûi thoaùt ñöôïc. Caùc quæ thaàn cuõng coù haøo quang, cuõng bieát quaù khöù vò lai, maø vaãn khoâng ñöôïc giaûi thoaùt. Lyù giaûi thoaùt cuûa ñaïo Phaät vöøa cuï theå vöøa thaät teá maø cuõng raát deã daøng phaûi khoâng? Deã hay khoù? Chæ caàn ñöøng laøm ñöùa beù tham keïo thoâi, neáu tham keïo thì khoù, neáu khoâng tham keïo thì deã chôù coù khoù gì ñaâu. Buoâng heát thì laáy tay ra deã daøng, khoâng coù gì trôû ngaïi, neáu naém cöùng maø muoán ruùt tay ra, thaät laø khoù traêm beà. Taát caû quí vò xuaát gia vaø taïi gia coù ai nghó mình ngu khôø nhö ñöùa beù ham keïo ñoù khoâng? Taát nhieân khoâng coù ai ngu khôø nhö vaäy, chæ caàn buoâng thì laáy tay ra deã daøng. Ñöùc Phaät ñaõ daïy: “Caùc ngöôi buoâng ñi, ñöøng coù dính vôùi saùu traàn, ñoù laø giaûi thoaùt.” Neáu chuùng ta khoâng chòu buoâng, maø caàu xin Phaät giuùp cho con ñöôïc giaûi thoaùt, thì gioáng nhö ñöùa beù tham aên keïo vaäy. Buoâng ñi thì heát ñau khoå, ñaây laø giaûi thoaùt theo tinh thaàn Nguyeân thuûy.

            Chuùng toâi noùi ñeán söï giaûi thoaùt trong nhaø thieàn. Ngaøy xöa, coù moät thieàn khaùch ñeán hoûi thieàn sö Hueä Haûi: “Theá naøo laø giaûi thoaùt.” Ngaøi Hueä Haûi traû lôøi: “Caên traàn khoâng dính nhau laø giaûi thoaùt.” Caâu traû lôøi heát söùc laø ñôn giaûn! Saùu caên khoâng dính maéc saùu traàn, ñoù laø giaûi thoaùt. Caâu traû lôøi vöøa ñôn giaûn vöøa thaät teá, nhöng môùi nghe qua chuùng ta thaáy khoù hieåu quaù. Vì sao khoù hieåu? Vì chuùng ta töôûng töôïng söï giaûi thoaùt raát laø xa vôøi, phaûi coù thaàn thoâng bieán hoùa, ñi ñeán caùc coõi trôøi v.v…, khoâng ngôø saùu caên khoâng dính vôùi saùu traàn laø giaûi thoaùt. Söï thaät quaù ñôn giaûn naøy laøm ngöôøi ñoïc saùch thieàn cho laø khoù hieåu.

           Caâu chuyeän thöù hai trong nhaø thieàn laø: Toå Ñaïo Tín khi coøn laø Sa-di ñeán hoûi ñaïo vôùi Toå Taêng Xaùn: “Baïch Hoøa thöôïng, laøm sao ñöôïc giaûi thoaùt?” Toå Taêng Xaùn lieàn hoûi: “Ai troùi buoäc ngöôi?” Ngaøi Ñaïo Tín ñaùp: “Khoâng ai troùi buoäc caû.” Toå Taêng Xaùn baûo: “Caàu giaûi thoaùt laøm gì?” Ngaøi Ñaïo Tín lieàn nhaän ñöôïc lyù giaûi thoaùt. Ngaøi quan nieäm nhö chuùng ta hieän giôø, Ngaøi nghó mình ñang bò troùi buoäc, ñang bò buûa vaây raát laø khoå sôû, neân môùi caàu giaûi thoaùt. Nhöng chuùng ta phaûi nhìn thaúng xem caùi gì troùi buoäc, caùi gì buûa vaây chuùng ta? Neáu nhìn thaúng khoâng thaáy caùi gì troùi buoäc, caùi gì buûa vaây caû, ngay ñoù chuùng ta ñöôïc giaûi thoaùt roài. Caâu chuyeän ñoái ñaùp giöõa Toå Taêng Xaùn vaø Toå Ñaïo Tín noùi leân yù nghóa ñoù: “Khoâng ai troùi buoäc thì caàu giaûi thoaùt laøm gì?” Chuùng ta nghó raèng nhöõng phieàn naõo, nhöõng taâm nieäm ñen toái xaáu xa ñang troùi buoäc chuùng ta, cho neân chuùng ta caàu giaûi thoaùt. Nhöng Toå lieàn baûo chuùng ta nhìn thaúng xem nhöõng phieàn naõo, nhöõng taâm nieäm aáy coù thaät söï troùi buoäc chuùng ta hay khoâng? Khi nhìn thaúng laïi chuùng noù lieàn bieán maát. Chuùng bieán maát khoâng coøn nöõa thì coøn gì maø caàu giaûi thoaùt! Cuõng chính vôùi tinh thaàn naøy Toå Boà-ñeà-ñaït-ma ñaõ daïy Toå Hueä Khaû. Toå Hueä Khaû than: “Taâm con baát an, xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm.” Toå Boà-ñeà-ñaït-ma baûo: “Ñem taâm ra ta an cho.” Taâm baát an cuûa Toå Hueä Khaû laø taâm gì? Toå thaáy ñoù laø taâm phieàn naõo, taâm troùi buoäc, taâm xaáu xa. Caùc taâm ñoù ñang laøm cho mình baát an, neân Ngaøi caàu ñöôïc an taâm, cuõng nhö Toå Ñaïo Tín caàu ñöôïc giaûi thoaùt. Khi aáy Toå Boà-ñeà-ñaït-ma chæ caàn baûo: “Ñem taâm ra ta an cho.” Ngaøi Hueä Khaû nhìn söõng laïi xem taâm ra laøm sao maø ñem. Nhìn söõng laïi thì noù maát tieâu, noù tan hoang khoâng coøn, Ngaøi lieàn traû lôøi: “Con tìm taâm khoâng ñöôïc.” Toå Boà-ñeà-ñaït-ma baûo: “Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài.” Nhö vaäy phaùp an taâm cuûa Toå Ñaït-ma vaø “caàu giaûi thoaùt laøm gì” cuûa Toå Taêng Xaùn coù khaùc nhau khoâng? Thaät laø khoâng hai, hình thöùc coù khaùc, nhöng tinh thaàn khoâng khaùc. Toå Taêng Xaùn chæ cho Toå Ñaïo Tín con ñöôøng giaûi thoaùt baèng caùch nhìn laïi xem caùi gì troùi buoäc mình. Nhìn laïi khoâng thaáy coù gì troùi buoäc, ngay ñoù ñaõ giaûi thoaùt roài.

            Chuùng toâi hieän nay soáng caùch xa Toå hôn ngaøn naêm, chuùng toâi daïy quí vò tu phaûi laøm gì? Quí vò nghó raèng caùc phieàn naõo laøm cho mình khoå ñau, buoàn phieàn, böïc boäi. Chuùng toâi baûo quí vò caùc thöù phieàn naõo aáy, quí vò haõy buoâng ñi. Nhìn laïi chuùng noù, thaáy bieát maët thaät cuûa chuùng noù roài, buoâng ñi ñöøng theo chuùng thì heát phieàn naõo, heát khoå ñau, ñoù töùc laø tu vaäy. Vieäc naøy ñaâu coù khaùc vôùi lôøi daïy ngöôøi xöa bao nhieâu. Tinh thaàn giaûi thoaùt naèm ngay choã nhìn thaúng, thaáy maët thaät cuûa nhöõng phieàn naõo. Thaáy ñöôïc maët thaät cuûa chuùng roài, thì töï chuùng noù tan hoang. Noùi bieát voïng, noùi buoâng ñi laø moät loái noùi thoâi. Söï thaät nhìn laïi thaáy noù, thì noù ñaõ maát heát roài, coøn gì nöõa maø phaûi bieát, coøn gì nöõa maø phaûi buoâng. Ñaây laø troïng taâm trong Thieàn toâng maø chuùng toâi ñaõ chæ daïy quí vò. Troïng taâm ñoù, chính Toå Boà-ñeà-ñaït-ma ñaõ daïy Toå Hueä Khaû, chính Toå Taêng Xaùn ñaõ daïy Toå Ñaïo Tín. Ñoù laø chuû ñích chuùng toâi muoán chæ cho quí vò.

            Caùc Toå daïy chuùng ta tu giaûi thoaùt ñuùng vôùi tinh thaàn ñöùc Phaät ñaõ noùi: “Taát caû nöôùc bieån chæ coù moät vò, vò maën; taát caû giaùo phaùp cuûa ta chæ coù moät vò, vò giaûi thoaùt.” Nhö ñoaïn ñaõ noùi: Saùu caên tieáp xuùc vôùi saùu traàn, khoâng dính khoâng maéc, laø giaûi thoaùt. Ñoaïn naøy Toå daïy: Nhìn caùc taâm nieäm ñang chaïy theo saùu traàn, bieát chuùng khoâng thaät, ñoù laø giaûi thoaùt. Ñoaïn tröôùc noùi veà caùc caên beân ngoaøi khoâng cho dính vôùi traàn caûnh, ñoaïn naøy noùi veà caùc taâm nieäm beân trong, ngay töø coäi goác, caùc taâm nieäm vöøa daáy khôûi chaïy theo caûnh, chuùng ta bieát söï thaät veà chuùng noù thì chuùng noù tan hoang ngay töø tröùng nöôùc. Chuùng ta deïp caùc taâm nieäm ngay luùc coøn trong baøo thai, khoâng ñôïi chuùng noù dính vôùi caûnh môùi thaùo gôõ. Nhö vaäy söï giaûi thoaùt naøy laø ngay beân trong, saâu hôn vaø teá nhò hôn. Giaûi thoaùt noùi ôû ñoaïn treân laø saùu caên khoâng dính maéc vôùi saùu traàn laø giaûi thoaùt theo tinh thaàn nguyeân thuûy, giaûi thoaùt ôû ñaây laø deïp caùc taâm nieäm ngay khi coøn laø tröùng nöôùc, laø giaûi thoaùt theo tinh thaàn nhaø thieàn. Caùc nieäm vöøa daáy khôûi ñaõ bò tieâu dieät ngay, khoâng coù nieäm ñuoåi theo traàn caûnh: Maét thaáy saéc khoâng dính vôùi saéc, tai nghe tieáng khoâng dính vôùi tieáng, muõi ngöûi muøi khoâng dính vôùi muøi… Caùc nieäm ñaõ dieät roài, lo gì chuùng ra nôi maét, nôi tai, nôi muõi maø dính vôùi saùu traàn ñöôïc. Ñoù laø chuû yeáu cuûa söï tu thieàn maø chuùng toâi thöôøng goïi laø Toå sö Thieàn.

            Ñeå hieåu roõ hôn tinh thaàn giaûi thoaùt trong nhaø thieàn chuùng toâi xin daãn baøi keä cuûa moät Thieàn sö ñôøi Traàn ôû Vieät Nam, ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng, töùc laø vua Traàn Nhaân Toâng. Baøi keä “Sôn Phoøng Maïn Höùng” nhö sau:

                        Thuøy phöôïc caùnh töông caàu giaûi thoaùt,

                        Baát phaøm haø taát mòch thaàn tieân.

                        Vieân nhaøn, maõ quyeän nhaân öng laõo,

                        Y cöïu vaân trang nhaát thaùp thieàn.

            Taïm dòch:

                        Ai troùi laïi mong caàu giaûi thoaùt,

                        Chaúng phaøm naøo phaûi kieám thaàn tieân.

                        Vöôïn nhaøn, ngöïa nhoïc, ngöôøi cuõng laõo,

                        Nhö cuõ am maây moät giöôøng thieàn.

            Ngaøi Traàn Nhaân Toâng noùi raát roõ: “Chuùng ta caàu giaûi thoaùt vì chuùng ta thaáy bò troùi buoäc, nhöng ai troùi buoäc chuùng ta? Chaúng qua laø nhöõng taâm nieäm tham meâ ñaém tröôùc troùi buoäc chuùng ta. Nhöõng taâm nieäm aáy vöøa daáy leân, chuùng ta ñaõ thaáy noù roài, thaáy noù töùc thì noù tan hoang, nhö vaäy coøn ai troùi buoäc mình maø caàu giaûi thoaùt? Bieát caùc taâm nieäm laø taïm bôï, laø hö doái, chuùng ta khoâng chaïy theo noù, ñoù laø giaûi thoaùt. Coøn theâm moät yù nghóa nöõa: Noùi troùi buoäc laø troùi buoäc thaân naêm uaån naøy, coøn moät caùi khoâng bao giôø bò troùi buoäc, ñoù laø caùi gì? Ñoù laø caùi khoâng teân, phaûi khoâng? Caùi ñoù khoâng phaûi phaøm, khoâng phaûi thaùnh. Khoâng phaûi phaøm, caàu thaønh tieân laøm gì? Khoâng phaûi phaøm, caàn caàu thaùnh hay khoâng? Sôû dó chuùng ta muoán ñöôïc thaønh thaùnh laø vì chuùng ta thaáy mình laø phaøm phaûi khoâng? Caùi ñoù khoâng phaûi phaøm, töùc nhieân khoâng caàu thaønh thaùnh, cuõng khoâng caàu thaønh thaàn tieân chi nöõa.

            Vöôïn nhaøn, ngöïa nhoïc, ngöôøi cuõng laõo

            Vöôïn chæ cho caùc nieäm daáy khôûi cuûa chuùng ta laêng xaêng nhö khæ vöôïn. Ngöïa chæ cho yù dong ruoåi beân ngoaøi. Taâm vieân yù maõ khi ñaõ yeân roài, khoâng coøn laêng xaêng nöõa, khi aáy chuùng ta cuõng ñaõ giaø roài khoâng coøn ham muoán khoâng coøn ñuoåi theo caùi gì nöõa. Khi con ngöôøi khoâng coøn ham muoán, taâm vieân yù maõ khoâng coøn laêng xaêng, luùc aáy ra laøm sao?

            Nhö cuõ am maây moät giöôøng thieàn.

            Luùc aáy chæ coøn moät giöôøng thieàn ôû trong am maây maø thoâi. Giöôøng thieàn ñoù gioáng nhö giöôøng cuûa ai, quí vò coù bieát khoâng? Giöôøng thieàn naøy laø giöôøng oâng Duy-ma-caät naèm beänh.

            Treân ñöôøng tu luùc naøo taâm vieân yù maõ chòu döøng chòu laëng, luùc ñoù chuùng ta seõ ñaày ñuû caûnh vieân maõn cuûa con ngöôøi giaûi thoaùt hieän tieàn. Söï giaûi thoaùt vieân maõn ñoù ñöôïc töôïng tröng baèng moät chieác giöôøng thieàn, giöôøng cuûa oâng Duy-ma-caät naèm beänh v.v… Ñoái vôùi söï tu haønh, coát laøm sao taâm vieân yù maõ moûi meät, naèm yeân nguû, luùc ñoù caùi chaân thaät hieän nguyeân hình, khoâng phaûi tìm kieám ôû ñaâu xa xoâi.

            Chuùng toâi daãn tieáp theo ñaây caâu chuyeän cuûa Luïc Toå nhaân nghe moät caâu trong kinh Kim Cang maø ngoä ñaïo. Nguõ Toå giaûng kinh Kim Cang ñeán ñoaïn ngaøi Tu-boà-ñeà hoûi Phaät: “laøm sao ñeå truï taâm” töùc laø: ngöôøi caàu Voâ thöôïng Boà-ñeà laøm sao an truï ñöôïc taâm cuûa mình (töùc laø caùi taâm Voâ thöôïng Boà- ñeà), Phaät traû lôøi: “Baát öng truï saéc sanh taâm, baát öng truï thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm, öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm.” Nghóa laø ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà khoâng neân truï nôi saéc, nôi thanh, nôi höông, nôi vò, nôi xuùc, nôi phaùp. Khoâng neân coù choã truï ñoù laø truï. Cho neân öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm, töùc laø khoâng neân coù choã truï maø sanh taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà. Khi nghe tôùi caâu ñoù, Luïc Toå lieàn thoát leân raèng:

                        “Ñaâu ngôø taùnh mình xöa nay voán thanh tònh,

                        Ñaâu ngôø taùnh mình xöa nay voán töï ñaày ñuû,

                        Ñaâu ngôø taùnh mình hay sanh muoân vaät v.v…”

            Caùc chöõ ñaâu ngôø, noùi leân choã ngoä cuûa Luïc Toå, Ngaøi ngoä caùi gì? Ngaøi ngoä saùu caên khoâng dính vôùi saùu traàn, ñoù laø giaûi thoaùt, phaûi khoâng? – Chöa phaûi. Neáu Ngaøi ngoä saùu caên khoâng dính vôùi saùu traàn, Ngaøi laø Nhò thöøa roài, chôù khoâng phaûi laø moät vò toå trong Thieàn toâng. Caâu hoûi laø: “Ngöôøi phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà, muoán an truï taâm aáy, phaûi laøm sao?” Ñaùp: Khoâng dính vôùi saùu traàn, laø an truï taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà. Ngay nôi caâu ñaùp naøy Luïc Toå thaáy roõ raèng: Taâm khoâng chaïy theo saùu traàn laø caùi Voâ thöôïng Boà-ñeà hieän tieàn. Caùi Voâ thöôïng Boà-ñeà  ñoù ñaõ saün thanh tònh, ñaõ saün ñaày ñuû maø noù daáy nieäm cho neân hay sanh muoân phaùp, môùi ñuoåi theo muoân phaùp. ÔÛ ñoaïn treân noùi saùu caên khoâng dính vôùi saùu traàn ñoù laø giaûi thoaùt, maø chuùng ta khoâng bieát caùi gì giaûi thoaùt, khoâng coù moät caùi chuû ñeà cuûa söï giaûi thoaùt. Nhöng ôû ñaây, khi nghe caâu ñaùp, Luïc Toå thaáy ñöôïc maët thaät cuûa söï giaûi thoaùt roài. Vì thaáy ñöôïc maët thaät ñoù, neân Ngaøi môùi thoát leân nhöõng caâu ñaâu ngôø, ñaâu ngôø mình nhö vaäy, ñaâu ngôø noù saün nhö vaäy v.v… Khi nghe thoát leân nhöõng caâu ñoù, Nguõ Toå bieát ñeä töû ñaõ ngoä, cho neân ngang ñoù môùi truyeàn y baùt cho.

            Chuùng ta thaáy raèng, ñoái vôùi Thieàn toâng khoâng phaûi chæ gôõ heát nhöõng dính maéc beân ngoaøi, goïi laø giaûi thoaùt, giaûi thoaùt baèng moät danh töø roãng, maø phaûi thaáy ñöôïc maët thaät cuûa söï giaûi thoaùt, maø caùc boä kinh Nhò thöøa chöa ñeà caäp tôùi. Giaûi thoaùt laø côûi môû, côûi môû laø ñoäng töø chôù khoâng phaûi laø chuû töø. Nhö vaäy côûi môû caùi gì? ÔÛ ñoaïn tröôùc, theo tinh thaàn Nguyeân thuûy, chuùng ta nghó raèng ñöôïc giaûi thoaùt maø khoâng bieát caùi gì ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöng tôùi ñaây, vôùi tinh thaàn nhaø Thieàn, Luïc Toå khoâng thaáy nhö vaäy. Ngaøi thaáy raèng caùi giaûi thoaùt ñoù laø taùnh Boà-ñeà saün coù cuûa chính chuùng ta. Taùnh Boà-ñeà ñoù thanh tònh töø thuôû naøo, taùnh Boà-ñeà ñoù ñaày ñuû muoân phaùp, taùnh Boà-ñeà ñoù ñaày ñuû dieäu duïng. Soáng ñöôïc vôùi taùnh Boà-ñeà ñoù goïi laø giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt laø taùnh Boà-ñeà khoâng bò nhieãm vôùi saùu traàn, noù laø caùi chuû thaät cuûa mình. Vì vaäy trong nhaø thieàn goïi noù laø Baûn lai dieän muïc, laø Chuû nhaân oâng v.v… Hieåu nhö quí vò môùi thaáy caùi trình töï tu tieán cuûa ngöôøi tu, neáu khoâng chuùng ta coù theå hieåu laàm. Luïc Toå ngoä ñöôïc lyù giaûi thoaùt, khoâng phaûi chæ laø ñoäng töø giaûi thoaùt maø Ngaøi thaáy ñöôïc oâng chuû laø ngöôøi khoâng bò troùi buoäc, oâng chuû môùi laø chuû töø. OÂng chuû ñoù môùi thaät laø mình, soáng ñöôïc vôùi oâng chuû ñoù môùi thaät laø vieân maõn giaûi thoaùt.

            Sau ñaây chuùng toâi daãn theâm caâu chuyeän con khæ: Ngaøi Ngöôõng Sôn ñeán hoûi ñaïo vôùi ngaøi Trung AÁp: “Baïch Hoøa thöôïng, theá naøo laø nghóa Phaät taùnh?” Ngaøi Trung AÁp ñaùp: “Ta noùi thí duï thì oâng hieåu. Nhö coù con khæ ôû trong caùi nhaø saùu cöûa. Beân ngoaøi coù moät con khæ  ñeán moãi cöûa keâu cheùo cheùo, con khæ beân trong cuõng ñaùp laïi cheùo cheùo. Ñeán moãi cöûa noù moãi keâu, beân trong ñeàu ñaùp öùng laïi…” Nghe tôùi ñoù ngaøi Ngöôõng Sôn môùi hoûi: “Baïch Hoøa thöôïng, neáu con khæ trong nhaø noù nguû thì sao?” Hoøa thöôïng Trung AÁp lieàn töø giöôøng thieàn böôùc xuoáng, chaïy laïi naém tay ngaøi Ngöôõng Sôn noùi: “Cheùo cheùo ta vaø oâng ñaõ thaáy nhau roài.”

            Qua caâu chuyeän treân, quí vò hieåu theá naøo?

            Caùi nhaø saùu cöûa laø thí duï cho saùu caên cuûa chuùng ta, con khæ ôû ngoaøi cheùo cheùo laø thí duï cho saùu traàn. Bôûi saùu caên duyeân vôùi saùu traàn, con khæ ôû trong noù öùng leân ñeå ñoái ñaùp, neân goïi laø dính maéc. Neáu con khæ ôû trong noù nguû, con khæ ôû ngoaøi keâu cheùo cheùo caùch maáy, noù cuõng khoâng öùng ñaùp, phaûi vaäy khoâng? Tuy moãi cöûa ñeàu coù keâu, coù ñoäng, maø vì noù nguû neân noù khoâng ñaùp laïi, nhöng noù vaãn coù maët trong nhaø. Hình aûnh con khæ nguû trong nhaø gioáng nhö choã Luïc Toå thaáy, Ngaøi thaáy raèng caùi ñoù noù saün coù, noù thanh tònh töø thuôû naøo.

            Tinh thaàn Thieàn toâng chæ cho chuùng ta thaáy caùi khoâng dính vôùi saùu traàn goïi laø giaûi thoaùt, khoâng phaûi ñoäng töø giaûi thoaùt suoâng, maø coù oâng chuû naèm yeân khoâng chaïy ra. Soáng ñöôïc vôùi oâng chuû ñoù môùi laø thaät söï giaûi thoaùt, giaûi thoaùt laø oâng chuû ñoù, chôù khoâng phaûi giaûi thoaùt baèng moät teân suoâng.

            Chuùng ta tu thieàn coát laøm sao soáng ñöôïc vôùi oâng chuû, oâng chuû ñoù laø ai? Chuùng toâi coù pheâ bình caâu chuyeän cuûa moät Phaät töû noùi raèng nöôùc bieån noåi soùng aàm aàm maø noù khoâng bieát coù chöùa muoái beân trong. Ñeán khi nöôùc traøn vaøo bôø, bò ngaên chaän laïi, roài khoâ ñi, baáy giôø chaát muoái môùi hieän ra. Nhö vaäy muoái khi ôû bieån hoøa tan vôùi nöôùc, noù ñaõ coù saün trong nöôùc. Khi nöôùc boác hôi muoái coâ ñoïng laïi. Nhö vaäy nöôùc vaø muoái laø hai, cho neân toâi chaám caâu chuyeän ñoù döôùi ñieåm trung bình.

            Coøn ôû ñaây Luïc Toå noùi: “khoâng phaûi hai”, chính oâng chuû ñoù, ñaâu ai khaùc hôn laø mình. Nhöng vì meâ mình soáng vôùi caùi ñieân ñaûo voïng töôûng, roài bò noù daãn chaïy, goïi ñoù laø luaân hoài, laø troùi buoäc. Neáu tænh mình khoâng chaïy theo caùi ñieân ñaûo voïng töôûng, mình soáng thaät vôùi oâng chuû, thì oâng chuû ñoù luùc naøo maø  chaúng hieän tieàn. Beân ngoaøi coù keâu goïi, duø khoâng ñaùp laïi, oâng vaãn  môû maét nhìn maø khoâng dính maéc. Tröôøng hôïp con khæ trong nhaø cuõng vaäy, ñöøng töôûng ñôïi noùi ñoái ñaùp, noù môùi coù maët. Chính khi khoâng ñoái ñaùp, noù cuõng vaãn hieän höõu.

            Chuùng ta giaûi thoaùt baèng caùch laø phaûi soáng thaät vôùi oâng chuû cuûa mình, hay laø vôùi baûn lai  dieän muïc cuûa chính mình, caùi ñoù ñaõ coù saün trong chuùng ta muoân ñôøi maø chuùng ta queân ñi, chuùng ta khoâng bieát. Ngaøy nay ñöôïc Phaät Toå nhaéc chæ, chuùng ta phaûi raùng noã löïc ñeå soáng trôû laïi. Queân oâng chuû, goïi ñoù laø meâ, soáng trôû veà vôùi oâng chuû goïi ñoù laø tænh laø giaùc. Thaønh keû meâ laøm chuùng sanh traàm luaân trong saùu ñöôøng, ñoù laø keû ñau khoå, goïi laø bò phieàn tröôïc. Neáu tænh, trôû veà vôùi oâng chuû, khoâng coøn bò saùu traàn loâi keùo nöõa, chæ moät oâng chuû hoaøn toaøn thanh tònh, khi ñoù chuùng ta hoaøn toaøn giaûi thoaùt. Giaûi thoaùt ñoù khoâng coù nghóa laø chuùng ta phaûi nhôø ai phuï giuùp, maø chính laø chuùng ta töï bieát tænh giaùc, bieát trôû veà vôùi chính mình. Söï giaûi thoaùt laø boån phaän cuûa chuùng ta phaûi trôû veà, chôù khoâng ai laøm theá, cuõng khoâng ai baét buoäc. Raát ñaùng thöông cho chuùng sanh töï coù cuûa baùu maø khoâng bieát, roài phaûi thôû than, ñau khoå muoân ñôøi. Chuùng ta ñöôïc vinh haïnh, ñöôïc phuùc ñöùc nhôø Phaät Toå chæ, chuùng ta tuy chöa thaáy taïng maët taïng maøy, nhöng cuõng mang maùng bieát, mang maùng tin, ñoù cuõng laø phuùc ñöùc lôùn, ñoù laø hoàng aân saâu roäng Phaät Toå ñaõ ban boá cho chuùng ta.

            Moãi moät naêm môùi laø moät laàn ñöa chuùng ta ñeán gaàn choã cheát, chuùng ta coù duyeân phuùc lôùn, ñöôïc phöôùc laønh nhieàu, mong raèng taát caû raùng laøm boån phaän cuûa mình ñeå khoûi uoång moät ñôøi laøm ngöôøi maø khoâng ñöôïc tænh giaùc. Vaø cuõng töï mình khoâng ñeå mình bò gaït, töùc laø chaïy theo caùi giaû doái, ñieân cuoàng maø queân maát caùi chaân thaät cuûa chính mình. Ñöôïc nhö vaäy môùi xöùng ñaùng, laø con doøng hoï Thích, môùi xöùng ñaùng laø keû quyeát chí ñi theo con ñöôøng Phaät Toå ñaõ ñi.

            Hoâm nay laø ngaøy ñaàu naêm, chuùng toâi mong raèng sang naêm môùi naøy, taát caû quí vò coù ñöôïc söùc tænh giaùc maïnh hôn, vaø chính quí vò caøng ngaøy caøng nhaän thaáy töôøng taän caùi chaân thaät cuûa chính mình roài soáng trôû veà, ñöøng bò ngoaïi caûnh loâi cuoán, maø phaûi phieâu baït, traàm luaân ñau khoå.

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM