Kính thöa quyù vò,

Hoâm nay laø ngaøy vui nhaát cuûa Taêng, Ni, Phaät töû chuùng toâi, ñöôïc quyù Hoøa thöôïng, quyù Thöôïng toïa laõnh ñaïo Giaùo hoäi, cuøng quyù quan khaùch trong caùc Boä, caùc Sôû, caùc ngaønh vaø Phaät töû xa gaàn ñoàng ñeán döï leã Khaùnh thaønh chuøa Laân – Thieàn vieän Truùc Laâm Yeân Töû do chuùng toâi ñöôïc pheùp xaây döïng. Thaät laø moät vinh döï lôùn lao cuûa chuùng toâi.

Chuøa Laân – Thieàn vieän Truùc Laâm Yeân Töû xaây döïng trong ba thaùng laø xong, laø nhôø söï giuùp ñôõ cuûa Chaùnh quyeàn tænh Quaûng Ninh, Chaùnh quyeàn thò xaõ Uoâng Bí vaø Chaùnh quyeàn sôû taïi; ñoàng thôøi ñöôïc nhieät tình uûng hoä cuûa Cuïc Baûo taøng Baûo toàn, Ban Di tích Yeân Töû thöôøng xuyeân höôùng daãn chæ baûo cho chuùng toâi. Laïi ñöôïc söï goùp coâng, goùp cuûa, toaøn theå Phaät töû gaàn xa, cuøng caùc chuù thôï, caùc anh em nhaân coâng ñeàu caät löïc, moät loøng moät daï gaéng söùc laøm ngaøy laøm ñeâm môùi ñöôïc keát quaû nhö theá naøy.

Thöa quyù vò,

- Bôûi Phaät giaùo Thieàn toâng Vieät Nam coù vò trí raát vöõng maïnh so vôùi Phaät giaùo Thieàn toâng cuûa caùc nöôùc Phaät giaùo baïn, nhö Thieàn toâng AÁn Ñoä, Thieàn toâng Trung Hoa, Thieàn toâng Nhaät Baûn, … Cuï theå laø:

Thieàn toâng AÁn Ñoä: Tröïc chæ, sieâu lyù giaûi. Thieàn toâng Trung Hoa: Tröïc chæ, taùo baïo. Thieàn toâng Nhaät Baûn: Tröïc chæ, ngheä thuaät vaø thoâng tuïc. Thieàn toâng Vieät Nam: Tröïc chæ, thi vò vaø tuøy cô.

* Thieàn toâng AÁn Ñoä: Tröïc chæ, sieâu lyù giaûi laø sao?

- Ngaøi A-Nan hoûi Toå Ca Dieáp: Theá Toân ngoaøi truyeàn y baùt, coøn truyeàn caùi gì cho Sö huynh khoâng? Toå Ca Dieáp lieàn goïi: A-Nan! A-Nan: Daï! Baûo: Caây phöôùn tröôùc chuøa ngaõ. Ngaøi A-Nan lieàn ngoä. Ñaây laø tröïc chæ.

Laïi Toå Boà Ñeà Ñaït Ma, sau khi nhaän Ngaøi Hueä Khaû laøm ñeä töû, Hueä Khaû hoûi: Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm. Toå nhìn thaúng maët Ngaøi baûo: Ñem taâm ra ta an cho! Hueä Khaû xoay laïi tìm taâm khoâng thaáy, thöa: Con tìm taâm khoâng ñöôïc. Toå baûo: Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài. Ngaøi Hueä Khaû lieàn bieát loái vaøo. Ñaây laø sieâu lyù giaûi.

* Thieàn toâng Trung Hoa: Tröïc chæ, taùo baïo.

Thieàn sö Ñöùc Sôn moãi khi coù ngöôøi hoûi baát cöù caâu naøo ñeàu ñaäp moät gaäy, noùi: Toâng ta khoâng ngöõ cuù, khoâng moät phaùp cho ngöôøi.

Thieàn sö Laâm Teá Nghóa Huyeàn coù ngöôøi hoûi lieàn heùt moät tieáng!… Ñaây laø Tröïc chæ, song raát taùo baïo.

* Thieàn toâng Nhaät Baûn: Tröïc chæ, ngheä thuaät vaø thoâng tuïc.

Thieàn sö Nhaät Baûn thích taïo Vöôøn thieàn, Traø thieàn hay Traø ñaïo… Vöôøn thieàn laø thu goïn thieân nhieân vaøo moät khung caûnh nhaát ñònh, nhö nhöõng khoái ñaù, goø nuùi, coäi tuøng, khoùm hoa, luøm truùc, caây caàu baét ngang doøng suoái, con ñöôøng traûi soûi…, ñeå noùi leân thieân nhieân thaàm laëng tòch tónh khoâng lôøi, ngöôøi ñi vaøo vöôøn taâm tö yeân tónh hoøa nhòp vôùi thieân nhieân, chính ñaây laø Thieàn.

Traø ñaïo laø nhöõng ngöôøi baïn ñoàng tu cuøng ñeán uoáng traø trong khoâng khí yeân tónh thaàm laëng, suùc bình, cheá traø, doïn chun dóa, boû traø vaøo bình, roùt traø vaøo chun, böng chun traø leân uoáng, moïi haønh ñoäng ñeàu trong thaàm laëng, nheï nhaøng, thanh thoaùt maø voâ ngoân. Chính ñaây laø ñoàng nghóa vôùi Thieàn sö Tuøng Thaåm ôû Trieäu Chaâu, Trung Hoa, môøi khaùch “Uoáng traø ñi.” Vöôøn thieàn, uoáng traø ñeàu laø ngheä thuaät.

Ngöôøi Nhaät laïi phoå thieàn vaøo caùc ngaønh ngheà, nhö Nhu ñaïo laø ñaùnh voõ, Kieám ñaïo laø ñaùnh kieám, … Ñaây laø Thieàn thoâng tuïc.

* Thieàn toâng Vieät Nam: Tröïc chæ, thi vò, tuøy cô.

Vua Lyù Thaùi Toâng hoûi Thieàn sö Thieàn Laõo: Hoøa thöôïng truï nuùi naøy ñöôïc bao laâu? Sö ñaùp:

Chæ bieát ngaøy thaùng naøy

Ai raønh xuaân thu tröôùc.

(Ñaûn tri kim nhaät nguyeät

Thuøy thöùc cöïu xuaân thu.)

Vua hoûi: - Haèng ngaøy Hoøa thöôïng laøm gì?

Sö ñaùp:

Truùc bieác hoa vaøng ñaâu caûnh khaùc

Traêng trong maây baïc hieän toaøn chaân.

(Thuùy truùc hoaøng hoa phi ngoaïi caûnh

Baïch vaân minh nguyeät loä toaøn chaân.)

Ñaây laø duøng thi vaên ñeå chæ thaúng (tröïc chæ) choã toät cuøng cuûa ngöôøi tu thieàn. Thieàn sö khoâng vöôùng maéc thôøi gian, khoâng giôùi haïn khoâng gian. Ngoaøi taâm khoâng caûnh, ngoaøi caûnh khoâng taâm, taâm caûnh hoøa nhòp, trong khoâng gian bao la khoâng giôùi haïn.

Coù ngöôøi hoûi Sô Toå Truùc Laâm: Theá naøo laø gia phong cuûa Hoøa thöôïng?

Toå ñaùp:

AÙo raùch che maây, saùng aên chaùo,

Bình xöa töôùi nguyeät, toái uoáng traø.

Gia phong cuûa Ngaøi laø thaân maëc aùo raùch, saùng aên chaùo, tröa aên côm. Coâng taùc laø xaùch bình ñi töôùi caây, toái ngoài uoáng traø. Quaû laø “Bình thöôøng taâm thò ñaïo.” Neáp soáng cuûa Ngaøi ñuùng vôùi yù nghóa ñôn sô ñaïm baïc, neân töï xöng Höông Vaân Ñaïi Ñaàu Ñaø, hay Truùc Laâm Ñaïi Ñaàu Ñaø. Chöõ Ñaàu Ñaø laø tieáng Phaïn, dòch nghóa laø khoå haïnh. Nhöõng ñoái ñaùp nhö treân laø tröïc chæ, thi vò.

Caùc Toå Thieàn toâng ñôøi Traàn vì thaáy caên cô ngöôøi daân ña soá queâ doát, khoâng theå duøng Thieàn toâng chæ thaúng ñöôïc, neân möôïn phaùp moân Tònh Ñoä daïy hoï tu. Song Tònh Ñoä ôû ñaây laø lyù Tònh Ñoä. Trong baøi Phuù Cö Traàn Laïc Ñaïo cuûa Thöôïng hoaøng Traàn Nhaân Toâng coù ñoaïn noùi:

… Tònh Ñoä laø loøng trong saïch,

Chôù coøn ngôø hoûi ñeán Taây Phöông.

Di Ñaø laø taùnh saùng soi,

Möïa phaûi nhoïc tìm veà Cöïc Laïc.

Nöông caâu Hoàng danh ñöùc Phaät A-Di-Ñaø chuyeân taâm trì nieäm, taâm ñöôïc yeân laëng laø Tònh Ñoä. Taâm laëng thì Phaät taùnh hieån loä, laø thaáy Phaät A-Di-Ñaø. Neân noùi “Töï taùnh Di Ñaø, duy taâm Tònh Ñoä.”

Ngöôøi daân queâ coøn tin söï linh öùng maàu nhieäm cuûa quyû thaàn, thieàn sö ñôøi Traàn daïy hoï trì chuù ñeå tröø taø eám quyû vaø nhôø thaàn löïc cuûa chuù ñeå cuùng ñaøn giaûi oan... Ñaây laø tuøy cô. Tuy coù Tònh, Maät ñoàng tu, song Thieàn toâng ñoùng vai chuû ñaïo. Theá laø Thieàn toâng laõnh ñaïo Phaät giaùo Vieät Nam töø theá kyû thöù 6 ñeán theá kyû 18, môùi bò laõng queân.

Töø khi vua Gia Long thoáng nhaát ñaát nöôùc, laäp ra trieàu ñình nhaø Nguyeãn (1802), trieàu ñình naøy hoïc theo toå chöùc trieàu ñình nhaø Thanh, töø haønh chaùnh, quaân söï, ngoaïi giao, … ñeàu raäp khuoân theo nhaø Thanh. Coù leõ Phaät giaùo Vieät Nam cuõng chòu aûnh höôûng raäp khuoân naøy.

Quyeån Nhò Thôøi Khoùa Tuïng do caùc nhaø sö Trung Hoa soaïn thaûo, döôùi söï höôùng daãn cuûa vua Khang Hy nhaø Thanh ñöôïc truyeàn vaøo Vieät Nam moät caùch aøo aït. Caùc töï vieän töø Baéc chí Nam ñeàu laáy Nhò thôøi khoùa tuïng laøm coâng khoùa tu haønh. Nhò thôøi khoùa tuïng laø saùng sôùm trì chuù Laêng Nghieâm hoaëc Ñaïi Bi Thaäp Chuù, chieàu tuïng kinh Di Ñaø vaø nieäm Phaät. Ñaây laø tu Tònh, Maät song haønh. Tònh Ñoä toâng laáy Tín Haïnh Nguyeän laøm caên baûn, Maät toâng laáy thaàn löïc linh thieâng laøm tieâu chuaån. Ngang ñaây Thieàn toâng Vieät Nam bò loaïi khoûi caùc töï vieän Phaät giaùo Vieät Nam. Phaät giaùo Vieät Nam töø ñaây trôû thaønh toân giaùo thuaàn tuùy tín ngöôõng. Ñaõ thuaàn tuùy tín ngöôõng thì deã rôi vaøo meâ tín dò ñoan. Ñaây laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Phaät söï cuûa Tu só chæ laø cuùng kính caàu nguyeän. Vì theá, hieän nay ngöôøi ñôøi thöôøng gaùn cho Tu só nhöõng töø: Thaày chuøa, Thaày cuùng, Thaày ñaùm, coøn teä haïi hôn laø Ngheà thaày chuøa.

Ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, Phaät giaùo laø giaùo lyù giaùc ngoä. Neáu Tu só ñaïo Phaät maø khoâng bieát giaùc ngoä laø gì, Phaät giaùo laø gì, maø chæ daïy tuïng cuùng, aán chuù ñeå xua taø ñuoåi quyû thì coøn gì laø ñaïo Phaät? Chính ñaây laø noãi ñau xoùt cuûa chuùng toâi. Khaùt voïng ñem Thieàn toâng vaøo töï vieän cuûa Phaät giaùo Vieät Nam, ñeå môû toang caùnh cöûa giaùc ngoä maø hôn traêm naêm nay bò ñoùng kín. Ñaây laø muïc ñích duy nhaát cuûa chuùng toâi.

Thieàn toâng ñaõ bò baêng giaù ngoùt hai theá kyû, nay chuùng toâi coá gaéng nhen nhoùm laïi ngoïn löûa giaùc ngoä cuûa Thieàn toâng vöøa môùi chaùy le loùi yeáu ôùt, chæ caàn moät laøn gioù nheï thoåi qua cuõng ñuû taét nguïm. Chuùng toâi hy voïng nhöõng vò coù maët hoâm nay vaø nhöõng ngöôøi vaéng maët, seõ laø ngöôøi tri kyõ cuûa chuùng toâi, hoaëc laø nhöõng ngöôøi coù nhaän ñònh chín chaén phaân bieät roõ chaùnh taø, ñeå cuøng goùp lôøi goùp söùc laøm vieäc hoä phaùp “Toài taø phuï chaùnh.” Quyù vò seõ laø nhöõng taám maønh chaén gioù, che chôû bao boïc cho ngoïn löûa Thieàn toâng giaùc ngoä yeáu ôùt naøy daàn daàn ñöôïc saùng toû.

Chuùng toâi chaân thaønh bieát ôn quyù vò.

Chuùc quyù vò thaân theå an khang, trí tueä saùng suoát.

Kính chaøo quyù vò!