NIEÀM VUI ÑAÀU XUAÂN

THÍCH NHAÄT QUANG

Hoâm nay laø ngaøy Teát Nguyeân Ñaùn, cuõng laø ngaøy kyû nieäm ñöùc Phaät ñöông lai Ñaïi Töø Toân Di Laëc. Laâu nay theo truyeàn thoáng cuûa Thieàn vieän, töø nhöõng naêm ôû Chaân Khoâng - Vuõng Taøu, trong nhöõng ngaøy leã naøy, Hoøa thöôïng Toân sö thöôøng nhaéc nhôû vieäc tu haønh. Ñoàng thôøi Ngaøi noùi coâng haïnh cuûa chö Phaät, Boà-taùt ñeå chuùng ta hieåu, nhôù vaø noi theo tu haønh ñöôïc keát quaû nhö caùc Ngaøi.

Theå theo truyeàn thoáng ñoù, trong ngaøy leã troïng ñaïi naøy toâi neâu leân moät vaøi ñieåm ñeå huynh ñeä chuùng ta cuøng yù thöùc noã löïc tu haønh. Vöøa roài, taát caû huynh ñeä ñaõ cuøng nhau vaân taäp treân Chaùnh ñieän, laøm leã vía ñöùc Phaät Di Laëc. Ngöôøi ta thöôøng ñoàn ñaõi nhaéc nhôû “tu mau keûo treã”, vì Hoäi Long Hoa ñaõ môû roài. Nhöng thaät ra chaúng ai bieát hoäi Long Hoa theá naøo thì laøm sao coù theå ñeán döï ñöôïc! Hoäi Long Hoa laø phaùp hoäi cuûa Phaät Di Laëc. Theo lôøi huyeàn kyù cuûa ñöùc Thích Ca Maâu Ni, sau khi ñöùc Di Laëc thaønh ñaïo döôùi coäi Long Hoa, Ngaøi thuyeát phaùp ôû ñaây ñoä voâ löôïng voâ bieân ñaïi chuùng.

Caùc vò khuyeân chuùng ta “Tu mau keûo treã” thì hay, nhöng quan nieäm veà ñöùc Phaät töông lai nhö theá laø khoâng ñuùng vôùi kinh taïng ñaõ noùi. Ñöùc Phaät Di Laëc ra ñôøi cuõng trong theá giôùi naøy, nhöng qua kieáp taêng vaø giaûm môùi. Baây giôø theá giôùi chuùng ta ñang trong kieáp giaûm, cöù moãi kyû (100 naêm) giaûm moät tuoåi thoï. Cöù theá giaûm daàn cho tôùi chöøng naøo con ngöôøi chæ coøn soáng 10 tuoåi thoâi thì chuùng ta thoï naïn tieåu tam tai. Qua heát naïn naøy, tuoåi thoï chuùng sanh baét ñaàu taêng trôû laïi. Moãi kyû taêng moät tuoåi, cöù theá taêng daàn töø 10 tuoåi cho ñeán 84.000 tuoåi, roài laïi giaûm cho tôùi 80.000 tuoåi thì ñöùc Phaät Di Laëc môùi ñôøi.

Hieän nay tuoåi thoï trung bình cuûa chuùng ta khoaûng 60, 70 tuoåi. Nhö vaäy tính töø ñaây ñeán luùc coøn 10 tuoåi ñaõ laø raát laâu, huoáng laø tuoåi thoï taêng leân töø 10 tuoåi cho ñeán 84.000 tuoåi, roài laïi giaûm xuoáng tôùi 80.000 tuoåi thì thoâi khoâng bieát bao laâu maø noùi. Theá nhöng vaãn coù nhieàu ngöôøi tin vaø ñoàn raèng naêm 2000 vöøa roài taän theá, hoäi Long Hoa ra ñôøi! Nhöng quí vò coù thaáy taän theá chöa, hoäi Long Hoa ra ñôøi ôû ñaâu? Phaät töû hoïc Phaät phaûi chaùnh tín, khoâng neân tin caøng tin baäy laøm sai leäch giaùo lyù Phaät daïy.

Vaøo luùc tuoåi thoï cuûa con ngöôøi chæ coøn 10 tuoåi töùc vaøo giai ñoaïn cuoái cuûa kieáp giaûm thì chuùng sanh trong theá giôùi naøy phaûi chòu naïn tieåu tam tai. Ñoù laø naïn cô caån, naïn dòch khí, naïn ñao binh. Theo Du Giaø Sö Ñòa, luùc nhaân thoï giaûm coøn 30 tuoåi, coù naïn cô caån töùc ñoùi khaùt keùo daøi hôn 7 naêm. Thôøi gian naøy raát laâu môùi coù moät côn möa, nguõ coác khoâng sanh loaøi ngöôøi cheát voâ soá, xöông traéng ñaày ñoàng. Qua loaït cheát choùc kinh khuûng naøy, nhöõng keû coøn soáng soùt khôûi loøng nhaøm chaùn, aên naên saùm hoái, tai naïn ñoù môùi döùt. Luùc nhaân thoï giaûm coøn 20 tuoåi, do loaøi ngöôøi lui suït taâm nhaøm chaùn aên naên tröôùc kia, laàn laàn laøm aùc neân coù tai naïn dòch khí töùc beänh truyeàn nhieãm noåi leân traûi qua hôn 7 thaùng. Thaây cheát ngoån ngang khaép ñöôøng saù ñoàng ruoäng, khoâng ai choân caát. Khi aáy moïi ngöôøi laïi aên naên nghieäp aùc mình ñaõ taïo neân phaûi chòu quaû khoå nhö vaäy, môùi khôûi loøng saùm hoái, naïn dòch khí tieâu maát. Roài tôùi khi nhaân thoï coøn 10 tuoåi, nhaân loaïi daàn daàn queân nhöõng caûnh khoå tröôùc, trôû laïi taïo thaäp aùc theâm nhieàu. Baáy giôø coù tai naïn ñao binh noåi leân. Tröôùc tieân, caùc nöôùc ñem binh ñaùnh gieát laãn nhau, trong gia ñình cha meï, anh em, vôï choàng luoân tranh caõi xaøo xaùo vôùi nhau. Ñeán luùc kieáp maït, theá löïc cuûa nghieäp aùc maïnh meõ cuøng cöïc, trong voøng 7 ngaøy, loaøi ngöôøi nhö meâ cuoàng, tay caàm ñeán caây, gaäy, ngoùi, ñaù… nhöõng thöù aáy ñeàu hoùa ra ñao kieám, khoâng luaän thaân sô, heã gaëp maët laø taøn saùt nhau. Qua 7 ngaøy naøy, nghieäp saùt tieâu tan, coøn moät soá ít ngöôøi aån nôi hang saâu nuùi thaúm, chuyeân taâm tu haønh laø soáng soùt. Baáy giôø chöùng kieán caûnh töôïng theâ thaûm treân, con ngöôøi aên naên cöïc ñoä, chí thieát phaùt taâm tu haønh, naïn ñao binh môùi chaám döùt. Töø ñoù hoï baét ñaàu giöõ giôùi trôû laïi neân tuoåi thoï taêng daàn töø 10 tuoåi cho tôùi 84.000 tuoåi, thôøi gian gioáng nhö kieáp giaûm. Roài nhaân thoï laïi giaûm xuoáng cho tôùi 80.000 tuoåi thì ñöùc Phaät Di Laëc ra ñôøi.

Thôøi maït phaùp chuùng sanh phaàn nhieàu giaûi ñaõi, khoâng sieâng tu neân roài phaûi thoï naïn nhö theá. Nhö chuùng ta thaáy thôøi nay kinh saùch raát nhieàu, in ñeïp, tuû kinh cuõng ñeïp nhöng chæ chöng baøy ñeå ngoù thoâi, raát ít ngöôøi sôø moù tôùi nghieân cöùu tham khaûo. Hoï coù raát nhieàu lyù do, nhö baän roän, khoâng coù thì giôø, kinh toaøn chöõ Haùn, chöa dòch ra chöõ Vieät. Nhöõng kinh dòch ra roài thì laïi khoâng hay v.v… ñoù laø noùi veà ngöôøi ñoïc kinh. Keá ñeán laø ngöôøi ñoïc kinh roài, hieåu vaø aùp duïng ñöôïc laïi coøn hieám hôn. Maït phaùp laø nhö theá chöù khoâng phaûi maït phaùp khoâng coù kinh. Coù chöù, maø in coøn ñeïp hôn hoài tröôùc nöõa nhöng ñaùng tieác laø ít ngöôøi xem. Xem ñöôïc roài, ít ngöôøi hieåu heát nghóa trong aáy. Hieåu ñöôïc roài, ít ngöôøi thöïc haønh nhöõng lôøi Phaät daïy trong kinh.

 Ñöùc Phaät Di Laëc thaønh ñaïo döôùi coäi Long Hoa. Phaùp hoäi cuûa Ngaøi chö Boà-taùt, Thaùnh chuùng, trôøi ngöôøi ñoâng voâ keå. Huynh ñeä chuùng ta coá gaéng tu taäp, neáu chöa thaønh töïu Phaät quaû trong thôøi Phaät Thích Ca, hy voïng coù theå ghi danh vaøo Phaùp hoäi cuûa ñöùc Di Laëc. Noùi ñeán ñöùc Phaät Di Laëc laø noùi ñeán nuï cöôøi ñaïi hoan hyû luoân nôû treân moâi Ngaøi. Chuùng ta soáng ñöôïc nhö vaäy thì khoâng caûnh duyeân naøo, khoâng söï kieän naøo, khoâng moät phaùp naøo coù theå laøm gì ta ñöôïc. Buoâng xaû taát caû coá chaáp, soáng vui töôi thaûnh thôi vôùi taâm hoan hyû laø hoïc theo göông haïnh cuûa ngaøi Di Laëc.

Töø choã Phaät chaát mình ñaõ nhaän ñöôïc roài, trong coâng phu haèng ngaøy ít nhieàu chuùng ta cuõng ñaõ neám ñöôïc phaùp vò. Vôùi coâng phu nhö vaäy, ñaûm baûo trong phaùp hoäi töông lai döôùi coäi Long Hoa, taát caû huynh ñeä chuùng ta ñeàu laø nhöõng hoäi chuùng, coù khi laø hoäi chuùng thöôïng thuû nöõa. Muoán theá, ñieàu quan troïng baây giôø laø ta phaûi tænh giaùc lieân tuïc, maïnh meõ. Töø tænh giaùc maïnh meõ ñoù, chuùng ta coù nhöõng nieàm vui ñeå tieán ñaïo nhieàu hôn. Nieàm vui cuûa ñöùc Di Laëc laø nieàm vui Voâ Tröôùc, nieàm vui Ñaïi hyû xaû, Ñaïi töø bi. Chuùng ta hoïc theo Ngaøi neáu chöa coù ñöôïc nieàm vui aáy troïn veïn thì cuõng phaûi ñöôïc töøng phaàn. Töøng phaàn chöùng, töøng phaàn khaéc phuïc, töøng phaàn höôûng ñöôïc nieàm vui tuøy theo möùc ñoä coâng phu cuûa mình.

Tröôùc nhaát, nieàm vui ñoù coù theå ñöôïc chuùng ta thöïc hieän trong tinh thaàn tænh tu. Nhôø tænh tu taâm chuùng ta thanh tònh, khoâng thích nôi oàn naùo nhoän nhòp, vì theá khoâng bò maát mình ôû nhöõng nôi aáy. Moãi ngaøy trong töøng phuùt giaây chuùng ta coá gaéng khaéc phuïc nhöõng caùi dôû, nhöõng loaïn töôûng, nhöõng laêng xaêng laøm maát thôøi gian cuûa mình. Thaät ra laøm sao traùnh ñöôïc söï oàn naùo? Chuùng ta chaïy ñi ñaâu? Mình ñaõ coù maët ôû ñaây töø beù thô cho tôùi baây giôø, noù hình thaønh bao nhieâu thöù, naøo laø tình caûm, söï nghieäp, coâng danh, thaân taâm raøng buoäc. Baây giôø nhaát thôøi vaát chuùng ñi ñaâu? Cho neân ta phaûi tieán haønh töøng chaëng moät.

Ñaàu tieân chuùng ta xuaát gia tu haønh, laø caét nhöõng lieân heä gia ñình, nhöng chæ môùi caét beân ngoaøi, coøn trong taâm töôûng ñaâu phaûi caét moät laàn maø ñöôïc. Chaúng haïn trong ba ngaøy teát, maáy ñöùa chaùu khoâng leân thaêm mình cuõng thaáy thieáu, thaáy nhôù. Nhöõng vöôùng maéc ñoù keát caáu, lieân heä chaèng chòt hoài ñôøi naøo tôùi giôø. Baây giôø tu Phaät daïy phaûi buoâng boû ñi, noù laø voïng töôûng, thöông mình neân noã löïc tu haønh. Tuy bieát theá nhöng chuùng ta ñaâu coù thöïc haønh ñöôïc hoaøn toaøn, chæ ñoâi ba khuùc laø heát hôi roài.

Cho neân nieàm vui cuûa ngöôøi phaán chaán tích cöïc tu haønh laø thaéng vöôït ñöôïc taát caû daáy nieäm laêng xaêng. Giôø naøy chuùng ta coøn ngoài ñaây, coù maët nôi ñaïo traøng töùc cuõng thaéng ñöôïc mình phaàn naøo. Neáu khoâng quí vò ñaõ ñi thaêm baø con xoùm gieàng, hoaëc daïo chôi choã naøy choã kia, chôù ñaâu chòu quy tuï veà toå ñình leã vía chö Phaät, Boà-taùt, chuùc möøng tuoåi thoï quyù thaày. Vì theá nieàm vui thöù nhaát, toâi goïi laø nieàm vui thuoäc veà con chaùu cuûa ñöùc Phaät töông lai Ñaïi hoan hyû, nieàm vui thaéng vöôït söï oàn aøo. Chuùng ta bình thaûn, an nhieân, khoâng coù söï kieän, khoâng coù vaán ñeà gì chung quanh laøm roái loaïn ta. Ñoù laø nieàm vui thöù nhaát.

Nieàm vui thöù hai laø nieàm vui cuûa taâm yeân laéng. Phaàn naøy hôi khoù, vì chính baûn thaân chö taêng cuõng chöa chaéc ñöôïc yeân laéng hoaøn toaøn. Coù luùc noù yeân laéng, cuõng coù luùc noù khoâng yeân laéng. Taâm voïng töôûng nhieàu taät chöùng laém, neáu khoâng bieát caùch trò, khoâng duøng roi ñaäp thì noù seõ quaäy leân khieán ta maát aên maát nguû, chôù chaúng chôi. Noùi toùm laïi, nieàm vui thöù hai cuûa ngöôøi tu laø khaéc phuïc voïng töôûng. Chuùng ta ñöøng ñeå nhöõng daáy nieäm keùo loâi daãn ñi. Daáy nieïâm laø gì? Laø nhöõng hình aûnh veà ngöôøi, veà vaät hay veà mình coù lieân quan ñeán moïi hieän töôïng chung quanh. Ñoù laø nhöõng boùng daùng coøn löu tröõ trong taâm ta. Ngoài laïi ñaâu coù yeân! Chöõ “Nieäm” laø nhôù, töùc nhôù caùi naøy nhôù caùi kia.

Ví duï ngoài laïi ta nhôù “OÂi, hoâm ñaùm gioã Hoøa thöôïng Toå sö chuùng ta coù moät hình aûnh thaân thöông laøm sao!”. Noù khoâng phaûi maët raèn hay gai goùc khieán cho ta hoaûng sôï, maø ñoâi luùc laïi raát deã thöông. Vì theá mình môùi bò daãn ñi moät caùch voâ ñieàu kieän. Noù daãn ñi ñaõ ñôøi ñeán chaùn vaát boû ñi, ta môùi tænh laïi thì ñaõ maát bao nhieâu thôøi gian quyù baùu. Phaûi chi noù hieän tôùi laøm cho ta khoùc loùc, töùc giaän, sôï haõi thì mình buoâng deã daøng. Ñaèng naøy noù nheï nhaøng, thaân thöông, eâm dòu, neân ta môùi meàm loøng chaïy theo. Tôùi luùc noù chaùn roài buoâng ra, môû ñöôïc con maét thì hôõi oâi ta ñaõ bò voïng töôûng naém muõi loâi ñi töø hoài naøo.

Cho neân ngöôøi coù coâng phu tu haønh laø ngöôøi coù tónh löïc khaéc phuïc ñöôïc nhöõng daáy nieäm ñoù. Moät nieäm naøo vöøa daáy khôûi, bieát noù laø voïng töôûng, buoâng ñi. Vöøa coù hình aûnh naøo daáy khôûi, bieát laø hö giaû, buoâng ñi. Vöøa coù söï kieän gì daáy leân, bieát noù taøo lao, buoâng ñi. Neáu ai coù ñöôïc trí löïc nhö theá thì ngöôøi ñoù yeân vò laøm chuû. Laøm sao trong coâng phu haèng ngaøy, chuùng ta kieåm nhaän ñöôïc taát caû nhöõng daáy nieäm cuûa mình laø töøng böôùc ta khaéc trò ñöôïc noù. Trong kinh noùi noù laø caùi hôi höôùm, chuûng töû, taäp khí, thoùi quen cuûa chuùng ta. Bôûi vì chuùng ta chöa laøm chuû ñöôïc taäp khí, chuûng töû ñoù neân môùi bò noù keùo ñi moät caùch deã daøng. Chöù neáu huynh ñeä laøm chuû ñöôïc nhöõng taäp khí thì ta seõ heát söùc bình thöôøng tröôùc moïi tình huoáng. Ñoâi khi nhöõng thöù to taùt mình laøm chuû ñöôïc, nhöng tôùi nhöõng thöù bình thöôøng nhoû nhaët ta laïi cheát! Daân queâ ta thöôøng hay noùi “ñi soâng ñi bieån khoâng nhaèm gì, maø veà nhaø traät chaân teù xuoáng vuõng traâu naèm laïi cheát.” Lôøi noùi naøy thaät kinh nghieäm voâ cuøng.

Bôûi coù nhöõng khi chuùng ta lao theo voïng töôûng, soáng vôùi voïng töôûng, mình vôùi voïng töôûng hoøa ñoàng nhau, thaáy thaät deã chòu, khoâng coù gì ñau khoå caû. Nhö ta ñang ngoài ñaây nhôù ngoâi nhaø cuûa oâng toå hoài xöa, coù toäi gì ñaâu. Ngoài ñaây nhôù meï mình, coù toäi gì ñaâu. Ngoài ñaây nhôù nhöõng chuyeän phuùc thieän, coù toäi gì ñaâu. Do ñoù neân ta ñaâu muoán tröø boû voïng töôûng laøm chi. Ñoù laø mình ñaõ laën saâu trong noù roài, toâi goïi laø cheát trong vuõng chaân traâu ñoù. Bôûi nhôù baát cöù thöù gì, baát cöù hình aûnh naøo cuõng ñeàu maát mình. Lao theo voïng töôûng laø chaáp nhaän ñeå cho voïng töôûng choân vuøi mình roài.

Baây giôø tu laø quay trôû laïi. Töø nhöõng nieäm bình thöôøng thaân thöông ñoù, noù vöøa khôûi leân ta lieàn bieát “OÀ, voïng töôûng” thì seõ khoâng bò noù keùo loâi. Khoâng bò keùo loâi laø coù ñònh, bieát noù khoâng thaät laø coù tueä. Ñònh tueä hieän tieàn goïi laø Ñònh tueä ñoàng ñaúng. Ngöôøi ñònh tueä hieän tieàn laø ngöôøi soáng ñöôïc vôùi OÂng Chuû, laø ngöôøi ñaït ñöôïc nieàm vui khoâng bò keùo loâi bôûi nhöõng caùi voïng töôûng ñieân ñaûo. Voïng töôûng chaúng qua laø nhöõng boùng daùng beân ngoaøi toàn ñoïng trong taâm thöùc cuûa chuùng ta. Ñaõ laø boùng thì khoâng theå thaät ñöôïc. Theo tinh thaàn tu hoïc cuûa chuùng ta, neáu khoâng hoùa giaûi baèng caùch nhaän bieát noù laø voïng töôûng thì ta cöù dính maéc maõi thoâi. Khi ñaõ dính maéc voïng töôûng roài thì taâm trí khoâng coøn saùng suoát nöõa, do ñoù taïo nghieäp khoå. Do vaäy caùc baäc Toå sö daïy, khoâng cho chuùng ta dính maéc voïng töôûng, ñeå taâm trí saùng suoát truøm khaép.

Noùi caùc phaùp keùo loâi laø moät caùch noùi, chôù thaät ra phaùp naøo maø keùo loâi mình ñöôïc. Ai oám yeáu nhaát cuõng khoâng döôùi ba chuïc kyù, thaáp nhaát cuõng thöôùc röôõi thöôùc tö, thì caønh hoa caùnh eùn laøm gì keùo loâi noåi. Vaäy ñoù, maø voïng töôûng ñaåy troác goác heát. Coù khi caû traêm kyù, noù cuõng vaät ngaõ tuoát, keùo seån ñi nheï re. Môùi laï chöù! Toâi noùi theá ñeå laøm gì? Ñeå chuùng ta bieát, tuy raèng noù laø voïng töôûng nhöng raát nguy hieåm. Neáu chuùng ta khoâng tu, khoâng tænh, khoâng laøm chuû ñöôïc thì xem nhö maát mình. Chaúng nhöõng maát mình trong ñôøi naøy maø maát mình daøi daøi trong kieáp soá voâ löôïng voâ bieân.

 Neáu khoâng coù Phaät Toå ra ñôøi, ai chæ cho chuùng ta bieát ñoù laø voïng töôûng. Nhö vaäy ta seõ meâ laàm maõi, vì ñoà giaû cho laø thaät neân cöù oâm giöõ, laøm sao heát khoå? Quyù vò thaáy, chuùng ta vöøa coù maët thì möøng Sinh nhaät, ñeán luùc maát ñi thì Töû taùng. Coù ra thì vui maát ñi thì buoàn, buoàn vui hoaøi thoâi, tình huoáng cuûa con ngöôøi ôû theá gian laø nhö vaäy. Vôùi ngöôøi tu, chuùng ta phaûi vöôït khoûi vieäc aáy. Toå daïy, phaûi laøm chuû ñöôïc sanh töû, nghóa laø khoâng bò sanh nhaän chìm, cuõng khoâng bò töû laøm maát mình.

Ngöôøi tu neân xem sanh töû nhö theá naøo? Sanh nhö ñaép chaên ñoâng, töû nhö côûi aùo haï. Sanh ra, nhö muøa ñoâng laïnh leõo maø ñöôïc ñaép chaên aám aùp. Cheát nhö côûi aùo haï, töùc nhö muøa haï noùng böùc côûi ñöôïc chieác aùo nhô nhôùp vöùt ñi. Hình aûnh naøy ñeå chæ cho ngöôøi töï taïi, laøm chuû ñöôïc sanh töû. Sanh cuõng khoâng thaät sanh, töû cuõng khoâng thaät töû. Thieàn sö khoâng heä luïy bôûi sanh töû. Hieåu theá roài, khi coù huynh ñeä boû thaân naøy, chuùng ta neân khoùc hay khoâng khoùc? Ngöôøi tu, hieåu ñaïo thì tænh taùo noùi theá naøy: Möøng cho anh, chò, huynh, ñeä côûi ñöôïc chieác aùo nhô nhôùp noùng böùc, thaät thích thuù bieát bao. Ñaâu coù gì phaûi khoùc.

Noùi thì noùi theá nhöng thaáy caûnh gì hôi ñau loøng moät chuùt laø mình ñaõ khoâng döøng ñöôïc nöôùc maét roài. Coù khi ta thaáy chuyeän baù vô ngoaøi ñöôøng, ta cuõng xoùt xa ngheïn ngaøo. Cho neân bieát chuùng sanh nhieàu ñôøi troâi giaït trong sanh töû, meâ môø choàng chaát nhieàu lôùp. Noùi thì ñöôïc nhöng laøm chöa ñöôïc. Phaät, Boà-taùt noùi nöôùc maét chuùng sanh nhieàu hôn nöôùc boán bieån laø vì theá. Ta khoùc cho ngöôøi thaân, khoùc cho ngöôøi chung quanh… nöôùc maét ñoå ra bao nhieâu maø keå. Cho neân baây giôø muoán bôùt khoå, bôùt khoùc thì phaûi döøng laëng taâm voïng töôûng aáy ñi. Moät khi noù ñaõ ñöôïc yeân laéng xuoáng roài thì ta seõ khoâng coøn maéc möùu vaøo ñaâu ñeå buoàn ñeå vui, ñeå khoùc ñeå cöôøi trong ñaûo ñieân nöõa. Ñoù laø nieàm vui thöù hai, laøm chuû ñöôïc nhöõng daáy nieäm.

Nieàm vui thöù ba laø döùt tröø phieàn naõo. Nhaân ñoïc göông haïnh cuûa caùc vò toå Trung Hoa trong thôøi ñaïi chuùng ta nhö ngaøi Haùm Sôn, ngaøi Hö Vaân, ngaøi Thaùi Hö… toâi thaáy coâng phu cuûa caùc Ngaøi chieán thaéng vöôït ñöôïc taát caû phieàn naõo voïng töôûng. Caùc Ngaøi hoaøn toaøn an oån, khoâng bò phieàn naõo cuûa thaân taâm quaáy raày, cuõng khoâng bò phieàn naõo do thieáu thoán côm gaïo thuoác men hoaëc söï uûng hoä cuûa nhöõng ngöôøi chung quanh. Neâu nhöõng göông naøy leân, ñeå chuùng ta thaáy mình coøn quaù dôû. Chuùng ta coøn lo laéng, chuaån bò, tích luõy nhieàu thöù neân phieàn naõo cuõng nhieàu. Chö toå tröôùc tu haønh laøm chuû ñöôïc, boû ñöôïc phieàn naõo neân caùc Ngaøi hoaøn toaøn an vui trong moïi hoaøn caûnh.

Cho neân boû ñöôïc phieàn naõo laø nieàm vui troïn veïn nhaát cuûa ngöôøi tu chuùng ta. Toâi nhaéc laïi moät ñoaïn nhaân duyeân theá naøy. Ngaøi Haùm Sôn, moät hoâm ñi ngang qua vuøng ñoù, thaáy coù ñoaïn ñöôøng bò hö, daân laøng ñi laïi khoù khaên neân Ngaøi phaùt taâm ñaép laïi ñoaïn ñöôøng ñoù. Baáy giôø ngaøi Hö Vaân cuõng tôùi ñoù, nghe quaàn chuùng ñòa phöông cho hay coù moät vò taêng laâu nay ôû ñaây laøm vieäc nhö vaäy. Thaày khoâng heà thuyeát phaùp giaûng kinh, cuõng khoâng gaàn guõi giao du vôùi ai heát. Moãi ngaøy chæ ñaøo ñaát ñaép ñöôøng töø saùng tôùi tröa, töø tröa tôùi chieàu, roài trôû veà ngoâi chuøa hö trong hoác ñaù gaàn ñoù, naáu côm aên xong thì toïa thieàn, nghæ ngôi. Ai tôùi Ngaøi cuõng chaúng chaøo hoûi gì, cöù saùng ñi laøm chieàu toái veà nghæ.

Ngaøi Hö Vaân nghe theá lieàn tìm ñeán. Quaû thaät Hoøa thöôïng naøy chaúng chaøo hoûi gì Ngaøi. Thaáy vaäy Ngaøi im laëng ñi laøm vôùi thaày. OÂng thaày cuoác ñaát böng ñoå leân ñöôøng, Ngaøi cuõng cuoác böng ñoå leân ñöôøng. Heát giôø laøm vieäc thaày veà nghæ, cuõng khoâng môøi Ngaøi veà. Thaáy vaäy, Ngaøi Hö Vaân ñi theo veà. Ñeán chuøa, oâng thaày ñi laáy buùn khoâ hoaëc côm nguoäi haâm laïi aên, khoâng heà môøi ngaøi Hö Vaân aên, cuõng khoâng baûo laøm gì heát. OÂng thaày laøm gì Ngaøi laøm theo nhö vaäy. Ngöôøi laáy gaïo, keû nhoùm löûa, xong hai vò ngoài ñoù, khoâng ai noùi vôùi ai ñieàu gì. Naáu roài, maïnh ai laáy cheùn muùc aên, chaúng ai môøi ai. Soáng nhö vaäy moät tuaàn leã. Cho ñeán moät ñeâm traêng ñeïp quaù, Ngaøi Haùm Sôn ra ngoaøi goäp ñaù ngoài thieàn. Sau khi xaû thieàn, nhìn thaáy aùnh traêng Ngaøi thoát leân:

- Thích thuù quaù!

Quay laïi Ngaøi thaáy Hö Vaân cuõng baûo:

- Thích thuù quaù!

Baáy giôø oâng thaày môùi chòu môû mieäng hoûi:

- Ngaøi ôû ñaâu tôùi?

Sau moät tuaàn leã chung soáng tôùi baây giôø hai Ngaøi môùi baét ñaàu ñaøm ñaïo vaø dó nhieân laø caû hai raát taâm ñaéc vôùi nhau. Khi ñoaïn ñöôøng ñoù söûa gaàn xong, ngaøi Hö Vaân töø giaõ noùi:

- Toâi baän vieäc phaûi ñi tröôùc. Thoâi, Ngaøi ôû ñaây tieáp tuïc.

Caâu chuyeän cho chuùng ta thaáy Thieàn sö khoâng baän roän, khoâng bò nhöõng lo laéng veà ñôøi soáng, veà leã nghi troùi buoäc. Hình aûnh hai vò Taêng cho chuùng ta moät baøi hoïc laø haõy soáng bình thöôøng. Chính caùi bình thöôøng aáy ñaõ vöôït qua moïi heä luïy trong ñôøi soáng. Caùc Ngaøi cuoác ñaát, nhoùm löûa, naáu côm, ngoài thieàn… taát caû ñeàu bình thöôøng. Khoâng nhö chuùng ta, coøn bò heä luïy quaù nhieàu. Nhìn thaáy huõ gaïo coøn möôøi lít laø mình ñaõ sôï thaùng sau khoâng coù gaïo aên, baét ñaàu chaïy cho coù hai chuïc lít ñeå saün ñoù. Trong kho coøn maáy chai nöôùc töông, nhöng sôï teát ñeä töû veà khoâng coù nöôùc töông aên neân phaûi mua saém theâm v.v… Bôûi vaäy neân roài chuùng ta phieàn naõo caû ngaøy, caû thaùng, caû naêm, phieàn naõo ñaày hoâng chöù khoâng phaûi ít. Cho neân phaùp tu ôû ñaây laø ta phaûi töï taïi ñoái vôùi söï soáng naøy.

Quyù vò thaáy, trong cuoäc soáng chuùng ta khoâng khi naøo yeân oån. Keå töø khi coù ñöôïc hôi thôû, ta khoâng bieát tröôùc caùi nghieäp seõ ñöa ñaåy mình nhö theá naøo. Môû con maét ra, nhaän laõnh thaân naøy hoaëc nam hoaëc nöõ, cöù theá maø oâm caùi xaùc aáy, vun queùn, son phaán, saên soùc, baûo trì ñuû thöù. Coù khi naøo mình muoán cho thaân beänh, thaân xaáu ñaâu? Lôõ bieát xaáu xí, mình khoå bieát bao nhieâu. Coù hai Phaät töû hoài xöa laø sinh vieân, hoïc gioûi laém. Laøm Phaät söï chung roài thöông nhau neân keát thaønh vôï choàng. Mô öôùc cuûa hoï laø sanh ñöôïc nhöõng ñöùa con ngoan, hieåu ñaïo phaùp, vì cha meï ñeàu kính tín ñaïo phaùp. Nhöng khoå noåi ñöùa con ñaàu loøng raát ngoan maø laïi coù taät. Noù bò dò taät töø trong buïng meï. Hai vôï choàng buoàn vaø thöông con quaù bieát laøm sao ñaây, chaéc laø phaûi ñaët cho noù caùi teân Thöông Hoaøi Ngaøn Naêm thoâi!

Trôû laïi vaán ñeà phieàn naõo, toâi noùi veà sanh nhaãn. Nhö thaân cuûa chuùng ta ñaây, ñaâu coù ai muoán noù ñau beänh, giaø yeáu. Nhöng quyù vò thaáy, töø khi sanh ra cho tôùi giai ñoaïn thoâi buù, roài ñoåi raêng söõa thaønh raêng nanh, luùc naøo mình cuõng khoùc heát. Lôùn leân moät chuùt chaïy ra naéng laø nhöùc ñaàu, theá laø saø vaøo loøng boá meï khoùc. Hoài nhoû nhöùc ñaàu khoùc loùc nhö vaäy khoâng coù sao, chöù baây giôø giaø caùi ñaàu theá naøy roài, khoùc vôùi ai ñaây? Chaúng leõ nhoõng nheõo vôùi ñeä töû, ñaønh chòu khoå moät mình thoâi. Mang thaân naøy laø ñuû thöù khoå. AÊn khoâng ñöôïc, nguû khoâng ñöôïc khoå, caûm gioù, ñau raêng, ñau maét, ñau chaân, ho hen, moûi meät… ñuû thöù khoå. Theá nhöng chuùng ta ñeàu nhaãn ñöôïc heát, khoâng nhaãn cuõng khoâng ñöôïc. Mình phaûi baûo veä noù, nöông nhôø noù ñeå tu chöù. Duø bieát noù laø ñoà boû, nhöng khi chöa xong vieäc, chöa giaûi thoaùt sanh töû chuùng ta khoâng neân boû. Phaûi nuoâi döôõng noù baèng caùch ñieàu hoøa töù ñaïi, ñeå coù phöông tieän maø tu. Ñaây goïi laø sanh nhaãn. Laøm chuû ñöôïc, khoâng bò ñoäng, khoâng bò cuoäc keùo trong bôûi thaân naøy coù nghóa laø ta khoâng bò phieàn naõo ñoái vôùi thaân. Ñaây laø moâït haïnh tu cuûa haøng ñaïi Boà-taùt, cuûa nhöõng vò Phaät töông lai. Phaûi trò ñöôïc, hoùa giaûi ñöôïc, bình thöôøng ñöôïc ñoái vôùi sanh nhaãn.

Ngoaøi sanh nhaãn ra coøn coù phaùp nhaãn. Phaùp nhaãn laø gì? Laø hoaøn caûnh. Nhaãn trong moïi hoaøn caûnh thuaän cuõng nhö nghòch. Ñoái vôùi nghòch caûnh ta nhaãn nghe hôïp lyù, coøn thuaän caûnh coù gì phaûi nhaãn? Ví duï chuùng ta ñoïc söû cuûa Thaùi töû Só Ñaït Ta, töø khi sanh ra cho tôùi lôùn leân Ngaøi thuï höôûng bao nhieâu laø tieän nghi toät ñænh. Nhöng Ngaøi ñaõ khoâng cheát chìm trong ñoù, vì vaäy Thaùi töû môùi tìm ñöôøng xuaát gia hoïc ñaïo. Ñaây goïi laø nhaãn trong thuaän caûnh. Do bieát söï nguy haïi phía sau cuûa nhöõng caûnh thuaän aáy neân chuùng ta phaûi nhaãn, nghóa laø vöôït qua noù, chieán thaéng noù. Nhö theá mình môùi khoâng khoå vì noù. Thaønh ra noùi ñeán phaùp nhaãn töùc laø noùi ñeán nhöõng söï kieän chung quanh.

Ví duï nhö ngöôøi coù phöôùc ôû trong caên nhaø maùt meû, coøn mình khoâng ñuû phöôùc, muøa naéng muøa möa gì cuõng ôû trong caên nhaø oïp eïp bò, gioù taït möa doät v.v… nhöng vaãn phaûi chòu. Hoaëc coù nhöõng ñöùa treû vöøa sinh ra ñaõ moà coâi, khoâng ai nuoâi döôõng, bò thaûi beân veä ñöôøng. Ai thaáy thöông thì ñem veà nuoâi. Lôõ trong sanh ra trong moät hoaøn caûnh nhö theá thì sao? Phaät daïy phaûi nhaãn. Ñaây goïi laø nhaãn trong nghòch caûnh. Vì vaäy ngöôøi tu ñoái vôùi sanh nhaãn, phaùp nhaãn, caû hai ñeàu phaûi troïn veïn, môùi ñöôïc Nhaãn löïc ba-la-maät. Ngöôøi ñöôïc Nhaãn löïc ba-la-maät môùi coù theå ñi ñeán thaønh töïu ñaïo quaû vieân maõn.

Nhö caâu chuyeän Quan AÂm Thò Kính. Coâ Kænh Taâm khoâng phaûi laø ngöôøi nam, vì muoán tu neân phaûi laøm coâng vieäc cuûa ngöôøi nam. Khoù khaên voâ keå! Vì muoán thöïc hieän lyù töôûng troïn veïn neân coâ caén raêng nhaãn chòu noãi haøm oan thaáu trôøi do Thò Maàu döïng leân. Ngöôøi ta ñaäp, ngöôøi ta chöûi, cuoái cuøng ngöôøi ta ñem con thaûy cho coâ nuoâi vôùi lôøi vu khoáng, khoâng coøn noåi oan naøo hôn:- Con oâng ñoù, toâi traû oâng. Neáu laø chuùng ta, mình ñaõ noåi khuøng leân noùi quaùch: “Toâi khoâng phaûi ñaøn oâng, laøm gì coù con vôùi ñaøn baø?” Ñaâu nhö Ngaøi chòu ñöïng nhö theá! Nhöng vì Phaät ñaïo, Boà-taùt nhaãn ñöôïc taát caû.

Muoán thaønh Phaät taùc Toå, muoán giaùc ngoä giaûi thoaùt, chuùng ta phaûi hoùa giaûi, phaûi soáng vöôït qua taát caû moïi hoaøn caûnh, phieàn naõo môùi khoâng laøm gì ñöôïc ta, môùi coù theå thaønh töïu Phaät ñaïo. Cho neân moãi khi leã laïy hình töôïng caùc vò Ñaïi Thaùnh, caùc vò Boà-taùt laø moät bieåu tröng, trong loøng chuùng ta phaûi töï khaéc töï höùa. Töï khaéc töï höùa caùi gì? Töï khaéc töï höùa laøm sao mình tu ñöôïc, soáng ñöôïc nhö caùc Ngaøi. Chuùng ta phaûi coù nhaãn löïc nhö Boà-taùt Quaùn Theá AÂm. Chuùng ta phaûi coù caùi töø löïc, hoan hyû ñoái vôùi taát caû nhö Boà-taùt Di Laëc. Vò Boà-taùt ñöôïc ñöùc Boån sö Thích Ca daën doø töông lai seõ laøm giaùo chuû giaùo hoùa chuùng sanh ôû coõi Ta-baø naøy, keá tieáp ñöùc Boån sö.

Nhôù laïi göông haïnh cuûa ñöùc Boån sö nhö taàm ñaïo, hoïc ñaïo, haønh ñaïo ñeå ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, khoâng phaûi laø chuyeän ñôn giaûn. Khoù, khoå, nguy nan voâ cuøng. Traûi qua nhieàu ñôøi nhieàu kieáp, trong kinh noùi laø ba voâ soá kieáp, ñaâu phaûi chuyeän sôùm toái bình thöôøng ñöôïc. Cho neân moãi khi leã laïy Ngaøi, chuùng ta nhôù laïi göông haïnh aáy, nguyeän noi theo ñeå tu taäp. Muoán trò ñöôïc phieàn naõo, khaéc phuïc phieàn naõo thì chuùng ta phaûi thaønh töïu sanh nhaãn vaø phaùp nhaãn. Chöù neáu ñuïng moät caùi lieàn la laøng, thì thoâi “sanh” cuõng khoâng maø “phaùp” cuõng chaúng coù. Thaønh ra ñoøi hoûi chuùng ta phaûi ñuû tónh löïc, phaûi coù söï chòu ñöïng, töø ñoù ñi ñeán Nhaãn Ba-la-maät. Ñoù laø phaùp tu qua hình aûnh cuûa Phaät, Boà-taùt. Nhaát ñònh chuùng ta phaûi tu taäp ñöôïc. Bôûi vì neáu khoâng tu taäp, khoâng aùp duïng ñöôïc thì phieàn naõo ñaày trôøi, khoâng buoâng ñöôïc. Maø phieàn naõo nhieàu quaù laøm sao chòu noåi. Tim phoåi cuûa mình coù giôùi haïn, neáu nhieàu quaù noù seõ laøm vôõ loàng ngöïc maø cheát thoâi!

Hoøa thöôïng thöôøng daïy moãi khi voïng töôûng phieàn naõo daáy leân, chuùng ta quôû naït noù: - “Chính maøy ñaõ daãn tao ñi trong luaân hoài meâ muoäi nhieàu ñôøi nhieàu kieáp roài. Taïo nghieäp nhaân khoå cuõng töø maøy. Baây giôø tao khoâng tin, khoâng theo maøy nöõa. Haõy cuùt ñi!” Neáu gaày döïng ñöôïc theá chuû ñoäng nhö vaäy, chaéc chaén mình seõ khoâng bò noù xoû muõi loâi ñi. Ngöôïc laïi, ta cöù buoâng xuoâi, noù huø moät phaùt laø mình chaïy theo tuoát! Moät Thieàn sö Trung Hoa, teân chi toâi queân maát roài. Ñaïi khaùi Ngaøi thöôøng keâu teân mình roài töï nhaéc “Tænh! Tænh! Chôù ñeå bò löøa”. Chaúng haïn nhö toâi töï keâu:

- Nhaät Quang!

Roài töï ñaùp:

- Daï!

- Tænh nghe! Ñöøng ñeå bò laàm!

- Daï.

Baây giôø quyù vò cuõng theá, töï nhaéc mình. Nhöng nhaéc vöøa phaûi thoâi nghe, nhaéc quaù thaønh noùi saøm aø. Khi naøo laøm chuû ñöôïc, trò ñöôïc nhöõng phieàn naõo roài thì ta seõ coù moät nieàm vui troïn veïn. Nieàm vui naøy ñaày ñuû, lôùn lao, truøm khaép.

Toâi xin keát laïi yù naøy baèng moät baøi thô, raát tieác toâi ñaõ queân teân taùc giaû:

Giöõa trôøi laøm nhaøn khaùch,

Trong ngöôøi, laøm Taêng queâ.

Cöôøi ta, ai ñoù? Maëc!

Hoàn nhieân töï nheï bay.

Noùi raèng giöõa cuoäc ñôøi naøy, giöõa moïi ngöôøi ñaây ta laøm moät khaùch nhaøn nhaõ, töùc khoâng baän roän gì heát. Gioáng nhö mình ñi thaønh phoá, lôõ ñöôøng phaûi gheù quaùn troï nghæ qua ñeâm. Ta ôû moät ñeâm thoâi thì khoâng lyù do gì mình taûi ñoà ñaïc trong quaùn troï ñi theo. Tôùi theá naøo thi ñi theá aáy. Tinh thaàn ñoù chuùng ta phaûi ghi nhaän. Giöõa cuoäc ñôøi naøy, trong coõi tuaàn hoaøn naøy, chuùng ta laø moät ngöôøi khaùch nhaøn nhaõ, khoâng bò leä thuoäc, khoâng bò raéc roái, khoâng mang gaùnh, chaát chöùa caùi gì trong bò caû.

Trong ngöôøi, laøm Taêng queâ töùc giöõa moïi ngöôøi ñaây, ta laø keû tu haønh queâ muøa. Quyù vò daùm nhaän vaäy khoâng? Ai noùi mình queâ cuõng ñöôïc, ai noùi mình doát cuõng ñöôïc. Mieãn moãi ngaøy ta khoâng bò phieàn naõo caâu thuùc, khoâng bò nhöõng daáy nieäm keùo loâi, tænh taùo hoaøn toaøn. Ngöôøi nhö vaäy laø ñònh tueä hieän tieàn. Quí vò nhôù nieàm vui mình coù ñöôïc laø ngay chính nôi coâng phu haèng, moãi ngaøy ta chæ laø ngöôøi Taêng queâ thoâi. Nhö vaäy thì an oån thích thuù bieát bao! Cöôøi ta, ai ñoù? Maëc! Maëc cho nhaân theá cöôøi cheâ, ta khoâng quan taâm. Hoàn nhieân töï nheï bay, töùc mình hoàn nhieân soáng, hoàn nhieân tu, nheï nhaøng thanh thoaùt nhö maây bay. Nhöõng hình aûnh naøy hay laøm sao, chuùng ta phaûi thöïc hieän cho kyø ñöôïc.

An laïc chæ coù khi naøo chuùng ta noã löïc coâng phu, chieán thaéng ñöôïc nhöõng huït haãng, baát an baát oån chung quanh mình. Gioáng nhö moät töôùng gioûi, oån ñònh ñöôïc giaëc giaõ chung quanh bieân thuøy thì quoác thoå môùi yeân. Bao nhieâu noãi baát an, neáu chuùng ta khoâng coù coâng phu, khoâng coù löïc ñeå khaéc phuïc chuùng, chieán thaéng chuùng thì taâm ta seõ khoâng yeân. Ñaõ khoâng yeân thì laøm sao coù an laïc. Söï an laïc cuûa ngöôøi tu phaûi phaùt xuaát töø trong loøng, khi ñaõ oån ñònh ñöôïc taát caû nhöõng baát oån. Chöù khoâng phaûi an laïc töø söï hoã trôï beân ngoaøi. Chuùng ta tu, trong töøng phuùt giaây laøm chuû mình. Khoâng caàn phaûi tìm toøi, ñaøo xôùi ôû ñaâu, cuõng khoâng coù nhöõng thuû thuaät gì ñeå ta naém baét söï bình an ñoù. Chæ tænh giaùc, buoâng xaû ñöøng chaïy theo voïng töôûng, töï nhieân nhöõng noãi baát an seõ tan bieán, söï bình an hieän tieàn.

Neáu chuùng ta khoâng khaéc phuïc nhöõng baát an baát oån thì khoâng bao giôø coù bình an. Duø beân ngoaøi coù nhöõng tieän nghi ñeán ñaâu, ta cuõng chæ thaáy an oån taïm thôøi, thaáy nhö yeân, nhöng roài seõ baát an trôû laïi. Ngöôøi hieåu roõ nhö theá, khi nhaän nhieàu phöông tieän vaät chaát chöøng naøo thì bieát nôï naàn nhieàu chöøng aáy. Nhöõng giao teá loaïi naøy neáu khoâng sôùm caét ñöùt thì ngoài khoâng yeân ñaâu. Khi naøo ta khaúng ñònh ñöôïc coâng phu tu haønh cuûa mình, môùi thaáy roõ ñieàu ñoù. ÔÛ ñaây toâi noùi nhöõng ñieàu kieän khoâng theå thieáu cuûa ngöôøi tu.

Ñieàu kieän thöù nhaát laø nhöõng haøng raøo che chaén cho chuùng ta. Tröôùc nhaát laø coù haøng raøo giôùi luaät. Ñoái tröôùc caùc vò Giôùi sö, chuùng ta ñaõ phaùt nguyeän laõnh thoï vaø haønh trì giôùi phaùp. Trong ñaïo Phaät giôùi luaät laø goác. Nhôø giôùi luaät ta kheùp mình trong ñaïo traøng, luoân luoân ñöôïc söï baûo boïc cuûa thaày baïn. Treân nöõa coù Long Thieân Hoä Phaùp, caùc vò thaàn Hoä Giaùo, Hoä Giôùi… Keá ñeán laø söï hoä trì Tam baûo khieán thaân taâm chuùng ta thanh tònh. Töø giöõ giôùi maø taâm ñöôïc an ñònh. taâm coù ñònh trí tueä môùi phaùt sinh. Coù trí tueä môùi dieät tröø ñöôïc voâ minh phieàn naõo. Do vaäy ñaïo traøng trang nghieâm thanh tònh, baûn thaân ta cuõng theá.

Chuùng ta phaùt chí tu haønh duõng maõnh, daàn daàn taát caû nhöõng oàn aøo chung quanh seõ yeân thoâi. Ñieàu naøy quyù vò coù tin khoâng? Toâi thì raát tin. Coù nhöõng ngöôøi ñònh gaëp ta “laøm döõ” leân. Nhöng khi thaáy göông maët mình an nhieân, töï nhieân hoï xuïi lô. Muoán laøm döõ cuõng khoâng bieát laøm sao laøm döõ. Muoán chöûi cuõng khoâng chöûi ñöôïc. Roài moïi vieäc bình oån thoâi. Ñoù laø gì? Laø löïc tu haønh. Chuùng ta coù tu, nhaát ñònh coù söï uûng hoä che chaén cuûa nhöõng ngöôøi ñoàng caûm. Do ñoù mình ñöôïc baûo veä ñeå phaùt huy noäi löïc tu haønh. Yeân thì chuùng ta tu tieán.

Coù ngöôøi trong hoaøn caûnh nghòch laïi tu ñöôïc, trong ñieàu kieän thuaän lôïi laïi löôøi bieáng, khoâng tu ñöôïc. Nhöng noùi chung chung, chuùng ta gaëp ñieàu kieän thuaän, töông ñoái deã tieán tu hôn. Chöù neáu böôùc ra bò chöûi, veà am thaát thì khoâng coù gaïo naáu, muoán mua caùi gì khoâng coøn moät ñoàng, baø con gioøng hoï khoâng ai ngoù ngaøng tôùi… nhö vaäy cuõng thieáu duyeân ñeå saùch tieán ñoù. Neáu gaëp hoaøn caûnh nhö theá, ta cöù ngoài ñoù nghó “Taïi sao kyø vaäy? Hoài tröôùc mình gaây nhaân gì maø baây giôø laïi nhö theá?” Töø ñoù khoâng vui, laøm sao tu tieán ñöôïc. Cho neân neáu ñöôïc ñieàu kieän töông ñoái thuaän lôïi, töùc thuaän lôïi vöøa phaûi, chuùng ta tu deã hôn.

Trong ñieàu kieän nhö theá, ta coá gaéng tu duø teä maáy, vaøi naêm mình cuõng khaù hôn tröôùc. Nhôø coù coâng phu, con maét trí tueä saùng leân, khoâng coøn coá chaáp dai daúng nhö xöa. Mau tænh mau buoâng xaû, chöù khoâng ñeán noåi meâ môø, gaëp caùi gì cuõng chaïy theo heát. Coù coâng phu moät thôøi gian, dó nhieân taâm linh phaùt trieån toát hôn. Luoân luoân trong giai ñoaïn ñaàu, chuùng ta caàn ñöôïc söï hoã trôï töông ñoái cuûa thieän höõu tri thöùc cho vieäc tu thuaän lôïi moät chuùt. Tuy nhieân, qua giai ñoaïn thöù hai chuùng ta khoâng theå ngoài yeân nhö vaäy. Ñeán giai ñoaïn thöù hai phaûi tieán maïnh hôn, quyeát lieät hôn, phaûi khaúng ñònh vieäc laøm cuûa mình. Vì theá vôùi ngöôøi tu, luoân coù caùc vò chòu traùch nhieäm höôùng daãn nhaéc nhôû chuùng ta phaùt taâm maõnh lieät.

Trong kinh Phaùp Hoa noùi raèng: Ñöùc Phaät Thích Ca giaùo hoùa voâ löôïng ñeä töû. Trong ñoù haøng Thaùnh chuùng chöùng quaû A La Haùn khoâng tin mình coù Tri Kieán Phaät neân phaûi thoái tòch. Thoái tòch töùc laø ñang nghe phaùp maø ñöùng daäy keùo ñi. Ñöùc Phaät thaáy theá noùi: - “Trong phaùp hoäi naøy ñaõ khoâng coøn nhöõng haït leùp, chæ thuaàn haït chaéc”. Vì theá baûn kinh coù phaåm Hoùa Thaønh laø Phaät phöông tieän ñeå ñoäng vieân, giaùo hoùa nhöõng haïng caên cô thaáp. Hoùa Thaønh laø gì? Laø moät caùi thaønh do Phaät hoùa ra, cho löõ khaùch döøng chaân nghæ meät moät laùt, sau ñoù phaûi tieáp tuïc leân ñöôøng môùi tôùi Baûo sôû. Baûo Sôû chính laø muïc ñích khaùch boä haønh phaûi ñeán. Cuõng theá, vì ñeå hoùa ñoä cho nhöõng ngöôøi caên cô thaáp keùm, Phaät phöông tieän duøng phaùp Tieåu thöøa daïy hoï. Nhöng neáu döøng laïi ôû ñoù thì khoâng ñuùng, phaûi tieán tôùi choã roát raùo giaûi thoaùt. Muoán theá phaûi tieán leân Ñaïi thöøa, Nhaát Phaät thöøa. Ñoù laø lyù do Phaät khoâng haøi loøng nhöõng vò chæ döøng laïi ôû quaû vò Thanh vaên, khoâng chòu tieán tôùi coâng haïnh cuûa haøng Ñaïi thöøa Boà-taùt.

Caùc vò coù traùch nhieäm höôùng daãn chuùng ta tu haønh, caùc ngaøi luoân coù nhöõng phöông tieän nhö theá. Nhôø vaäy caùc Ngaøi môùi höôùng daãn ta ñeán nôi ñeán choán ñöôïc. Caùc baäc toân sö ñaõ coù nhöõng phöông tieän thieän xaûo nhö theá, ngöôøi hoïc ñaïo cuõng phaûi phaùt taâm maõnh lieät môùi töông hôïp. Neáu khoâng, chuùng ta cöù ngoài ì moät choã cho khoûe thì bieát tôùi bao giôø môùi thaønh Phaät? Trong coâng phu tu haønh, chuùng ta phaûi maõnh tænh, phaùt chí tieán ñaïo khoâng bao giôø thoái chuyeån hay daäm chaân taïi choã. Ví duï nhö khi ngoài thieàn nghe yeân yeân, hai con maét muoán nhaém laïi, ñaàu hôi cuùi xuoáng, löng cong laïi. baáy giôø neáu ta khoâng phaán phaùt maõnh tænh leân thì chaéc chaén seõ guïc thoâi. Guïc ñöôïc caùi thöù nhaát roài laø baét trôùn guïc luoân, tôùi chöøng naøo saûi daøi treân giöôøng noù môùi chòu eâm nghe. Nhaø thieàn goïi caên beänh hoân traàm naøy laø ñi trong hang quyû, toái om khoâng thaáy ñöôøng ñaâu maø loäi ra.

Ngay ñoù neáu chuùng ta phaùt chí môû con maét ra, thôû maïnh leân. Coù khi vöøa hít thôû ta vöøa töôûng hôi aám beân ngoaøi ñöa saâu vaøo trong ngöôøi, giuùp moïi cô quan töôi tænh laïi. Sau ñoù ta thôû ra saïch, töôûng nhö toáng heát caên beänh buoàn nguû, löôøi bieáng, trì treä, taêm toái töø bao ñôøi kieáp ra heát. Phaùt chí maïnh daïn nhö vaäy, höng phaán leân thì seõ vöôït qua ñöôïc ma hoân traàm. Noäi chöùng beänh buoàn nguû naøy, trò cuõng khoù laém, chôù khoâng phaûi deã ñaâu. Neáu chuùng ta khoâng coù caùch trò noù seõ daãn mình nguû luoân heát ngaøy naøy qua thaùng kia, chôù chaúng chôi. Quí vò nghieäm laïi töø hoài mình nguû treân tay meï cho tôùi baây giôø laø bao nhieâu giaác khoâng? Nhieàu laém, khoâng bieát bao nhieâu maø ñeå. Nguû nhieàu nhö theá nhöng vaãn chöa thaáy ñuû, chöa thoûa thích neân ñaõ leân boà ñoøa roài laïi muoán nguû nöõa! Cho neân ñeå trò caên beänh saâu naëng naøy, ngöôøi xöa khi haï thuû coâng phu ñaõ töï khaéc töï höùa nhaát ñònh khoâng ñeå cho ma nguû daãn vaøo hang quyû nöõa. caùc Ngaøi duøng duøi ñaâm hay nhang chaâm hoaëc ngoài treân bôø vöïc thaúm, treân chaúng ba caây… vôùi muïc ñích caûnh tænh cao ñoä, khoâng cho ma nguû leùn pheùn tôùi gaàn. Phaûi döùt khoaùt maõnh lieät nhö theá môùi laáy laïi theá laøm chuû cuûa mình, daàn daàn trò ñöôïc ma hoân traàm.

Ñieàu kieän thöù hai laø söï hoã trôï cuûa huynh ñeä, cuûa ñaïo traøng. Hoã trôï nhö theá naøo? Ví duï moät daõy am thaát theá naøy, ai naáy ñeàu môû cöûa, môû ñeøn leân tuïng kinh, leã Phaät, ngoài thieàn; coøn mình ñoùng cöûa im, truøm meàn nguû. Quyù vò nghó coi ñöôïc khoâng? Thaáy vaäy huynh ñeä phaûi ñeán goû cöûa, nhaéc nhôû ñoäng vieân mình coá gaéng sieâng naêng tinh taán leân. Nhôù ñeán nhöõng taám loøng, nhöõng ôn nghóa naøy neân mình raùng tu. Ñoù laø nhaân duyeân che chaén ban ñaàu, söï hoã trôï cuûa huynh ñeä ñoái vôùi chuùng ta trong luùc mình coøn yeáu. Nhôù tôùi coâng ôn naøy, chuùng ta phaûi bieát traân troïng, quí kính huynh ñeä, ñaïo traøng ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå mình tu tieán.

Ñieàu kieän thöù ba laø Thaày mình. Trong ñaïo traøng chuùng ta ñaõ coù Thaày, coù phöông phaùp tu haønh cuï theå. Huynh ñeä khoûi phaûi nhìn tôùi ngoù lui nöõa. Ñöôøng loái tu haønh nhö vaäy, thaày toå daïy daïy nhö vaäy, huynh ñeä hoã trôï nhö vaäy, chuùng ta chæ coøn noã löïc tu thoâi. Neáu moãi vò trong ñaïo traøng coù chuùt suy nghó nhö vaäy thì seõ thaáy mình coù ñaày ñuû thieän duyeân caû roài. Coù nhöõng tröôøng hôïp caùc vò coù raát nhieàu thaày, ñi qua nhieàu ñaïo traøng, tu taäp nhieàu phöông phaùp, nhöng tôùi luùc naøo ñoù, ngoài laïi hoï giaät mình thaáy ra raèng “Hình nhö tôùi baây giôø mình vaãn chöa coù Thaày!” Bôûi vì hoï khoâng coù moät phöông phaùp chuû, moät ñöôøng loái döùt khoaùt ñeå tu. Vaø vì theá hoï khoâng bieát nöông ôû ñaâu, tu theá naøo, coâng phu chaúng bieát ra sao. Ñi chuøa nhieàu naêm, roát cuoäc nhìn laïi chaúng bieát mình ñi ñaâu? Thaät ñaùng thöông!

ÔÛ ñaây chuùng ta ñaõ hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän ñoù. Quyù vò tu haønh coù phöông phaùp, coù Thaày, ñöôïc tröïc tieáp höôùng daãn chæ giaùo tu taäp roõ raøng. Cho neân veà maët tu taäp, quaû thaät chuùng ta coù haïnh phuùc. Chæ caàn moãi ngöôøi phaùt chí maõnh lieät, phaùt huy cho ñöôïc caùi chaân thaät cuûa mình thì chuùng ta ñaït ñöôïc söï an laïc vónh vieãn. Vieäc naøy töï chuùng ta phaûi kieän toaøn laáy, thaày baïn khoâng theå theá ñöôïc. Coù kieän toaøn, coù phaùt huy chuùng ta môùi tieán ñöôïc, neáu khoâng cöù xìu xìu, deã duoâi qua ngaøy. Heát saùng thôùi tröa, heát tröa tôùi chieàu, heát chieàu tôùi toái, taát caû ñeàu troâi suoâng, troâi nhanh thaät voâ ích. Hình aûnh thaáy roõ nhaát trong nhöõng ngaøy cuoái naêm, môùi hoâm naøo chuùng ta nhaët laù mai, söûa soaïn caây caûnh… baây giôø laø ñaõ moàng Moät Teát roài, töùc qua maát moät naêm! Thôøi gian toâi qua nhanh tôùi “Khoâng ngôø!”

Thôøi gian qua nhanh nhö vaäy, tuoåi taùc choàng chaát, söùc khoûe suy thoaùi, bao nhieâu thöù hôïp thaønh ñaây cuõng thoaùi hoùa chuyeån ñoåi theo thôøi gian. Ai trong chuùng ta cuõng chòu doøng xoaùy aáy, nhöng mình coù ñeå yù ñaâu? Cöù nguû ngheâ, aên uoáng, ñi laïi qua ngaøy, bao nhieâu duyeân söï ñoù thoâi. Teä hôn nöõa laø coøn nhöõng chuyeän taïp nham khoâng thuaän cho vieäc tu haønh cuûa mình. Vaäy neân huynh ñeä phaûi kieåm laïi giai ñoaïn ñaàu trong coâng phu cuûa chuùng ta coù hoäi ñuû ñieàu kieän che chaén thaày baïn chöa? Neáu coù ñuû laø chuùng ta ñöôïc duyeân toát treân con ñöôøng tu haønh, do ñoù phaûi treân troïng caùc thieän duyeân naøy.

Nieàm vui thöù tö teá nhò hôn moät chuùt, laø phaûi nhaän roõ Ta laø gì? Caùc vò tu thoaïi ñaàu, ngay tröôùc cöûa hoï ñeå ba chöõ "Ngaõ thò thuøy?" töùc "Ta laø gì?" hay "Ta laø ai?". Heã böôùc qua cöûa laø thaáy "Ngaõ thò thuøy?" Coù khi naøo ta ñaët caâu hoûi ñoù ñoái vôùi mình khoâng? Hay cöù chaáp nhaän mình laø thaân naøy, muoán aên thì aên, muoán nguû thì nguû, muoán chôi thì chôi, muoán gì chieàu naáy. Chuùng ta cöù ñi theo chieàu chaáp nhaän, theo söï höôùng daãn cuûa noù. Ñaây laø vaán ñeà raát bình thöôøng nhöng heát söùc teá nhieäm, ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù caùi nhìn thaáu ñaùo. Ngöôøi tu  ñoái vôùi nhöõng gì khoâng caàn thieát laø phaûng cho noù ñöùt, khoâng thöông tình, khoâng dung dò. Nhö vaäy môùi tieán ñöôïc.

YÙ thöùc veà con ngöôøi mình, hoaøn caûnh mình, taát caû nhöõng söï kieän chung quanh coù gì baûo ñaûm khoâng? Söï tu haønh coù taêng tieán khoâng? Moãi ngaøy mình coâng phu nhö theá naøo? Nhöõng ñieàu naøy chuùng ta phaûi bieát. Nhieàu laàn toâi noùi chuyeän vôùi Phaät töû, coù nhöõng ngöôøi hoïc phaùp töø thôøi Sö oâng cuûa toâi, qua tôùi ñôøi thaày toâi, roài tôùi ñôøi toâi, hoï cöù ñi nghe phaùp hoaøi. Theá nhöng cuõng vaäy thoâi, khoâng tieán chuùt naøo caû, cuõng phieàn naõo, cuõng baát an nhieàu noãi. Heát chaùu ngoaïi tôùi chaùu noäi, heát nhaø cöûa ñeán tieàn baïc… phieàn naõo raàn raàn, khoâng luùc naøo yeân. Töùc laø xeùt trong coâng phu, khoâng coù söï chieáu soi chính mình cho neân keát quaû tu taäp raát yeáu. Vôùi ngöôøi naém vöõng, quaùn chieáu roõ raøng, döùt khoaùt khoâng bò tình traïng nhö theá. Phaät töû tu laø laøm sao giöõ theá chuû ñoäng taêng tieán coâng phu, chôù khoâng phaûi tu laø ñi chuøa, tuïng kinh, aên chay nhieàu naêm. Tu haønh nhö vaäy chöøng naøo môùi tieán ñöôïc?

Tu haønh phaûi döùt khoaùt vieäc gia ñình môùi yeân ñöôïc. Thaønh ra ôû ñaây ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coù tónh löïc. Quyeát ñònh tu roài thì khoâng noùi tôùi noùi lui gì caû. Coù moät thieàn sö Trung Hoa thôøi Toáng, Ngaøi ñi coâng vieäc Phaät söï gaëp ngöôøi baïn thaân. OÂng naøy ñang laøm aên phaùt ñaït, ñònh toå chöùc buoåi tieäc lieân hoan môøi nhöõng baïn höõu cuõ ñeán döï buoåi tieäc thaønh coâng cuûa mình. Baát thaàn oâng gaëp Hoøa thöôïng - baïn thaân hoài xöa neân môøi Ngaøi ñeán döï. Hoøa thöôïng vui veû gaät ñaàu. Veà tôùi chuøa, Ngaøi vieát maáy chöõ göûi cho baïn: "Toâi ñaõ yeân nôi caûnh chuøa. Xin khoâng xuoáng nuùi." Phaûi döùt khoaùt nhö vaäy môùi ñöôïc.

Hoøa thöôïng daïy veà caùch thöùc tu haønh gioáng nhö hoäc tuû ñöïng thuoác Baéc. Hoäc naøo chöùa vò thuoác ñoù, caàn loâi ra thì laáy ñuùng vò thuoác mình muoán. Xong roài hoï ñoùng laïi, khoâng coù thöù khaùc loän voâ trong ñoù. Vieäc tu cuû chuùng ta cuõng vaäy, ñaâu ra ñoù roõ raøng. Vieäc gì giaûi quyeát roài thoâi, khoâng kieän tuïng, lyù giaûi theâm gì nöõa. laøm theá thì maát thì giôø, tu khoâng ñöôïc. Ñoù laø ñieåm chuùng ta phaûi bieát phaùt huy löïc duïng hay trí duïng cuûa mình, giöõ vöõng coâng phu tu haønh.

Phaät töû neân nhôù chuùng ta tu Phaät khoâng phaûi ñeå caàu phöôùc baùo nhaân thieân, maø mucï ñích ñeå ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt. Neáu ñôøi tröôùc ta gieo troàng phöôùc baùo, ñôøi naøy sanh ra thoï höôûng thì toát. Nhöng nhôù höôûng phöôùc nhieàu maø khoâng thöùc tænh seõ khoù tu. Khi heát phöôùc seõ bò thoaùi ñoïa. Phöôùc baùo cuûa chuùng ta laø phöôùc baùo cuûa loaøi ngöôøi, thuoäc nhaân luaân so vôùi coõi trôøi keùm xa, nhöng ñaëc bieät ta coù duyeân vôùi Phaät phaùp, coù ñieàu kieän phaùt trí tueïâ Baùt-nhaõ, coù khaû naêng thaønh Phaät. Ñaây laø dieãm phuùc lôùn cuûa mình. Do vaäy  chuùng ta bieát duøng phöôùc baùo trong giôùi haïn cuûa mình, ñoàng thôøi phaùt huy ñöôïc chuûng Phaät saün coù. Ñi tuy hôi chaäm, böôùc töøng böôùc nhöng quan troïng laø böôùc vöõng vaøng, ñaûm baûo ñeán choã an toaøn, giaùc ngoä giaûi thoaùt.

Cho neân chuùng ta cuõng caàn phöôùc baùo, nhöng trong giôùi haïn thoâi. Ñuû côm aên, aùo maëc, khi beänh hoaïn coù thuoác men laø ñöôïc roài. Ñöøng ñoøi theâm nöõa. Neáu gia ñình uûng hoä theâm, chuùng ta phaûi bieát döøng, caùi gì caàn thì nhaän, khoâng caàn thì thoâi. Ngöôøi tu trong giai ñoaïn ñang coâng phu phaûi coù laäp tröôøng nhö theá. Neáu chuùng ta cöù theo nhu caàu vaät chaát beân ngoaøi, thì khoâng bieát tôùi chöøng naøo môùi ñuû. Loøng tham cuûa con ngöôøi ngoä laém, hoài saùng ñi chôï tính mang theo naêm chuïc ñoàng, tính ra chôï mua bao nhieâu ñoù roài veà. Nhöng lôõ ñem tôùi maáy traêm ñoàng. Ra chôï thaáy caùi gì cuõng muoán mua, mua tôùi heát tieàn cuõng chöa muoán veà nöõa. Ñoù laø tai haïi cuûa phöông tieän vaät chaát, chuùng ta khoù thieåu duïc tri tuùc ñöôïc.

Cho neân Hoøa thöôïng ôû ñaây khoâng cho Taêng Ni giöõ tieàn rieâng. Baây giôø ra chôï ngoù rôùt con maét cuõng khoâng coù ñoàng naøo ñeå mua. Maø Hoøa thöôïng cuõng ñaâu cho ra chôï ñöùng ngoù chi ngoaøi ñoù. Nhôø vaäy ñôõ raát nhieàu vieäc. Phöông tieän khoâng theå khoâng coù, nhöng vöøa vaën trong ñieàu kieän tu haønh cuûa mình laø toát nhaát. Neáu coù dö cuõng vöøa phaûi thoâi, vì dö nhieàu quaù seõ trôû ngaïi cho vieäc tu haønh cuûa chuùng ta. Huynh ñeä kieåm ñieåm laïi ñieåm naøy, ñeå gaày döïng cho mình moät neáp sinh hoaït töông ñoái oån ñònh, baûo ñaûm coâng phu toát ñeïp.

Tu laø tu taâm. Nhöõng taâm nhô nhieãm xaáu aùc beänh hoaïn, ñöøng ñeå noù daáy khôûi leân. Ñoù laø moät caùch tu. Giaû nhö noù lôõ daáy khôûi roài, chuùng ta ñöøng cho noù daáy khôûi tieáp tuïc nöõa. Neân phaùt taâm thieän dieäu tu taäp ñuùng nhö lôøi Phaät daïy. ÖÙng duïng söï tænh saùng haèng ngaøy gaén boù noã löïc coâng phu. Söï sieâng naêng lieân tuïc laø vieäc laøm chính yeáu cuûa chuùng ta. Ñaây laø ñieàu kieän toát nhaát ñeå coù ñöôïc nieàm vui trong tu taäp. Hieän taïi phuùc duyeân ñaõ coù, neáu ta khoâng tænh taùo hoïc Phaät phaùp, aùp duïng Phaät phaùp, ñoù laø ñaùnh maát cô hoäi, ñaùnh maát phuùc duyeân lôùn lao cuûa mình roài. Cho neân chuùng ta caàn naém laáy nhöõng thieän duyeân, phaùt huy coâng phu ngaøy caøng taêng tröôûng hôn leân. Ñoù laø ngöôøi bieát tu, kheùo tu.

Khi taâm ñaõ ñöôïc tònh hoùa, ñoù laø con maét thieàn ñaõ môû, taùnh giaùc ñaõ ñöôïc nhaän. Nghóa laø khi chuùng ta ñaõ soáng ñöôïc chính mình, khoâng bò nhöõng laêng xaêng beân ngoaøi keùo loâi, töùc laø soáng vôùi taùnh giaùc. Hoøa thöôïng luoân luoân nhaéc nhôû chuùng ta phaûi laøm sao soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Soáng ñöôïc vôùi noù môùi an toaøn. Khoâng coù caùi an toaøn naøo khaùc hôn. Ñöùc Phaät coù daïy meâ taùnh giaùc laø chuùng sanh taïo nghieäp, troâi daït trong luaân hoài sanh töû khoâng coù ngaøy ra. Quay laïi nhaän taùnh giaùc laø bieát trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình, khoâng coøn ngöôïc xuoâi troâi laên nöõa.

Noùi tònh hoùa laø noùi quaù trình chuyeån nghieäp, döøng nghieäp vaø cuoái cuøng laøm chuû ñöôïc mình. Töø ñoù ta soáng tænh giaùc, khoâng chaïy theo beân ngoaøi nöõa. Choã naøy raát quan troïng. Bôûi vì neáu chuùng ta coøn ngöôïc xuoâi, chöa laøm chuû ñöôïc thì seõ bò rôi rôùt trong caùc ñöôøng khoå, maát ñi cô hoäi nhaän laïi taùnh giaùc raát nhieàu. Thôøi gian bò rôi rôùt ñoù daøi laâu voâ keå: Naêm traêm ñôøi, naêm traêm kieáp. Maø khoâng bieát ñôøi kieáp cuûa nhöõng chuùng sanh aáy ra laøm sao? Bao nhieâu traêm naêm? Moät naêm möôøi hai thaùng chòu khoå ñoïa ñaøy cuûa con ngöôøi ñaây ñaõ laø meät moûi laém roài, huoáng gì laø nhöõng naêm traêm naêm! Kieåm nghieäm laïi ñieàu naøy, coù leõ huynh ñeä cuõng thaáy sôï chöù, phaûi khoâng?

Qua kinh nghieäm chæ giaùo cuûa caùc Thieàn sö, laøm sao chuùng ta nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc thì voøng laêng xaêng ngöôïc xuoâi ñieân ñaûo seõ coù cô döøng laïi, ta laøm chuû ñöôïc. Nhö vaäy thì mình an toaøn. Song muoán ñöôïc theá, ñaâu phaûi laø chuyeän deã. Tuy nhieân, khoâng coù nghóa laø chuùng ta khoâng laøm ñöôïc. Ai tin nôi chính mình, nôi khaû naêng thaønh Phaät cuûa mình thì laøm ñöôïc. Xöa coù moät Sa di ñeán hoûi ñaïo ngaøi Döôïc Sôn. Ngaøi Döôïc Sôn hoûi:

- Ta nghe ôû Tröôøng An raát naùo loaïn. Ngöôi coù bieát chaêng?

Sa di thöa:

- Nöôùc con an oån.

- Ngöôi do xem kinh maø ñöôïc hay do thöa hoûi maø ñöôïc?

- Chaúng do xem kinh ñöôïc cuõng chaúng do thöa hoûi ñöôïc.

- Coù laém ngöôøi chaúng xem kinh, chaúng thöa hoûi, taïi sao chaúng ñöôïc?

- Chaúng noùi hoï khoâng ñöôïc. Chæ vì hoï chaúng chòu thöøa nhaän maø thoâi.

Nghe theá, ngaøi Döôïc Sôn gaät ñaàu thöøa nhaän. Thöøa nhaän caùi gì? Thöøa nhaän Nöôùc con an oån cuûa oâng Sa di kia. Bôûi ngöôøi thöøa nhaän ñöôïc taùnh giaùc cuûa mình thì soáng an oån, khoâng coøn laêng xaêng theo caûnh duyeân beân ngoaøi nöõa. Caùi ñoù ai cuõng saün coù, nhöng vì mình khoâng daùm thöøa nhaän thoâi. Vì theá ngöôøi naøo daùm nhaän thì ngöôøi ñoù hoaøn toaøn an oån.

Ngöôøi xöa ñaõ khaúng ñònh cho chuùng ta thaáy moãi ngöôøi ñeàu coù ñaày ñuû söï an laïc, thanh bình thònh trò nôi taùnh giaùc cuûa mình, quyeát ñònh ñöôïc vieäc cuûa mình. Nhöng bôûi chuùng ta chöa nhaän ra, chöa laøm chuû ñöôïc neân mình cöù bò ngoaïi caûnh keùo loâi. Do bò keùo loâi thaønh ra laêng xaêng ñieân ñaûo. Vò Sa di ñi hoïc ñaïo naøy noùi: "Khoâng phaûi khoâng coù, chæ vì khoâng daùm nhaän thoâi!” Coù khi noùi "Mình coù taùnh giaùc" maø chuùng ta khoâng bieát taùnh giaùc laø gì?

Ngaøy nay, töø nhöõng choã chæ veõ cuûa ngöôøi xöa, chuùng ta môùi nhaän laïi taùnh giaùc aáy. Nhaän laïi töø ñaâu? Töø caùc giaùc quan, maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù. Neáu chuùng ta khoâng coøn laêng xaêng nöõa thì taùnh giaùc hieån hieän roõ nôi saùu caên. Coøn laêng xaêng thì noù laën maát. Chæ vaäy thoâi. Caâu traû lôøi treân cuûa vò Sa di ñaõ khaúng ñònh quaû quyeát vôùi Thieàn sö laø: Ñaát nöôùc con bình an, khoâng bò loaïn laïc laø vì con khoâng coøn laêng xaêng nöõa. Chaúng nhöõng con maø moïi ngöôøi treân ñôøi naøy, ai cuõng coù saün caùi bình an khoâng loaïn laïc ñoù. Chæ vì hoï khoâng daùm nhaän neân coù maø cuõng nhö khoâng. Bôûi khoâng daùm nhaän neân tôùi baây giôø vaãn coøn chìm noåi trong caùc ñöôøng khoå.

Bôûi khoâng daùm thöøa nhaän taùnh giaùc ngay nôi mình neân chaïy caàu Phaät beân ngoaøi. Caøng chaïy ra ngoaøi laø caøng sa laày trong meâ laàm. Meâ laø gì? Laø queân. Queân theá naøo? Queân mình coù taùnh giaùc. Baây giôø nhôù laïi nhaän laïi thì heát queân. Heát queân laø heát meâ. Cho neân ai daùm nhaän laïi, ai khoâng queân nöõa, ñoù laø ngöôøi giaùc. Trong kinh Laêng Nghieâm Phaät noùi: Ngöôøi hôïp giaùc boû caùi laêng xaêng ñieân ñaûo beân ngoaøi, töùc laø boû traàn caûnh beân ngoaøi. Ngöôøi ñoù ñöôïc an laïc. Phaät noùi: Chuùng ta khoâng nhaän taùnh giaùc nôi mình laïi chaïy caàu Phaät beân ngoaøi, ñaâu bieát caøng chaïy caøng bò sa laày trong meâ laàm. Phaät beân ngoaøi chæ laø ñoái töôïng ñeå caûnh giaùc chuùng ta thöùc tænh. Traùi laïi chuùng ta khoâng thöùc tænh maø ñi xin xoû Phaät beân ngoaøi, theá laø ñaõ meâ laïi caøng meâ.

Cho neân ngöôøi bieát tu caàn phaûi thöùc tænh nhaän laïi taùnh giaùc cuûa mình. Neân nhôù Phaùp thaân Phaät ngay nôi thaân naêm uaån naøy maø nhaän, chôù khoâng ôû ñaâu khaùc. Nhaän ñöôïc Phaùp thaân Phaät ngay nôi mình, ñoù laø ngöôøi ñaït ñaïo. Trong nhaø thieàn noùi Phaät, noùi Phaùp thaân, noùi Taùnh giaùc, noùi Taâm laø chæ thaúng caùi goác cuûa mình. Quay veà nhaän laïi caùi goác aáy thì an laïc. Chæ theá thoâi. Moät Thieàn sö ñaõ noùi nhö theá naøy: Treân ñaàu nuùi naêm uaån laø ngoâi nhaø Phaät phaùp thaân, ngaøy ñeâm haèng phoùng quang ra saùu cöûa. Neáu ngöôøi kheùo ngay nôi ñaây nhaän laáy, töùc laø phaùp thaân khaép caû möôøi phöông. Nguyeân vaên baøi keä theá naøy:

Nguõ uaån sôn ñaàu coå Phaät ñöôøng,

Tyø loâ truù daï phoùng haøo quang.

Nhöôïc naêng ö thöû phi ñoàng dò,

Töùc thò Hoa Nghieâm bieán thaäp phöông.

Noùi theá cuõng laø moät caùch noùi, chöù trong thaân khoâng bieát noù naèm ôû ñaâu maø chæ? Nhöng phaûi bieát ngay nôi thaân naêm uaån naøy, bò voâ thöôøng chi phoái, khoâng phuùt giaây naøo an oån, laïi coù phaùp thaân Phaät khoâng hình khoâng töôùng, khoâng bò voâ thöôøng chi phoái. Cho neân muïc ñích tu taäp cuûa chuùng ta laø phaûi nhaän cho ñöôïc phaùp thaân Phaät aáy. Nhaän ñöôïc thì Phaùp thaân Phaät thöôøng phoùng haøo quang chieáu khaép möôøi phöông. Coøn meâ thì phaûi chòu thaân naêm uaån haønh haï suoát ñôøi suoát kieáp.

Quí vò nghieäm laïi töø khi cha meï sinh ra cho tôùi lôùn leân ñi hoïc… Suoát quaõng thôøi gian ñoù coù bao nhieâu ñoåi thay? Neáu khoâng coù söï ñoåi thay chi phoái thì ta cöù beù thô hoaøi, khoâng lôùn ñöôïc. Nhôø voâ thöôøng neân mình lôùn leân. Roài sao nöõa? Roài giaø nua beänh taät vaø cheát. Quaù trình nhö vaäy, ai cuõng bò söï chi phoái ñoù troùi chaët, khoâng thoaùt ra ñöôïc. Chæ ngöôøi naøo ôû ngay söï chi phoái maø nhaän ñöôïc caùi khoâng bò chi phoái môùi coù theå thoaùt khoûi voâ thöôøng. Baây giôø mình giaùc, tænh quay laïi.

Thieàn toâng nhìn Phaät baèng Phaùp thaân chaân thaät. Cho neân thaáy Phaät ñaõ coù töø voâ löôïng kieáp, tuoåi thoï cuûa Phaät baèng tuoåi hö khoâng. Ai bieát ñöôïc tuoåi hö khoâng bao nhieâu, hình daùng ra sao khoâng? Chuùng ta mang thaân naøy, duø quyù troïng noù bao nhieâu, baûo hoä baèng moïi phöông tieän nhöng ñeán luùc raõ, noù khoâng chòu hôïp laïi thì cuõng ñaønh boû thoâi. Caùc hoïc giaû, caùc nhaø trí thöùc, caùc baäc coù nhöõng baèng phaùt minh tuyeïât vôøi, coù theå caûi hoùa khoâng cheát ñöôïc khoâng? Khoâng. Ai roài cuõng cheát. Cho ñeán ñöùc Giaùo chuû cuûa chuùng ta laø Phaät Thích Ca ñeán naêm taùm möôi, Ngaøi cuõng noùi ñau löng, cuõng thò tòch nhö thöôøng. Phaøm nhöõng gì höõu hình thì höõu hoaïi. Thaân cuûa chuùng ta ñaây laø hình thöùc höõu hình cuûa nghieäp baùo, coù sanh aét coù dieät. Ñieàu ñoù roõ raøng nhö vaäy. Chuùng sanh vì nghieäp baùo si meâ ñieân ñaûo neân luaân chuyeån trong sanh töû, thoï nhaän caùc thaân höõu hình. Bao giôø heát nghieäp, heát phieàn naõo môùi heát thaân höõu hình höõu hoaïi. Cho neân chæ coù nhöõng baäc giaùc ngoä môùi vónh vieãn xa lìa caùc neûo. Sau ñoù caùc Ngaøi quay trôû laïi cöùu ñoä, höôùng daãn chuùng sanh cuøng thoaùt khoå sanh töû.

Nhö Boà-taùt Quan Theá AÂm, Ngaøi chæ röôùi moät chuùt nöôùc cam loà laø taét nguïm heát. Ñoù laø gì? Laø taâm theå, laø coâng ñöùc, laø söï an laïc cuûa ngöôøi ñaõ thöïc söï soáng an oån. Do Ngaøi soáng an oån, ñaõ döùt tröø taát caû chuûng töû phieàn naõo naân môùi coù naêng löïc, dieäu duïng nhö vaäy. Chöù neáu trong taâm coøn baát oån thì ñaâu toaùt ra ra beân ngoaøi löïc duïng nhö theá. Ví duï nhö baây giôø chuùng ta tieáp khaùch, trong loøng vui veû khoâng böïc boäi gì heát thì traø nöôùc nheï nhaøng, hoan hyû. Ngöôïc laïi baát ñaéc dó phaûi tieáp khaùch, trong loøng ta böïc boäi thì coù theå ly nöôùc ñöôïc ñeå xuoáng baøn moät caùi "kòch", muoán beå caùi ly luoân! Khi chuùng ta noåi saân, côn saân aáy thöôøng truyeàn qua nhöõng vaät duïng chung quanh. Nhaát laø nam giôùi, giaän leân moät caùi laø ly taùch tanh baønh heát. Bôûi vì côn töùc toái beân trong khoâng hoùa giaûi ñöôïc, neân noù truùt ra ngoaøi baèng nhöõng côn giaän aáy.

Chuùng ta khoâng hoùa giaûi ñöôïc phieàn naõo laø do khoâng nhaän ñöôïc trong laâu ñaøi naêm uaån coù phaùp thaân saùng suoát ñang phoùng haøo quang. Gioáng nhö ngoâi chuøa coå chöa coù Taêng truï trì neân ñeâm ñeâm ma quaùi hieän veà quaäy phaù. Khi coù vò Truï trì ñeán canh giöõ baûo hoä thì ngoâi chuøa bình an, trang nghieâm, thanh tònh, ñuùng vôùi yù nghóa cuûa moät ngoâi giaø lam. Neáu chuùng ta nhaän roõ nhö vaäy, chuyeån hoùa noäi taâm lieân tuïc, nhaát ñònh daàn daàn seõ bình oån. Vì theá Hoøa thöôïng thöôøng daïy: Ngöôøi bieát tu, tu moät ngaøy baèng ngöôøi khoâng bieát tu, tu moät naêm. Gioáng nhö gioït nöôùc caønh döông cuûa Boà-taùt Quan Theá AÂm röôùi leân thì bao nhieâu loø löûa taét nguûm heát. Trôû veà vôùi oâng Phaät cuûa mình, khoâng chaïy theo ngoaïi traàn goïi laø ngöôøi Hôïp giaùc boäi traàn.

Vieäc tu haønh thaät ra nhieâu kheâ laém, khoâng phaûi noùi laø xong ñaâu. Ngaøy xöa trong thôøi ñöùc Phaät, coù vò Tyø-kheo ham tu khoå haïnh. Thaày tu taäp lieân tuïc nhö theá nhöng taâm duïc laäu khoâng côûi môû ñöôïc. Traûi qua bao nhieâu gaéng goå coâng phu, chòu nhoïc nhaèn khoù khoå lieân tuïc, khoâng heà lôi loûng maø duïc laäu caáu nhieãm vaãn khoâng giaûi thoaùt ñöôïc. Moät hoâm thaày töï nghó: Mình hieåu bieát nhö theá naøy, ñöôïc gaëp ñöùc Theá Toân, hoïc phaùp vaø tu taäp theo söï chæ daïy cuûa Ngaøi maø khoâng giaûi quyeát ñöôïc duïc laäu. Thaät voâ ích. Thoâi! Thaø mình côûi chieác aùo naøy traû laïi cho Phaät, ra ñôøi gaày döïng saûn nghieäp, coù ñòa vò, coù phöông tieän… chöøng ñoù taäp trung coâng cuûa laøm vieäc coâng ñöùc. Nhö vaäy coù phaûi hay hôn khoâng? Chôù tu caàu may kieåu naøy khoâng xong, bò rôùt trong choã taêm toái thì khoå coøn hôn nöõa. Theá laø thaày thoaùi taâm boà-ñeà.

Ñöùc Theá Toân ñang ñi kinh haønh ôû höông thaát, bieát ñöôïc taâm nieäm cuûa thaày, Ngaøi thò hieän ñeán. Thaày Tyø-kheo kia ñaûnh leã xong, Theá Toân noùi:

 - Naøy Tyø-kheo! OÂng tu haønh sieâng naêng, nhöng khoâng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà duïc laäu neân thoaùi taâm. Töø ñoù oâng cho raèng laøm moät cö só taïi gia coù nhieàu tieàn cuûa, coù ñòa vò, sau naøy uûng hoä Phaät phaùp seõ toát hôn. Do ñoù oâng muoán traû aùo laïi cho Nhö Lai phaûi khoâng?

Thaày Tyø-kheo thöa:

- Thöa vaâng, baïch Theá Toân! Con ñaõ coù nhöõng suy nghó nhö vaäy.

Ñöùc Theá Toân hoûi:

- Nay ta hoûi oâng, oâng tuøy ñaùp lôøi ta.

Thaày Tyø-kheo vaâng lôøi, chôø ñôïi ñöùc Phaät hoûi.

- Naøy Tyø-kheo! Xöa luùc ôû ngoaøi ñôøi, oâng thaïo nhaát ngheà gì?

- Baïch ñöùc Theá Toân! Con thaïo veà aâm nhaïc. Con hay chôi ñaøn.

Phaät hoûi:

- Neáu leân daây ñaøn caêng quaù, aâm thanh coù hay khoâng?

- Baïch Theá Toân! Neáu daây ñaøn caêng quaù thì daây seõ ñöùt, khoâng ñaøn ñöôïc nöõa.

Phaät hoûi tieáp:

- Neáu daây ñaøn chuøng quaù thì sao?

- Baïch Theá Toân! Neáu daây ñaøn chuøng quaù thì ñaøn seõ khoâng keâu.

Baáy giôø Phaät hoûi:

- Neáu daây ñaøn khoâng quaù caêng cuõng khoâng quaù chuøng thì tieáng ñaøn seõ nhö theá naøo?

- Baïch Theá Toân! Neáu daây ñaøn vöøa chöøng, hôïp lyù thì ta coù theå daïo moät baûn nhaïc raát hay.

Phaät baûo:

- Cuõng theá, ngöôøi tu quaù tinh taán naêng noå seõ gioáng nhö leân daây ñaøn quaù caêng, noù seõ ñöùt chôù khoâng theå daïo ñöôïc moät baûn nhaïc nhö yù mình muoán. Coøn ngöôøi giaûi ñaõi, löôøi bieáng, suoát ñôøi tu haønh chaúng tôùi ñaâu, cuõng seõ khoâng ñöa ñeán keát quaû gì. Ngöôi coù theå thöïc haønh coâng phu traùnh khoûi hai beänh naøy. Ñoù laø caùch toát nhaát ñeå thaønh töïu vieäc tu hoïc.

Thaày Tyø-kheo nghe Phaät daïy xong lieàn thay ñoåi caùch tu, chaúng bao laâu thaày chöùng quaû A-la-haùn.

Qua caâu chuyeän treân, chuùng ta ruùt ra ñöôïc moät baøi hoïc kinh nghieäm, sieâng naêng quaù möùc, khoå haïnh quaù möùc seõ ñöa ñeán beänh quaù naêng noå thaønh traïo cöû, laêng xaêng. Ngöôïc laïi buoâng lung phoùng tuùng quaù möùc cuõng seõ ñöa tôùi keát quaû töông töï. Caû hai tröôøng hôïp naøy ñeàu laø beänh, maø ña soá chuùng ta thöôøng maéc phaûi. Laøm sao chuùng ta quaân bình, ñieàu hoøa laø toát nhaát. Toâi daãn caâu chuyeän naøy ñeå keát laïi vieäc tu haønh cuûa chuùng ta. Nhaän ra taùnh giaùc khoâng phaûi vieäc deã daøng, nhöng cuõng khoâng phaûi quaù khoù khaên. Mieãn sao chuùng ta traùnh, ñöøng maéc beân naøy ñöøng dính beân kia. Chuû yeáu trong coâng phu phaûi haøi hoøa, an oån, giaûi quyeát ñöôïc taát caû nhöõng duïc laäu cuûa mình. Cho neân tinh taán trong nhaø Phaät laø tinh taán trong tinh thaàn trung ñaïo, khoâng neân thaùi quaù hay baát caäp. Ñöøng coù tu cheát soáng trong moät hai ngaøy, roài sau ñoù nghæ caû tuaàn hay caû thaùng. Tu nhö vaäy laø töï laøm cho mình thoaùi thaát ñaáy. Huynh ñeä chuùng ta neân ghi nhôù kyõ cho ñieåm naøy.

Cho neân vieäc tu haønh, con ñöôøng Boà-taùt ñaïo cuûa chuùng ta khoâng bieát daøi laâu bao nhieâu? Chöøng naøo thaønh Phaät ai bieát ñöôïc? toát nhaát ta ñöøng nghó ngôïi gì caû, cöù coâng phu ñeàu ñaën moãi ngaøy. Mieãn sao töøng phuùt giaây ta ñöøng bò keùo loâi bôûi ngoaïi caûnh hay voïng töôûng, soáng ñöôïc vôùi söï an laïc cuûa mình. Chöøng naøo thaønh Phaät cuõng ñöôïc caû, khoâng khôûi taâm mong caàu. Vì coøn khôûi taâm laø coøn ñoäng nieäm, nhö vaäy seõ khoâng bao giôø thaønh töïu Phaät quaû.

Chuùng ta phaûi ñieàu hoøa coâng phu, ñöøng quaù khaét khe, thaúng baúng. Tuy nhieân cuõng khoâng neân xìu xìu, deã duoâi, löôøi nhaùc. Chuùng ta coá gaéng laøm sao tö duy lôøi Phaät daïy, taïo cho mình moät neáp tu haønh khaéc tænh trong töøng haønh ñoäng, vieäc laøm, naém ñöôïc theá chuû ñöôïc. Töø caùi tænh, caùi laøm chuû ñoù, chuùng ta seõ nhaän taùnh giaùc cuûa mình. Nhaän ñöôïc taùnh giaùc roài thì coù cô soáng laïi vôùi baûn lai dieän muïc muoân thuôû, khoâng coøn phieàn naõo, khoâng coøn troâi laên trong sanh töû ñau khoå nöõa.

Chuùng ta laø Phaät töû, töùc con trai con gaùi cuûa Phaät, neân phaûi nghe lôøi Phaät daïy, hoïc theo nhöõng kinh nghieäm cuûa chö Toå tröôùc, töï thaønh töïu cho mình con ñöôøng Phaät ñaïo baèng chính söï noã löïc cuûa baûn thaân. Ñaây laø nieàm phaán khôûi, laø ñieåm töïa, laø kinh nghieäm quí baùu cuûa moãi chuùng ta. Laøm sao huynh ñeä chuùng ta ñöôïc nhö vò Sa di ñeán hoïc ñaïo vôùi toå Döôïc Sôn, Ñaát nöôùc con an oån. Duø cho beân ngoaøi coù phong ba baõo toá gì gì, ñaát nöôùc con vaãn luoân bình an. Söï bình an ñoù chính laø muøa xuaân mieân vieãn trong moãi chuùng ta.

Chieâm nghieäm nhö vaäy, taâm nieäm nhö vaïây, taát caû chuùng ta ñeàu laø nhöõng ngöôøi ñoàng chí ñoàng haïnh, cuøng nhau naâng ñôõ saùch taán huynh ñeä tieán tu. Vôùi moät taâm nguyeän duy nhaát, laø “Tu taäp phaùt huy haønh ñaïo cho ñeán khi naøo baèng Phaät môùi vöøa loøng con”.

Nhaân ngaøy ñaàu xuaân, chö huynh ñeä teà töïu veà ñaây leã ñöùc Phaät töông lai cuûa chuùng ta, chuùng toâi coù vaøi nieàm vui ñaàu xuaân xin ñöôïc gôûi ñeán toaøn theå quí huynh ñeä, gôûi ñeán ñaïo traøng, vôùi öôùc voïng taát caû chuùng ta nghe, nhaän vaø cuøng taäp trung yù chí phaán ñaáu tu taäp. Phaùt nguyeän duõng maõnh thöïc hieän troïn veïn ñöôïc nieàm vui ñaïi hoan hyû nhö ñöùc Phaät Ñöông Lai Haï Sanh Di Laëc Toân.

hõg

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM