XUAÂN TRONG CÖÛA THIEÀN

TAÄP 1, 2, 3.

H.T THÍCH THANH TÖØ

CON NGÖÔØI HAÏNH PHUÙC, ÑÖÙC HYÛ XAÛ

XUAÂN MAÄU NGOÏ 1978

            Con ngöôøi haïnh phuùc, coù thaân khoûe taâm an. Muoán ñöôïc thaân taâm ñeàu khoûe thì chuùng ta phaûi laøm sao?

            Sôû dó chuùng ta hay aùo naõo saàu bi laø taïi caùi gì? Taïi trong loøng chuùng ta coù nhöõng ñieàu khoâng vui, baát nhö yù. Phaûi vaäy khoâng? Coù ñieàu khoâng vui, baát nhö yù cho neân maët maøy chuùng ta saàu thaûm. Neáu coù gaëp ai muoán cöôøi chôi ñeå toû xaõ giao moät chuùt thì cöôøi ra sao? - Nöûa cöôøi nöûa meáu. Caùi cöôøi ñoù chöa phaûi laø thaät cöôøi. Ñöùc Phaät Di-laëc cöôøi moät caùch hæ haû khoâng coù caùi gì göôïng gaïo heát. Coøn chuùng ta xaõ giao nhieàu khi cöôøi göôïng gaïo. Caùi cöôøi ñoù khoâng phaûi laø thaät vui veû trong loøng. Vì vaäy chuùng ta phaûi laøm sao trong loøng thaät vui veû, gaëp ai mình cuõng cöôøi, luùc naøo mình cuõng cöôøi. Thaáy trôøi maây ñaát nöôùc mình cuõng cöôøi ñöôïc. Thaáy taát caû caûnh, caûnh naøo cuõng vui töôi. Khoâng coù gì baän taâm roái loaïn trong loøng heát. Ñöôïc nhö vaäy chuùng ta môùi laø haïnh phuùc, duø buoåi saùng chuùng ta coù vaøi cuû khoai. Taâm hoàn an vui, duø ôû caûnh naøo cuõng an vui. Neáu taâm hoàn chuùng ta böïc boäi roái loaïn, ray röùt, thì ôû caûnh naøo chuùng ta cuõng saàu bi heát. Vì vaäy neân moãi naêm, ngaøy ñaàu Xuaân, chuùng ta caàn ñeán leã ñöùc Di-laëc. Leã ñöùc Di-laëc khoâng phaûi laø leã suoâng ñeå Ngaøi ban phöôùc cho mình, nhöng laïy Ngaøi vôùi caû taâm hoàn höôùng veà Ngaøi vaø hoïc theo caùi haïnh cuûa Ngaøi. Laøm sao chuùng ta, moãi naêm vaø caû ñôøi soáng vui töôi vaø haïnh phuùc nhö Ngaøi vaäy. Chuùng ta ñöøng ñeå soáng trong saàu naõo bi thaûm nhö vaäy hoaøi. Chuùng ta phaûi vui töôi, maø muoán vui töôi  thì ñieàu kieän thieát yeáu laø phaûi theá naøo? Toâi nhaéc laïi phaûi laøm sao ñeå taâm hoàn chuùng ta ñöôïc vui töôi. Sôû dó ñöùc Di-laëc vui töôi vì Ngaøi tu haïnh Hyû Xaû.

            Hyû laø vui. Xaû laø buoâng heát. Caùi gì, ai ñoäng ñeán Ngaøi, Ngaøi cuõng buoâng heát. Ngaøi cöôøi chôù khoâng giaän. Coøn mình? Ai noùi vôùi mình moät caâu gì traùi loã tai, thaáy maët ngöôøi ñoù mình coù vui ñöôïc khoâng? Neáu coù vui laø vui göôïng khoâng thaät vui. Do ñoù muoán vui troïn veïn, ñaày ñuû thì chuùng ta phaûi buoâng heát trong loøng. Luùc naøo chuùng ta cuõng soáng döôøng nhö ngaây thô, nhö ñöùa beù vaäy. Ñöøng soáng vôùi nhieàu neáp nhaên, maët uû ruõ, maét chôùp lia lòa, khoâng tænh taùo saùng suoát. Caùi soáng ñoù khoâng vui. Trong cuoäc soáng nhö vaäy, chuùng ta seõ cheát laàn cheát moøn do löûa phieàn naõo thieâu ñoát. Cho neân con ngöôøi quí ôû cuoäc soáng haïnh phuùc. Muoán soáng haïnh phuùc phaûi coù thaân khoûe taâm an. Taâm an thaân khoûe laø ñieàu thieát yeáu. Muoán nhö vaäy laø phaûi tu theo haïnh hyû xaû cuûa ñöùc Di-laëc.

            Nhö vaäy quí vò thaáy, khi Ngaøi thò hieän ôû Trung Quoác, chæ laøm thaân oâng Hoøa thöôïng maäp mang caùi ñaõy to, cho neân ñöôïc goïi laø Boá ñaïi Hoøa thöôïng (Boá laø vaûi, ñaïi laø caùi ñaõy, töùc laø caùi tuùi vaûi to). Ngaøi khoâng coù cuûa tieàn gì heát. Ngaøi ñi ra chôï, ai cho gì ñeàu boû voâ tuùi, roài laïi xoùm con nít moùc tuùi ra coù gì chia cho chuùng noù aên. Thaày troø aên chôi, vui veû vôùi nhau nhö vaäy thoâi. Haïnh Ngaøi laø gaëp ai Ngaøi cuõng vui veû chôù khoâng coù nieäm bi thaûm nhö keû khaùc. Khi Ngaøi saép tòch Ngaøi ñeå laïi moät baøi keä. Nhôø vaäy sau naøy môùi bieát laø ñöùc Di-laëc hoùa sanh chôù khoâng phaûi ngöôøi thöôøng. Cho neân trong chuøa hay thôø Ngaøi baèng töôïng moät oâng Hoøa thöôïng maäp maïp mang caùi tuùi to.

            Noùi ñeán ñöùc hyû xaû thì quí vò neân nhôù thaät kyõ. Toâi laäp laïi yù nghóa hyû xaû moät chuùt.

            Hyû laø vui, xaû laø buoâng. Buoâng maø vui chôù khoâng phaûi buoâng maø bò baét buoäc.

            Thí duï mình khoâng öa, gheùt ngöôøi naøo ñoù. Nhöng vì moät ngöôøi thaân mình thöông hoï, baûo raùng vui vôùi hoï. Neân vì tình ngöôøi naøy maø mình vui vôùi ngöôøi kia. Caùi vui ñoù laø caùi vui göôïng gaïo, chôù khoâng phaûi thaät söï laø vui. Baây giôø trong loøng phaûi khoâng coù caùi buoàn phieàn, töùc toái böïc boäi gì heát, chæ moät nieàm vui an oån, gaëp ai mình cuõng vui. Ñoù môùi thaät laø vui. Muoán ñöôïc vaäy, chuùng ta phaûi hyû ñeå maø xaû, töùc laø vui ñeå maø buoâng.

           ÔÛ ñôøi, chuùng ta soáng treân theá gian naøy, cuõng nhö ñaùm treû con ñoâng naêm, baûy chuïc ñöùa chaïy loaïn. Chaïy moät hoài, theá naøo cuõng va ñaàu, chaïm traùn vôùi nhau. Ñöùa thì u ñaàu, ñöùa thì chaûy maùu, traëc chaân, nhöng roài thoâi, boû qua vui veû vôùi nhau. Neáu coá chaáp, khi ñuïng mình, mình giaän caû naêm, caû ñôøi, nhö vaäy khoâng bao giôø vui ñöôïc. Moät ngöôøi ñuïng mình giaän, oâm aáp moái giaän ñoù, hai ngöôøi ñuïng mình roài tôùi traêm ngöôøi, ngaøn ngöôøi ñuïng mình, thì caùi giaän chöøng bao nhieâu? Caùi khoái giaän chöøng bao to? Quí vò töôûng töôïng baèng caùi chuøa naøy chöa? Nhö vaäy, neáu chuùng ta cöù coá chaáp caùi hôøn, nhöõng caùi buoàn do ngöôøi khaùc gaây cho chuùng ta, maø theá gian naøy chuùng ta soáng vôùi maáy chuïc trieäu ngöôøi, chôù ñaâu phaûi vôùi moät ngöôøi, thì khoái buoàn phieàn ñoù bieát bao to? Trong maáy chuïc trieäu ngöôøi, chaéc gì ñöôïc moät trieäu ngöôøi thöông mình. Trong ñoù cao laém laø vaøi traêm ngöôøi thöông mình thoâi, coøn bao nhieâu ngöôøi kia thì xa laï. Neáu nhöõng ngöôøi xa laï ñoù, hoï coù ôû khoâng phaûi ñoái vôùi mình moät vaøi ñieàu gì ñoù, roài mình cöù oâm aáp thì chaéc raèng mình khoâng bao giôø vui ñöôïc. Caû moät ñôøi töø thuôû beù cho tôùi giaø naêm, saùu möôi tuoåi, moãi naêm ít nhaát cuõng ñuïng nhau vaøi chuïc laàn. Con soá ñoù coäng laïi tôùi giaø thì chöøng bao nhieâu? Bao nhieâu laàn giaän hôøn, moãi laàn giaän hôøn ñeàu giöõ, nhö vaäy theo danh töø chuyeân moân, trong A-laïi-da thöùc hay Taøng thöùc cuûa mình chöùa toaøn laø giaän. Trong kho chöùa toaøn laø giaän vaø thuø, thì chöøng nhaém maét seõ ra sao? Töùc laø thuø giaän noù daãn mình ñi. Trôû laïi gaëp thuø giaän nöõa. Ñôøi naøy haän thuø, ñôøi sau haän thuø, thuø haän tieáp noái, thì cuoäc ñôøi toaøn laø khoå ñau vôùi khoå ñau thoâi. Cho neân muoán ñöôïc an vui thì phaûi taäp hyû xaû. Caùi gì qua roài tha thöù cho nhau, soáng vui veû. Baûo tha thöù thì deã quaù, nhöng laøm sao tha thöù ñaây? Cöù nghó ngöôøi ñoù hôn mình ngöôøi ñoù aên hieáp mình khinh mình v.v... thì khoâng theå naøo tha thöù ñöôïc.

            Baây giôø, muoán bieát vì lyù do gì chuùng ta hyû xaû cho nhau ñöôïc, ñoù laø ñieàu caàn yeáu nhaát. Muoán tha thöù ñöôïc, phaûi coù phöông phaùp, coù ñöôøng loái, chôù khoâng phaûi noùi suoâng ñöôïc.

            Trong nhaø Phaät daïy raèng, muoán ñöôïc hyû xaû chuùng ta phaûi coù töø bi. Coù thöông thì môùi coù tha thöù. Ngöôøi ñoù laøm töùc mình, khoå mình maø mình khoâng giaän hoï taïi vì mình thöông hoï. Khi mình thöông, chuyeän lôùn cuõng bieán thaønh nhoû. Khi mình gheùt, chuyeän nhoû cuõng bieán thaønh lôùn. Do ñoù muoán xaû phaûi bieát thöông ngöôøi. Bieát thöông hoï thì môùi tha thöù hoï ñöôïc. Neáu khoâng bieát thöông thì khoâng bao giôø tha thöù. Coù töø bi thì coù hyû xaû, coù loøng thöông thì môùi coù tha thöù ñöôïc. Khi chuùng ta khoâng coù loøng thöông maø noùi tha thöù thì khoâng coù tha thöù chaân thaät.

            Hieän giôø laøm sao coù loøng thöông? Noùi loøng thöông suoâng khoâng vaäy ñöôïc khoâng? Thöôøng noùi toâi thöông taát caû, khi taát caû ngöôøi ñoù khoâng chöûi toâi, chôù hoï chöûi toâi laø toâi heát thöông hoï. Phaûi vaäy khoâng? Laøm sao khi hoï chöûi mình maø mình vaãn thöông hoï ñöôïc, caùi ñoù môùi laø khoù. Nghó raèng toâi thöông taát caû, khi gaëp toâi, taát caû vui veû giuùp ñôõ thì toâi thöông hoï. Coøn neáu hoï gaëp toâi, hoï laøm khoù laøm deã, gaëp toâi hoï kieám chuyeän naøy chuyeän kia, hoï chöûi bôùi hoï nhuïc maï laøm sao toâi thöông hoï ñöôïc. Muoán thöông ñöôïc thì phaûi coù phöông phaùp nöõa. Nhö vaäy muoán hyû xaû thì phaûi coù tình thöông. Baûo hyû xaû suoâng thì khoâng bao giôø hyû xaû ñöôïc, phaûi coù loøng thöông môùi hyû xaû ñöôïc. Quí vò thaáy roõ nhö ban ngaøy roài. Giôø ñaây muoán coù loøng thöông, laøm sao môùi coù chöù? Khoâng theå noùi toâi thöông heát laø thöông ñöôïc. Vì vaäy muoán coù loøng thöông taát caû, töùc laø töø bi thì phaûi coù trí tueä. Ñoù laø ñaàu moái. Muoán coù töø bi thì phaûi coù trí tueä. Nhôø coù trí tueä roài môùi coù loøng thöông roäng raõi, töùc laø töø bi môùi hyû xaû cho nhau ñöôïc. Toùm laïi caùi manh moái ban ñaàu laø trí tueä, keá ñoù laø töø bi, sau cuøng laø hyû xaû. Hyû xaû laø keát quaû cuûa trí tueä vaø töø bi. Noù khoâng phaûi laø caùi coù saün töï noù. Noù coù töø bi, soi saùng nhôø trí tueä. Nhö quí vò thaáy roõ ngöôøi döng keû laï laøm khoå mình moät chuùt, mình giaän caû ñôøi, coøn con ruoät mình laøm khoå mình, mình giaän chöøng bao laâu? Giaän moät laùt thoâi, phaûi vaäy khoâng? Roõ raøng mình tha thöù cho noù vì mình thöông noù. Neáu khoâng thöông thì khoâng bao giôø tha thöù cho noù ñöôïc. Vì vaäy cho neân töø bi laø thöïc teá ñi vôùi hyû xaû. Vaäy muoán coù töø bi thì chuùng ta phaûi taäp coù trí tueä môùi coù töø bi ñöôïc. Coù trí tueä roài phaûi laøm theá naøo ñeå coù töø bi?

            Tröôùc heát toâi ñeà ra caùi ñaàu tieân cuûa trí tueä laø chuùng ta phaûi quaùn xeùt cuoäc ñôøi laø voâ thöôøng ñeå chuùng ta coù loøng thöông nhau. Nhöng quaùn xeùt voâ thöôøng laø quaùn caùi naøo? Quaùn söï nghieäp, quaùn cuûa caûi, quaùn caây coái, quaùn ñaát nöôùc laø voâ thöôøng roài mình coù loøng töø bi hay laø quaùn caùi gì? ÔÛ ñaây muoán coù töø bi chuùng ta taäp quaùn baèng caùch naøy: Quaùn thaúng vaøo con ngöôøi. Bôûi vì ñöùc Phaät ngaøy xöa, Ngaøi thaáy roõ con ngöôøi ai sanh ra ñaây roài cuõng ñi ñeán giaø ñeán beänh roài cheát. Baây giôø chuùng ta cuõng quaùn veà caùi leõ ñoù, nhöng quaùn khaùc hôn. Chuùng ta quaùn ai sanh ra ñaây ñeàu laø ngöôøi bò keâu aùn töû hình heát. Quaùn maïnh nhö vaäy ñoù. Toâi vaø quí vò ñeàu coù aùn töû hình heát, phaûi vaäy khoâng? Maø baûn aùn ñoù khoâng ñònh ngaøy xöû. Coù theå laùt nöõa ñaây, hoaëc mai, hoaëc hai, ba möôi naêm nöõa xöû cuõng ñöôïc, hoaëc laâu hôn nöõa boán naêm möôi naêm. Baûn aùn ñoù khoâng ñònh ngaøy xöû. Quí vò thöû töôûng töôïng neáu coù moät ngöôøi naøo hoaëc hai, ba ngöôøi bò keâu aùn töû hình thì ngaøy hoï coøn soáng ñoù, hoï coù giaønh giöït, coù tranh nhau hôn thua töø lôøi noùi hay khoâng? Hay laø chæ moät beà nghó ngaøy mai ngaøy moát gì ñoù mình bò töû hình baèng suùng baèng göôm. Cöù nhôù bao nhieâu ñoù thoâi, nhôù caùi aùn töû hình thì coù theå tha thöù cho nhau nhöõng caùi nho nhoû ñöôïc heát.

            Nhö vaäy chuùng ta muoán thöông nhau chuùng ta neân nhôù raèng: Chuùng ta sanh ra, ai naáy ñeàu mang caùi aùn töû hình roài. Noùi ra quí vò hôi sôï, chôù thaät tình neáu khoâng coù aùn töû hình thì laøm sao coù ngaøy cheát. Neáu coù sanh thì phaûi coù töû, neáu coù töû thì baûn aùn saün roài. Bieát mình sanh ra laø phaûi coù töû. Chaúng phaûi mình mang baûn aùn töû hình hay sao? Nhöng caùi töû aáy hoaëc gaàn hoaëc xa, nghóa laø daøi naêm, saùu möôi naêm, ba, boán möôi naêm ngaén nöõa hai, ba möôi naêm, ngaén nöõa thì möôøi maáy naêm. Coù sanh töï nhieân phaûi coù töû. Chaéc chaén nhö vaäy. Chuùng ta haèng nhôù raèng, moïi ngöôøi ai ai cuõng mang saün baûn aùn töû hình, ngaøy xöû khoâng nhaát ñònh, maø khoâng nhaát ñònh laïi caøng sôï hôn nöõa. Phaûi vaäy khoâng?

            Neáu bieát möôøi naêm, hai möôi naêm xöû thì khaû dó coøn lo giaønh giöït ñeå daønh ñöôïc möôøi naêm, hai möôi naêm. Bieát ñaâu mình ñang thôû ñang soáng ñaây, laùt nöõa ngaõ ra cheát. Nhö vaäy aùn töû hình ñoù xöû khoâng coù ngaøy nhaát ñònh. Maø khoâng coù ngaøy nhaát ñònh thì luùc naøo cuõng hoài hoäp nhö anh ñao phuû luùc naøo cuõng ôû beân caïnh. Nhôù hình aûnh ñoù, ai coù chöûi thì chöûi, mai moát cheát roài thì coøn ñaâu hôn thua. Caùi cheát ñang keà caän, hôn thua laøm gì. Caùi ñaùng lo nhaát laø laøm sao cho khoûi cheát. Giaû söû coù ngöôøi caõi lanh noùi gioûi hôn thieân haï, nhöng ngöôøi ñoù caõi ñeå khoûi cheát ñöôïc khoâng? Hoï cuõng khoâng khoûi vaäy. Hôn thua roài cuõng phaûi cheát, hôn thua laøm gì? Chi baèng chuùng ta tha thöù nhau. Ai cuõng ñang ôû caûnh khoå ñang mang baûn aùn töû hình, neân thöông nhau, ñuøm boïc nhau, soáng vui vôùi nhau, laøm khoå nhau chi nöõa. Phaûi vaäy khoâng? Mình laø ngöôøi saép cheát ñaây laøm khoå nhau laøm gì? Chuùng ta vì nghó ñeán caûnh khoå maø thöông yeâu ñuøm boïc nhau, nhôø nhôù tôùi caùi khoå maø khôûi loøng thöông xoùt. Vì caùi aùn töû hình ñoù khoâng keå ngöôøi giaøu keû ngheøo, ngöôøi coù quyeàn theá, keû khoâng quyeàn theá. Coù ngöôøi naøo ñaùng giaän ñaâu, duø coù ai hôn mình bao nhieâu ñi nöõa, ngaøy mai roài cuõng bò baûn aùn töû hình, khoâng theå naøo thoaùt khoûi, vì aùn töû hình ñoù bình ñaúng cho taát caû moïi ngöôøi.

            Nghó tôùi taát caû chuùng ta ñeàu seõ cheát, khoâng ai thoaùt ñöôïc, vaäy ngaøy naøo chuùng ta coøn soáng neân ñuøm boïc nhau, thöông yeâu nhau ñeå cuøng hoøa vui maø soáng. Coøn hay hôn nöõa laø vui hoøa cuøng tieán tu ñeå phaù caùi baûn aùn ñoù. Nhö vaäy chuùng ta bieát moïi ngöôøi ai cuõng coù baûn aùn töû hình. Nhöng ngöôøi bieát ñaïo lyù thì coøn coù caùi cöûa ñeå xin xoû thoaùt khoûi töû hình. Nghó ñeán cöûa ñoù, chaéc raèng naêm naøo thaùng naøo ngaøy naøo chuùng ta cuõng chæ lo laøm sao giaûi quyeát ñöôïc baûn aùn töû hình hôn laø chuyeän chöûi bôùi hôn thua. Phaûi vaäy khoâng? Giaû söû coù ai chöûi bôùi hôn thua vôùi mình, mình nghó raèng mai moát hoï cuõng cheát, coù gì maø hôn thua. Caùi baän taâm nhaát cuûa chuùng ta laø baûn aùn töû hình. Baûn aùn chöa giaûi quyeát coù bò chöûi chuùng ta cuõng laøm thinh, chuyeän kia môùi laø chuyeän lôùn.

            Quí vò nghó chuùng ta ñaõ bò aùn töû hình maø coù ngöôøi daïy chuùng ta moät loái ñeå khieáu naïi, hoaëc laø caùch thoaùt khoûi baûn aùn töû hình ñoù, chæ phöông phaùp raønh reõ thì chuùng ta phaûi laøm gì? Coù phaûi ngoài ñoù giaønh töøng mieáng aên ôû trong khaùm, hay laø tranh nhau töøng lôøi noùi trong khi huynh ñeä ñuïng chaïm nhau. Hay laø taâm taâm nieäm nieäm luùc naøo cuõng tìm caùch phaù caùi aùn töû hình. Ngöôøi bò aùn töû hình maø ñöôïc ngöôøi chæ daïy ñeå ñöôïc thoaùt khoûi aùn ñoù laïi khoâng chòu laøm, cöù lo hôn thua phaûi quaáy vôùi nhau, quí vò nghó ngöôøi ñoù laø sao? Keû khôø khaïo hay ngöôøi khoân ngoan. Neáu noùi theo theá gian thì ngöôøi ñoù laø ngöôøi ngu. Caùi quan troïng thieát yeáu maø mình ngoù lô, coøn caùi taàm thöôøng maø mình coá chaáp, khoâng phaûi ngu laø gì?

            Bieát raèng mình coù phöông phaùp thoaùt khoûi baûn aùn töû hình, töùc nhieân chuùng ta phaûi coá gaéng laøm sao ñem heát khaû naêng cuûa mình lo giaûi quyeát baûn aùn. Ñoù laø ñieàu treân heát. Cho neân caùi tu ñeå thoaùt khoûi sanh töû laø ñieàu heát söùc caàn ñoái vôùi ngöôøi bieát ñaïo. Neáu chöa khoûi sanh töû thì ít ra chuùng ta cuõng tha thöù cho nhau, vì taát caû chuùng ta ñeàu ñau khoå nhö nhau, ñeàu laø ngöôøi mang aùn töû hình heát. Ñaõ bình ñaúng mang aùn töû hình thì neân thöông yeâu nhau giuùp ñôõ nhau. Ngaøy naøo coøn soáng treân theá gian naøy laø ngaøy an oån, ñöøng laøm khoå cho nhau theâm nöõa. Nhö vaäy môùi laø ngöôøi coù loøng töø bi. Töø bi coù laø do chuùng ta bieát chuùng ta cuøng ñau khoå nhö nhau. Do nghó ñeán caùi ñau khoå chung, môùi thöông xoùt nhau. Ñoù laø ñieåm thöù nhaát.

            Ñieåm thöù hai laø chuùng ta phaûi duøng trí tueä xeùt cho thaät caån thaän veà con ngöôøi. Toâi thí duï cho quí vò thaáy, coù ngöôøi naøo ñoù cuoàng loaïn leân, nhöõng caùi gì cuûa nhaø ngöôøi ta, ñoà ñaïc cuûa ngöôøi, môùi voâ möôïn mang ra tôùi saân laø noùi caùi naøy cuûa toâi. Möôïn ngöôøi ta thaáy roõ raøng maø caùi gì cuõng noùi cuûa toâi heát, thì luùc ñoù quí vò keát luaän ngöôøi ñoù laø ngöôøi khoân hay ngöôøi khôø. Chaéc ai cuõng noùi ñoù laø chuù cuoàng si. Chuù ñieân cuoàng neân ñoà cuûa ngöôøi ta maø noùi laø ñoà cuûa mình, noùi loän laïo khoâng ñuùng söï thaät. Hieän nay quí vò coù thaáy mình laø keû cuoàng si hay khoâng? Toâi hoûi kyõ laïi taát caû quí vò: Thaân quí vò ñaây laø thaät hay laø giaû? Mình nhö vaày maø noùi giaû thì khoâng ai baèng loøng heát, phaûi vaäy khoâng? Thaân naøy noùi giaû thì traêm ngöôøi nhö moät khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Nhö vaäy maø trong kinh Phaät noùi thaân naøy laø giaû. Quí vò thaáy ñöùc Phaät noùi thieáu söï thaät phaûi vaäy khoâng? Toâi hoûi taát caû quí vò: Chuùng ta ñang thaät soáng ñaây, chuùng ta ñang soáng hay ñang vay möôïn. Neáu thaät tình mình soáng, thì caùi gì cuõng cuûa mình heát, caàn gì phaûi vay möôïn beân ngoaøi. Neáu coù vay möôïn beân ngoaøi thì khoâng phaûi thaät mình ñang soáng, maø mình ñang möôïn: möôïn caùi ôû ngoaøi ñeå soáng. Trong nhaø Phaät noùi thaân naøy laø do goác töù ñaïi: ñaát, nöôùc, gioù, löûa keát hôïp maø thaønh. Töù luùc ra khoûi baøo thai meï roài thì coù moät cuoäc soáng. Maø cuoäc soáng ñoù laø cuoäc soáng vay möôïn chôù khoâng phaûi thaät laø mình. Taïi sao vaäy?

            Nhö quí vò thaáy töø ñöùa beù cho ñeán ngöôøi lôùn, ai cuõng nhö ai, caùi loã muõi coù luùc naøo nghæ khoâng? Vaäy caùi loã muõi ñang laøm gì ñaây? Coù nhieàu ngöôøi nghó mình ñang soáng trong caùi naøy caùi kia maø queân mình ñang möôïn hôi ôû ngoaøi, ñem voâ roài traû noù ra. Töï mình khoâng coù hôi, möôïn ôû ngoaøi hít voâ roài traû ra, traû ra roài hít voâ. Laøm caû ngaøy nhö vaäy. Caùi hít voâ thôû ra ñoù laø söï soáng chôù gì? Maø söï soáng ñoù do vay möôïn maø coù. Khi hôi ôû ngoaøi chuùng goïi laø khoâng khí cuûa trôøi ñaát, hít voâ loã muõi roài, lieàn noùi laø hôi cuûa toâi. Nhö vaäy roõ raøng chuùng ta laø keû cuoàng si, vì ôû ngoaøi cho laø cuûa trôøi ñaát, maø vöøa voâ muõi laø noùi cuûa toâi. Khi thôû khí traû ra cuõng noùi laø cuûa toâi nöõa. Ra tôùi ngoaøi roài thaønh cuûa ai? Laø cuûa ñaát trôøi. Vaäy caùi gì laø cuûa mình?

            Quí vò thaáy traêm ngöôøi nhö traêm ngöôøi ñeàu noùi mình ñang soáng, nhöng khoâng ngôø mình ñang vay möôïn. Cöù möôïn traû möôïn traû. Coù giôø phuùt naøo khoâng vay möôïn ñaâu. Ñoù laø noùi loã muõi möôïn khoâng khí, möôïn gioù. Ñeán caùi mieäng möôïn caùi gì? Nhö töø saùng tôùi giôø hôi khoâ coå thì laøm sao? Xin moät taùch nöôùc. Khi coøn ôû ngoaøi noùi laø nöôùc traø hoaëc nöôùc laïnh, hay nöôùc gì ñoù. Khi voâ khoûi coå roài noùi cuûa ai. AÉt noùi cuûa toâi. Nhö vaäy, ôû ngoaøi laø noùi cuûa trôøi ñaát, cuûa caùi naøy cuûa caùi noï. Vöøa voâ khoûi coå thì noùi cuûa toâi. Toái chieàu cho noù ra, thaønh cuûa ai? Möôïn voâ ôû mieäng, xuoáng thaân traû ra, chæ ñi coù moät ñöôøng quanh, nhö vaäy maø cuõng noùi laø cuûa toâi. Caùi gì ñem voâ laø cuûa toâi. Möôïn hôi gioù, möôïn nöôùc, roài tôùi möôïn ñaát, löûa nöõa. Töùc laø aên uoáng caùi coù chaát boät ñeå nuoâi döôõng phaàn thaân, caùi coù chaát noùng nuoâi döôõng phaàn löûa. Mình möôïn taát caû nhöõng caùi ñoù, möôïn roài traû, möôïn roài traû. Neáu moät phuùt giaây naøo khoâng möôïn thì phuùt giaây ñoù coøn soáng hay khoâng? Neáu thaät laø mình thì caàn gì phaûi möôïn. Thaät laø toâi roài caàn gì möôïn beân ngoaøi. Neáu möôïn beân ngoaøi thì khoâng phaûi laø toâi roài.

            Nhö quí vò thaáy, mình thaät hay giaû? Noùi giaû thì ngaùn quaù khoâng daùm noùi. Nhöng chaân lyù noù laø nhö vaäy. Khoâng luùc naøo mình chòu noùi mình giaû. Quí vò thaáy con ngöôøi coù nhöõng caùi chaáp laï, caùi chaáp si meâ. Mình khoâng bao giôø chòu thaáy leõ thaät. Moät caùi thaät moät traêm phaàn traêm, maø nghe qua mình seõ noåi giaän lieàn. Thí duï: Nhö saùng daäy maéc chuyeän naøy chuyeän noï, laïi coù khaùch, chöa kòp suùc mieäng röûa maët gì heát. Khaùch tôùi buoäc loøng noùi chuyeän vôùi ngöôøi. Khi ñoù voâ tình hôi bay voâ loã muõi ngöôøi khaùch. Neáu ngöôøi ñoù thaät thaø ngay thaúng hoï seõ noùi: Chaø chò noùi sao hôi hoâi quaù. Nghe noùi nhö vaäy laø mình giaän lieàn. Quí vò nghó xem caùi ñoù laø caùi gì? Taïi sao söï thaät moät traêm phaàn traêm, mình cuõng bieát noù maø ngöôøi ta noùi hoâi mình laïi giaän ngöôøi ta laø sao? Nhö vaäy coù phaûi laø keû luoân luoân chaïy troán söï thaät. Phaûi vaäy khoâng? Khoâng daùm thaáy söï thaät, khoâng daùm nghe söï thaät. Ngöôøi khoâng daùm nghe söï thaät thì ngöôøi ñoù laø ngöôøi gì? Phaûi chaêng laø keû cuoàng si. Luùc naøo cuõng noùi toâi tìm chaân lyù, toâi tìm söï thaät maø söï thaät tôùi thì chaïy troán noù. Caùi thaät hieän tieàn maø luùc naøo chuùng ta cuõng troán chaïy noù. Ngay thaân naøy quí vò thaáy roõ laø thaân vay möôïn. Chính noù vay möôïn maø luùc naøo chuùng ta cuõng noùi laø thaân thaät. Bôûi noùi cuûa mình thaân mình thaät cho neân mình quan troïng noù. Bôûi quan troïng noù, neân caùi gì ñeå nuoâi döôõng noù, caùi gì khen ngôïi noù mình ñeàu quan troïng theo. Bôûi mình quan troïng thaân naøy laø thaät, lôõ ai noùi ñoäng noù moät chuùt laø mình giaän leân. Thaân toâi laø troïng, moùn ñoà toâi duøng laø quí, cho neân ai ñuïng chaïm ñeán noù, cheâ noù laøm noù hö thì toâi noåi töùc leân. Sôû dó chuùng ta buoàn thöông giaän gheùt ñuû thöù heát, laø taïi ta thaáy thaân thaät, neân thaáy caùi khen caùi cheâ cuõng thaät luoân. Phaûi vaäy khoâng? Neáu ta thaáy thaân naøy laø giaû, taïm bôï, thì caùi khen cheâ ñoái vôùi thaân naøy quan troïng khoâng? Neáu bieát noù giaû, coù khen cheâ cuõng baèng thöøa, maø coù cheâ noù cuõng khoâng ñaùng keå.

            Nhö vaäy chuùng ta thaáy, neáu duøng trí tueä thaáy thaân naøy roõ raøng laø vay möôïn, giaû doái thì chuùng ta khoâng coøn quan troïng khen cheâ ñoái vôùi thaân naøy nöõa. Khi söï khen cheâ khoâng coøn quan troïng nöõa, chuùng ta seõ tha thöù nhöõng gì ñuïng chaïm ñeán chuùng ta deã ôït. Hyû xaû khoâng coøn khoù khaên nöõa. Giôø ñaây chuùng ta bieát thaân naøy laø giaû cho neân söï khen cheâ thaân naøy chuùng ta coi noù laø nhö thöôøng. Neáu ai chaáp thaân naøy laø thaät, ta thaáy ngöôøi ñoù raát ñaùng thöông. Mình tænh maø thaáy ngöôøi meâ thì mình phaûi thöông. Cuõng nhö mình tænh, thaáy ngöôøi ñieân thì thöông vì hoï khoâng bieát leõ thaät nhö mình. Vì vaäy neân tha thöù nhöõng caùi laàm cuûa hoï sai laàm saùi quaáy. Giaû söû coù ngöôøi ñieân hoï chöûi mình, mình coù giaän hoï khoâng? Coù oâm loøng giaän naêm, baûy naêm khoâng? Coù bò hoï ñaùnh hai, ba baït tai, mình chaïy khoâng giaän hoï. Vì sao chuùng ta khoâng giaän? Vì chuùng ta nghó hoï laø keû ñieân. Hoï ñaõ ñieân thì mình phaûi thöông hoï, ñaâu nôõ giaän hoï. Mình bieát thaân laø giaû, hoï chaáp thaân laø thaät, neáu hoï lôõ xuùc phaïm ñeán chuùng ta, chuùng ta saün saøng tha thöù. Vì sao? Vì ta bieát hoï si meâ. Ngöôøi si meâ laø ngöôøi ñaùng thöông khoâng ñaùng giaän. Nghó nhö vaäy chuùng ta thöông ñöôïc taát caû. Bò ai ñuïng chaïm, chuùng ta chæ thöông maø khoâng giaän. Ñoù laø caùi thöù hai.

            Quí vò thaáy hai ñieåm then choát ñeå chuùng ta coù loøng töø bi laø do trí tueä quaùn chieáu taát caû laø voâ thöôøng. Chuùng ta laø nhöõng ngöôøi mang aùn töû hình sôùm muoän gì roài ai cuõng cheát. Nghó ñeán caùi cheát thì chuùng ta khoâng nôõ laøm khoå theâm cho nhau, maø luùc naøo cuõng ñuøm boïc nhau, thöông yeâu giuùp ñôõ nhau cho bôùt khoå. Ñoù laø ñieåm thöù nhaát do loøng töø bi maø ra. Ñieåm thöù hai nghó thaân naøy laø giaû taïm. Ñaõ laø giaû taïm, vay möôïn, thì ñoái vôùi caùi thaân giaû taïm ñoù coù hôn coù thua, coù khen, coù cheâ chæ laø chuyeän thöôøng. Khoâng coù gì phaûi buoàn phaûi giaän, chuùng ta coù theå tha thöù, coù theå hyû xaû heát, khoâng coù gì quan troïng nöõa. Muoán coù loøng töø bi, chuùng ta phaûi coù trí tueä laø vaäy. Toâi daãn trong kinh A-haøm ñeå quí vò nhaän roõ hôn.

            Ngaøy xöa, khi ñöùc Phaät Thích-ca ñaéc ñaïo roài, moät hoâm Ngaøi ñi hoaèng hoùa choã ngoaïi ñaïo. Khi  Ngaøi ñi khaát thöïc, coù moät ngöôøi Baø-la-moân gheùt Ngaøi, tôùi tröôùc maët Ngaøi phæ baùng maï nhuïc noùi nhieàu lôøi naëng neà. Ñöùc Phaät vaãn tænh bô khoâng choái caõi. Noùi moät hoài ngöôøi Baø-la-moân hoûi: “Cuø-ñaøm coù nghe khoâng?”

            Phaät noùi: Ta nghe.

            Hoûi: Toâi noùi nhö vaäy sao oâng khoâng traû lôøi?

            Ñöùc Phaät noùi: Giaû söû ôû nhaø ngöôi coù moät buoåi leã môøi baø con thaân quyeán tôùi. Sau khi döï leã xong hoï ra veà, ngöôi ñem quaø baùnh taëng cho hoï. Khi taëng nhöõng ngöôøi ñoù khoâng nhaän thì quaø baùnh veà ai?

            Ngöôøi ñoù noùi: Veà toâi.

            Phaät noùi: Cuõng vaäy, ngöôi maéng chöûi ta maø ta khoâng nhaän, coù dính daùng gì ñeán ta ñaâu?

            Nhö vaäy taïi sao? –Vì Ngaøi bieát thaân naøy laø giaû, ngoân ngöõ khen cheâ coù gì quan troïng ñaâu maø hôn thua.

            Moät laàn nöõa ñöùc Phaät ñi khaát thöïc ôû moät vuøng khaùc. Coù moät oâng Baø-la-moân coøn quaù hôn oâng treân. Ñöùc Phaät ñi tröôùc, oâng ñi theo sau chöûi hoaøi. Phaät cuõng töø töø ñi. Ñeán luùc tôùi ngaõ ba ñöôøng, Phaät traûi toïa cuï ngoài ñaøng hoaøng, oâng chaïy laïi tröôùc maët hoûi: “Cuø-ñaøm thua toâi chöa?”

            Ñöùc Phaät thong thaû ñaùp baèng boán caâu keä:

                        Keû hôn thì theâm oaùn

                        Ngöôøi thua nguû chaúng yeân

                        Hôn thua hai ñeàu xaû

                        AÁy ñöôïc an oån nguû

            Quí vò hôn ngöôøi ta thì ngöôøi ta oaùn mình, coøn nghó mình thua thì traèn troïc nguû khoâng yeân. Moät beân theâm oaùn, moät beân nguû khoâng yeân. Chæ coù moät caùi, hôn thua hai beân ñeàu boû heát, thì ngöôøi ñoù nguû khoø khoâng gì baän taâm heát. Nhö vaäy hôn thua caû hai ñeàu xaû thì ngöôøi ñoù an oån nhaát treân traàn gian. Ñoù laø ngöôøi haïnh phuùc. Ngöôøi caàn aên thì aên caàn nguû thì nguû, khoâng coù baän bòu öu tö gì heát. Ngöôøi ñoù môùi an oån. Quí vò thaáy ñöùc Phaät ñoái vôùi caûnh ngöôøi ta khinh bæ haï nhuïc maø Ngaøi vaãn töï taïi khoâng roái raém khoâng böïc boäi. Taïi sao? Taïi Ngaøi ñaõ giaùc ngoä roài. Vì Ngaøi ruû loøng thöông maø hyû xaû, ñaày ñuû loøng töø bi neân Ngaøi hyû xaû khoâng khoù khaên gì heát. Chuùng ta thaáy roõ thöïc hieän ñöôïc caùi haïnh hyû xaû cho tôùi cuøng toät laø do tröôùc coù trí tueä, keá ñoù coù loøng töø bi, roài sau ñaït ñöôïc hyû xaû cuøng toät. Neáu mình khoâng coù trí tueä, thieáu töø bi thì hyû xaû khoâng bao giôø coù. Nghe laø chaáp lieàn. Quí vò thaáy ôû theá gian naøy ngöôøi ta soáng haêng say laø do söï hôn thua. Ngöôøi ngoài trong soøng baïc ngoài hoaøi khoâng bieát moûi löng laø sao? Taïi nghó hôn thua. Vì nghó aên thua ñoù maø ngoài ngoaøi khoâng bieát moûi. Chuùng ta ñi xem ñaù boùng. Hai beân ñaù nhau mình xem moûi maét khoâng bieát chaùn cuõng taïi nghó aên thua, muoán bieát keát quaû aên thua. Vì chôø xem aên thua ñoù maø ngöôøi ta say meâ trong cuoäc soáng. Caøng say thì caøng giaønh giöït ñeå ñöôïc aên thua. Coøn ngöôøi naøo bieát aên thua khoâng coù gì quan troïng, thì ngöôøi ñoù khoâng coù baän bòu giaønh giöït gì heát. Ngöôøi ñoù vaãn bình tónh ñieàm ñaïm tröôùc moïi caûnh khoâng coù gì noùng boûng lo sôï. Vì nghó ñöôïc maát hôn thua maø loøng chuùng ta luùc naøo cuõng hoài hoäp lo aâu. Neáu hôn thua khoâng coøn thì moïi vaán ñeà khoâng coøn quan troïng nöõa, lo aâu hoài hoäp heát lieàn. Nhö vaäy cuoäc khoå cuûa taát caû chuùng sanh goác töø tranh hôn tranh thua. Chính vì tranh hôn tranh thua chuùng ta môùi coá chaáp ñeå roài haïi nhau thuø ñòch v.v... Neáu chuùng ta coi thöôøng caùi hôn thua thì chuùng ta laø ngöôøi an oån nhaát vaø chuùng ta hyû xaû heát. Ñoái vôùi ngöôøi khaùc khoâng coù buoàn khoâng coù giaän, khoâng coù oaùn gì, ñoù laø caùi goác töï bieát mình khoâng phaûi laø thaät. Bieát mình cuøng moïi ngöôøi ôû trong caûnh khoå, cho neân chuùng ta thöông nhau vaø tha thöù cho nhau. Thöông nhau tha thöù cho nhau goác töø trí. Bieát mình ñoàng khoå, bieát mình khoâng thaät cho neân chuùng ta môùi laøm ñöôïc ñieàu ñoù.

            Nhö vaäy phaûi thaáy roõ raèng trí tueä ñi ñaâu, thì coù töø bi theo ñoù. Coù töø bi môùi hyû xaû ñöôïc. Sôû dó ñöùc Di-laëc, Ngaøi haïnh phuùc vui cöôøi hoaøi laø vì Ngaøi coù trí tueä, ñaày ñuû töø bi, hyû xaû neân môùi vui veû nhö vaäy. Ngaøy nay laø ngaøy ñaàu naêm, toâi nhaéc laïi cho quí vò nhôù. Moät naêm haïnh phuùc cuûa chuùng ta laø sao? Laø phaûi coù trí tueä, thaáy ñöôïc leõ thaät ñeå thöông yeâu nhau vaø ñuøm boïc nhau. Toùm laïi, muoán ñaày ñuû haïnh phuùc, chuùng ta phaûi thöông yeâu nhau. Muoán thöông yeâu nhau chuùng ta phaûi saùng suoát, coù trí tueä. Nhö vaäy khaû dó chuùng ta seõ höôûng ñaày ñuû moät naêm haïnh phuùc. Coøn chuùng ta caâu maâu hôn thieät, thì trong naêm naøy chuùng ta chöa chaéc coù bao nhieâu laàn vui maø coù theå buoàn nhieàu, vì theá gian luùc naøo cuõng laø luùc ñuïng chaïm. Keû chaïm ít ngöôøi chaïm nhieàu. Coù ñuïng chaïm thì phaûi coù ñau coù raùt. Cho neân chuùng ta phaûi bieát roõ laøm sao trong cuoäc ñôøi chuùng ta luùc naøo cuõng ñöôïc an oån vui töôi. Ñoù laø khoân ngoan cuûa mình. Chính caùi an oån vui töôi ñoù laø töï mình cöùu mình heát khoå maø cuõng laø laøm cho nhöõng ngöôøi xung quanh heát khoå nöõa. Neáu ôû trong gia ñình maø quí vò vui veû, an oån thì nhöõng ngöôøi xung quanh cuõng vui theo. Coøn neáu quí vò böïc la hoaøi thì nhöõng ngöôøi xung quanh cuõng roái ñaàu luoân. Nhö vaäy chính mình ñaõ khoå roài laøm khoå laây cho nhöõng ngöôøi chung quanh mình nöõa. Ngöôøi tu theo ñaïo Phaät laø töï lôïi, lôïi tha laø töï cöùu vaø cöùu ngöôøi. Vaäy chuùng ta phaûi noã löïc laøm sao moät naêm cho mình ñöôïc vui töôi haïnh phuùc, ñeå roài caùi vui töôi ñoù lan ñeán ngöôøi thaân vaø nhöõng ngöôøi chung quanh chuùng ta. Ñoù laø ñieàu lôïi mình lôïi ngöôøi.

            Vaäy toâi mong raèng naêm môùi caàu nguyeän Tam Baûo gia hoä cho quí vò moät naêm ñaày ñuû haïnh phuùc nhö toâi noùi naõy giôø. Ñoù laø lôøi caàu chuùc cuûa chuùng toâi. Quí vò coá gaéng thöïc hieän cho ñöôïc caùi ñoù laø quí vò ñaõ tu theo Phaät.

NAM-MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM