XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

ÑÖÙC DI-LAËC QUA HÌNH AÛNH VAØ YÙ NGHÓA

NGAØY VÍA CUÛA NGAØI

            Trong chuøa taát caû nhöõng hình thöùc thôø phuïng cuõng nhö moïi nghi leã ñeàu coù yù nghóa roõ raøng, nhöng vì laâu roài chuùng ta naëng veà phaàn tín ngöôõng, neân khoâng xeùt kyõ yù nghóa. Vì vaäy ñi chuøa raát laâu thôø Phaät quaù nhieàu; maø töï mình khoâng bieát oâng Phaät ñoù laø theá naøo? Taïi sao ngaøy ñoù mình phaûi leã Ngaøi?

            Hoâm nay nhaân ngaøy ñaàu naêm, ñuùng laø ngaøy vía cuûa ñöùc Phaät Di-laëc, vaø luùc naøy chuùng ta leã Phaät goïi laø leã vía ñöùc Di-laëc. Chuùng ta phaûi bieát yù nghóa ngaøy vía cuûa Ngaøi thì vieäc leã cuûa chuùng ta môùi coù giaù trò thaät. Vì sôï quí Phaät töû khoâng hieåu leõ ñoù, cuõng nhö chö taêng trong chuøa, nhieàu khi khoâng coù thôøi giôø nghieân cöùu roõ raøng, cho neân hoâm nay saün ñaây toâi noùi yù nghóa veà ñöùc Phaät Di-laëc ñeå quí vò tìm hieåu, coi nhö lôøi chuùc Teát ñaàu naêm cuûa toâi.

            Noùi veà ñöùc Phaät Di-laëc chaéc raèng ñaïi ña soá quí vò ñeàu nhôù ñeán hình töôïng cuûa moät oâng Phaät ngoài phaïch ngöïc, maäp, buïng to vaø mieäng cöôøi toe toeùt. Coù khi quí vò thaáy beân caïnh Ngaøi coù 6 ñöùa con nít, ñöùa thì moùc loã tai, ñöùa thì moùc mieäng, ñöùa thì thoïc leùt v.v... Nhöõng hình töôïng ñoù nhö laø moät troø ñuøa. Mình khoâng bieát taïi sao laïi coù chuyeän ñuøa ôû trong chuøa nhö vaäy. Ñoù laø yù nghóa chuùng ta caàn phaûi bieát. Noùi ñeán ñöùc Di-laëc chuùng toâi phaûi khaûo lòch söû töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa ñeå quí vò khoûi laàm laãn. Nhieàu taø thuyeát baây giôø döïng ñöùc Phaät Di-laëc laøm choã tieâu chuaån ñeå hoï loâi cuoán Phaät töû. Ñöùc Phaät Di-laëc laø teân dòch cuûa thuôû xöa. Sau naøy coù dòch ra nhieàu teân khaùc nhöng vì chuùng ta ñaõ quen keâu laø ñöùc Phaät Di-laëc.

            Chöõ Di-laëc laø phieân aâm tieáng Phaïn, Taøu dòch laø Töø Thò (Thò laø hoï, Töø laø töø bi). Coù thuyeát noùi raèng khi baø meï cuûa Ngaøi mang thai Ngaøi, khôûi loøng thöông khoâng nôõ gieát haïi chuùng sanh vaø khoâng aên thòt caù ñöôïc cho neân noùi laø “Töø”. Vì Ngaøi sanh nôi baø meï ñoù cho neân goïi laø Töø Thò. Nhöng coù thuyeát laïi noùi khaùc hôn. Vì thuôû xöa Ngaøi tu veà töø bi tam-muoäi cho neân sau naøy coù teân laø Töø Thò. Nhöng teân Ngaøi laø A-daät-ña cuõng laø tieáng Phaïn dòch aâm. Dòch theo chöõ Taøu laø Voâ Nan Thaéng (Voâ laø khoâng, Nan laø khoù) töùc laø khoâng coù theå naøo hôn ñöôïc. Ñoái vôùi Ngaøi veà trí tueä vaø haïnh tu ít ngöôøi hôn ñöôïc, neân coù teân Voâ Nan Thaéng. Ñoù laø noùi veà ñöùc Phaät theo thoùi quen cuûa chuùng ta. Neáu noùi theo kinh thì goïi laø Boà-taùt Di-laëc. Hoài ñöùc Phaät coøn taïi theá, Boà-taùt Di-laëc laø moät ngöôøi coù lòch söû sanh ôû mieàn Nam Thieân Truùc, ôû trong doøng Baø-la-moân. Sau gaëp Phaät, Ngaøi xuaát gia, tu theo haïnh Boà-taùt. Ñoù laø hình aûnh thaät coù lòch söû roõ raøng ôû Nam Thieân Truùc.

            Khaûo nhieàu kinh, tröôùc heát toâi daãn kinh A-haøm. Tröôøng A-haøm coù noùi theá naøy: Ñöùc Phaät daïy raèng sau naøy ôû coõi Ta-baø, taâm con ngöôøi caøng ngaøy caøng aùc, möôøi nghieäp thieän hoï boû qua maø luoân taïo nhieàu nghieäp aùc. Cho ñeán bao giôø hoï quí möôøi nghieäp aùc cuõng nhö thuôû xöa quí troïng möôøi nghieäp thieän vaø tuoåi thoï chuùng sanh giaûm xuoáng ñeán cuoái cuøng coøn möôøi tuoåi thì ñöùc Phaät Di-laëc ra ñôøi. Khi nghieäp aùc nhieàu thì tuoåi thoï theo ñoù maø giaûm. Bao giôø tuoåi thoï con ngöôøi chæ coøn möôøi tuoåi, cuõng nhö baây giôø tuoåi thoï chuùng ta coi laø moät traêm tuoåi vaäy, thì luùc ñoù theá giôùi seõ coù nhöõng tai naïn ñao binh. Ñao binh ôû ñaây khoâng phaûi laø ngöôøi ta gieát cheát nhau, maø chính nhöõng laù caây coû cuõng coù theå bieán thaønh göôm beùn. Chuùng ta bò chaët bò caét maø cheát. Qua tai naïn ñao binh ñoù tôùi tai naïn taät dòch töùc laø ñau oám beänh dòch. Vì vaäy ñaïi ña soá daân chuùng treân theá giôùi naøy cheát moøn chæ coøn soùt laïi moät ít ngöôøi tu haønh aån treân nuùi treân non. Hoï coøn soáng thöøa laïi. Khi hoï soáng qua caùi thôøi gian cheát ñoù roài, hoï tìm thaáy baø con doøng hoï cuûa hoï cheát heát, chæ coøn soùt laïi löa thöa vaøi ngöôøi, luùc ñoù, hoï môùi bieát raèng töø hoài ñoù tôùi giôø doøng hoï mình laøm ñieàu aùc, baây giôø môùi bò quaû baùo cheát nhö vaäy. Cho neân hoï noã löïc tu möôøi ñieàu thieän laïi. Khi baét ñaàu tu möôøi ñieàu laønh thì tuoåi thoï hoï taêng, cöù moät traêm naêm thì taêng leân moät tuoåi. Ñeán bao giôø tuoåi thoï leân ñeán saùu möôi boán ngaøn tuoåi, luùc ñoù daân chuùng ñoâng ñaûo thuaàn haäu, laøm laønh thì Phaät ra ñôøi ôû döôùi coäi caây Long Hoa goïi laø hoäi Long Hoa. Nhö vaäy quí vò töôûng töôïng baây giôø chuùng ta ñang ôû caùi möùc taùm möôi tuoåi thoï maø cöù moät traêm naêm giaûm xuoáng moät tuoåi, giaûm tôùi coøn möôøi tuoåi, roài taêng leân cho ñeán saùu möôi boán ngaøn tuoåi, thì thôøi gian töø ñaây cho tôùi ñoù coøn bao xa? Theo saùch Phaät thì khi Phaät Thích-ca nhaäp dieät thì ñöùc Di-laëc cuõng nhaäp Nieát-baøn. Ngaøi sanh leân cung trôøi Ñaâu-suaát ôû trong noäi ñieän soáng boán ngaøn tuoåi. Sau ñoù Ngaøi môùi sanh trong theá giôùi Ta-baø, thaønh ñaïo döôùi coäi caây Long Hoa giaùo hoùa chuùng sanh keá tieáp ñöùc Phaät Thích-ca. Vaäy töôûng chöøng bao laâu Phaät Di-laëc ra ñôøi? Vaäy maø coù moät soá ngöôøi nghe trong kinh noùi ñöùc Phaät Di-laëc ra ñôøi nghe noùi hoäi Long Hoa, roài hoï bòa ra ít böõa ñöùc Phaät Di-laëc ra ñôøi, vaøi böõa hoäi Long Hoa ñeán v.v... Ñoù laø nhöõng taø thuyeát ñeå löøa bòp nhöõng Phaät töû hoïc maø khoâng hieåu Phaät phaùp, laïi coù ngöôøi töï xöng laø Phaät Di-laëc hoaëc töï coå ñoäng raèng mình seõ chôø ñoùn ñöùc Phaät Di-laëc. Quí vò xeùt, neáu chuùng ta tin ñöùc Phaät Di-laëc chæ coøn moät phen boå xöù leân cung trôøi Ñaâu-suaát, sau naøy haï sanh ôû theá giôùi Ta-baø thaønh Phaät, neáu tin lôøi Phaät Thích-ca noùi trong kinh thì chuùng ta phaûi tin luoân thôøi gian ñaõ ñònh ngaøy Phaät ra ñôøi. Chuùng ta tin ñöùc Phaät Di-laëc, coù hoäi Long Hoa maø queân thôøi gian ñoù. Roài cöù hôø höõng, cöù nghe ai noùi ñöùc Phaät Di-laëc ra ñôøi thì voäi vaøng chaïy tôùi ñaûnh leã mong caàu v.v... Ñoù laø caùi sai laàm quaù lôùn ñeå nhöõng taø thuyeát lôïi duïng danh töø Phaät giaùo tuyeân truyeàn meâ tín dò ñoan. Ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh phaûi hieåu roõ ñieàu ñoù. Ñoù laø toâi khaûo veà lòch söû töø nhöõng boä kinh goïi laø Di-laëc thöôïng sanh, Di-laëc haï sanh vaø Di-laëc baûn nguyeän. Nhöõng kinh ñoù ñeàu do ñöùc Phaät Thích-ca noùi ra. Coi kyõ nhöõng boä kinh ñoù roài, chuùng ta bieát roõ lòch söû ñöùc Di-laëc, vaäy ñöøng nghe lôøi cuûa moät soá ngöôøi baøn taùn, döïng leân nhöõng ñieàu sai laàm. Ñoù laø chuùng toâi noùi veà ñöùc Phaät Di-laëc ôû AÁn Ñoä.

            Baây giôø noùi tôùi ñöùc Phaät Di-laëc ôû Trung Hoa. Ñöùc Di-laëc sang Trung Hoa hoài luùc naøo? Thaät ra neáu caên cöù theo hình töôïng chuùng ta thôø thì khoâng coù hình töôïng cuûa ñöùc Boà-taùt ôû AÁn Ñoä, maø laø hình töôïng ñöùc Di-laëc ôû Trung Hoa. Ñoù laø moät oâng giaø buïng pheä luøn maäp, nhö vaäy laø ñöùc Di-laëc ôû Trung Hoa chôù khoâng phaûi ôû AÁn Ñoä. Di-laëc ôû Trung Hoa ra ñôøi luùc naøo? Ñieàu ñoù chuùng ta phaûi khaûo laïi. Coù nhieàu thuyeát noùi ñöùc Di-laëc hieän giôø ñang ôû treân cung trôøi Ñaâu-suaát. Ngaøi chöa tôùi thôøi kyø giaùo hoùa chuùng sanh ôû theá giôùi naøy. Nhöng vôùi tinh thaàn ngöôøi hieåu Phaät giaùo Ñaïi thöøa thì Boà-taùt coù baùo thaân, öùng thaân vaø nhaát laø hoùa thaân. Tuøy caên cô chuùng sanh maø caùc ngaøi öùng hoùa voâ löôïng thaân khoâng theå löôøng ñöôïc. Cho neân söû Trung Hoa coù keå maø toâi nhôù ñaïi khaùi coù hai hoùa thaân cuûa Boà-taùt Di-laëc. Moät hoùa thaân goïi laø Ngaøi Taêng Can ôû gaàn chuøa Quoác Thanh ñôøi nhaø Tuøy, töùc laø ôû khoaûng theá kyû thöù saùu. Noùi raèng Ngaøi coù moät caùi am gaàn chuøa Quoác Thanh vaø ñi thuyeát giaùo nôi naøy nôi noï. Coù laém luùc Ngaøi côõi coïp veà, chuùng trong chuøa thaáy hoaûng kinh. Khi ñeán khi ñi khoâng ai löôøng ñöôïc. Coù laàn Ngaøi oâm veà moät ñöùa beù gôûi trong chuøa ñaët teân laø Thaäp Ñaéc. Thænh thoaûng coù moät oâng aên maëc raùch röôùi ôû trong nuùi laïnh ñi ra, tuyeát phuû ñaày mình goïi laø Haøn Sôn. Haøn Sôn vaø Thaäp Ñaéc ñöôïc coi nhö laø hai ngöôøi aên maøy trong chuøa. Caùc ngaøi laø hai vò hoùa ra aên maëc raùch röôùi nguû ngoaøi haønh lang. Tôùi böõa aên thì ñôïi chuùng aên xong heát, coøn nhöõng thöøa caën gì ñoù ngaøi truùt laïi duøng. Coù khi caùc ngaøi coøn löôïm côm döôùi saøn nöôùc, röûa laïi maø aên. Chuùng trong chuøa coi caùc ngaøi nhö hai keû aên maøy khoâng keùm, nhöng maø coù caùi laï laø nhieàu khi hai ngaøi höùng laøm thô. Nhöõng baøi thô cuûa caùc ngaøi khoâng ai hieåu gì heát. Moät hoâm baát chôït, sau moät böõa tröa chuùng taêng nghæ heát, hai ngaøi treøo leân coå cuûa ngaøi Vaên-thuø vaø ngaøi Phoå Hieàn ngoài. Moät oâng taêng ôû döôùi taêng xaù thình lình ñi leân, thaáy nhö vaäy ngaïc nhieân quaù môùi chaïy ñi baùo cho oâng truï trì hay. OÂng truï trì loâi hai oâng xuoáng raày quôû ñuû thöù heát. Hai vò ñoù laø baïn thaân cuûa ngaøi Taêng Can. Ngaøi Taêng Can tòch roài. Moät hoâm oâng chuû huyeän coù beänh nan y, oâng naèm chieâm bao thaáy ngaøi Taêng Can töï xöng laø ñöùc Di-Laëc baûo oâng ñeán ñaûnh leã Boà-taùt Vaên-thuø, Phoå Hieàn vaø chæ cho oâng moät phöông thuoác uoáng heát beänh. Muoán ñaûnh leã hai vò ñoù thì vaøo chuøa Quoác Thanh hoûi teân Haøn Sôn,  Thaäp Ñaéc vì ñoù laø Boà-taùt Vaên-thuø vaø Phoå Hieàn. OÂng huyeän ñoù theo lôøi chæ tìm thuoác uoáng laønh beänh, môùi tìm ñeán chuøa Quoác Thanh ñeå gaëp hai vò Haøn Sôn, Thaäp Ñaéc. Khi ñoù oâng truï trì thaáy oâng huyeän tôùi hoûi hai chuù aên maøy trong chuøa thì oâng ngaïi quaù khoâng muoán keâu. Nhöng oâng huyeän cho bieát oâng mong moûi gaëp hai vò ñoù. Buoäc loøng oâng truï trì môøi hai vò ra. Hai vò naém tay ñi ra. Vöøa thaáy hai vò oâng huyeän quì moïp xuoáng laïy. Hai vò môùi cöôøi vaø noùi: “Caùi laõo Taêng Can baøy ñaët laøm cho ta phaûi baïi loä roài.” Hai Ngaøi, coõng nhau chaïy tuoát voâ röøng maát. Do ñoù môùi bieát hai vò laø hieän thaân cuûa Vaên-thuø, Phoå Hieàn, coøn ngaøi Taêng Can laø hieän thaân cuûa ñöùc Di-laëc. Nhöng bieát thì chuyeän ñaõ roài, khoâng ai ngôø ñeå ñaûnh leã caùc ngaøi ñöôïc heát.

            Moät vò khaùc vaøo theá kyû thöù möôøi ñôøi Nguõ ñaïi ôû Trung Hoa goïi laø Boá Ñaïi Hoøa thöôïng. Vò ñoù gaàn guõi chuùng ta nhaát, töùc laø oâng giaø quaûy caùi ñaõy to töôùng, maët troøn, mieäng cöôøi, buïng pheä, aùo phaïch ngöïc. Ngaøi Boá Ñaïi Hoøa thöôïng luùc naøo cuõng quaûy moät tuùi lôùn, ñi trong nhaân gian gaëp choã naøo coù caùi gì, Ngaøi xin boû voâ ñaõy. Ñeán choã coù con nít ñoâng, Ngaøi ngoài xuoáng phaân chia cho chuùng noù, vui chôi vôùi chuùng noù. Cho neân ngöôøi ta thaáy mieäng Ngaøi luùc naøo cuõng cöôøi vui veû thích thuù. Ñoù laø hình aûnh ñöùc Di-laëc, moät vò Hoøa thöôïng buïng lôùn, maäp, mieäng cöôøi toe toeùt.

            Taïi sao goïi ngaøi Boá Ñaïi Hoøa thöôïng laø Di-laëc?

            Noùi raèng Ngaøi ñi xin nhö vaäy coù nhieàu chuyeän xaûy ra cho Ngaøi laï laém. Trong söû coù noùi ñuû, ôû ñaây toâi chæ löôïc vaøi ñieåm thieát yeáu cho quí vò bieát maø thoâi. Ngaøi ñi xin vaø soáng moät thôøi gian nhö vaäy ôû tænh Minh Chaâu. Taïi ñoù Ngaøi lang thang nôi naøy nôi noï. Thôøi ñoù laø thôøi Thieàn Toâng coøn thaïnh haønh ôû Trung Hoa. Moät hoâm Hoøa thöôïng Thaûo Ñöôøng gaëp Ngaøi hoûi: “Ñaïi yù Phaät phaùp theá naøo?” Ñang quaûy bò treân vai Ngaøi lieàn ñeå xuoáng. Vò Hoøa thöôïng hoûi theâm: “Chæ coù theá thoâi hay coù con ñöôøng tieán leân?” Ngaøi mang caùi bò ñeå leân vai vaø ñi. Ñoù laø caâu traû lôøi cuûa Ngaøi.

            Trong lòch söû Thieàn toâng, cuõng caâu hoûi ñoù, Toå Laâm Teá Nghóa Huyeàn ñem ra hoûi Toå Hoaøng Baù lieàn bò aên gaäy. ÔÛ ñaây ngaøi Boá Ñaïi Hoøa thöôïng ñoái vôùi caâu hoûi ñoù, Ngaøi chæ buoâng caùi bò xuoáng ñaát. Hoûi coù con ñöôøng tieán leân nöõa khoâng, Ngaøi mang bò leân vai ñi tuoát. Nhöõng hình aûnh ñoù laø theá naøo? Nhö vaäy maø ngöôøi ta vaãn chöa bieát theá naøo, tung tích ra sao? Nhöng moät hoâm Ngaøi saép thò tòch, môùi trôû veà chuøa. Ngoài beân baøn thaïch Ngaøi laøm moät baøi keä roài tòch. Baøi keä ñoù nhö theá naøy:

                        Di-laëc chaân Di-laëc

                        Phaân thaân thieân baùch öùc

                        Thôøi thôøi thò thôøi nhaân

                        Thôøi nhaân töï baát thöùc

            Ngaøi noùi raèng: Di-laëc thaät Di-laëc. Phaân thaân trong muoân öùc. Thöôøng thöôøng chæ daïy ngöôøi ñôøi. Ngöôøi ñôøi töï khoâng bieát. Nhôø baøi keä ñoù maø ngöôøi ta môùi bieát Boá Ñaïi Hoøa thöôïng laø hoùa thaân cuûa ñöùc Di-laëc. Vì vaäy muoán veõ hình ñöùc Di-laëc ngöôøi ta lieàn veõ hình Boá Ñaïi Hoøa thöôïng. Ñoù laø ñöùc Di-laëc ôû Trung Hoa. Baây giôø chuùng ta thôø phöôïng laø thôø hình aûnh ñöùc Phaät ñoù. Chôù ñöùc Boà-taùt Di-laëc ôû AÁn Ñoä thì mình khoâng bieát. Coøn ñöùc Di-laëc ôû cung trôøi Ñaâu-suaát laïi caøng khoâng bieát hôn nöõa. Chuùng ta chæ bieát Di-laëc hoùa thaân ôû Trung Hoa vôùi moät hình töôïng laø Boá Ñaïi Hoøa thöôïng. Ñoù laø phaàn khaûo veà lòch söû.

            Ñaây môùi noùi veà yù nghóa ñöùc Phaät Di-laëc, ngaøy vía muøng moät Teát. Ngaøy vía naøy laø ngaøy vía gì cuûa ñöùc Di-laëc. ÔÛ AÁn Ñoä thì khoâng bieát ngaøy naøo, ôû Trung Hoa hoùa thaân hai, ba ñôøi, cuõng khoâng bieát ngaøy naøo. Noùi ôû cung trôøi Ñaâu-suaát laïi caøng khoâng bieát hôn nöõa.

                        Nhö vaäy ngaøy vía naøy laø ngaøy vía gì?

            Chuùng ta ñöøng nghó raèng phaûi ñôïi coù ngaøy sanh ngaøy tòch môùi goïi laø ngaøy vía. Ñaây laø yù nghóa thaâm saâu trong nhaø Thieàn. Caùc Toå ñaõ kheùo leùo choïn ngaøy muøng moät Teát laøm ngaøy vía ñöùc Phaät Di-laëc. Chuùng ta laïy Ngaøi vôùi caâu: Long Hoa Giaùo Chuû ñöông lai haï sanh Di-laëc Toân Phaät. Chö Toå thaáy theá gian xem ngaøy muøng moät Teát laø ngaøy ñònh ñoaït cuûa suoát moät naêm. Ngaøy naøy moïi ngöôøi deø daët töøng lôøi noùi, deø daët töøng haønh ñoäng, deø daët töøng teân ngöôøi ñeán thaêm mình, deø daët ñuû thöù chuyeän. Nhö vaäy ngaøy muøng moät Teát laø ngaøy ñaày ñuû yù nghóa cuûa töông lai mình. Trong nhaø chuøa ngaøy muøng moät Teát coù yù nghóa gì? Caùc Toå laáy ngaøy muøng moät Teát laøm ngaøy vía ñöùc Phaät Di-laëc cuõng laø ngaøy töông lai röïc rôõ, ngaøy töông lai seõ thaønh Phaät. Saùng moàng moät chuùng ta laïy Phaät, laïy vía ñöùc Di-laëc, laø ñaët heát caû nieàm hy voïng vaøo töông lai, hy voïng chuùng ta seõ thaønh Phaät. Khoâng hy voïng giaøu coù sang troïng gì maø chæ hy voïng seõ thaønh Phaät. Ñoù laø yù nghóa saâu ñaäm nhaát cuûa ngaøy muøng moät Teát ñeå chuùng ta leã ñöùc Phaät Di-laëc.

            YÙ nghóa thöù hai laø hình aûnh vui cöôøi cuûa ñöùc Di-laëc. Ñoù laø hình aûnh haïnh phuùc. Vì vaäy coù choã thay vì ñeå danh töø Di-laëc laïi ñeå moät con ngöôøi haïnh phuùc.

            Taïi sao laø con ngöôøi haïnh phuùc? Tôùi ñaây toâi böôùc sang giai ñoaïn saâu cuûa Thieàn toâng.

            Hoûi: Theá naøo laø ñaïi yù Phaät phaùp?

            - Ngaøi quaêng caùi bò xuoáng maø khoâng traû lôøi gì heát.

            Hoûi: Coù con ñöôøng tieán leân khoâng?

            - Ngaøi quaûy bò leân vai maø ñi.

            Ñaïi yù Phaät phaùp khoâng coù gì laï. Noùi thaúng e quí vò phieàn, maø khoâng noùi e cho raèng giaáu gieám.

            Ñaïi yù Phaät phaùp chæ coù moät chöõ xaû laø ñöôïc. Chaáp töùc laø chaáp mình chaáp ngöôøi nhaân, ngaõ, Phaät phaùp, quyeàn theá, danh voïng v.v... Nhö vaäy caùi maø buoâng taát caû ñoù laø ñaïi yù Phaät phaùp. Noùi nhö vaäy ñoù e quí vò khoù hieåu.

            Toâi noùi caâu chuyeän hôi bình daân moät chuùt maø khoâng keùm quan troïng. Toå Hoaøng Baù thaáy Toå Laâm Teá Nghóa Huyeàn, moät vò Thieàn sö cao nhaát trong nhaø Thieàn, giöõa quaõng ñôøi Ñöôøng. Ngaøi daïy raèng, chæ caàn coù moät haïnh boá thí laø ñaày ñuû taát caû. Boá thí laø cho moùn naøy moùn kia, töùc xaû hay buoâng boû. Chæ coù moät haïnh xaû laø ñaày ñuû taát caû. Noùi veà haïnh tu Sö thuùc, Sö baù mình, Ngaøi pheâ bình raèng: Trong haøng ñeä töû cuûa Maõ Toå, treân taùm möôi vò Thieän tri thöùc, nhöng maø khi noùi ñeán ngöôøi tieâu chaûy, hay noùi queâ muøa hôn moät chuùt laø neáu noùi ñeán con ngöôøi æa chaûy, thì chæ coù Hoøa thöôïng Qui Toâng laø con ngöôøi æa chaûy ñaày ñaát. Noùi ñeán æa chaûy quí vò ñöøng nghó theo loái queâ muøa cuûa mình, ñoù laø xaû taát caû. Chæ coù Hoøa thöôïng Qui Toâng laø con ngöôøi xaû ñöôïc taát caû. Con ngöôøi xaû laø con ngöôøi ñaùng quí hôn heát.

            Nhö vaäy quí vò thaáy roõ raøng xaû laø moät phaùp khieán cho ngöôøi ñaït ñeán vieân maõn trong ñaïo, neáu noùi theo Thieàn toâng. Vì vaäy sau khi Ngaøi buoâng caùi tuùi xuoáng roài, hoûi coøn coù gì nöõa khoâng thì, Ngaøi quaûy tuùi leân vai. Tôùi ñoù ñöøng töôûng raèng heát roài, mình töôûng khoâng coøn gì nöõa. Chính buoâng heát roài, mình môùi ñöôïc moät quaûy leân vai töï taïi. Cho neân nhaø chuøa coù caâu “Boû taát caû laø ñöôïc taát caû”. Nhöng noùi boû taát caû ñeå ñöôïc taát caû thì mình coøn tham quaù. Baây giôø chæ caàn boû taát caû vaäy laø ñuû roài. Chính caùi haïnh xaû ñoù laø choã raát saâu vaø ñöa chuùng ta tôùi choã cao sieâu cuûa ngöôøi giaûi thoaùt. Vì vaäy trong nhaø Thieàn toâng noùi ta khoâng coù moät phaùp daïy ngöôøi maø chæ tuøy phöông tieän nhoå ñinh thaùo choát thoâi. Nhoå ñinh thaùo choát laø xaû, laø phaù chaáp. Xaû ñöôïc laø xong vieäc.

            Ñeán ñaây toâi ñi sang giaùo lyù ñeå quí vò deã thaáy deã tu hôn. Noùi ñeán xaû laø noùi ñeán haïnh phuùc cho neân quí vò nghe danh töø thöôøng duøng nhaát laø Hyû Xaû. Hai caùi ñoù caùi naøo laø nhaân caùi naøo laø quaû. Coù theå noùi hyû laø nhaân, xaû laø quaû, cuõng coù theå noùi ngöôïc laïi xaû laø nhaân hyû laø quaû. Taïi sao vaäy? Nhö haèng ngaøy coù vò naøo laøm phaät loøng mình moät chuùt khieán mình böïc boäi. Khi böïc boäi thì khoâng vui. Giôø ñaây ngöôøi ñoù xin loãi mình, mình lieàn vui veû môùi tha ñöôïc. Coøn giaän thì khoâng tha ñöôïc. Tröôøng hôïp hyû laø nhaân, xaû laø quaû. Vui veû maø tha thöù cho hoï, nhö vaäy môùi laø oån. Giaän khoâng theå tha thöù ñöôïc. Tröôøng hôïp ñoù hyû laø nhaân. Bôûi vì mình vui neân mình môùi xaû, môùi ñöôïc caùi quaû xaû. Nhöng ôû ñaây noùi con ngöôøi haïnh phuùc ñoù phaàn lôùn xaû laø nhaân hyû laø quaû. Bôûi vì chuùng ta coù xaû ñöôïc chuùng ta môùi vui. Neáu chuùng ta khoâng xaû ñöôïc thì chuùng ta khoâng bao giôø vui ñöôïc. Toâi noùi moät vieäc heát söùc laø taàm thöôøng, nhö trong gia ñình quí ñaïo höõu, ngöôøi choàng laøm phaät yù ngöôøi vôï, trong luùc phaät yù thaáy nhau coù vui khoâng? Khoâng noùi chuyeän nhau, khoâng nhìn maët nhau. Bao giôø xaû ñöôïc thì luùc ñoù môùi vui veû noùi chuyeän ñöôïc. Nhö vaäy tröôøng hôïp ñoù do xaû maø ñöôïc vui. Neáu khoâng xaû thì khoâng vui. Ñoù laø thí duï nhoû, toâi thí duï roäng hôn. Tröôøng hôïp chuùng ta ñoái vôùi ngöôøi ngoaøi ñôøi hay beø baïn, neáu hoï coù haønh ñoäng hieáp mình hoaëc coù lôøi noùi cao hôn mình. Luùc ñoù mình laøm sao? Mình veà mình coù an oån ñöôïc khoâng? Khoâng vui ñoù laø taïi sao? Taïi nhôù oâng ñoù noùi gaùc mình, hoaëc aên hieáp mình, oâng yû maïnh hieáp yeáu. Khi nghó nhö vaäy thì veà nhaø nguû khoâng ñöôïc, laên loän hoaøi naèm khoâng yeân. Muoán ñöôïc nguû yeân phaûi laøm sao? Neáu mình coøn nghó raèng ngöôøi ta aên hieáp mình, ngöôøi ta gaùc mình. Luùc ñoù mình coù caûm thaáy vui veû haïnh phuùc hay khoâng? Chaéc khoâng bao giôø coù haïnh phuùc ñöôïc heát. Luùc ñoù mình soáng ôû trong phieàn naõo ôû trong tam ñoäc chöù khoâng coù haïnh phuùc. Baây giôø ngöôøi naøo maø boû ñöôïc caùi ñoù thaät laø haïnh phuùc. Vì vaäy hoài ñöùc Phaät coøn taïi theá, moät hoâm Ngaøi ñi khaát thöïc ôû vuøng Baø-la-moân, vò laõnh tuï Baø-la-moân noåi töùc ñi theo Ngaøi. Ngaøi ñi tröôùc oâng ñi theo sau maéng. OÂng maéng bao nhieâu maéng Ngaøi cöù chaäm raõi ñi. Ñi tôùi ngaõ tö ñöôøng Ngaøi traûi toïa cuï ngoài. OÂng chaïy tôùi tröôùc maët hoûi: “Ngaøi thua toâi chöa?” Ngaøi lieàn ñaùp baèng moät baøi keä:

                        Ngöôøi hôn thì theâm oaùn

                        Keû thua nguû khoâng yeân

                        Hôn thua hai ñeàu xaû

                        AÁy ñöôïc an oån nguû

            Hôn ngöôøi thì ngöôøi töùc neân oaùn. Maø ngöôøi ta oaùn mình coù vui hay khoâng? Thua ngöôøi veà nguû khoâng ñöôïc naèm laên qua trôû laïi hoaøi. Nhö vaäy caû hai ñeàu laø coäi goác cuûa ñau khoå, cuûa phieàn naõo. Thaønh ra caùi hôn caùi thua hai caùi boû phaêng ñi thì ngöôøi ñoù ñöôïc an oån nguû. Toái ñeán thì naèm xuoâi caúng nguû khoø, khoâng lo khoâng tính, khoâng phieàn muoän gì heát.

            Ñoù laø ngöôøi haïnh phuùc. Haïnh phuùc töø ñaâu maø coù? Töø caùi xaû maø coù, chöù chuùng ta cöù oâm aáp phieàn naõo trong loøng hoaøi thì laøm sao maø haïnh phuùc ñöôïc. Quí vò nhôù, neáu trong gia ñình chuùng ta khoâng xaû ñöôïc cöù giaän vôï giaän con hoaøi thì cuõng khoâng vui. Ra ngoaøi xaõ hoäi cöù nhôù ngöôøi naøy aên hieáp mình, ngöôøi kia noùi gaùc mình, ngöôøi noï khinh mình, gì gì ñoù, ngöôøi oâm trong loøng caû buïng nhö vaäy thì ngöôøi ñoù luùc naøo cuõng ñau khoå, luùc naøo cuõng laø phieàn naõo heát. Chæ ngöôøi naøo nghó noùi gaùc mình nhö gioù thoåi ngoaøi tai, roài nguû khoø khoâng theøm nhôù, thì ñoù laø haïnh phuùc chôù gì. Ngöôøi naøo maø trong nhaø cuõng nhö ôû ngoaøi gaëp caùi gì phaät yù, xem ñoù nhö laø lôõ laàm cuûa ngöôøi khoâng gì quan troïng heát, khoâng coù gì phaûi phieàn muoän, ngöôøi ñöôïc nhö vaäy môùi laø con ngöôøi haïnh phuùc.

            Ñaàu naêm, chuùng ta quen chuùc cho nhau, moät naêm ñaày haïnh phuùc. Chuùc haïnh phuùc maø cöù phieàn giaän hoaøi thì laøm sao maø haïnh phuùc ñöôïc. Nhö vaäy chæ laø moät caùi chuùc suoâng.

            ÔÛ ñaây toâi khoâng chuùc gì cho quí vò heát maø chæ khuyeân: “Naêm nay taäp tieâu chaûy kha khaù moät chuùt” chöøng naøo quí vò tieâu chaûy ñöôïc nhö ngaøi Qui Toâng luùc ñoù quí vò seõ traøn treà haïnh phuùc.

            Ñoù laø toâi chæ noùi haïnh phuùc nho nhoû cuûa theá gian. Coøn neáu noùi ñeán haïnh phuùc cao sieâu hôn nöõa, töùc laø ñaït ñeán cöùu kính giaûi thoaùt thì trong kinh cuõng daïy chuùng ta ñöøng chaáp caûnh, chaáp ngöôøi, ñöøng chaáp taâm, ñöøng chaáp phaùp. Neáu chuùng ta buoâng heát nhöõng caùi chaáp ñoù thì Nieát-baøn hieän taïi, vónh vieãn haïnh phuùc. Khoâng chaáp töùc laø xaû. Xaû ñöôïc môùi thaät laø vónh vieãn haïnh phuùc. Vì vaäy noùi tôùi ñöùc Di-laëc laø noùi tôùi haïnh hyû xaû neân ngöôøi Trung Hoa töôïng tröng Ngaøi baèng hình aûnh ngaøi Boá Ñaïi Hoøa thöôïng, moät hình aûnh vui veû töôi cöôøi luùc naøo cuõng saün saøng hyû xaû.

            Vaäy naêm nay quí vò leã ñöùc Phaät Di-laëc laø nhôù ñeán haïnh hyû xaû cuûa Ngaøi, nhôù ñeán caùi mieäng vui cöôøi haïnh phuùc cuûa Ngaøi. Neáu quí vò soáng ñöôïc caùi haïnh phuùc ñoù thì quí vò chaúng nhöõng haïnh phuùc ôû hieän taïi maø haïnh phuùc vónh vieãn cuûa ngöôøi vaøo Nieát-baøn.

            Ñoù laø yù nghóa ñöùc Di-laëc maø hoâm nay chuùng toâi noùi. 

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM