XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

MUØA XUAÂN DI-LAËC

XUAÂN BÍNH THÌN 1976

            Naêm nay chuùng ta tìm hieåu yù nghóa muøa Xuaân Di-laëc ñeå quí vò bieát taïi sao ngaøy muøng moät Teát laø ngaøy vía ñöùc Di-laëc. Khi laïy Ngaøi chuùng ta ñaõ xöôùng leân caâu: “Nam-moâ Long Hoa giaùo chuû ñöông lai haï sanh Di-laëc Toân Phaät” töùc laø Boà-taùt Di-laëc seõ thaønh Phaät ôû trong hoäi Long Hoa. Ngaøi laø baäc giaùo chuû ôû hoäi ñoù vaø sau naøy môùi thaønh Phaät chôù khoâng phaûi thaønh Phaät ngay baây giôø. Ñoù laø yù nghóa thaâm traàm nhaát trong nhaø ñaïo. Chuùng ta ai ai cuõng xem ngaøy muøng moät Teát laø ngaøy môû maøn naêm môùi. Bao nhieâu chuyeän vui buoàn cuûa naêm tôùi gaàn nhö laø naåy maàm töø trong ngaøy muøng moät Teát. Cho neân ai naáy ñeàu raát deø daët, raát kính caån trong ngaøy muøng moät naøy. Moãi haønh ñoäng, moãi ngoân ngöõ, chuùng ta ñeàu e deø vì sôï haønh ñoäng hoâm nay aûnh höôûng ñeán söï vui buoàn cuûa naêm tôùi. Ñoù laø quan nieäm cuûa nhaân gian.

            Trong nhaø ñaïo ngaøy muøng moät Teát noùi theo thôøi gian cuõng laø ngaøy môû maøn cho naêm tôùi. Naêm tôùi ñaày höùa heïn vôùi chuùng ta laø moät naêm giaùc ngoä. Vì vaäy ñöùc Phaät Di-laëc laø moät vò Phaät ñöôïc höùa heïn thaønh Phaät ôû mai sau. Ngaøi thaønh Phaät ñoù laø Ngaøi hoaøn toaøn giaùc ngoä. Hoâm nay ñaàu naêm leã Ngaøi ñeå chuùng ta nhôù raèng naêm nay laø moät naêm höùa heïn chuùng ta seõ ñöôïc giaùc ngoä. Neáu chöa ñöôïc thì naêm tôùi seõ ñöôïc chôùù khoâng theå naøo tu suoâng ñöôïc. Vì vaäy ngaøy muøng moät Teát ñoái vôùi nhaân gian laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, ñoái vôùi nhaø ñaïo laø ngaøy vía ñöùc Boà-taùt Di-laëc, moät vò Phaät seõ thaønh mai sau. Nhö vaäy moãi khi nhôù ñeán Phaät seõ thaønh, nhôù ngaøy muøng moät Teát, chuùng ta nghó cuõng seõ giaùc ngoä, chôù khoâng theå loâi thoâi ñöôïc. Nhöng maø caùi giaùc ngoä toâi noùi ñaây khoâng phaûi giaùc ngoä hoaøn toaøn nhö baäc Chaùnh ñaúng chaùnh giaùc laø Phaät, maø laø moät thöù giaùc ngoä töøng phuùt töøng giaây cuûa chuùng ta. Nhö vaäy cuõng khoâng hoå theïn gì ñoái vôùi ngaøy vía naøy. Ñoù laø toâi noùi sô thaâm yù cuûa ngaøy vía ñöùc Phaät Di-laëc.

            Baây giôø ñi thaúng vaøo muøa Xuaân Di-laëc, noùi ñeán muøa Xuaân Di-laëc; noùi ñeán muøa Xuaân thì quí vò ñeàu bieát. Chuùng ta chòu laïnh ôû muøa Ñoâng quaù nhieàu, ñoù cuõng laø lôøi noùi vay möôïn theo nöôùc Trung Hoa v.v... Chuùng ta chòu aûnh höôûng Trung Hoa ngoaïi quoác nhieàu, cho neân ai cuõng töôûng muøa Ñoâng caây coái trô troïi, söông tuyeát ñaày ñöôøng, laïnh buoát khoâng chòu noåi. Nhöng thaät söï ôû mieàn Nam chöa coù. Chuùng ta hieåu theo nhöõng nöôùc Trung Hoa, Nhaät Baûn, nhöõng nöôùc AÂu Chaâu töùc cho muøa ñoâng laø moät muøa laïnh leõo, caây coái ñeàu ruïng laù trô caønh, khoâng coù caùi gì sanh tröôûng ñöôïc. Nôi ngöôøi thì do söùc laïnh phaûi teo da xaùm thòt. Caùi laïnh laøm ngöôøi ta khoâng coøn söùc sanh tröôûng naåy nôû, phaûi chôø ñeán muøa Xuaân caây coái môùi ñaâm choài nôû hoa keát quaû. Muøa Xuaân tôùi thì cô theå con ngöôøi, loøng ngöôøi môùi ñöôïc aám aùp vui söôùng. Cho neân muøa Xuaân laø muøa ta haèng mô öôùc. Muøa Xuaân coù caùi gì hoøa aám töôi vui khieán cho moïi ngöôøi haêng haùi trong cuoäc soáng, vaïn vaät ñaâm choài naåy loäc xanh töôi trong nhöõng ngaøy ñoù. Vì vaäy, khi noùi tôùi muøa Xuaân laø noùi caû moät caùi gì ñaàm aám trong con ngöôøi.

            Hieän nay muøa Xuaân Di-laëc laø muøa Xuaân gì? Vaø chuùng ta cuøng chuùc nhau nhöõng gì? ÔÛ treân cuoäc ñôøi naøy coù bao nhieâu ngöôøi cöù theo caùi meâ laàm aûo töôûng cuûa mình, chaïy theo ngoaïi caûnh, baùm vaøo ngoaïi caûnh cho laø mình. Cho neân phaûi khoå ñau theo doøng sanh dieät cuûa ngoaïi caûnh. Nhö bao nhieâu ngöôøi thaáy caùi gì cuõng noùi caùi ñoù laø cuûa mình, leä thuoäc mình töø caùi baûn thaân cho ñeán caùi söï vaät beân ngoaøi. Khoâng coù caùi naøo laø khoâng baùm chaët vaøo mình. Bôûi caùi chaáp ngaõ naëng neà ñoù cho neân con ngöôøi phaûi khoå ñau, khoå ñau daøi daëc töø kieáp naøy ñeán kieáp khaùc. Ñoù laø caùi chaáp ngaõ sôû, töùc laø vaät sôû höõu cuûa mình. Toâi thaáy caùi hoa naøy laø caùi hoa cuûa toâi. Noù töôi toâi vui, noù heùo toâi buoàn. Neáu caùi naøy laø hoa cuûa thieân nhieân noù töôi noù heùo laø noù töôi noù heùo khoâng dính daùng gì ñeán toâi. Taïi sao vaäy? - Bôûi vì mình ñaët chuû quan mình vaøo söï vaät, baét söï vaät leä thuoäc vaøo mình. Mình muoán loøng ngöôøi ñoái vôùi mình vaø söï vaät thuoäc veà mình tröôøng toàn vónh cöûu. Cho neân khi coù traïng thaùi bieán ñoåi, xeâ dòch thì mình caûm thaáy baát an, khoâng vui roài. Do ñaây maø ngöôøi ta ñau khoå vì baét söï vaät leä thuoäc vaøo mình. Khi naøo chuùng ta bieát baûn taùnh söï vaät laø nhö vaäy khoâng ñoåi thay, khoâng leä thuoäc vaøo ai caû, thì luùc ñoù chuùng ta môùi nhìn söï vaät vôùi tính caùch khaùch quan. Nhö theá chuùng ta môùi an vui töï taïi. Cho neân cuøng moät caûnh ngoä, cuøng moät söï vieäc treân coõi ñôøi naøy, coù ngöôøi thì caû ngaøy buoàn lo raàu ró, sôï seät, coøn coù ngöôøi thì an oån vui töôi. Ñoù laø taïi sao? - Chaúng qua ñoù laø ngöôøi bieát soáng, ngöôøi khoâng bieát soáng. Coù ngöôøi hoï giaønh giöït nhau töøng mieáng aên ñeå soáng. Nhö vaäy hoï coù bieát soáng khoâng? Hoï ham soáng laém. Nhöng söï thaät hoï soáng trong caùi cheát, töùc laø hoï vì mieáng aên, vì taát caû nhöõng caùi khoâng ñaùng giaù gì maø hoï laïi ñua nhau giaønh giöït ñeå roài cheát vì mieáng aên. Coøn chuùng ta neáu thöùc tænh ñöôïc thì khaùc hôn hoï nhieàu. Do ñoù maø quí vò thaáy, nhìn leân hình töôïng ñöùc Di-laëc trong caùc chuøa xöa thôø, coù ñöùc Di-laëc naøo buoàn hay khoâng? Chuùng ta thaáy ñöùc Boà-taùt Di-laëc naøo cuõng nôû nuï cöôøi. Khoâng bao giôø thaáy ñöùc Di-laëc naøo buoàn heát. Noùi ñeán ñöùc Boà-taùt Di-laëc laø noùi ñeán vui töôi. Taïi sao Ngaøi cöôøi hoaøi, Ngaøi giaøu chaêng? Ngaøi khoâng giaøu, Ngaøi coù giaøu gì ñaâu? Ngaøi coù öu ñieåm gì maø Ngaøi vui töôi maõi? Ñoù laø caùi ñieåm maø chuùng ta phaûi chuù yù.

            Nhö khi naõy toâi noùi, baét ngoaïi caûnh leä thuoäc mình thì töï nhieân mình laø ngöôøi ñau khoå. Maø quí vò coù baét ngoaïi caûnh leä thuoäc mình hay khoâng? Tyû duï baây giôø ñöùng tröôùc moät traêm ngöôøi, quí vò coù muoán moät traêm ngöôøi ñoù ñöøng ñeå yù gì ñeán quí vò hay khoâng? Hay laø muoán ai cuõng chuù taâm vaøo mình, nhìn vaøo mình ñeå roài khen mình, ñeå roài meán mình v.v... Nghóa laø muoán moïi ngöôøi chuù taâm vaøo mình, muoán taát caû söï vaät ñeàu thuoäc veà mình. Quí vò thaáy caùi hoa ñeïp quí vò coù muoán naém caùi hoa aáy trong tay hay khoâng? Hay laø thaáy caùi hoa ñeïp neân ñeå noù naèm yeân treân caønh trong röøng ñeå noù giöõ troïn veïn höông saéc cuûa noù. Caùi gì chuùng ta cho laø ñeïp ôû beân ngoaøi ñoù, vöøa troâng thaáy noù ñeïp laø baét noù leä thuoäc vaøo mình. Cho neân noùi theo Toå Boà-ñeà-ñaït-ma, chuùng ta caét hoa chöng nhö vaày cuõng coù toäi. Bôûi vì sao? Vì chuùng ta aên caép sanh maïng cuûa noù laøm ñeïp cho chuùng ta. Ñoù laø loái nhìn ñaùo ñeå cuûa nhöõng vò tu haønh, bieát roõ raøng söï vaät moät caùch khaùch quan. Ngöôïc laïi chuùng ta thaáy caùi gì ñeïp laø muoán ñem veà phoøng chöng hoaëc ñeå ñaâu ñoù, nghóa laø phaûi leä thuoäc veà mình. Coøn caùi ñeïp beân ngoaøi thì chuùng ta khoâng muoán. Ñoù laø caùi beänh maø taát caû chuùng sanh hieän giôø ñang maéc phaûi. Noùi caùi beänh ñoù toâi chöa caàn phaûi giaûi thích maø xin daãn lôøi moät Thieàn sö Trung Hoa. Thieàn sö Boån Tònh ñaõ noùi leân cho chuùng ta thaáy beänh ñoù qua boán caâu keä:

                        Nhaát nieân Xuaân taän nhaát nieân Xuaân

                        Daõ thaûo sôn hoa kyû ñoä taân

                        Thieân hieåu baát nhaân chung coå ñoäng

                        Nguyeät minh phi vò daï haønh nhaân

            Taïm dòch:

                        Moät naêm Xuaân troïn moät naêm Xuaân

                        Coû daïi non hoa maáy ñoä töôi

                        Trôøi saùng chaúng do chuoâng troáng ñoäng

                        Traêng trong ñaâu bôûi khaùch ñi ñeâm

            Nhö vaäy nghóa laø sao? Bôûi vì quí vò nhôù ôû chuøa xöa laâu nay tôùi boán naêm giôø thöùc daäy coâng phu ñaùnh chuoâng ñaùnh troáng. Nhöõng nhaø haøng xoùm nhöõng ñöùa beù trong laøng bò ba maù noù keâu daäy. Thí duï nhö: ÔÛ chuøa coâng phu ñaùnh chuoâng troáng, trôøi saùng roài, a! Daäy ñi thaû boø aên. Theá neân noù quen coù quan nieäm laø chuøa ñaùnh troáng laø trôøi saùng. Nhöng nhaân chuøa ñaùnh troáng maø trôøi saùng, hay laø chuøa ñaùnh troáng laø chuøa ñaùnh troáng, coøn trôøi saùng laø trôøi saùng? Khoâng phaûi chuøa ñaùnh troáng maø trôøi saùng, nhöng ngöôøi ta quen khi nghe chuøa ñaùnh troáng doäng chuoâng coâng phu laø noùi trôøi saùng. Nhö vaäy taïi sao coù thoùi quen ñoù? Bôûi vì mình cöù töôûng töôïng coù caùi gì thuùc giuïc, duyeân môùi xuaát hieän, thaønh ra trôøi saùng thuoäc veà ñaùnh troáng ñaùnh chuoâng cuûa nhaø chuøa. Roài traêng saùng coù nhöõng ngöôøi khaùch ñi ban ñeâm, nhaân coù traêng saùng ngöôøi môùi ñi chôi ñeâm. Nhö vaäy traêng saùng cho hoï ñi chôi ñeâm hay laø khaùch ñi chôi ñeâm vì traêng saùng? Ñoù laø choã maø chuùng ta phaûi thaáy roõ. Ngöôøi ñi ñeâm thì hoï töï ñi, traêng saùng laø traêng töï leân maø saùng khoâng phaûi vì khaùch ñi ñeâm maø traêng saùng. Nhöng traêng saùng ngöôøi khaùch môùi lôïi duïng traêng saùng maø ñi chôi ñeâm. Nhö vaäy roõ raøng laø chuùng ta nhìn söï vaät baèng con maét chuû quan cho taát caû ñeàu vì mình. Thí duï nhö quí vò thaáy ôû soâng coù caù ngoaøi bieån coù toâm, quí vò seõ noùi sao khi con caùi hoûi: Vì sao coù caù coù toâm? Laø cha meï quí vò caét nghóa vôùi con ra laøm sao? - Trôøi sanh ra ñeå mình aên ñoù. Roài thaáy ngoaøi ñoàng, taïi sao coù luùa coù ñaäu coù baép? Cuõng baûo trôøi sanh ñeå mình aên. Taát caû caùi gì cuõng ñeå cho mình heát. Roài hoûi taïi sao coù möa? - Coù möa ñeå mình laøm ruoäng. Taïi sao coù naéng? - Coù naéng ñeå mình phôi luùa. Taát caû caùi gì cuõng ñeå cho mình. Vì vaäy maø trong vuõ truï naøy mình laø trung taâm. Bôûi vì mình laø trung taâm vuõ truï cho neân ai khoâng laøm theo yù mình thì mình noåi töùc leân. Tyû duï nhö mình phôi luùa maø möa xuoáng thì coù noåi giaän hay khoâng? - Taïi sao ngöôøi ta ñang phôi luùa maø trôøi laïi möa? Nhö vaäy mình baét thieân nhieân leä thuoäc veà mình, maø leä thuoäc baèng caùch ngu toái meâ môø cuûa mình, chôù khoâng phaûi leä thuoäc baèng caùch khoâng ngoan. Bôûi baét leä thuoäc veà mình neân môùi khoå ñau vì khoâng ñöôïc nhö yù.

            Quí vò thaáy taát caû chung quanh chuùng ta töø con ngöôøi ñeán muoân vaät, coù caùi naøo chieàu theo yù chuùng ta hay khoâng? Maø giaû söû coù oâng Trôøi, oâng cuõng khoâng chieàu noåi nöõa. Muoán caùi naøy ñoøi caùi kia, ñöôïc caùi kia ñoøi caùi khaùc. Neáu muoán moät ngöôøi ñöôïc thoûa maõn hoaøn toaøn thì caû vuõ truï nhaân loaïi naøy ñeàu phaûi laø noâ leä cho ngöôøi ñoù heát. Do ñoù con ngöôøi luùc naøo cuõng ñau khoå vì thaáy ngoaïi caûnh baát nhö yù. Taïi sao baát nhö yù? Vì mình baét ngoaïi caûnh leä thuoäc veà mình. Neáu mình coù caùi nhìn khaùch quan, thì seõ thaáy ngoaïi caûnh laø ngoaïi caûnh, khoâng caùi gì thuoäc veà mình heát, khoâng caùi gì vì mình heát. Traêng trong laø traêng trong, khoâng phaûi vì mình ñi ñeâm maø traêng trong. Trôøi saùng laø trôøi saùng chôù khoâng phaûi vì chuøa ñaùnh chuoâng ñaùnh troáng laø trôøi saùng. Nhö hoa coû noù töôi noù nôû laø tôùi thôøi tieát noù töôi noù nôû, chôù khoâng phaûi vì caùi gì maø noù töôi noù nôû.

            Noùi toùm laïi qua boán caâu thô ñoù, Thieàn sö Boån Tònh ñaõ cho ta thaáy raèng chuùng ta beänh chuû quan quaù naëng neân baét ngoaïi caûnh leä thuoäc vaøo chuùng ta. Nhöng ngoaïi caûnh coù chòu leä thuoäc vaøo chuùng ta hay khoâng? Haún laø khoâng? Khi thôøi tieát nhaân duyeân tôùi thì hoa troå boâng keát traùi chôù khoâng phaûi mình muoán laø ñöôïc. Nhieàu ngöôøi khoâng bieát nhö vaäy, troàng caây môùi ñaët xuoáng naêm baûy hoâm laø muoán cho noù lôùn mau, roài muoán noù coù boâng coù traùi lieàn. Naêm baûy ngaøy khoâng thaáy noù lôùn, laïi muoán nhong nhoùng leân cho noù mau lôùn. Ñoù laø caùi beänh tham lam cuûa con ngöôøi. Bôûi caùi goác tham lam meâ muoäi ñoù maø ngöôøi ta maõi maõi ñau khoå. ÔÛ ñaây Thieàn sö muoán cho ta heát ñau khoå, Ngaøi chæ cho chuùng ta thaáy phaûi döùt ñi heát beänh tham lam. Maø beänh tham lam laø beänh chaáp ngaõ sôû, töùc baét ngoaïi caûnh leä thuoäc vaøo mình. Quí vò nghó con caù con toâm phaûi sanh ra cho chuùng ta aên hay khoâng? Noù laø noù, söï sanh saûn cuûa noù laø noù, chôù khoâng phaûi vì chuùng ta maø noù sanh. Taát caû caùi khaùc cuõng nhö vaäy. Nhö vaäy söï vaät ôû coõi ñôøi naøy, khoâng coù caùi gì vì chuùng ta heát, nhöng chuùng ta taïo phöông tieän tìm kieám taøn saùt ñeå nuoâi döôõng chuùng ta. Ñoù laø söï lôïi duïng cuûa chuùng ta, chôù khoâng phaûi noù sanh ra ñeå cho chuùng ta aên. Ngoaøi toâm caù taát caû caùi khaùc cuõng vaäy. Cho neân trong nhaø Phaät duøng danh töø raát chuyeân moân goïi laø “Phaùp nhæ nhö thò” töùc laø caùc phaùp noù nhö vaäy. Caùc phaùp khoâng thuoäc vaøo ai heát, noù khoâng bò caùi gì chi phoái, khoâng leä thuoäc vaøo caùi gì, noù laø noù, neáu baét noù leä thuoäc laø mình ngu si. Taïi sao vaäy? Chuùng ta cöù suy gaãm laàn laàn nhö toâi noùi naõy giôø. Chuùng ta bieát moät naêm coù boán muøa: Xuaân, Haï, Thu, Ñoâng, hoaëc aám aùp hay laïnh leõo, hoaëc gioù möa hay khoâ caïn. Boán muøa ñoù khoâng phaûi vì chuùng ta maø coù, nhöng do söï xoay vaàn cuûa traùi ñaát. Nhaân bieát coù boán muøa roài chuùng ta môùi lôïi duïng. Muøa möa thì chuùng ta ven bôø laøm ruoäng, muøa naéng haïn thì chuùng ta phôi luùa, laøm nhöõng vieäc khoâ khan. Muøa laïnh thì chuùng ta saém nhöõng caùi meàn, nhöõng caùi aùo nguû aám ñeå maø che laïnh. Muøa naøo chuùng ta laøm hôïp theo muøa naáy. Noùi toùm laïi chuùng ta bieát coù boán muøa, ñoù laø thieân nhieân saün nhö vaäy, chôù khoâng phaûi vì chuùng ta. Nhaân chuùng ta bieát ñoù maø lôïi duïng laøm vieäc sao cho phuø hôïp vôùi boán muøa. Ñoù laø chuùng ta khoân ngoan muoán soáng. Neáu khoâng chuùng ta cöù baét noù leä thuoäc vaøo chuùng ta; vaû nhö ñang muøa naéng maø chuùng ta muoán möa thì sao? Coù möa ñöôïc khoâng? Muoán möa maø khoâng möa ngoài ñoù maø traùch trôøi traùch ñaát: Hoâm nay toâi caàn möa maø khoâng möa cho toâi. Ñoù laø caùi ñau khoå do si meâ cuûa mình.

            Ngoaøi ra taát caû caùi khaùc cuõng vaäy. Tyû duï nhö theá gian, ngöôøi nuoâi con choù thì nghó raèng, nuoâi noù ñeå giöõ nhaø cho mình. Khi naøo coù aên troäm, noù nguû queân noù khoâng suûa thì ñaùnh ñaäp noù. Nhöng noù coù höùa noù giöõ nhaø cho mình ñaâu, maø thoùi quen cuûa noù thaáy ngöôøi laï laø suûa. Noù suûa vaäy thoâi chôù noù khoâng nghó suûa nhö vaäy laø giöõ nhaø, giöõ aên troäm cho ngöôøi chuû. Theá maø coù aên troäm noù nguû queân suûa thì mình ñaäp noù. Khi nuoâi gaø, ngöôøi ta coù yù nghóa ñeå noù gaùy cho mình thöùc ñuùng giôø, hoaëc ñeå mình aên thòt. Taïi mình quan nieäm nhö vaäy chôù noù ñaâu coù nghó laø toâi gaùy cho oâng baø naáu côm ñuùng giôø ñaâu. Ngöùa coå noù cöù gaùy vaäy thoâi. Böõa naøo noù queân mình böïc boäi traùch taïi sao khoâng gaùy laøm cho ngöôøi ta nguû queân. Nhö vaäy mình coù phaûi baét buoäc noù laøm theo yù mình khoâng? Ñoù laø taùnh caùch ngu si chuû quan. Mình muoán baét taát caû caùi gì cuõng laøm lôïi cho mình heát. Söï vaät beân ngoaøi noù coù nghó laøm lôïi cho ai ñaâu. Noù laø noù. Coù cô duyeân gì ñoù môùi laøm nhö vaäy chôù khoâng phaûi noù laøm cho mình. Noù ñaâu coù nghó noù laøm cho mình roài khi thieáu soùt moät chuùt khoâng laøm ñuùng nhö caùc tröôøng hôïp cuõ, thì mình töùc giaän leân vaø mình coù theå laøm haïi noù nöõa.

            Nhö vaäy chuùng ta thaáy taát caû söï vaät noù laø noù, noù khoâng phaûi leä thuoäc vaøo chuùng ta. Chuùng ta vì tham lam baét noù leä thuoäc vaøo chuùng ta, cho neân neáu coù moät caùi khoâng leä thuoäc veà chuùng ta laø chuùng ta ñaâm ra töùc giaän. Tyû duï ñi vaøo vöôøn hoa cuûa ngöôøi, khi thaáy moät hoa ñeïp muoán thuoäc veà mình. Neáu xin maø oâng chuû khoâng cho lieàn noåi giaän. Vì thaáy noù ñeïp, muoán noù veà mình, khoâng ñöôïc nhö yù laø töùc giaän leân. Roài taát caû caùi khaùc ñeàu cuõng nhö vaäy. Neáu thaáy hoa ñeïp ñeå ngaém thì coù töùc giaän ñaâu. Thaáy caùi gì cuõng muoán thuoäc veà mình, khi coù moät caùi khoâng leä thuoäc veà mình môùi ñaâm ra buoàn khoå. Caùi khoå ñoù töø ñaâu ñem ñeán cho mình? Quaû tang laø chuùng ta tham lam baét söï vaät thuoäc veà mình, neân chuùng ta ñau khoå. Neáu baây giôø chuùng ta bieát söï vaät laø söï vaät khoâng thuoäc veà ai heát, ta nhìn noù vôùi taùnh caùch khaùch quan thì coù luùc naøo buoàn ñaâu. Thaáy ngöôøi ta coù caùi nhaø toát thì vui ñöôïc thaáy caùi nhaø toát, ñöøng muoán caùi nhaø toát thaønh cuûa mình, töï nhieân mình vui roài. Sôû dó mình thaáy ngöôøi ta coù nhaø toát maø mình coù nhaø xaáu mình buoàn, vì mình muoán ñöôïc caùi nhaø toát nhö ngöôøi, neân môùi coù nieàm baát an trong loøng. Chôù mình thaáy ngöôøi ta coù caùi nhaø toát, mình möøng ñöôïc thaáy caùi nhaø ñeïp quaù. Thaáy ngöôøi coù caùi aùo toát, mình möøng ñöôïc thaáy caùi aùo ñeïp. Ñöôïc nhö vaäy caû ngaøy mình vui hoaøi. Ngöôøi coù caùi naøy ñeïp, ngöôøi coù caùi kia, roài ngoaøi vuõ truï coù bao nhieâu caùi ñeïp. Thaáy ñöôïc caùi ñeïp thì vui, chôù mình khoâng baét caùi gì veà mình heát. Neáu mình muoán caùi gì toát ñeïp, muoán veà mình thì caû ngaøy mình cöù buoàn hoaøi. Ñi ra thaáy ngöôøi ta coù chieác xe hôi ñeïp, thaáy mình khoâng coù mình buoàn. Thaáy ngöôøi ta coù caùi nhaø ñeïp mình khoâng coù mình cuõng buoàn. Nhö vaäy buoàn caû ngaøy. Ñoù laø töï mình vì mình muoán caùi gì ñeïp veà mình, cho neân caøng muoán laø caøng khoå.

            Neáu chuùng ta bieát taát caû caùi ñeïp khoâng leä thuoäc veà chuùng ta thì chuùng ta heát khoå. Heát khoå moät caùch an nhaøn töï taïi. Chuùng ta cuõng khoâng ñoá kî, khoâng gheùt khoâng khoù khaên vôùi ai heát. Ai coù gì ñeïp thì mình taùn thaùn tuøy hæ lieàn. Khi thaáy caùi ñeïp mình coù yù nghó: AØ oâng aáy coù caùi ñeïp thích quaù, maø mình khoâng xin, khoâng muoán leä thuoäc veà mình thì töùc nhieân mình coù ñoá kî vôùi ngöôøi ñoù ñaâu. ÔÛ theá gian, quí vò thaáy moät ngöôøi anh ruoät maø giaøu, ngöôøi em ngheøo thì ngöôøi em coù thöông ngöôøi anh ruoät hay khoâng? - Cuõng coù hôi ñoá kî roài. Ngöôøi khaùc cuõng vaäy, taïi vì muoán taát caû goàm veà mình. Luùc naøo hoï cuõng thaáy mình laø trung taâm vuõ truï, baét buoäc taát caû phaûi veà mình heát. Ra ngoaøi ñöôøng ngöôøi ta khoâng nhìn mình, mình cuõng hôi giaän roài. Caùi gì cuõng phaûi chuù vaøo mình heát. Ngöôøi ta ít chuù yù veà mình thì mình khoâng baèng loøng. Ñoù laø quan nieäm chuû quan quaù ñaùng. Chuû quan ñoù goïi laø chaáp ngaõ naëng, baét ngoaïi caûnh phaûi leä thuoäc veà mình, goïi laø chaáp ngaõ sôû. Vì vaäy chuùng ta phaûi bieát roõ raøng taát caû phaùp ôû giöõa ñôøi naøy, khoâng coù caùi gì thuoäc veà caùi gì heát. Noù laø noù, noù khoâng thuoäc veà mình. Sôû dó mình khoân kheùo mình lôïi duïng noù ñeå öùng duïng, ñeå chu caáp cho cuoäc soáng cuûa mình, chôù noù khoâng leä thuoäc veà mình. Noù roõ raøng nhö vaäy ñoù.

            Neáu bieát taát caû phaùp khoâng leä thuoäc veà mình thì phaùp naøo ôû baûn vò phaùp naáy. Caùi hoa naøy noù ôû baûn vò cuûa noù, taát caû caùi khaùc noù ôû baûn vò cuûa noù, khoâng leä thuoäc caùi naøo heát, noù laø noù. Tuy nhieân noù sanh noù dieät. Noù sanh noù dieät theo thôøi tieát nhaân duyeân cuûa noù chôù khoâng leä thuoäc vaøo caùi naøo. Nhöng maø chuùng ta coù baèng loøng vôùi söï vaät beân ngoaøi - noù laø noù - khoâng leä thuoäc veà mình hay khoâng? - Khoâng ai baèng loøng heát. Chính caùi ñoù laø caùi ñau khoå, muoân ngaøn ñôøi ñau khoå cuõng vì caùi ñoù. Cho neân noùi hoa nôû caû vöôøn maø chæ coù vöôøn cuûa ta thì hoa khoâng nôû. Bôûi vì cuûa ta neân noù heùo hoaøi. Coøn neáu khoâng thaáy coøn cuûa ta thì noù nôû ñaày vöôøn. Baây giôø quí vò ñi ra ngoaøi thaáy caùi ñeïp naøo ñeàu khoâng baét veà mình thì thaáy caû theá gian ñeàu laø ñeïp. Coøn neáu baét noù veà mình thì caû theá gian ñeàu laø xaáu heát. Mình thaáy ngöôøi ta coù caùi nhaø ñeïp maø khoâng thuoäc veà mình, mình khoâng baèng loøng, cho neân tìm caùch naøy caùch kia pheâ bình cho noù xaáu bôùt ñi. Ñoù laø caùi beänh cuûa chuùng sanh nhö vaäy.

            Giôø ñaây chuùng ta khaùch quan nhìn taát caû söï vaät, caùc phaùp theá gian naøy noù khoâng thuoäc veà ai heát, noù laø noù. Khoâng phaûi vì coù ta maø noù thuoäc veà ta. Hieåu ñöôïc nhö vaäy, thaáy ñöôïc nhö vaäy laø töï chuùng ta heát khoå roài. Chuùng ta seõ cöôøi hoaøi nhö ngaøi Di-laëc. Ñi thaáy ai cuõng coù caùi hay caùi ñeïp, cöôøi hoaøi khoâng coù buoàn. Coøn neáu baét noù thuoäc veà mình thì buoàn hoaøi caû ngaøy, khoâng bao giôø mình vui ñöôïc, ñoù laø caùi thuaät soáng. Soáng an laønh haïnh phuùc nhö ngaøi Di-laëc. Vì vaäy maø trong kinh Phaùp Hoa coù caâu:

                        Thò phaùp truï phaùp dò

                        Theá gian töôùng thöôøng truï

            Töùc laø caùc phaùp aáy noù ôû baûn vò cuûa noù, nhö vaäy laø töôùng theá gian thöôøng coøn maõi maõi. Coøn baét noù leä thuoäc thì noù seõ tieâu tan. Tyû duï thaân chuùng ta baây giôø coù thaät laø cuûa chuùng ta hay chöa? Bôûi thaáy cuûa chuùng ta neân khoå vì noù.

            Naõy giôø noùi laø toâi noùi söï vaät beân ngoaøi. Baây giôø noùi thaúng caùi töù ñaïi naëng ba möôi boán möôi naêm möôi kyù hoaëc saùu möôi kyù ñoù laø cuûa chuùng ta hay khoâng? Thaät tình laø ai cuõng noùi cuûa mình heát. Quí vò nghó cho thaät kyõ maø coi. Khi chuùng ta coù moät ly nöôùc, luùc coøn ôû ngoaøi naøy laø nöôùc cuûa ai? Nöôùc laø nöôùc khoâng cuûa ai heát. Nhöng khi voâ khoûi coå roài thì noùi cuûa mình. Tôùi chöøng hai ba tieáng ñoàng hoà sau, noù ra roài thì laø nöôùc cuûa ai? Nhö vaäy caùi gì laø caùi cuûa mình. Nhö hôi thôû, khi khoâng khí ôû ngoaøi naøy laø khoâng khí, hít voâ loã muõi laø hôi thôû cuûa mình. Laùt nöõa thôû ra roài noù ñi ñaâu? Laø cuûa ai? Nhö vaäy caùi “cuûa” naøy chæ laø caùi taïm. Nhö caùi nhaø ngöôøi naøy voâ ngöôøi kia ra. Ngöôøi böôùc voâ nhaø ngöôøi ñoù coù thuoäc caùi nhaø naøy khoâng? Taïi sao chuùng ta chaáp töù ñaïi laø nhaø cuûa mình? Baây giôø, quí vò thaáy töù ñaïi haèng ngaøy: thôû laø khoâng khí, chaát loûng laø nöôùc, chaát cöùng laø ñaát, thaân coù hôi aám laø löûa. Nhö vaäy ñaát nöôùc gioù löûa hoøa hôïp laïi laøm thaân töù ñaïi naøy. Neáu töù ñaïi ôû ngoaøi khoâng phaûi laø cuûa mình, vaäy töù ñaïi ôû trong naøy laø cuûa mình hay sao? Bieát töù ñaïi ôû ngoaøi khoâng phaûi laø cuûa mình, thì ôû trong ñaây ñaâu phaûi laø cuûa mình. Neáu thaät laø cuûa mình thì, mình hoaøn toaøn laøm chuû. Mình muoán noù coøn laø noù coøn, muoán boû noù laø noù maát. Nhöng coù ngöôøi muoán giöõ noù maø giöõ khoâng ñöôïc thì sao? Nhö vaäy ñeå chöùng toû raèng noù khoâng thuoäc cuûa mình. Cho neân ñuû duyeân thì noù coøn, duyeân thieáu thì noù raõ. Maø khi noù raõ noù coù thaät maát hay khoâng?

            Chuùng ta möôïn khoâng khí laøm hôi thôû chuùng ta. Ñeán khi heát duyeân, chuùng ta thôû ra thì noù thaønh khoâng khí laïi. Noù trôû laïi baûn vò khoâng khí cuûa noù. Nöôùc chuùng ta coøn duøng noù, ñeán khi heát duøng traû ra laïi trôû thaønh nöôùc. Caùi thaân ñaát naøy tôùi chöøng traû ra noù trôû thaønh ñaát laïi. Ñaâu traû veà baûn vò naáy khoâng maát tí naøo. Nhöng maø duyeân hôïp thì ñoåi hình ñoåi töôùng vaäy thoâi. Duyeân heát roài thì ñaâu traû veà ñoù, khoâng coù caùi gì goïi laø maát. Cho neân noùi “Töôùng theá gian thöôøng truï”. Trong khi hôïp ñoù chuùng ta laàm meâ baùm vaøo caùi ñoù noùi laø cuûa mình. Töù ñaïi naøy cuõng cho laø mình. Cho neân caû cuoäc ñôøi chuùng ta ñau khoå. Quí vò nghó coù luùc naøo chuùng ta vui ñöôïc khoâng? Bôûi vì nhôù tôùi thaân naøy, ai maø khoâng beänh, khoâng teâ thaáp thì ñau gan, khoâng ñau gan thì ñau bao töû, hoaëc phoåi tim v.v... coù ñuû thöù ñau neân sôï thaân hoaïi. Vì nghó noù laø mình, neân lo sôï noù raõ noù maát. Ñoái vôùi thaân thì lo sôï, ñoái vôùi ngoaïi caûnh thì baét noù thuoäc veà mình, cho neân khoâng ñöôïc nhö yù.

            Ngöôøi naøo cho töù ñaïi laø mình, ñoù laø ngöôøi ñau khoå suoát kieáp. Khoâng coù ngaøy naøo an laønh heát, vì ngay trong töù ñaïi chuùng ta thaáy, noù khoâng thuoäc veà ai heát. Töù ñaïi laø töù ñaïi - giaû hôïp chuùng ta möôïn noù laøm beø qua soâng. Noù coøn ngaøy naøo thì chuùng ta ñeo noù, noù raõ thì thoâi. Nhö vaäy ñoái vôùi thaân thì khoâng sôï coøn maát, ñoái vôùi caûnh khoâng coøn tham lam baét noù veà mình. Ngöôøi soáng nhö vaäy coù an vui hay khoâng? Nhö vaäy khoâng cöôøi coøn ñôïi caùi gì? Khoâng lo sôï gì heát. Khoâng lo sôï caùi naøy caùi kia, mình khoâng lo sôï thaân naøy beänh hoaïn hoaïi ñi laø mình thaáy an laønh töï taïi suoát ngaøy. Ñöôïc nhö vaäy laø ta höôûng muøa Xuaân Di-laëc sô sô roài. Naêm naøo, ngaøy naøo, thaùng naøo, chuùng ta cuõng thaáy laø ngaøy Xuaân heát. Ngaøy naøo cuõng laø ngaøy an laønh ñeïp ñeõ. Neáu khoâng nhö vaäy thì chuùng ta seõ ñau khoå daøi daøi. Ngaøy naøo cuõng ñen toái. Caùi naøy baát nhö yù, caùi kia baát nhö yù. Nhôù ñeán thaân laø thaân nhieàu beänh. Nhôù ñeán caûnh laø caûnh cuûa ngöôøi. Cho neân roài ñau khoå, ñau khoå hoaøi khoâng heát. Ñoù laø toâi chæ cho quí vò thaáy chuùng ta muoán höôûng muøa Xuaân Di-laëc laø phaûi höôûng nhö theá ñoù. Ñoù laø Xuaân Di-laëc veà hình thöùc.

            Coøn Xuaân taâm nieäm? Laøm sao taâm nieäm chuùng ta an laønh suoát caû naêm suoát caû thaùng. Ñoù môùi laø caùi Xuaân cao quí nhaát. Moät Thieàn sö Trung Hoa coù laøm boán caâu keä noùi leân muøa Xuaân:

                        Löu thuûy haï sôn phi löu yù

                        Phieân vaân qui ñoäng baûn voâ taâm

                        Nhaân sanh nhöôïc ñaéc nhö vaân thuûy

                        Thieát thoï khai hoa bieán giôùi xuaân

            Taïm dòch:

                        Nöôùc tuoân xuoáng nuùi naøo coù yù

                        Maây bay veà ñoäng voán khoâng taâm

                        Ngöôøi ñôøi neáu ñöôïc nhö maây nöôùc

                        Caây saét troå hoa khaép choán xuaân

            Sôû dó chuùng ta khoâng ñöôïc muøa xuaân vónh cöûu laø vì chuùng ta chæ thaáy Xuaân qua taâm nieäm sanh dieät. Thaáy caây coû töôi toát troå hoa ñaâm choài, chuùng ta vui möøng cho ñoù laø Xuaân. Nhö vaäy chuùng ta vui möøng theo caûnh theo thôøi gian. Caùi möøng ñoù laø caùi vui cuûa taâm sanh dieät. Maø ñaõ vui möøng chaïy theo caûnh, theo thôøi gian, neáu caûnh taøn, thôøi gian qua thì caùi vui coøn hay heát? Caùi xuaân nhö theá laø caùi xuaân höõu haïn. Caùi Xuaân cuûa thôøi gian thì bieán ñoåi, caùi Xuaân cuûa ngoaïi caûnh thì suy vi. Baây giôø neáu chuùng ta hoaït ñoäng nhö bao nhieâu ngöôøi, nhöng hoaït ñoäng nhö maây bay nhö nöôùc chaûy. Trong khi hoaït ñoäng ñoù ta khoâng bò voïng töôûng laøm chuû maø haèng soáng vôùi taâm thanh tònh cuûa chuùng ta. Taâm thanh tònh ñoù noù laëng leõ trong treûo chaúng khaùc naøo nhö caây saét. Nhöng trong caùi laëng leõ trong treûo ñoù khoâng phaûi noù khoâng coù gì. Chính trong caùi laëng leõ, trong treûo ñoù noù phaùt ra trí tueä saùng suoát. Ñaây duï nhö caây saét troå boâng. Trong caùi laëng leõ trong treûo ñoù chuùng ta töôûng chöøng nhö khoâng coù caùi gì heát, nhöng khoâng ngôø ngay trong ñoù laïi phaùt ra caùi trí tueä dieäu duïng baát tö nghì. Cho neân ñaây ví duï cho caây saét troå boâng. Ngöôøi ta töôûng khoâng bao giôø caây saét troå boâng, nhöng khi caây saét troå boâng roài seõ thaáy khaép baàu trôøi ñeàu laø Xuaân khoâng cuøng taän.

            Baây giôø quí vò nhôù laïi khi taâm khoâng daáy nieäm, luùc ñoù quí vò thaáy coù mình hay khoâng? Taát caû ngöôøi theá gian ai cuõng vaäy, coù nghó thì noùi toâi nghó theá naøy toâi nghó theá kia, khoâng nghó thì luùc ñoù laøm sao? Khoâng bieát gì heát. Hoï töôûng chöøng nhö maát hoï roài khoâng coøn gì heát. Nhöng maø khoâng ngôø sau khi döøng laïi heát nhöõng caùi nghó ñoù, chöøng ñoù noù môùi saùng, töùc laø môùi phaùt caùi trí tueä saùng suoát; trong kinh Baùt-nhaõ goïi laø “Thanh Tònh Trí”. Trí tueä saùng suoát ñoù nhìn söï vaät, nhìn vuõ truï baèng taâm thanh tònh, neân vuõ truï theo ñoù maø thanh tònh. Chöøng ñoù khaép caû baàu trôøi ñeàu laø Xuaân. Bôûi vì noù khoâng coøn caùi taâm sanh dieät nöõa. Taát caû ñeàu laø an laønh ñeàu laø vónh cöûu. Luùc ñoù môùi goïi laø “bieán giôùi Xuaân”. Xuaân khaép baàu trôøi ôû ñaâu cuõng laø Xuaân heát. Nhö vaäy trong muoân ngöôøi muoân caûnh, chuùng ta thaáy ñeàu laø Xuaân. Thôøi gian naøo chuùng ta cuõng thaáy ñeàu laø Xuaân. Maø caùi Xuaân ñöôïc chaêng laø sau khi taâm chuùng ta gioáng nhö maây bay gioáng nhö nöôùc chaûy. Maây bay nöôùc chaûy maø khoâng coù taâm, thì chuùng ta hoaït ñoäng taát caû maø khoâng coù voïng töôûng. Luùc ñoù chuùng ta thaáy khaép baàu trôøi laø moät muøa Xuaân. Neáu chuùng ta mang voïng töôûng laø Xuaân coù haïn coù chöøng. Nhö vaäy chuùng ta ai muoán höôûng muøa Xuaân Di-laëc, muøa Xuaân ñoù phaûi nhö vaäy. Moät muøa Xuaân khoâng coøn leä thuoäc voïng töôûng sanh dieät thì ñoù môùi laø muøa Xuaân chaân thaät. Toâi ñaõ ñöùng hai maët ñeå dieãn ñaït muøa Xuaân Di-laëc:

            1- Döùt meâ laàm chaáp ngaõ baét ngoaïi caûnh vaø töù ñaïi naøy leä thuoäc vaøo mình. Luùc ñoù chuùng ta höôûng ñöôïc muøa Xuaân an laønh töï taïi.

            2- Chuùng ta baët heát voïng töôûng ñieân cuoàng, vôùi taâm thanh tònh saùng suoát nhìn baàu trôøi saùng suoát ñeå höôûng muøa Xuaân vónh cöûu baát sanh baát dieät.

            Moät Thieàn sö Vieät Nam ñaõ noùi ñeán muøa Xuaân ñoù duø khoâng ñeà caäp ñeán chöõ Xuaân. Khi vua Nhaân Toâng hoûi Ngaøi ôû nuùi laøm gì, ôû ñöôïc bao laâu? Thieàn sö Thieàn Laõo traû lôøi:

                        Ñaûn tri kim nhaät nguyeät

                        Thuøy thöùc cöïu xuaân thu

            Taïm dòch:

                        Chæ bieát ngaøy thaùng naøy

                        Ai raønh xuaân naêm tröôùc

Hoûi haèng ngaøy Hoøa thöôïng laøm gì? Ngaøi noùi:

                        Thuùy truùc hoaøng hoa phi ngoaïi caûnh

                        Baïch vaân minh nguyeät hieän toaøn chaân

            Taïm dòch:

                        Truùc bieác hoa vaøng ñaâu caûnh khaùc

                        Traêng trong maây baïc hieän toaøn chaân

            Nhö vaäy ngaøy naøo choã naøo chaúng phaûi laø Xuaân? Neáu taâm chuùng ta khoâng coøn leä thuoäc vaøo thôøi gian quaù khöù hieän taïi vò lai, luùc ñoù chuùng ta an nhieân töï taïi thanh tònh. Ñoù laø caùi taâm baát sanh baát dieät cuûa chuùng ta. Maø soáng vôùi caùi taâm baát sanh baát dieät ñoù ñeå nhìn söï vaät, caùi naøo chaúng ñeïp, caùi naøo chaúng thanh tònh, vì ñaâu cuõng laø chaân taâm bieán hieän, ñaâu ñaâu cuõng laø caûnh ñeïp cuûa muøa xuaân, khoâng rieâng nôi naøo luùc naøo. Nhö vaäy quí vò thaáy roõ cuoäc soáng cuûa chuùng ta muoán ñöôïc an laønh ñôøi ñôøi kieáp kieáp, an vui töï taïi höôûng moät muøa Xuaân Di-laëc thì khoâng gì hôn:

            1- Tröôùc heát chuùng ta phaù caùi chaáp u meâ baûn ngaõ, baét ngoaïi caûnh phaûi leä thuoäc veà mình.

            2- Keá ñoù chuùng ta phaûi laëng heát voïng töôûng.

            Nhö vaäy chuùng ta thaáy treân coõi ñôøi naøy ñeàu laø moät coõi ñôøi an laønh töï taïi. Ngay trong theá gian naøy laø moät theá giôùi cuûa chö Phaät chôù khoâng phaûi cuûa phaøm phu nöõa. Ñoù laø caùi XUAÂN DI-LAËC vónh cöûu tröôøng toàn nôi chuùng ta.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM