XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

RA KHOÛI HAÀM LÖÛA

BAØI NOÙI CHUYEÄN VÔÙI TAÊNG NI

TEÁT KYÛ TÎ 1989

            Hoâm nay Taêng Ni, Phaät töû veà ñaây ñeå möøng naêm môùi vaø tha thieát chuùc tuïng chuùng toâi. Thaät ra chuùng ta möøng theâm moät tuoåi hay laø chuùng ta buoàn bôùt ñi moät naêm soáng? Laàn löôït heát naêm naøy sang naêm khaùc, cöù theá maø chuùng ta traûi qua maáy möôi naêm töø thuôû beù cho ñeán ngaøy nay. Rieâng toâi thì toùc baïc da nhaên roài, coøn quí vò coù ngöôøi toùc ñaõ baét ñaàu baïc, cuõng coù ngöôøi coøn treû hôn. Nhö vaäy chuùng ta ñi treân con ñöôøng sanh töû ñaõ quaù daøi, coù khi hôn nöûa ñöôøng, coù khi nöûa ñöôøng, coù khi môùi ñöôïc moät phaàn ba, moät phaàn tö ñöôøng. Nhöng duø sao chuùng ta ñaõ ñi thì nhaát ñònh laø phaûi ñeán, khoâng ai khoâng ñeán. Theá neân trong nhaø Phaät leõ sanh töû laø moät vieäc lôùn. Vì lyù do sôï voâ thöôøng nöûa chöøng, qua ñöôïc moät naêm laø thaáy mình soáng theâm moät tuoåi, sang naêm tôùi chöa bieát coù troøn ñöôïc moät naêm khoâng, neân naêm môùi möøng tuoåi coù nghóa laø möøng soáng theâm moät tuoåi. Möøng theâm moät tuoåi laø buoàn bôùt ñi moät naêm soáng, nhöng vì theâm moät tuoåi laø qua ñöôïc caùi yeåu vaø theâm caùi thoï, neân taïm goïi ñoù laø möøng.

            Noùi theo theá tình, quí vò ñeán ñaây laø möøng tuoåi chuùng toâi. Phaàn chuùng toâi, thaáy Taêng Ni laø nhöõng ngöôøi chuùng toâi cöu mang töø bao naêm nay, chuùng toâi muoán nhöõng ngöôøi ñoù moãi ngaøy moät hay, moãi ngaøy moät cao thöôïng, moãi ngaøy theâm saùng suoát, giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt. Theá maø nhieàu khi, vôùi con maét bi quan, chuùng toâi thaáy coù nhöõng ngöôøi khoâng tieán bao nhieâu, hy voïng ñöôïc giaûi thoaùt nhöng laïi troùi buoäc nhieàu, muoán ñöôïc giaùc ngoä nhöng ngoïn ñeøn trí  tueä lu töø töø, ñoù laø nhöõng ñieàu laøm cho chuùng toâi phaûi lo laéng. Theá neân moãi ñaàu naêm, chuùng toâi ñeàu nhaéc nhôû Taêng Ni noùi rieâng vaø Phaät töû noùi chung, phaûi coù caùi nhìn quaùn xuyeán töø buoåi ban sô cho ñeán hieän nay, ñeå thaáy roõ nöôùc  tieán cuûa mình moãi naêm moãi khaùc, chôù khoâng neân daäm chaân moät choã hoaëc thoái lui, vì nhö theá laø ñieàu ñaùng buoàn. Ñeà taøi toâi nhaéc nhôû quí vò hoâm nay laø “Ra khoûi haàm löûa”.

            Taát caû ngöôøi xuaát gia, neáu khoâng coù chuûng duyeân laønh töø nhieàu ñôøi tröôùc, chaéc khoù coù theå xuaát gia, caïo toùc, ôû chuøa tu haïnh giaûi thoaùt. Töø khi loït loøng meï, chuùng ta ñaõ coù boån phaän ñoái vôùi cha meï, quyeán thuoäc..., ñeán khi khoân lôùn, chuùng ta coù troïng traùch ñoái vôùi gia ñình, xaõ hoäi. Nhö vaäy laøm sao chuùng ta döùt boû ñöôïc taát caû ñeå moät mình thaûnh thôi nôi ñaïo traøng tu haønh thanh tònh? Caét ñöùt ñöôïc nhöõng manh moái troùi buoäc, an oån ôû chuøa tu haønh hoïc ñaïo, ñoù laø do ñaày ñuû phuùc duyeân chôù khoâng phaûi ai muoán cuõng ñöôïc. Ñaõ coù phuùc duyeân lôùn nhö vaäy, quí vò nghó sao? Khoâng leõ laïi chaàn chôø, thôø ô ñeå cho duyeân toát ñoù bò mai moät? Vì nhö theá laø chuùng ta ñaõ huûy caùi nhaân ñaõ gieo töø bao ñôøi, ñeán nay môùi ñöôïc thaønh töïu. Quí vò laø ngöôøi töø trong traêm moái buoäc raøng cuûa gia ñình, cuûa xaõ hoäi maø caét ñöùt taát caû, ôû yeân tu haønh thì quí vò phaûi nhôù laøm troøn boån phaän ñeå khoûi hoå laø môû vieäc naøy laïi coät vieäc khaùc. Traùnh söï baän roän phieàn toaùi cuûa gia ñình, vaøo chuøa laïi cuõng phieàn toaùi baän roän, ñoù laø ñieàu sai laàm, khoâng ñuùng tinh thaàn ngöôøi hoïc ñaïo. Theá neân toâi daãn vaøi caâu chuyeän cuûa nhöõng baäc ñi tröôùc ñeå nhaéc quí vò.

            Ñaây laø moät caâu chuyeän trong kinh Nguyeân thuûy thuoäc heä Pali. Moät vò Sa-di teân laø Sanu, ñi tu töø thuôû beù, cha meï gôûi oâng vaøo tònh xaù ôû vôùi chö Taêng luùc oâng ñöôïc naêm, baûy tuoåi. Moät thôøi gian sau, oâng hoïc haønh khaù, thuyeát phaùp hay, nhöng khoâng bieát vì lyù do gì oâng thoái Boà-ñeà taâm, oâng veà xin meï hoaøn tuïc. Meï oâng laø ngöôøi tha thieát vôùi ñaïo neân khi thaáy oâng veà vôùi thaùi ñoä chaùn naûn vieäc tu haønh, baø buoàn khoå, baø khoùc. Thaáy meï khoùc, oâng laáy laøm laï môùi hoûi:

                        Thöa meï ngöôøi ta khoùc,

                        Khoùc vì ngöôøi ñaõ cheát,

                        Hay coù khoùc ngöôøi soáng,

                        Khi soáng khoâng ñöôïc thaáy.

                        Thöa meï con ñang soáng,

                        Vaø meï ñang thaáy con,

                        Vaäy vì sao thöa meï,

                        Meï laïi khoùc cho con?

            Quí vò thaáy caâu hoûi cuûa oâng: ÔÛ theá gian ngöôøi ta khoùc vì ñau khoå khi con cheát, hoaëc vì caûnh sanh ly, coøn soáng maø phaûi chia tay moãi ngöôøi moät nôi. Phaàn oâng, oâng coøn soáng vaø coøn veà gaëp meï, khoâng phaûi laø chia ly, vaäy taïi sao meï khoùc? Baø meï ñaùp:

                        Ngöôøi ta khoùc cho con,

                        Laø khoùc khi con cheát,

                        Hay khoùc cho con soáng,

                        Nhöng khoâng ñöôïc thaáy maët.

                        Ai ñaõ boû duïc voïng,

                        Laïi trôû lui ñôøi naøy,

                        Naøy con ngöôøi ta khoùc,     

                        Laø khoùc cho ngöôøi aáy,

                        Vì ngöôøi aáy ñöôïc xem,

                        Coøn soáng cuõng nhö cheát,

                        Naøy con, ñöôïc keùo ra,

                        Khoûi than haàm löûa röïc,

                        Con coøn muoán rôi vaøo,

                        Ñoáng than hoàng aáy chaêng?

            Quí vò thaáy baø meï noùi lyù do quaù roõ raøng: Khoâng phaûi baø khoùc vì con cheát hay vì soáng maø khoâng thaáy maët nhau. Ñaây laø baø khoùc cho ñöùa con ñaõ boû duïc laïc theá gian, nay muoán trôû lui laïi, ngöôøi ñoù gioáng nhö keû ñang soáng maø trôû laïi cheát. Khoùc caùi cheát laø khoùc cho ngöôøi boû taâm hoàn trong traéng, saùng suoát, trôû laïi thaønh con ngöôøi toái taêm u meâ, chính ñoù laø nieàm ñau khoå cuûa baø meï. Lyù do thöù hai laø baø thaáy con mình ñöôïc xuaát gia, chaúng khaùc naøo ngöôøi ñöôïc keùo ra khoûi haàm löûa. Ñaõ ra khoûi haàm löûa, nay laïi naøi næ xin trôû vaøo haàm löûa, thaáy bieát caùi khoå ñoù, baø thöông xoùt neân baø khoùc. Nhö vaäy hai lyù do maø meï khoùc con laø: moät, vì con khoâng coøn soáng ñöôïc vôùi ñaïo maø trôû laïi traàn tuïc, nhö töø coõi soáng ñi vaøo coõi cheát, hai laø vì thaáy con ñaõ ra khoûi haàm löûa khoå ñau nay coøn muoán trôû laïi ñeå thieâu mình trong haàm löûa. Ñoù laø nieàm ñau cuûa baø neân baø khoùc. Nhö theá quí vò thaáy ñoái vôùi ngöôøi meï, ngöôøi cha bieát ñaïo lyù, khi thaáy con ñi tu, ñaõ thaâm nhaäp ñaïo lyù vaø soáng ñöôïc trong ñaïo moät thôøi gian thì nieàm vinh haïnh cuûa cha meï khoâng gì khaùc hôn laø möøng con mình ñaõ coù ñöôïc haïnh xuaát traàn thoaùt tuïc, möøng con ñöôïc raûnh rang nhaøn haï trong ñaïo ñöùc, roài mai kia seõ laøm lôïi ích cho mình vaø cho nhieàu ngöôøi. Khi moät ngöôøi con ñaõ ñöôïc cha meï ñaët hy voïng, ñaët nieàm tin, nay traùi laïi, muoán boû ñaïo lyù ñeå trôû thaønh ngöôøi theá tuïc thì cha meï cuõng ñau khoå nhö laø khi cho con ñi tu vaäy, coù khi coøn khoå hôn nöõa. Moät laø thaáy nhuïc nhaõ vì con mình ñaõ khoâng troøn ñöôïc chí nguyeän cao caû cuûa noù, hai laø thöông con ñaõ coù chí giaûi thoaùt xuaát traàn, ñaõ ñöôïc thaûnh thôi nhaøn haï, nhöng nay noù laïi trôû thaønh moät con ngöôøi taàm thöôøng, laên trong traàn tuïc, bò muoân moái buoäc raøng. Theá neân cha meï khoå ñau vì con khoâng troøn baûn nguyeän. Chuùng ta ñaõ bieát ñöôïc taâm nieäm cuûa cha meï chuùng ta thì khi ñi tu quí vò nghó chuùng ta phaûi laøm theá naøo? Chuùng ta chaàn chôø ñeå qua ngaøy thaùng hay laø chuùng ta coù nieäm thoái lui trôû veà tìm höôûng duïc laïc? Hai quan nieäm ñoù ñeàu laø toäi loãi, ñeàu gaây khoå ñau cho cha meï chuùng ta, neáu laø ngöôøi bieát ñaïo. Ñoù laø toâi daãn caâu chuyeän cuûa gia ñình oâng Sa-di Sanu.

            Ñeán caâu chuyeän cuûa moät Thieàn sö maø chuùng ta ñaõ hoïc, ñoù laø Thieàn sö Ñaïo Öng, Ngaøi noùi: “Caùc oâng xuaát gia nhö keû toäi ra khoûi khaùm ñöôøng, neân ít muoán bieát ñuû, chôù tham danh lôïi ôû ñôøi... ñöôïc ôû trong Phaät phaùp möôøi phaàn soáng phaûi cheát chín phaàn...” Ngaøi Ñaïo Öng laø moät Thieàn sö neân lôøi noùi ñôn giaûn, nhöng chuùng ta cuõng thaám bieát bao! Chuùng ta laø ngöôøi xuaát gia khoâng phaûi chæ coù nghóa boû nhaø cha meï vaøo trong chuøa laø ñuû nghóa xuaát gia. Xuaát gia coù nghóa laø chuùng ta vöôït ra khoûi nhaø theá tuïc, vöôït ra khoûi nhaø phieàn naõo vaø vöôït ra khoûi nhaø luaân hoài trong tam giôùi, nhö theá môùi ñaày ñuû yù nghóa xuaát gia. Nhö vaäy ngaøy chuùng ta xuaát gia laø ngaøy chuùng ta theä nguyeän seõ ra khoûi nhaø phieàn naõo, nhaø traàm luaân trong tam giôùi, coù khaùc naøo chuùng ta ra khoûi khaùm ñöôøng. Neáu chuùng ta ra khoûi khaùm ñöôøng maø coøn naøi næ xin trôû vaøo laïi thì coù hôïp lyù khoâng? Dó nhieân laø khoâng. Theá neân ñaõ xuaát gia, chuùng ta phaûi moät laàn ra khoûi laø vónh vieãn khoâng trôû laïi, ñoù môùi laø ngöôøi khoân ngoan saùng suoát. Neáu ra roài coøn muoán trôû laïi thì thaät laø raát daïi khôø, laøm cho nhöõng ngöôøi chung quanh nhìn chuùng ta vôùi ñoâi maét thöông xoùt. Ñaõ ra khoûi khaùm ñöôøng roài chuùng ta phaûi laøm gì nöõa? Ngaøi nhaéc: Neân ít muoán bieát ñuû, töùc laø heát loøng tham lam, ñöøng coù muoán nhieàu, ñöøng coù taïo nhieàu, phaûi döøng taâm tham muoán laïi, ñöøng coù taïo nhieàu, phaûi döøng taâm tham muoán laïi ñeå coù thì giôø tu haønh. Nhöõng gì coù danh, coù lôïi, chuùng ta ñöøng chaïy theo noù vì noù laø sôïi daây, laø mieáng moài nhöû chuùng ta, ñeå daãn chuùng ta trôû laïi trong voøng ñau khoå cuûa khaùm ñöôøng. Muoán thöïc hieän ñöôïc baûn nguyeän ra khoûi voøng traàm luaân tam giôùi, Ngaøi daïy chuùng ta: Ñöôïc ôû trong Phaät phaùp, möôøi phaàn soáng phaûi cheát heát chín phaàn. Neáu soáng ñuû möôøi phaàn, ñoù laø ngöôøi theá tuïc, ngaøy nay chuùng ta phaûi cheát chín phaàn ñi, cheát chín phaàn theá tuïc, chæ coøn moät phaàn nhoû nhoû, coøn phaûi aên, coøn phaûi maëc, coøn phaûi tôùi lui, qua laïi, nhöng caùi coøn ñoù raát ñôn giaûn, raát ít oi, chôù ñöøng soáng troïn veïn nhö ngöôøi theá tuïc. Nhö vaäy chính söï tinh taán tu haønh laø caùi goác ñeå chuùng ta thoaùt ly tam giôùi. Vaû muoán ñöôïc nhö theá chuùng ta phaûi haïn cheá nhöõng nhu caàu, nhöõng mong muoán maø ngöôøi theá gian coù quyeàn höôûng. Chuùng ta phaûi bôùt ñi, caøng bôùt nhieàu thì tinh taán tu haønh caøng taêng tröôûng. Traùi laïi neáu chuùng ta cöù ñoøi hoûi, cöù chaïy theo chuùng thì tinh thaàn tu haønh ngaøy caøng giaûm suùt. Theá neân Ngaøi daïy: Möôøi phaàn soáng phaûi cheát chín phaàn. Ñoù laø lôøi caùc vò tieàn boái nhaéc nhôû trong luùc tu haønh.

            Trong kinh Töù Thaäp Nhò Chöông ñöùc Phaät cuõng ñaõ töøng daïy: “Ngöôøi xuaát gia ra khoûi duïc laïc cuûa theá gian, chaúng khaùc naøo ngöôøi khaïc ñaøm daõi nhoå xuoáng ñaát.” Moät khi chuùng ta khaïc ñaøm daõi nhoå xuoáng ñaát roài, chuùng ta laïi coù muoán ngoù laïi noù khoâng? Chaéc gôùm laém, khoâng muoán ngoù laïi; ngoù laïi coøn khoâng muoán, huoáng nöõa laø laáy tay sôø, laáy löôõi lieám, chuùng ta coù daùm laøm khoâng? Chaéc khoâng bao giôø daùm! Cuõng theá, ñaõ nguyeän xuaát gia roài, chuùng ta laø ngöôøi ñaõ thaáy roõ nhöõng caùi dôû, nhöõng caùi xaáu, nhöõng caùi haïi cuûa theá gian thì chuùng ta phaûi döùt khoaùt vöôït ra khoûi traàn lao ñeå laøm lôïi ích cho moïi ngöôøi, hay noùi caùch khaùc laø ñeå dìu daét moïi ngöôøi cuøng ra khoûi traàn lao. Theá neân chuùng ta khoâng theå xem thöôøng, chuùng ta phaûi thaáy duïc laïc theá gian laø moái hoïa lôùn caàn phaûi traùnh, caàn phaûi khoâng nhìn ñeán, thì chuùng ta môùi coù theå vöôn leân ñöôïc. Neáu coøn öa thích, coøn mô öôùc noù, chuùng ta seõ chìm ñaém, seõ ñau khoå.

            Tieáp ñaây laø moät vò sö Ni (truyeän trích trong heä Pali), baø Subha, noùi laïi vieäc tu haønh cuûa baø trong moät baøi keä daøi, toâi chæ daãn moät ñoaïn:

                        Duïc laøm cho ñieân cuoàng,

                        Loaïn ngoân taâm thaùc loaïn,

                        Laøm ueá nhieãm chuùng sanh,

                        Saép rôi baãy aùc ma.

                        Duïc nguy hieåm khoâng cuøng,

                        Nhieàu khoå, thuoác ñoäc lôùn,

                        Ngoït ít, taïo ñaáu tranh,

                        Heùo taøn ngaøy töôi saùng.

                        Ta quyeát ñònh nhö vaày:

                        Khoâng trôû lui duïc nhaân,

                        Taùch thaønh ñieàu baát haïnh,

                        Luoân vui höôûng Nieát-baøn...

            Qua caùc caâu treân quí vò thaáy yù chí cuûa baø. Baø bieát roõ laø duïc laïc laøm cho chuùng sanh ñieân cuoàng, duïc laïc taïo cho chuùng sanh noùi nhöõng lôøi khoâng ñuùng leõ thaät, neân goïi laø loaïn ngoân. Taâm cuûa chuùng sanh vì nhieãm duïc laïc neân ñieân ñaûo, gioáng nhö ngöôøi thaùc loaïn. Duïc laïc laøm cho taâm chuùng sanh oâ ueá, nhieãm nhô roài daãn daét, loâi chuùng sanh vaøo baãy cuûa aùc ma, bò troùi buoäc trong voøng ma. Duïc laïc nguy hieåm khoâng theå naøo keå heát, noù taïo nhieàu khoå, noù laø thuoác ñoäc, noù khoâng vui, noù laø nhaân cuûa ñaáu tranh. Quí vò thaáy chuùng ta caõi nhau laø vì caùi gì? Chuùng ta giaønh giaät nhau laø do ñaâu? Coù phaûi vì duïc laïc khoâng? Chính vì tìm kieám, theo ñuoåi duïc laïc maø thaân chuùng ta phaûi heùo taøn, nhöõng ngaøy soáng cuûa chuùng ta trôû thaønh khoâ khan, khoâng coøn töôi saùng nöõa. Bieát ñöôïc nhö theá chuùng ta phaûi laøm sao? Chuùng ta quyeát ñònh khoâng trôû laïi vôùi duïc laïc, quyeát ñònh döùt heát caùc nhaân cuûa duïc laïc vì ñoù laø nhaân taïo thaønh nhöõng ñieàu baát haïnh, nhöõng ñieàu ñau khoå. Hôn nöõa chuùng ta luoân luoân phaûi vui höôûng caûnh thanh tònh, an laïc Nieát-baøn, ñoù laø muïc tieâu chaùnh yeáu cuûa taát caû chuùng ta. Quí vò nghó chuùng ta tu laø coát laøm sao döùt heát caùc nhaân khoå ñau, tieán tôùi nhaân an laïc vaø höôûng quaû an laïc, töùc laø chuùng ta muoán boû khoå ñöôïc vui. Tuy nhieân khoâng phaûi chæ rieâng baûn thaân chuùng ta heát khoå, rieâng baûn thaân chuùng ta ñöôïc vui; chuùng ta seõ chæ cho baèng höõu, cho huynh ñeä, cho moïi ngöôøi chung quanh chuùng ta cuõng ñöôïc heát khoå, cuõng ñöôïc an vui nhö chuùng ta. Nhö theá môùi goïi ñaïo Phaät laø ñaïo cöùu khoå, ñaïo Phaät laø ñaïo ban vui. Neáu chuùng ta tu maø caøng tu caøng phieàn naõo, caøng heùo haét khoå ñau thì chöøng naøo chuùng ta heát khoå? Neáu chuùng ta khoâng heát khoå, laøm sao chuùng ta coù theå ñöa moïi ngöôøi ñeán choã an vui? Theá neân chuû yeáu cuûa ñôøi tu chuùng ta laø phaûi laøm sao chính töï mình côûi boû heát nhöõng maàm khoå ñau ñeå ñöôïc an laïc töï taïi trong ñaïo. Chính söï an laïc töï taïi ñoù laø muïc ñích ñeå chuùng ta höôùng daãn moïi ngöôøi cuøng ñöôïc höôûng nhö theá chuùng ta môùi thaät laø ngöôøi tu chaân chaùnh, môùi thaät ñaït ñöôïc sôû nguyeän cuûa ngöôøi xuaát gia.

            Toâi daãn theâm lôøi cuûa Sô toå Truùc Laâm, cuõng thöôøng goïi laø Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng, Ngaøi coù laøm baøi phuù “Cö Traàn Laïc Ñaïo” baèng chöõ noâm, toâi trích moät ñoaïn trong hoäi thöù möôøi:

            “... Nuùi hoang röøng quaïnh, aáy laø nôi daät só tieâu dao.

            Chieàu vaéng am thanh, chính thaät caûnh ñaïo nhaân du hí.

            Ngöïa cao taùn caû, Dieâm vöông naøo keå ñöùa ngheânh ngang;

            Gaùc ngoïc laàu vaøng,             nguïc toát thieáu chi ngöôøi yeâu quí.

            Chuoäng coâng danh, loøng nhaân ngaõ, thaät aáy phaøm phu;

            Say ñaïo ñöùc, dôøi thaân taâm, ñònh neân thaùnh trí.

            Maøy ngang muõi doïc, töôùng laï xem aét baüng nhau;

            Maët thaùnh loøng phaøm, thöïc caùch nhaãn vaøn vaøn thieân lyù...”

            Toâi trích ñoaïn naøy ñeå quí vò thaáy yù nghóa. Ngaøi dieãn taû ngöôøi tu phaûi ôû choã naøo? “Nuùi hoang röøng quaïnh, aáy laø nôi daät só tieâu dao.” Nhöõng keû aån só luùc naøo cuõng thaûnh thôi nôi nuùi hoang röøng raäm. Chieàu vaéng am thanh töùc laø chuøa ôû choã vaéng veû, am ôû choã yeân tònh, chính thaät caûnh ñaïo nhaân du hí; du hí laø du hí tam-muoäi nghóa laø ôû trong chaùnh ñònh maø vui veû. “Ngöïa cao taùn caû, Dieâm vöông naøo keå ñöùa ngheâng ngang”, daàu cho coù ñöôïc ngoài ngöïa cao, ñöôïc che taùn lôùn vieäc ñoù treân theá gian thaáy nhö ngheânh ngang ñaéc theá laém, nhöng vua Dieâm Vöông coù sôï khoâng? Tôùi ngaøy cuõng loâi mình xuoáng döôùi, chôù khoâng ai traùnh ñöôïc. Coøn “gaùc ngoïc laàu vaøng, nguïc toát thieáu chi ngöôøi yeâu quí” nghóa laø sao? Ngöôøi coù gaùc ngoïc, ngöôøi ñöôïc laàu vaøng, nhöõng ngöôøi ñoù laø baïn yeâu quí cuûa nguïc toát, cuûa ngöu ñaàu maõ dieän. Taïi sao? Vì chính ñoù laø goác cuûa aùi nhieãm maø ngöôøi aùi nhieãm laø baïn ñeå cho nguïc toát hay ngöu ñaàu maõ dieän loâi xuoáng döôùi chôi vôùi noù. Nhö vaäy hai tröôøng hôïp: tröôøng hôïp ñöôïc ngöïa cao taùn caû cuõng khoâng thoaùt khoûi tay Dieâm Vöông, tröôøng hôïp ñöôïc gaùc ngoïc laàu vaøng thì laøm baïn vôùi ngöu ñaàu maõ dieän. “Chuoäng coâng danh, loøng nhaân ngaõ, thaät aáy phaøm phu”, neáu chuùng ta tu maø coøn quí meán coâng danh, coøn öa thích nhaân ngaõ, quaû thaät chuùng ta laø keû phaøm phu. Traùi laïi “say ñaïo ñöùc, dôøi thaân taâm, ñònh neân thaùnh trí”. ÔÛ trong ñaïo, ngöôøi naøo tu haønh moät caùch say meâ thích thuù, thaân taâm luoân ñoåi thay, ngaøy xöa moät traêm phaàn phieàn naõo, tu moät naêm coøn chín chuïc phaàn, tu hai naêm coøn taùm chuïc phaàn, tu möôøi naêm thì hoaøn toaøn trong saïch ngöôøi ñoù môùi thaät laø ngöôøi toát; vaø chính vieäc dôøi thaân taâm laø ñieàu quyeát ñònh ñeå trôû neân con ngöôøi thaùnh trí. Nhö vaäy phaøm phu laø vì chuoäng coâng danh, loøng nhaân ngaõ, thaùnh trí laø vì bieát meán ñaïo ñöùc, bieát söûa ñoåi thaân taâm. Chuùng ta muoán laøm phaøm, hay muoán laøm thaùnh ñeàu tuøy theo nieäm, tuøy theo taâm cuûa chuùng ta. Hai caâu sau Ngaøi noùi: “Maøy ngang muõi doïc, töôùng laï xem aét baüng nhau.” Veà phaàn maét vaø muõi cuûa chuùng ta thì theá naøo? Chaân maøy ngang, muõi doïc xuoáng. Baát cöù ai daàu ñeïp, daàu xaáu, daàu traéng, daàu ñen... chaân maøy cuõng ngang muõi cuõng doïc xuoáng chôù khoâng coù khaùc gì nhau. Thaáy döôøng nhö laï nhöng ñeàu baüng nhau nghóa laø baèng nhau heát; khoâng coù khaùc, ai cuõng maøy ngang, ai cuõng muõi doïc. Nhöng “maët thaùnh loøng phaøm thaät caùch nhaãn vaøn vaøn thieân lyù”. Baøi naøy duøng chöõ maët, coù choã khaùc vieát loøng phaøm, loøng thaùnh. Tuy veà thaân, daùng veû ñoàng nhau nhöng veà taâm, taâm phaøm, taâm thaùnh caùch nhau vaøn vaøn thieân lyù töùc laø muoân truøng thieân lyù. Caâu noùi goïn hôn laø: “Nhö nhau doïc muõi ngang maøy, loøng phaøm loøng thaùnh caùch nhau ngaøn truøng.” Nhö vaäy ai cuõng maøy ngang muõi doïc gioáng heät nhau, nhöng taâm hoàn cuûa ngöôøi nhieãm oâ traàn tuïc vaø taâm hoàn cuûa ngöôøi ñöôïc thanh thoaùt, tieâu dao trong caûnh thanh tònh thì caùch bieät nhau khoâng bieát laø bao nhieâu. Treân hình thöùc, taát caû chuùng ta ñoàng nhau, nhöng treân taâm nieäm thì ngöôøi bieát tu vaø ngöôøi khoâng bieát tu caùch nhau muoân truøng. Vaäy taát caû chuùng ta, ai laø ngöôøi ñaõ coù chí tu haønh, phaûi coá gaéng ñaït cho kyø ñöôïc söï cao caû, söï thanh thaûn ñoù, ñöøng ñeå trôû thaønh keû phaøm phu tuïc töû ñaùng cheâ, ñaùng traùch nhö buoåi ban ñaàu.

            Ñeå keát luaän, toâi nhaéc laïi moät laàn nöõa, taát caû chuùng ta ñaõ ñöôïc phuùc duyeân laønh nhieàu ñôøi neân ngaøy nay môùi ñöôïc vaøo ñaïo, ñöôïc xuaát gia, tu haïnh giaûi thoaùt. Ñoù laø phuùc ñöùc lôùn, vinh döï lôùn cuûa mình, quí vò ñaõ ñöôïc thì neân giöõ vaø coá gaéng laøm taêng tröôûng theâm. Coù nhieàu ngöôøi cuõng muoán ñöôïc xuaát gia, ñöôïc thong thaû tu haønh nhö chuùng ta, nhöng duyeân cuûa hoï chöa ñeán. Vaäy chuùng ta ñöôïc ñaày ñuû phuùc, ñaày ñuû duyeân, chuùng ta phaûi coá gaéng moãi ngaøy moãi tieán, ñöøng ñöùng nguyeân moät choã, cuõng ñöøng lui suït. Toâi trích theâm moät baøi keä nöõa cuûa ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng, baøi “Sôn Phoøng Maïn Höùng”, baøi thöù hai. Quí vò nghe roài öùng duïng ñuùng nhö tinh thaàn naøy:

                        Thò phi nieäm truïc tieâu hoa laïc,

                        Danh lôïi taâm tuøy daï vuõ haøn.

                        Hoa taän vuõ tình sôn tòch tòch,

                        Nhaát thanh ñeà ñieåu höïu xuaân taøn.

            Dòch:

                        Phaûi traùi ruïng theo hoa buoåi sôùm.

                        Lôïi danh laïnh vôùi traän möa ñeâm,

                        Hoa taøn, möa taïnh, non im laéng,

                        Xuaân coãi coøn dö moät tieáng chim (Ñoã Vaên Hyû)

            Quí vò thaáy chuùng ta tu phaûi laøm sao gioáng nhö baøi keä naøy. Vieäc phaûi traùi töùc laø thò phi phaûi ruïng theo hoa buoåi sôùm. Buoåi saùng nhìn xuoáng goác mai, chuùng ta thaáy mai raõ caùnh khoâng bieát laø bao nhieâu phaûi khoâng? Chuùng ta tu theá naøo maø bao nhieâu ñieàu thò phi ruïng nhö nhöõng caùnh hoa laû taû rôi buoåi sôùm, chôù khoâng dính chaët, dính cöùng trong taâm mình. “Lôïi danh laïnh vôùi traän möa ñeâm”: Ñeán muøa thu, coù nhöõng traän möa ñeâm taàm taõ, gioù laïnh, nhöõng taâm danh lôïi cuûa mình cuõng laïnh nhö vaäy, laïnh khoâng coøn moät chuùt hôi aám naøo. Quí vò laïnh chöa? Hoa taøn, möa taïnh thì coøn caùi gì? Coøn moät ngoïn nuùi im laëng xanh rì phaûi khoâng? Cuõng nhö theá, taâm thò phi ñaõ ruïng heát, taâm danh lôïi ñaõ laïnh heát, luùc ñoù chuùng ta seõ coøn moät taâm theå thanh tònh baát sanh baát dieät nhö moät hoøn nuùi xanh rì, vöõng vaøng ñöùng giöõa trôøi. Vaø coøn ñieàu gì nöõa? “Xuaân coãi coøn dö moät tieáng chim”: Tuy muøa xuaân taøn roài maø coøn moät tieáng chim hoùt. Thaät ñeïp laøm sao! Tu haønh phaûi nhö vaäy, phaûi laøm sao maø thò phi ruïng heát nhö hoa, danh lôïi laïnh ngaét nhö möa ñeâm. Ñöôïc nhö vaäy sôùm muoän gì cuõng ñöôïc giaûi thoaùt, chæ seõ coøn moät hoøn nuùi baát di baát dòch ñöùng giöõa trôøi. Mong raèng taát caû Taêng Ni cuõng nhö Phaät töû coù ñöôïc taâm nieäm nhö ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng ñaõ nhaéc trong baøi keä “Sôn Phoøng Maïn Höùng”.

            Hoâm nay laø ngaøy ñaàu naêm Kyû Tî, toâi coù ñoâi lôøi nhaéc nhôû chung cho Taêng Ni vaø Phaät töû cuøng nghe. Mong raèng quí vò ghi nhôù yù cuûa caùc Toå, caùc baäc tu haønh tröôùc, laáy ñoù laøm kinh nghieäm maø coá gaéng hoïc vaø laøm theo göông ngöôøi xöa, ñeå xöùng ñaùng laø ngöôøi xuaát gia vaø laøm troøn ñöôïc sôû nguyeän cuûa mình, haàu treân ñeàn ñaùp boán aân, döôùi cöùu giuùp ba coõi. Ñoù cuõng laø sôû nguyeän cuûa chuùng toâi.

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM