HIEÁU HAÏNH

Thích Nhaät Quang

LÔØI ÑAÀU SAÙCH

Ñaàu ñôøi hai tieáng meï cha laø giai baäc cung taâm, troåi leân töø bôø saâu thaúm cuûa ñaùy loøng con treû, cuõng laø tieát taáu thöông aâm, xuaát phaùt taän meù thieâng lieâng voâ cuøng cuûa kieáp ngöôøi. Meânh mang! Theânh thang! Bieát noùi laøm sao cho troïn töø aân nghóa aáy.

Vaäy hay! Möôïn hình non Thaùi ñeå so baèng, ñem daùng bieån caû maø doø neùt. Thaät cuõng khoâng laøm sao neâu bieåu ñöôïc vôùi caùi bao la khoâng bôø khoâng beán kia.

Kinh noùi: “ Giaû söû hai vai goàng gaùnh meï cha, ñem khaép voøng hoøn nuùi Tu di, traûi traêm ngaøn kieáp nhö vaäy cuõng khoâng theå ñaùp ñeàn moät phaàn naøo aân nghóa meï cha”. Saâu naëng laøm sao!

Chæ taâm nieäm ñôøi kieáp troïn ngöôøi hieáu ñaïo, khaû dó theá thoâi. Ngöôøi xöa cuõng baûo: “ Cha sinh ta, meï nuoâi ta. Nhôù thöông cha meï xoùt xa taát loøng”.

Theá thì, ngang ñaây xin môøi ngöôøi con Phaät, böôùc vaøo ngöôõng cöûa naøy.

Muøa Vu Lan 2002

Thieàn sinh Thöôøng Chieáu

? 

Hoâm nay nhaân ngaøy Töï Töù, quí Phaät töû veà Thieàn vieän cuùng döôøng leã Vu Lan, chuùng toâi seõ noùi moät ít chuyeän ñaïo lyù mang yù nghóa baùo hieáu ñeå quí vò nhaän hieåu vaø aùp duïng chöõ Hieáu ñuùng theo tinh thaàn Phaät daïy.

Töø laâu chuùng ta ñaõ nghe noùi veà ngaøi Muïc Kieàn Lieân vôùi leã baùo hieáu Vu Lan, töùc ngaøy raèm thaùng baûy, ngaøy hoan hyû cuûa möôøi phöông chö Phaät vaø chuùng Taêng. Noùi ñeán Toân giaû Muïc Kieàn Lieân, ai cuõng bieát Ngaøi cuøng vôùi Toân giaû Xaù Lôïi Phaát ñöôïc xem nhö hai caùnh tay phaûi vaø traùi cuûa ñöùc Phaät. Xaù Lôïi Phaát laø trí tueä ñeä nhaát, coøn Ngaøi laø thaàn thoâng ñeä nhaát. Tö caùch cuûa hai vò ñaïi ñeä töû naøy trong Taêng ñoaøn raát ñaëc bieät. Ñaïi chuùng ñeàu kính neå uy ñöùc cuûa hai Ngaøi.

Ngaøi Muïc Kieàn Lieân coù ngöôøi meï teân laø Thanh Ñeà. Khi coøn sinh tieàn, baø thöôøng oâm loøng keo seûn xaáu xa, laïi khoâng kính tin Tam Baûo neân khi cheát bò ñoïa vaøo loaøi quyû ñoùi. Ñoïa vaøo loaøi naøy thì trong coå hoïng luoân chaùy khaùt, vì baát cöù thöùc aên naøo ñeå vaøo cuõng bieán thaønh löûa ñoû. Chaúng nhöõng theá maø nghe teân cuûa thöùc aên, nghe muøi thöùc aên, nghe tieáng ñoäng dao thôùt hoaëc nghe tieáng cheùn baùt khuav.v… trong coå hoïng cuõng phaùt löûa.

Trong kinh noùi löûa ñoù töø tham, saân, si maø ra. Taâm keo seûn, khoâng roäng raõi buoâng xaû, gaây taïo toäi loãi seõ chieâu caûm caùc quaû baùo nhö theá. Do vaäy sau khi thaønh ñaïo, nghó ñeán meï, ngaøi Muïc Kieàn Lieân vaän thaàn thoâng tìm kieám khaép nôi. Cuoái cuøng Ngaøi gaëp meï trong choán ñòa nguïc saâu thaúm, mang lôùp quyû ñoùi. Thöông meï voâ cuøng, Ngaøi quay trôû veà nhaân gian ñi khaát thöïc ñöôïc moät baùt côm, voäi vaõ ñem xuoáng ñòa nguïc daâng meï. Nhöng vì loøng tham lam boûn seûn, sôï caùc toäi nhaân chung quanh giaønh laáy maø aên, neân baø voäi vaøng che giaáu thöùc aên, vöøa boác côm leân thì côm hoùa thaønh löûa ñoû, khoâng duøng ñöôïc.

Sau khi chöùng kieán caûnh naøy roài, Ngaøi quaù ñau xoùt, thaáy mình quaû thaät baát löïc. Ngaøi voäi trôû veà trình baïch vôùi ñöùc Phaät, khaån thieát caàu xin Phaät chæ phöông phaùp cöùu meï. Ñöùc Phaät theå theo yeâu caàu cuûa Toân giaû Muïc Kieàn Lieân, chæ cho phöông phaùp cuùng döôøng chuùng taêng trong ngaøy maõn haï, töùc ngaøy Töï Töù. Vì ngaøy aáy, chö Taêng vöøa qua ba thaùng an cö, coâng ñöùc tu haønh vieân maõn, neáu daâng leã cuùng döôøng töù söï, seõ ñöôïc coâng ñöùc raát lôùn. Töù söï laø boán thöù thöùc aên, y phuïc, ngoïa cuï, thuoác men, noùi chung laø vaät duïng caàn thieát cuûa caùc vò tu haønh. Chö Taêng hoan hyû nhaän nhöõng phaåm vaät cuùng döôøng naøy roài, caùc Ngaøi vaän duïng coâng ñöùc tu taäp trong suoát muøa an cö cuûa mình, hoài höôùng cho taát caû chuùng sanh. Nhôø coâng ñöùc ñaëc bieät cuûa caùc vò Thaùnh taêng qua thôøi gian an cö, taäp trung caàu nguyeän coù theå laøm chuyeån hoùa taâm thöùc cuûa caùc loaøi ngaï quyû. Nhaân ñoù maø chuùng coù theå sieâu thaêng, thoaùt khoûi nghieäp baùo khoå ñau trong ñòa nguïc.

Quaû thöïc, khi ngaøi Muïc Kieàn Lieân vöøa thieát leã cuùng döôøng daâng leân, möôøi phöông caùc baäc hieàn thaùnh hoan hyû nhaän leã, trong ñoù coù ñöùc Phaät. Nhôø söùc gia bò cuûa Phaät vaø chö Taêng, baø Thanh Ñeà phaùt taâm kính tin Tam Baûo, boû loøng keo seûn, chuyeån nghieäp quyû ñoùi ñöôïc sanh thieân. Taát caû nhöõng loaøi quyû chung quanh cuõng ñöôïc söï chuù nguyeän naøy maø thoaùt nghieäp baùo khoå ñau trong loaøi quyû, ñöôïc sanh leân caùc caûnh giôùi an vui hôn.

Ñieåm quan troïng chuùng toâi muoán noùi ôû ñaây laø caên cöù töø taâm. Cuõng baùt côm aáy, cuõng con ngöôøi aáy, nhöng neáu loøng mình chöa thaät söï côûi môû, coøn coá chaáp, muoán moät mình mình duøng baùt côm ñoù thoâi, thì khoâng ñuû phöôùc ñeå höôûng baùt côm aáy. Cho neân khi ñöôïc baùt côm, baø Thanh Ñeà sôï caùc quyû ñoùi kia xin aên, baø oâm loøng keo seûn chæ muoán aên moät mình, neân baùt côm bieán thaønh löûa döõ. Do loøng tham che môø, maét baø toái taêm, loøng baø cuøng quaãn, khoâng coù cô hoäi môû ra, neân baø vaãn bò tuø haõm vaây khoán. Caøng bò tuø haõm thì caøng khoå sôû ñoùi khaùt, caøng khoå sôû ñoùi khaùt thì loøng tham caøng taêng tröôûng, neân löûa than boác leân ñoát chaùy taâm can.

Sau khi ñöôïc söï hoã trôï cuûa ñöùc Theá Toân vaø caùc vò Thaùnh taêng baø ñaõ phaùt taâm. Chöõ “Phaùt” laø môû ra, “Taâm” laø loøng mình, phaùt taâm nghóa laø môû roäng loøng mình ra. Môû ra baèng caùch naøo? Ta ñang ñoùi, thaáy ngöôøi khaùc ñoùi mình bieát hoï cuõng khoå nhö mình. Neáu mình ñöôïc aên, chia sôùt cho ngöôøi cuøng aên, ta no hoï cuõng no, ta bôùt khoå hoï cuõng bôùt khoå. Ñoù laø caùch môû roäng loøng ra. Ñöùc Phaät chæ daïy cho chuùng ta caùch môû roäng loøng ra vì moïi ngöôøi chung quanh, khoâng neân vì mình maø queân ngöôøi khaùc. Mình khoå, bieát ngöôøi cuõng khoå nhö mình, cuõng ñoùi nhö mình neân thöông yeâu giuùp ñôõ nhau. Bôûi nghó theá neân coù gì, ñeàu höôùng cho taát caû moïi ngöôøi chung quanh. Mình vui thì cuõng höôùng nguyeän cho taát caû ñeàu ñöôïc vui. Ñoù laø tinh thaàn phaùt taâm cuûa ngöôøi con Phaät, cuõng goïi laø phaùt taâm Boà-ñeà, phaùt taâm chaân thaät ñoái vôùi taát caû chuùng sanh. Ñoù laø yeáu ñieåm cuûa söï tu haønh.

Baây giôø trôû laïi ñôøi soáng thöôøng nhaät cuûa quí Phaät töû. Ví duï, ngaøy xöa quí vò chæ lo cho gia ñình vaø baûn thaân mình. Xoùm laøng ai ñi chuøa ñöôïc thì toát, khoâng ñi ñöôïc thì thoâi, ta khoâng bieát tôùi, mieãn mình tôùi chuøa vui veû laø ñuû. Nhöng baây giôø khoâng phaûi theá, mình thaáy ñaïo lyù hay quaù, neân muoán huynh ñeä chung quanh ñeàu ñöôïc nghe Phaät phaùp, hieåu Phaät phaùp nhö mình. Ñoù laø môû roäng loøng ra.

Sôû dó chuùng ta ñi chuøa, hoïc Phaät phaùp laø vì muoán heát khoå, ñöôïc an vui. Phaät töû khoâng muoán mình bò khoáng cheá bôûi tham saân si phieàn naõo, khoâng muoán bò maéc möùu bôûi nhöõng tieän nghi trong cuoäc soáng, khoâng muoán gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân baát haûo ñeå chòu quaû khoå. Ta muoán giaûi toûa nhöõng ñieàu ñoù neân ñi chuøa, ñoàng thôøi ñoäng vieân baïn beø cuøng ñi chuøa ñeå chung moät höôùng tieán. Ngöôøi nhö theá laø ngöôøi bieát phaùt taâm Boà-ñeà. Trong caùc kinh Ñaïi thöøa, chö Boà-taùt ñöôïc moät baùt côm thôm, caùc Ngaøi lieàn nghó ñeán chuùng sanh cuõng caàn coù baùt côm thôm ñeå ñöôïc an vui, no ñuû. Do ñoù caùc Ngaøi höôùng taâm Boà-ñeà, hoài höôùng khaép phaùp giôùi chuùng sanh ñeàu ñöôïc höôûng baùt côm naøy. Nhôø phaùt taâm roäng lôùn voâ löôïng voâ bieân nhö theá maø caùc Ngaøi tu haønh ñeàu ñöôïc thaønh Phaät. Höôùng taâm cuûa ngöôøi tu Phaät chuùng ta laø theá. Höôùng taâm nhö vaäy, mình khoâng bò buoäc raøng trong phaïm vi caù nhaân ñoäc ñoaùn rieâng tö. Tinh thaàn naøy raát caàn thieát ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi toát ñeïp tích cöïc.

Toâi nghó moät xaõ hoäi nhoû thoâi, ví duï nhö trong caùc xaõ Phöôùc Kieång, Hieäp Phöôùc, Long Phöôùc, Phöôùc Thoï v.v.. moät soá quí Phaät töû noøng coát phaùt taâm nhö vaäy, hoïc hieåu nhö vaäy, thaáy roõ nhö vaäy, aùp duïng nhö vaäy, roài khuyeán phaùt huynh ñeä ñeàu ñöôïc nhö vaäy, thì toát ñeïp bieát bao nhieâu. Xaõ hoäi raát caàn nhöõng con ngöôøi coù taâm roäng raõi vì soá ñoâng, laøm thaønh cho caùi chung. Ñoù laø tinh thaàn côûi môû, vò tha, laø chaân tinh thaàn cuûa Boà-taùt ñaïo. Ñoù cuõng laø caùch phaùt taâm Boà-ñeà cuûa haøng Phaät töû.

Nhaân caâu chuyeän cuûa baø Thanh Ñeà, Phaät daïy: Do loøng tham aùc naëng sinh vaøo loaøi quyû ñoùi. Ñöùc Phaät giaûi thích cho ngaøi Muïc Kieàn Lieân bieát meï cuûa Ngaøi, töø nhieàu ñôøi do loøng tham aùc naëng neà, neân khi cheát bò sinh vaøo loaøi quyû ñoùi. Baây giôø muoán cöùu ñöôïc baø thì phaûi nhôø söùc cuûa taäp theå, cuûa soá ñoâng. Phaät noùi: Nhö taûng ñaù naëng, moät hai ngöôøi khoâng theå khieâng noåi. Tuy nhieân neáu coù ñöôïc soá ngöôøi ñoâng ñaûo, coù löïc maïnh hôn thì coù theå dôøi taûng ñaù ñoù moät caùch deã daøng. Nhö vaäy söï caàu nguyeän, söï höôùng taâm cuûa chuùng ta phaûi nhö lôøi daïy thöù hai cuûa ñöùc Phaät. Vaät naëng caàn coù nhieàu ngöôøi ñoàng taâm hieäp löïc dôøi ñi môùi noåi.

Qua tinh thaàn naøy, chuùng ta thaáy söï caàu nguyeän khoâng haún laø meâ tín, tuøy thaùi ñoä vaø taâm thaønh cuûa ngöôøi caàu. Trong ñaïo Phaät cuõng coù caàu nguyeän chöù. Ví duï nhö toâi ñi ñöôøng ñöôïc bình yeân, toâi cuõng mong muoán moïi ngöôøi ñi ñöôøng ñöôïc bình yeân. Ñieàu naøy khoâng mang tính dò ñoan, maø traùi laïi coøn thöïc teá nöõa. Baèng taám loøng chaân thaät vaø söï hoã trôï tích cöïc, chuùng ta coù theå höôùng taâm chuùc laønh, trôï giuùp cho nhau nhieàu laém.

Baây giôø noùi thaúng vaøo tinh thaàn baùo hieáu. Ngaøy leã Vu Lan trong ñaïo Phaät raát troïng ñaïi. Nhieàu chuøa toå chöùc leã hoa hoàng caøi aùo gaây aán töôïng saâu ñaäm vôùi moïi ngöôøi. Ngöôøi ñöôïc caøi hoa hoàng thì vui veû, ngöôøi khoâng ñöôïc caøi hoa hoàng thì nöôùc maét chaûy traøo. Toâi nhôù naêm ñoù, cuõng khoaûng ngaøy hai möôi maáy thaùng baûy, luùc thaày Phöôùc Vieân coøn sinh tieàn ôû ngaõ ba Thaùi Lan. Thaày môøi toâi leân döï leã Vu Lan, coù gia ñình Phaät töû ñoâng ñaûo. Trong leã caøi hoa hoàng, maáy anh gia ñình Phaät töû haùt lôøi hieáu ñaïo, maáy chò caøi hoa. Khi aáy chò Tuyeát caøi hoa hoàng cho ngöôøi ta, maø baûn thaân chò caøi hoa traéng. Thaønh ra chò vöøa caøi vöøa khoùc, laøm cho nhöõng baïn beø ñöôïc chò tôùi caøi hoa ñeàu khoùc theo. Sau ñoù chò ñeán ñaûnh leã quí Thaày vaø cuõng xin caøi hoa, thaáy chò khoùc söôùt möôùt, coù nhieàu Thaày cuõng muoán rôi leä.

Quí vò thaáy trong caùi oån coù caùi baát oån, trong caùi vui coù caùi khoâng vui. Vaø döôøng nhö caùi khoâng vui nhieàu hôn caùi vui. Cuoäc ñôøi töông ñoái thoâi. Toâi thaáy caùc vò hôi lôùn tuoåi moät chuùt, coù ai ñöôïc caøi hoa hoàng ñaâu? Moät daõy chö taêng ngoài hai ba chuïc vò, soá chö Taêng ñöôïc caøi hoa hoàng hieám laém. Vì vaäy, ngaøy nay ñeå ñôõ tuûi, Phaät töû cheá ra hoa hoàng vaøng. Theá laø quí Thaày, Coâ ñeàu bình ñaúng vôùi moät maøu vaøng trang nghieâm röïc rôõ, khoûi ai phaûi tuûi thaân nöõa. Thoâng qua nhöõng leã tieát nhoû nhö vaäy, cuõng laøm cho ngöôøi ta deã caûm xuùc.

ÔÛ Thieàn vieän toå chöùc leã Vu Lan giaûn dò hôn caùc nôi, quí ôû loøng thaønh cuûa chuùng ta. Quí Phaät töû veà chuøa cuùng döôøng, roài thænh quí Thaày noùi chuyeän cho nghe ñeå Phaät töû hieåu, aùp duïng tu haønh. Nhö vaäy bôùt ñi nhöõng leã tieát phuï, maø nhaém thaúng vaøo troïng taâm laø laøm sao Phaät töû hieåu ñöôïc ñaïo lyù, thoâng suoát vieäc laøm cuûa mình trong tinh thaàn Phaät daïy.

Trong nhöõng caùch baùo hieáu cuûa Phaät daïy, coù nhieàu Phaät töû laøm ñöôïc, nhöng cuõng coù vò chöa laøm ñöôïc. Toâi neâu ra moät soá ñieàu, quí vò cuøng kieåm nghieäm thöû xem.

Thöù nhaát ñoái vôùi cha meï, khuyeân gaéng tu phöôùc, laøm caùc vieäc coâng ñöùc, quy y Tam Baûo, tin nhaân quaû, soáng ñôøi soáng cao thöôïng theo tinh thaàn giaùc ngoä giaûi thoaùt. Ñieàu naøy moät soá Phaät töû laâu naêm thaám nhuaàn Phaät phaùp, coù leõ aùp duïng ñöôïc. Tuy nhieân, khoâng phaûi ai cuõng laøm ñöôïc. Nhieàu Phaät töû noùi vôùi toâi vui laém: “Thaày ôi! Nhieàu khi con phaûi troán nhaø maø ñi chuøa, ruû khoâng ai chòu ñi heát. Thoâi thì ñoäc dieãn”.

ÔÛ ñaây noùi khuyeân cha meï laøm phöôùc, laøm caùc vieäc coâng ñöùc laø theá naøy. Ví duï, ngoaøi vieäc cuùng döôøng chö Taêng Ni, quí vò coù theå giuùp ñôõ hoaëc taïo ñieàu kieän cho cha meï giuùp ñôõ ngöôøi trong xoùm cuûa mình, ai ngheøo thieáu ta giuùp cho hoï. Khoâng giuùp ñöôïc baèng tieàn cuûa thì giuùp baèng coâng söùc, baèng lôøi noùi, haønh ñoäng, ñem laïi an vui cho ngöôøi. Ñoù cuõng laø caùch tu taïo coâng ñöùc laønh. Luoân ñoäng vieân, an uûi cha meï höôùng tôùi Tam Baûo, neáu ñuû duyeân nöõa thì quy y Tam Baûo vaø soáng ñôøi soáng cao thöôïng cuûa moät ngöôøi Phaät töû taïi gia. Trong nhaø moïi ngöôøi soáng vôùi nhau, trao ñoåi vôùi nhau baèng tinh thaàn nhaân quaû, tinh thaàn vò tha saùng suoát thì raát hay. Neáu Phaät töû tu taïo ñöôïc nhö vaäy, ñoäng vieân caùc huynh ñeä trong ñaïo traøng cuûa mình cuøng ñöôïc nhö vaäy thì toát ñeïp bieát maáy!

Thöù hai laø saên soùc ñôøi soáng cuûa cha meï, laøm sao cho cha meï coù nieàm vui thanh thaûn ôû tuoåi giaø. Muoán coù nieàm vui thanh thaûn thì ñôøi soáng phaûi coù ñaïo lyù. Nhôø hieåu ñaïo lyù, neân taâm khoâng böïc doïc buoàn khoå bôûi nhöõng coâng vieäc laøm aên hay caùc vieäc khaùc. Ñieåm naøy laø ñieåm laøm cho ngöôøi ta khoå laém. Laøm ñöôïc thì coá yù giöõ gìn cho coøn maõi cuûa mình, neáu bò maát ñi thì khoå. Cho neân Phaät noùi: “Ñöôïc maø muoán giöõ cho coøn cuõng khoå. Giöõ khoâng ñöôïc bò maát ñi caøng khoå hôn”. Ñöôïc roài thì noùi laø cuûa mình. Ai ñuïng tôùi laø coù chuyeän raày raø. Hoài chöa ñöôïc, muoán cho ñöôïc chæ laø moät caùi khoå. Nhöng khi ñaõ ñöôïc roài phaûi canh caùnh giöõ gìn thì thaønh moät toøa nhaø khoå raát kieân coá. Ai ñoäng ñeán cuõng khoâng ñöôïc.

Theá neân Phaät töû phaûi saên soùc ñôøi soáng cha meï theo höôùng coù ñaïo ñöùc, coù trí tueä. Giaûi toûa ñöôïc taát caû nhöõng raøng buoäc bôûi ñôøi soáng laøm aên, tieáp caän quan heä vôùi moïi ngöôøi chung quanh. Giuùp cho taâm hoàn cha meï ñöôïc thanh thaûn baèng caùch khuyeân cha meï buoâng boû bôùt, ñöøng lo cho con chaùu nöõa. Moãi vò lôùn khoân, phaûi töï bieát lo lieäu cho mình, ñeå thôøi giôø cho cha meï raûnh roãi tu haønh. Cuoäc soáng naøy khi ñaày khi vôi, ta laøm sao cho moïi ngöôøi trong gia ñình coù thaùi ñoä bình thaûn, töï nhieân tröôùc nhöõng ñoåi thay ñoù.

Mình laø ngöôøi Phaät töû, khi ñaày cuõng khoâng quaù töï kieâu raèng mình coù phöôùc, khi vôi cuõng khoâng quaù töï ti raèng mình keùm phöôùc, voâ duyeân baïc phaän roài than Trôøi traùch Phaät khoâng uûng hoä mình. Quí Phaät töû aùp duïng ñöôïc nhö theá thì ñôøi soáng sinh hoaït tu taäp khoâng bò baát cöù moät ngoaïi duyeân naøo caûn trôû. Neáu khoâng chuaån bò tinh thaàn nhö theá, chuùng ta seõ deã daøng bò trôû ngaïi laém.

Toâi noùi qua moät vaøi trôû ngaïi cho quí Phaät töû thaáy. Coù nhieàu ngöôøi luùc laøm aên ñöôïc thì ñi chuøa cuùng kieán caùi naøy caùi kia cho quí Thaày, vui veû laém. Nhöng thôøi gian sau laøm aên thua loã, saàu thaûm khoâng ñi chuøa nöõa. Quí Thaày gaëp hoûi: “Sao laâu quaù khoâng thaáy ñi chuøa?” Thöa: “Luùc naøy con laøm aên thaát baïi quaù, veà chuøa khoâng coù gì cuùng kieán cho quí Thaày, con thaáy xaáu hoå quaù”. Neáu cuoäc laøm aên ñoù thaát baïi keùo daøi theâm moät thôøi gian nöõa thì chaéc laø seõ boû chuøa luoân. Thaønh ra töø vieäc laøm aên maø laøm cho ñaïo taâm bò lui suït. Khi laøm aên leân thì ñaïo taâm leân, khi laøm aên xuoáng thì ñaïo taâm xuoáng. Nhö vaäy laøm sao tu ñöôïc? Bôûi ñaâu coù ai baûo ñaûm ñöôïc vieäc laøm aên cuûa mình leân hoaøi. Phaät töû ñeán vôùi quyù Thaày laø ñeå hoïc hieåu Phaät phaùp, öùng duïng tu trong nhöõng luùc thaêng traàm bieán ñoåi nhö vaäy, chôù ñaâu phaûi ñeán chæ ñeå cuùng kieán. Cho neân hieåu nhö theá laø hieåu sai laàm, vì vaäy vieäc tu theo ñoù cuõng sai luoân.

Toùm laïi, Phaät töû laøm aên ñöôïc hay khoâng ñöôïc neân bieát do phöôùc nghieäp maø ra. Phöôùc coøn thì ñi xe hôi ôû nhaø laàu, phöôùc heát thì ñi boä ôû nhaø tranh cuõng ñöôïc. Laøm sao giöõ vöõng ñaïo taâm laø quí. Giöõ vöõng ñaïo taâm nhö vaäy môùi thaáy lôøi Phaät daïy chí lyù: “Giaøu sang khoâng thaät”, nhöõng caùi ta ñöôïc khoâng thaät. Ñaõ khoâng thaät maø mình muoán giöõ, laøm sao giöõ ñöôïc. Cuoäc ñôøi naøy vôùi bao nhieâu söï kieän baáp beânh tröôùc maét, chuùng ta thaáy roõ raøng heát roài. Chieán tranh, thieân tai, dòch hoïa… bao nhieâu thöù ñe doïa maïng soáng cuûa con ngöôøi. Theá thì cuûa caûi, tieàn taøi, danh voïng, ñòa vò coù nghóa lyù gì! Trong kinh noùi moät côn gioù ñoäc, moät con raén ñoäc, moät vieân ñaïn cuõng ñuû caét ñöùt maïng soáng cuûa mình roài. Vaäy maø con ngöôøi khoâng hieåu coøn laøm khoå nhau, haønh haï nhau ñuû thöù chuyeän treân ñôøi. Chuùng ta laø Phaät töû, bieát tu roài phaûi traùnh nhöõng nhaân nhö theá.

Phaät töû muoán saên soùc ñôøi soáng tinh thaàn cuûa cha meï, taïo cho cha meï coù nieàm vui thanh thaûn, chính baûn thaân mình phaûi coù ñöôïc nieàm vui thanh thaûn tröôùc. Chuùng ta töï taïi ñoái vôùi taát caû. Töï taïi coù nghóa laø ñoái vôùi coâng vieäc laøm aên, caùi ñöôïc caùi maát, caùi vui caùi buoàn, nhöõng gì quí vò neám traûi phaûi bieát noù khoâng thaät. Nhö con caùi trong nhaø naêm ñöùa, nhöng ñaâu phaûi quí vò daïy ñöôïc heát naêm ñöùa. Nhieàu khi ñöùa mình thöông noù laïi traän thöôïng, phaù heát tieàn baïc taøi saûn cuûa mình.

Ñoù, hieän traïng xaõ hoäi ngaøy nay chuùng ta thaáy roõ, ñaùm treû con nhaø coù tieàn nhieàu ñöôïc nuoâng chieàu ñaõ lao ñaàu vaøo xì ke ma tuùy, moät teä naïn maø xaõ hoäi ñang tröø khöû quyeát lieät. Bình thöôøng ñoái vôùi cha meï raát thöông bieát, nhöng tôùi côn nghieàn noù khoâng keå chi, cöù nhaèm cha meï maø quaäy phaù vô veùt, ñoâi khi khoâng ñöôïc nhö yù, chuùng coøn haønh hung nöõa. Baûn chaát noù khoâng phaûi laø ñöùa con baát hieáu, nhöng luùc ñoù noù chæ nghó laøm sao coù tieàn ñeå thoûa maõn côn nghieàn thoâi. Chuùng ta ñöøng ñoå thöøa cho xaõ hoäi, maø mình phaûi giaùo duïc gaày döïng laïi töø ñaàu, giaùo duïc laø ngay ôû choã naøy. Ñeå traùnh khoûi nhöõng caùi khoå tröôùc maétù, mình phaûi chaêm soùc giaùo duïc con chaùu mình moät caùch chu ñaùo. Phaûi thöôøng xuyeân chæ daïy caën keõ nhöõng caùi hay caùi xaáu, vaø cuõng luoân quan taâm ñeán cuoäc soáng cuûa noù. Nhöng neáu vì moät nguyeân do naøo ñoù maø bò rôi vaøo con ñöôøng khoå sôû nhö vaäy, thì ta phaûi bình thaûn saép xeáp, bình thaûn tröôùc nhöõng caûnh ñöôïc maát, bình thaûn ñoái vôùi taát caû nhöõng söï ñoåi thay chung quanh. Ñoù laø quí vò bình thaûn ñeå traû nghieäp, chuyeån nghieäp. Ñaây laø yeáu ñieåm tu taäp, quí vò hoïc Phaät roài phaûi aùp duïng cho ñöôïc giaùo phaùp vaøo ñôøi soáng cuûa mình. Hoïc Phaät laø ñeå soáng bình thaûn. Trong tinh thaàn thöù hai naøy, toâi muoán nhaán maïnh ñeán höôùng tieán töï thaân cuûa ngöôøi Phaät töû. Ñoù laø bình thaûn an nhieân ñoái vôùi taát caû caùc caûnh duyeân. Keá ñeán ñoäng vieân, taïo ñieàu kieän cho cha meï, nhöõng ngöôøi thaân cuûa mình cuõng ñöôïc nhö theá.

Theá thì coù caùch thöùc naøo ñeå chuùng ta ñöôïc töï taïi? Chaïy leân chuøa tuïng moät bieán kinh, caàu Phaät hay nhôø thaày cöùu con ?  Khoâng phaûi theá, maø baûn thaân moãi ngöôøi neân thaáy taát caû muoân söï muoân vieäc treân theá gian naøy ñeàu khoâng thaät. Ví duï nhö ñöùa con bình thöôøng thöông mình, baây giôø noù hoãn laùo vôùi mình, noùi nhöõng lôøi traùi nghòch xaác xöôïc, laøm böùc xuùc mình. Ta laø ngöôøi Phaät töû phaûi laøm sao? Phaûi bình tónh daïy laïi noù. Giaûi thích cho noù hieåu caùi toát caùi xaáu baèng tình thöông côûi môû, chöù khoâng duøng quyeàn löïc eùp buoäc hay traán aùp noù. Khoâng phaûi leân ñoát nhang caàu Phaät daïy cho con cuûa con ñöøng noùi nhö theá. Phaät treân beä ñaâu coù noùi ñöôïc maø daïy. Cuõng khoâng phaûi chaïy tôùi noùi vôùi baø noäi noù: “Baø noäi! Baø daïy chaùu baø nghe, noù khoâng ñöôïc noùi vôùi tui nhö vaäy”. Noùi kieåu ñoù, con noù laïi caøng loäng haønh hôn, vì noù baét chöôùc mình. Phaûi töï hoùa giaûi, töï an oån, töï bình thaûn tröôùc roài haõy daïy con.

Trong cuoäc soáng, moái quan heä giöõa cha meï con caùi raát quan troïng. Neáu Phaät töû coù tu taäp, coù ñôøi soáng ñaïo ñöùc thì seõ taïo cho gia ñình mình haïnh phuùc. Coù nhieàu vaán ñeà ñoâi khi raát khoù xöû, nhöng nhôø ta bình thaûn neân saùng suoát, töø töø thaùo gôõ ñöôïc taát caû khoâng khoù. Quí Phaät töû ôû trong ñaïo traøng, moãi thaùng ñöôïc quí Thaày noùi Phaät phaùp cho nghe, neân coá gaéng öùng duïng nhöõng gì mình hoïc hieåu vaøo ñôøi soáng ñeå gia ñình luoân ñöôïc an oån vui veû. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi con Phaätù.

Baûn thaân moãi Phaät töû phaûi soáng luoân tænh taùo saùng suoát, thaønh thaät kieân nhaãn vaø coù söùc chòu ñöïng. Kieân nhaãn vaø chòu ñöïng nhö theá naøo? Ñoái vôùi hoaøn caûnh hieän taïi, quí vò phaûi kieân nhaãn gaùnh chòu. Thaät ra haïnh phuùc treân theá gian laø caùi gì ñaâu? Sinh ra luïi huïi möôøi baûy, möôøi taùm tuoåi coù gia ñình. Baét ñaàu coù gia ñình roài thì phaûi chaáp nhaän khuoân luaät gia ñình. Choàng con hay vôï con ra sao, bao nhieâu nhöõng nghóa vuï, boån phaän ñuû thöù. Noäi nhöõng chuyeän ñoù aäp tôùi, quí vò cuõng ñuû baïc toùc, giaø tröôùc tuoåi roài. Nhieàu ngöôøi ba boán möôi tuoåi, maët ñaõ nhaên nheo ngoài boù goái thôû ra, coù sung söôùng gì ñaâu. Neáu ngöôøi thieáu kieân nhaãn, khoâng chòu ñöïng noåi, thì thaáy nhö coù ai laûng vaûng xuùi mình nhaûy xuoáng soâng, xuoáng hoá. Theá laø töø khoå naøy chaäp choàng theâm khoå khaùc.

Nhöõng ngöôøi chòu ñöïng khoâng noåi, thöôøng ñoå thöøa cho hoaøn caûnh gia ñình böùc xuùc. Noùi theá cuõng laø moät caùch bieän luaän. Hoài xöa töï mình muoán laäp gia ñình, chöù ñaâu coù ai tôùi baét quí vò phaûi nhö vaäy ñaâu. Sao hoài ñoù chòu, roài baây giôø noùi chòu khoâng noåi? Thaät ra taïi vì hoài nhoû mình chöa bieát gì thì chòu, baây giôø bieát roài than khoå. Cuoäc ñôøi naøy trôù treâu laém. Cho neân khoâng giöõ ñöôïc taâm bình thaûn, ñeå quaù phaàn thì deã daãn tôùi söï maát thaêng baèng. Boä chæ huy cuûa mình laø naõo boä maát thaêng baèng roài thì coi nhö thaân theå naøy heát xaøi, voâ taùc duïng. Ngöôøi coøn bieát toát xaáu thì coøn coù ñaïo lyù, coøn soáng ra ngöôøi. Neáu ñeå maát heát lyù trí, khoâng ñuû söùc chòu ñöïng thì quí vò thaáy ñoù, trôøi naéng chang chang hoï vaãn truøi truïi ñi ngoaøi ñöôøng, chaúng thaáy chi. Ñoù laø nhöõng hieän töôïng baát oån.

Laø Phaät töû, coù sinh hoaït ñaïo traøng, ñöôïc hoïc Phaät phaùp, quí vò laøm sao tu taäp söûa ñoåi mình ngaøy moät toát hôn. Khoâng phaûi hoïc Phaät ñeå nhôù nhieàu hoaëc tính naêm tính thaùng, maø hoïc Phaät phaùp ñeå xem mình coù saùng suoát chöa, ñaõ boû nhöõng taäp khí nhoû nhen ích kyû chöa. Hoïc Phaät phaùp ñeå phaùt taâm roäng raõi caàu giaùc ngoä giaûi thoaùt, tha thöù yeâu thöông ngöôøi, vaät v.v… Neáu ai hoïc Phaät phaùp maø chöa laøm ñöôïc nhöõng ñieàu ñoù thì phaûi raùng leân. Quí vò nhôù ngöôøi Phaät töû phaûi saùng suoát, phaûi chaân thaät, phaûi kieân nhaãn, coù söùc chòu ñöïng ñeå giaûi tröø taát caû nhöõng nghieäp xaáu cuûa mình. Giöõa cuoâïc ñôøi naøy ai nhaùt gan, khoâng chòu ñöïng noåi thì sanh chuyeän döõ laém. Nhieàu chuyeän khoâng ra gì maø do ta khoâng chòu ñöïng noåi neân thaønh lôùn chuyeän.

Ngoaøi ra Phaät töû coøn phaûi coù neáp soáng ñaïo haïnh, kheùp mình trong giôùi luaät. Ngöôøi Phaät töû naøo aùp duïng ñöôïc Phaät phaùp, chuùng ta nhìn vaøo phong thaùi cuûa hoï seõ thaáy roõ, khoan dung ñoä löôïng, trang nghieâm möïc thöôùc. Gia ñình Phaät töû naøo coù aùp duïng Phaät phaùp, thaám nhuaàn Phaät phaùp, nhìn vaøo toå chöùc cuûa hoï raát toát ñeïp, an vui. Khi maø noäi dung beân trong coù roài, töï noù bieåu hieän ra ngoaøi roõ raøng, khoâng caàn ai phaûi giôùi thieäu quaûng caùo. Ñoù laø nhöõng ñieàu caàn thieát ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa haøng Phaät töû taïi gia.

Quí Phaät töû nhôù, luaät nhaân quaû raát quan troïng trong ñôøi soáng. Chuùng ta lôø môø ñoái vôùi nhaân quaû hoaëc khoâng tin nhaân quaû thì seõ gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân baát haûo, daãn ñeán keát quaû ñau khoå voâ cuøng. Heã gaây nhaân roài thì phaûi chuoác quaû. Ngöôøi khoâng ñuû saùng suoát ñaõ taïo nghieäp nhaân xaáu naøo, phaûi nhaän chòu quaû baùo töông öùng nhö theá. Ví duï, ban ñaàu ngöôøi aáy khoâng muoán huùt xì ke, maø do baïn beø duï doã, keû aáy ñeå dính voâ caùi ñoù roài thì thaønh nghieàn, sau ñoù chuoác khoå.

Trong cuoäc ñôøi coù nhieàu tröôøng hôïp baát haïnh nhö vaäy, nhöng khoâng theå ñoå thöøa heát cho hoaøn caûnh. Chuû yeáu laø taïi ñöông söï khoâng kieân quyeát, khoâng tænh taùo saùng suoát. Baïn beø noùi gì thì noùi, ta khoâng nghe thì thoâi. Taïi mình yeáu ñuoái, ñeán khi gaëp khoå cuõng khieáp nhöôïc khoâng daùm chòu traùch nhieäm veà söï sai laàm cuûa mình, laïi ñoå thöøa cho hoaøn caûnh chung quanh. Ñaïo Phaät khoâng chaáp nhaän nhöõng ngöôøi coù thaùi ñoä nhu nhöôïc, thieáu tænh taùo nhö theá.

ÔÛ ñaây noùi roõ hôn veà nhaân quaû. Chöõ “Nhaân” laø nhaân toá, “Quaû” laø haäu quaû. Ngöôøi hoïc Phaät phaùp, bieát roõ gaây nhaân xaáu thì seõ ñöa ñeán haäu quaû xaáu. Muoán ñöôïc quaû toát, khoâng bao giôø ta gaây nhaân xaáu, roõ raøng nhö vaäy. Nhieàu ngöôøi cöù gaây böøa, khoâng aùp duïng theo tinh thaàn nhaân quaû, gaây nhaân xaáu nhieàu, nhaân toát ít. Nhöng ñeán khi haäu quaû tôùi thì keâu trôøi, khaán Phaät cöùu con. Phaät trôøi naøo cöùu ñöôïc. Nhaân ñoù cuûa mình gaây, chöù Phaät ñaâu coù gaây maø ñoøi Ngaøi söûa quaû cho mình. Do vaäy quyù vò phaûi saùng suoát, khoâng gaây nhaân xaáu thì khoâng bò quaû xaáu.

Haèng ngaøy chuùng ta kieåm laïi töø saùng tôùi chieàu, vöøa thöùc daäy aên côm, noùi chuyeän, ñi laøm… xem mình coù phaïm sai traùi gì khoâng, taâm tình nhö theá naøo, ñôøi soáng ra sao? Kieåm laïi töø saùng tôùi toái mình chöa heà coù nieäm xaáu, töùc laø khoâng gaây nhöõng nhaân xaáu aùc. Ñoù laø moät ngaøy vui, ta coù quyeàn ñeå vaøo trong lon moät haït ñaäu traéng, vì bieát mình khoâng gaây nhaân xaáu thì khoâng bao giôø coù quaû xaáu tôùi, roõ raøng nhö vaäy. Caên cöù töø nhaân quaû maø tu, quí vò khoûi phaûi toán tieàn vôùi maáy oâng thaày boùi. Bôûi chuùng ta khoâng gaây nhaân xaáu thì khoâng coù quyû ma naøo laøm gì mình ñöôïc. Coøn neáu ñaõ gaây nhaân xaáu, duø coù ñuùt loùt maáy oâng thaày boùi bao nhieâu tieàn, haäu quaû xaáu mình cuõng phaûi gaùnh chòu thoâi. Ví duï, ngöôøi thuït keùt hay tham laïm tieàn cuûa ngöôøi khaùc, thaày boùi baùo tröôùc: “Coi chöøng ôû tuø nghe con”. Neáu ngöôøi aáy khoâng coù tieàn buø voâ, chaïy ñaèng naøo ñi nöõa thì cuõng voâ tuø thoâi, chuyeän ñoù dó nhieân nhö theá.

Cho neân ai phuû nhaän nhaân quaû thì cuoäc ñôøi hoï ñaùng sôï laém, duø hieän taïi laø ngöôøi gì, Vua chuùa Ñeá vöông côõ naøo cuõng khoâng thoaùt ñöôïc löôùi nhaân quaû. Ñoái vôùi vaán ñeà nhaân quaû, Phaät töû chuùng ta neân quan taâm. Hoïc ñaïo phaûi thoâng nhaân quaû. Chính chuùng toâi cuõng vì lo nhaân quaû neân raùng tu. Ngaøy xöa coù moät vò taêng thoï nhaän cuûa ñaøn na maø tu khoâng ra gì, tôùi chöøng cheát phaûi traû nôï cuõ baèng caùch ñaàu thai laøm khuùc goã muïc, sanh naám meøo quanh naêm cho chuû nôï aên. Hoài ñoù ngöôøi ta cuùng cho mình aên, maø tu khoâng thaønh töïu gì heát, thì baây giôø thaønh khuùc caây muïc ñeå leân naám cho ngöôøi ta aên.

Cuõng vaäy, neáu nhö ai sôï bò ngöôøi haïi thì mình ñöøng coù taâm haïi ngöôøi, ñoù laø soáng ñuùng luaät nhaân quaû. Muoán ngöôøi ta khoâng cöôùp giaät cuûa mình thì ta ñöøng khôûi taâm tham cuûa ngöôøi. Muoán gia ñình mình ñöôïc haïnh phuùc thì ñöøng phaù haïi haïnh phuùc gia ñình ngöôøi. Ñoù laø nhöõng ñieàu luaät thoâng thöôøng, ngöôøi theá gian coøn bieát huoáng nöõa laø Phaät töû. Ñoái vôùi vaán ñeà nhaân quaû, naém roõ tin saâu, sau ñoù saép xeáp moïi vieäc trong gia ñình khoâng khoù. Ngöôøi soáng ñuùng luaät nhaân quaû seõ theå hieän ñöôïc tinh thaàn tu taäp ñuùng chaùnh phaùp cuûa haøng Phaät töû taïi gia.

Trôû laïi vaán ñeà baùo hieáu cuûa ngöôøi con Phaät. Nhieàu vò quan nieäm raèng: Ngöôøi xuaát gia nhö chö Taêng chuùng toâi khoâng laøm troøn ñöôïc hieáu ñaïo, vì boû cha meï ñi tu. Nhöng trong kinh Phaät, nhaát laø nhöõng kinh thuoäc veà nhaân quaû, Phaät laïi noùi nhieàu veà hieáu haïnh. Tinh thaàn hieáu haïnh cuûa ñaïo Phaät raát cao sieâu, chính haøng xuaát gia chuùng toâi môùi coù theå thöïc hieän troïn veïn hieáu haïnh ñoái vôùi song thaân, chôù khoâng phaûi baát hieáu nhö nhieàu ngöôøi laàm töôûng. Bôûi vì khoâng phaûi chæ coù lo mieáng côm manh aùo cho cha meï laø ñuû baùo ñaùp thaâm aân sanh thaønh döôõng duïc. Maø laøm sao cho cha meï thöùc tænh, chuyeån ñoåi taâm xaáu thaønh taâm laønh, giuùp cha meï thoaùt khoûi söï thoáng khoå trong caùc ñöôøng döõ môùi laø ngöôøi con chí hieáu.

Ñaïo Phaät daïy haøng xuaát gia phaûi noã löïc tu haønh, ñem coâng ñöùc aáy hoài höôùng cho cha meï chuyeån taâm taùnh, dìu daét cha meï ñi treân con ñöôøng chaân chaùnh. Nhö vaäy môùi goïi laø haïnh hieáu chaân thaät. Cho neân khoâng theå noùi Taêng Ni khoâng laøm troïn boån phaän vôùi cha meï, maø quí Thaày, Coâ baùo hieáu khaùc vôùi ngöôøi theá gian. Hieåu nhö vaäy chuùng ta môùi traân quí chöõ Hieáu trong ñaïo Phaät. Phaät daïy Phaät töû sau khi quy y Tam Baûo roài, daønh duïm thôøi gian oån ñònh vieäc tu hoïc cuûa mình. Sau ñoù höôùng daãn cha meï cuõng quy höôùng Tam Baûo, giöõ gìn naêm giôùi. Nhö vaäy laø ngöôøi bieát tri aân vaø ñeàn aân cha meï.

Toâi xin daãn caâu chuyeän cuûa Thieàn sö Ñoäng Sôn Löông Giôùi, Thieàn toå cuûa toâng Taøo Ñoäng. Böùc thô Ngaøi gôûi cho meï khi ñaõ quyeát taâm xuaát gia. Ñaây laø böùc thô theå hieän loøng döùt khoaùt choïn con ñöôøng ñaïo, xuaát gia tu haønh, khoâng ñi con ñöôøng cuûa theá gian nöõa. Thô vieátù nhö theá naøy:

“Ñöôïc nghe chö Phaät ra ñôøi, ñeàu do cha meï maø coù thaân. Muoân loaøi sanh tröôûng cuõng nhôø trôøi ñaát che chôû. Cho neân khoâng coù cha meï thì chaúng sanh, khoâng coù trôøi ñaát thì chaúng tröôûng, thaûy nhôø aân döôõng duïc, ñeàu thoï ñöùc chôû che. Song maø taát caû haøm thöùc, vaïn töôïng hình nghi ñeàu thuoäc veà voâ thöôøng, chia lìa sinh dieät. Tuy ôn buù suù naëng neà, coâng nuoâi döôõng saâu thaúm. Neáu ñem cuûa caûi theá gian phuïng döôõng thì troïn khoù ñaùp ñeàn. Duøng maùu thòt ñeå daâng hieán cuõng khoâng beàn chaéc. Trong Hieáu kinh noùi: Duø moät ngaøy gieát ñoâi ba con vaät ñeå cuùng hieán cha meï vaãn laø baát hieáu, vì seõ ñöa nhau vaøo traàm luaân, chòu muoân kieáp luaân hoài. Muoán ñeàn ôn saâu daøy cuûa cha meï thì ñaâu baèng coâng ñöùc xuaát gia. Vì seõ caét ñöùt doøng soâng aùi sinh töû, vöôït qua khoûi bieån khoå, ñaùp ôn cha meï ngaøn ñôøi, ñeàn ôn töø thaân muoân kieáp. Boán aân ba coõi thaûy ñeàu ñaùp ñeàn. Kinh noùi moät ngöôøi con xuaát gia ñaéc ñaïo chín hoï ñeàu ñöôïc sinh leân coõi trôøi. Con nguyeän boû thaân maïng ñôøi naøy theä chaúng trôû veà nhaø, ñem caên traàn muoân kieáp choùng toû saùng Baùt Nhaõ.

Cuùi mong cha meï môû loøng hyû xaû, yù chôù troâng mong, hoïc theo göông phuï vöông Tònh Phaïn vaø thaùnh maãu Ma Da heïn ñeán sau kia seõ gaëp nhau trong hoäi Phaät, coøn hieän nay cam chòu lìa nhau. Con chaúng phaûi queân ôn döôõng duïc, chæ vì thôøi giôø chaúng ñôïi ngöôøi. Cho neân trong Hieáu kinh noùi: “Thaân naøy chaúng thaúng ñôøi naøy ñoä, laïi ñôïi ñôøi naøo ñoä thaân naøy”. Xin cha meï loøng chôù nhôù mong.

Tuïng raèng:

“Vò lieãu taâm nguyeân ñoä soá xuaân,

Phieân ta tònh theá maïn thuaân tuaàn,

Cô nhaân ñaéc ñaïo khoâng moân lyù,

Ñoäc ngaõ yeâm löu taïi theá traàn,

Caån cuï xích thô töø quyeán aùi,

Nguyeän minh ñaïi phaùp baùo töø aân,

Baát tu saùi leä taàn töông öùc,

Thí tôï ñöông sô voâ ngaõ thaân”.

Taïm dòch:

“Chöa toû nguoàn taâm traûi maáy xuaân,

Thöông thay meâ maûi luoáng baâng khuaâng,

Cöûa khoâng ñaõ laém ngöôøi ñöôïc ñaïo,

Rieâng keû thoâ haøn maõi phong traàn,

Vieát laù thö naøy töø cha meï,

Nguyeän thoâng ñaïi phaùp baùo töø aân,

Khoâng neân rôi leä nhieàu thöông nhôù,

Xem tôï buoåi ñaàu con khoâng thaân”.

Ngaøi khuyeân cha meï bôùt ñi nhöõng thöông nhôù, cöù xem nhö trong gia ñình khoâng coù con töø buoåi ñaàu ñeå Ngaøi yeân taâm tu haønh. Bôûi vì chæ coù tu haønh saùng ñaïo hay  ñaït ñaïo thì môùi coù theå ñeàn traû thaâm aân cha meï moät caùch roát raùo maø thoâi. Laù thö thöù hai:

Con töø lìa cha meï, choáng tích tröôïng daïo phöông nam, thaùng ngaøy troâi qua ñaõ möôøi naêm. Treân ñöôøng con ñaõ traûi qua muoân daëm, cuùi mong meï ñem heát taâm yù höôùng veà Phaät phaùp, ñöøng oâm aáp tình ly bieät, chôù ñöùng töïa cöûa troâng con. Moïi vieäc trong nhaø tuøy thôøi saép ñaët, vieäc nhieàu thì phieàn naõo theâm nhieàu.  Phaàn anh caû thì neân taän taâm hieáu thuaän, hoïc ñoøi göông Vöông Töôøng naèm giaù. Coøn tieåu ñeä thì heát söùc baét chöôùc theo Maïnh Toâng khoùc maêng. Phaøm ngöôøi ôû ñôøi phaûi bieát tu thaân hieáu ñeå môùi hôïp loøng trôøi. Keû laøm Taêng trong cöûa Khoâng thì moä ñaïo tham thieàn ñeå ñaùp ôn cha meï. Ngaøy nay hai ñöôøng xa caùch, muoân soâng ngaøn nuùi, möôïn giaáy möïc vieát vaøi haøng ñeå baøy toû taác daï.

Tuïng raèng:

 “Baát caàu danh lôïi baát caàu Nhu,

Nguyeän nhaïo khoâng moân xaû tuïc ñoà,

Phieàn naõo taän thôøi saàu hoûa dieät,

AÂn tình ñoaïn xöù aùi haø khoâ.

Luïc caên giôùi ñònh höông phong daãn,

Nhaát nieäm voâ sanh hueä hoïc phuø,

Vò baùo baéc ñöôøng höu tröôùng voïng,

Thí nhö töû lieãu thí nhö voâ”.

Taïm dòch:

Chaúng caàu danh lôïi chaúng caàu Nho,

Öa thích cöûa khoâng boû theá ñoà,

Phieàn naõo heát roài loøng saàu taét,

AÂn tình döùt baët taâm aùi khoâ.

Saùu caên giôùi ñònh höông thôm öôùp,

Moät nieäm voâ sanh söùc hueä phoø,

Xin nhaéc meï giaø thoâi troâng ngoùng,

Ví con ñaõ cheát ví nhö khoâng.

Ñoù laø hai laù thô Ngaøi gôûi cho meï. Keá ñeán chuùng ta nghe thô cuûa baø meï gôûi laïi cho Ngaøi. Ñaây laø moät baø meï Phaät töû, hieåu Phaät vaø aùp duïng lôøi Phaät moät caùch heát söùc ñaëc bieät trong ñôøi soáng cuûa baø.

“Meï cuøng con ñôøi tröôùc coù nhaân duyeân môùi keát thaønh tình meï con. Keå töø oâm thai trong loøng, sôùm chieàu caàu Thaàn khaån Phaät nguyeän sanh ñöôïc con trai. Thai baøo ñuû thaùng maïng soáng nhö chæ maønh, sanh con ñöôïc toaïi nguyeän quí nhö chaâu baûo. Khoâng neà söï hoâi haùm cuûa phaån ueá, chaúng ngaïi söï buù suù nhoïc nhaèn. Con vöøa thaønh ngöôøi daét ñeán tröôøng hoïc taäp. Hoaëc khi con ñi chôi veà treã, meï ñöùng töïa cöûa troâng mong. Con vieát thö veà, quyeát xin xuaát gia. Cha ñaõ maát, meï giaø, anh yeáu, em ngheøo naøn, meï troâng caäy vaøo ai? Con coù yù boû meï, chôù meï naøo coù taâm queân con. Töø khi con caát böôùc tha phöông, ngaøy ñeâm meï thöôøng rôi leä. Khoå thay! Khoå thay! Nay con laïi theä chaúng veà queâ, meï cuõng tuøy chí nguyeän cuûa con. Meï khoâng daùm mong con nhö Vöông Töôøng naèm giaù, Ñinh Lan khaéc caây, chæ mong con nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñoä meï thoaùt khoûi traàm luaân tieán leân Phaät quaû. Neáu meï khoâng nhö vaäy e coù toäi. Con caàn phaûi giaûi quyeát cho xong.”

Laù thö cuûa baø tuy ngaén nhöng lôøi leõ heát söùc döùt khoaùt. Tình nghóa, söï nhôù thöông theo theá thöôøng thì khoâng phaûi laø khoâng coù, nhöng bieát ñöôïc yù chí quyeát taâm xuaát gia cuûa con, khoâng veà nhaø nöõa thì meï raát haøi loøng. Khoâng mong con laøm ñieàu gì khaùc hôn laø tu haønh thaønh ñaïo nhö Toân giaû Muïc Kieàn Lieân ñeå ñoä meï thoaùt khoå luaân hoài sinh töû. Loøng meï thöïc thaø nhö vaäy, neáu chæ noùi suoâng maø khoâng nhö vaäy thì meï chòu toäi. Con chæ moät vieäc duy nhaát laø phaûi tu laøm sao cho ñöôïc thaønh töïu, saùng ñöôïc vieäc cuûa mình töùc laø thaønh ñaïo.

Ñoïc qua nhöõng laù thô naøy roài, chuùng ta thaáy Ngaøi laø moät ngöôøi con hieáu thaûo neân ñi tu maø vaãn cöu mang trong loøng aân nghóa, hieáu ñaïo cho neân vieát thö gôûi veà cho gia ñình, cho meï. Vaø cuõng nhôø gia ñình höõu phuùc neân ngaøi coù ñöôïc moät baø meï cao caû, döùt khoaùt vôùi nhöõng lôøi leõ khaúng khaùi, ñeå ngaøi yeân loøng tu. Baø luoân mong moûi con mình tu thaønh ñaïo, chôù khoâng  troâng chôø caùi gì khaùc. Ñoù laø tinh thaàn hieáu ñaïo trong nhaø Phaät.

Ngaøy xöa, coù moät Hoøa thöôïng khi xuaát gia coøn nhoû. Ñeán luùc ñaõ thaønh töïu ñaïo nghieäp, Ngaøi nhôù ñeán meï giaø vaø tìm veà queâ cuõ. Traûi qua maáy möôi naêm, caûnh vaät ñeàu thay ñoåi. Ngaøi khoâng nhaän ra ñöôïc ngoâi nhaø thuôû xöa. Hoûi thaêm môùi bieát meï Ngaøi soáng trong moät caùi choøi nhoû treân neàn ñaát cuõ, baùn traø soáng qua ngaøy. Ngaøi voäi vaõ tìm kieám vaø gaëp laïi meï trong moät tình traïng raát thöông taâm. Meï Ngaøi vì quaù giaø yeáu, maét môø neân khoâng theå nhìn ra con. Ngaøi ñau xoùt vaø thöông meï quaù neân ñeán gaàn hoûi han vaø ngoû yù muoán röôùc veà chuøa. Baø cuï sôï veà chuøa khoâng laøm gì noåi thì coù toäi, Ngaøi traán an: “Baø chæ caàn nieäm Phaät laø toát roài, khoâng coù toäi”. Baø cuï möøng laém vaø chòu theo Hoøa thöôïng veà chuøa.

Sau khi trình qua taêng chuùng, Ngaøi röôùc meï veà vaø saép xeáp baø ôû trong moät am tranh. Moãi saùng Ngaøi ñeàu sang thaêm meï nhöng khoâng cho baø bieát Ngaøi laø con, vaø cuõng khoâng cho ñaïi chuùng bieát baø cuï laø meï mình. Sau khi thaêm vieáng xong, Ngaøi veõ moät voøng troøn coû cho baø cuï laøm. Laøm xong thì vaøo nieäm Phaät. Cöù theá Ngaøi dìu meï quy höôùng theo Tam Baûo. Baø soáng raát thanh thaûn, an vui. Ngaøy qua ngaøy baø cuï yeáu daàn, ñeán moät hoâm thì baø maát. Baáy giôø ñöùng tröôùc quan taøi meï, Ngaøi noùi: “Phaät daïy, neáu trong doøng hoï coù moät ngöôøi con tu haønh ñaéc ñaïo thì cha meï seõ ñöôïc sanh thieân. Neáu lôøi naøy khoâng sai thì xin quan taøi cuûa meï ñöôïc bay leân khoâng trung”. Töùc thì quan taøi cuûa baø cuï bay leân. Vaø Ngaøi vui möøng vì bieát meï mình ñaõ ñöôïc sanh leân Thieân giôùi. Baáy giôø ñaïi chuùng môùi bieát baø cuï laø meï cuûa Hoøa thöôïng, moät vò Truï trì uy ñöùc cao lôùn vaø laø Thaày cuûa bao nhieâu taêng chuùng.

 Ñoù laø moät caùch baùo hieáu trong nhaø Phaät. Höôùng daãn meï vöõng nieàm tin tu taäp ñuùng theo lôøi Phaät daïy. Gìn giöõ cho meï khoâng laïm duïng söï cuùng kính cuûa ñaøn na thí chuû. Vaø nhaát laø moãi ngaøy höôùng daãn meï tu taäp, gaày döïng coâng ñöùc giaùc ngoä giaûi thoaùt cho meï. Ñoù laø moät trong nhöõng caùch thöùc baùo hieáu cuûa ngöôøi xuaát gia. Coøn nhieàu caùch thöùc khaùc nöõa. Nhö toâi ñoïc haønh traïng cuûa Ngaøi Haùm Sôn, coù söï kieän nhö vaày:

Ngaøi ñi tu töø thuôû môùi möôøi hai, möôøi ba tuoåi. Thôøi gian naøy Ngaøi thöông meï nhieàu laém. Cöù moãi laàn coù dòp veà nhaø thaêm meï laø Ngaøi khoâng muoán ñi. Saùng mai baø meï phaûi ñöa ñi. Nhaø ôû trong queâ, ñöa ra ngoaøi coù soâng raïch. Ra tôùi ngoaøi roài Ngaøi laán quaán beân meï hoaøi khoâng chòu ñi. Saùng hoâm ñoù ñeán beán ñoø, meï con phaûi chia tay, thaáy Ngaøi quaán quyùt hoaøi, baø noùi: “Moät ñöùa con yeáu ñuoái nhö theá naøy, laøm ñöôïc vieäc gì”. Noùi xong baø ñaåy Ngaøi xuoáng beán, rôi tuûm xuoáng nöôùc, roài boû ñi. Ngöôøi chung quanh thaùn oaùn baø bieát bao nhieâu. Hoï cöùu Ngaøi leân, ñem veà chuøa. Töø söï coá ñoù, Ngaøi noã löïc tu haønh vaø sau naøy thaønh ñaïo. Khi thaønh ñaïo roài, Ngaøi môùi nhaän ra ñöôïc yù muoán thaàm kín cuûa meï. Neáu ngaøy xöa meï Ngaøi khoâng cöùng raén nhö vaäy, thì laøm sao uoán naén ñöôïc yù chí cho Ngaøi.

Ngöôøi meï khoâng coù söï döùt khoaùt, cöù ñeå con laån quaån beân mình thì laøm sao con thaønh töïu ñaïo nghieäp ñöôïc? Sau ñoù Ngaøi nhaän ra ñöôïc caùch giaùo döôõng cuûa meï mình, môùi quí baø voâ keå. Bôûi vì thaät ra khi Ngaøi rôi xuoáng soâng, baø boû ñi nhöng trong loøng gioáng nhö ngöôøi ñaõ cheát. Baø ñöùt töøng khuùc ruoät khuùc gan nhöng maø gaéng chòu. Baø phaûi daïy nhö vaäy, sau naøy môùi coù ñöôïc moät ngöôøi con xöùng ñaùng vôùi ñaïo phaùp vaø laøm ích lôïi cho chuùng sanh. Ñoù laø caùch giaùo hoùa cuûa moät ngöôøi meï coù yù chí höôùng thöôïng, coù taâm hoàn lôùn. Vaø ñeå buø ñaép laïi, ngaøi Haùm Sôn ñaõ quyeát taâm tu haønh vaø ñaït ñaïo, ñeàn traû ñöôïc coâng ôn lôùn lao cuûa meï Ngaøi.

Nhaân muøa hieáu haïnh, chuùng toâi nhaéc laïi vaøi caùch thöùc Phaät daïy, ñeå quí Phaät töû thöïc hieän theo, trôû thaønh moät ngöôøi con toát:

Thöù nhaát Phaät daïy khoâng neân laøm ñieàu gì haïi mình, haïi ngöôøi. Khoâng laøm haïi ngöôøi thì deã roài, nhöng khoâng haïi mình laø sao? Laø con Phaät, chuùng ta hieåu nhaân quaû, hieåu lôøi Phaät daïy nhöng vaãn gaây taïo nhöõng nghieäp nhaân khoâng toát, ñoù laø chöa bieát thöông mình. Haïng ngöôøi naøy Phaät goïi laø töï haïi mình. Duø hieän taïi ta vaãn an vui, vaãn coù neáp soáng bình thöôøng ñaày ñuû, nhöng cöù laàm luõi gaây taïo nghieäp nhaân baát haûo, thì chaéc chaén moät ngaøy khoâng xa, haäu quaû xaáu seõ ñeán vôùi ta. Phaät noùi ñoù laø ngöôøi chöa bieát thöông mình, chöa bieát tu. Bôûi vì gaây nhaân naøo thì seõ chuoác quaû naáy. Thaønh ra Phaät daïy, tröôùc nhaát mình phaûi bieát thöông mình, laøm nhöõng vieäc coâng ñöùc, traùnh vi phaïm vaøo loãi haïi mình. Ñoù laø tu töø nhaân. Nhaân toát naøy seõ coù naêng löïc ñöa mình tôùi keát quaû toát. Coá gaéng tu taïo nhöõng coâng ñöùc laønh, traùnh xa nhöõng nhaân xaáu. Ñoù laø haïnh tu ban ñaàu cuûa ngöôøi con Phaät.

Thöù hai, Noã löïc theå hieän neáp soáng traùnh xa hai thaùi cöïc. Thaùi cöïc thöù nhaát laø tham ñaém theo duïc laïc thaáp heøn. Thaùi cöïc thöù hai laø cöïc ñoan. Phaät daïy ngöôøi Phaät töû theå hieän neáp soáng ñaïo ñöùc, saùng suoát. Khoâng gaây nhöõng nhaân xaáu xa ñeå roài seõ gaùnh laáy nhöõng haäu quaû khoâng toát. Ta gaày döïng töø taâm nieäm chaân thaønh, baèng söï saùng suoát, thaáy roõ nhöõng duïc laïc thaáp heøn nôi mình, ta boû ñi khoâng tham ñaém. Tu taïo, gaày döïng moät ñôøi soáng trong saùng, ñaày ñuû ñaïo ñöùc laø neáp soáng ñaïo. Phaät töû tu taäp coù neáp soáng ñaïo, duø ñang soáng giöõa cuoäc ñôøi phöùc taïp ña ñoan, nhöng luoân luoân theå hieän moät ñôøi soáng saùng suoát. Nhö vaäy seõ traùnh sa vaøo tham ñaém duïc laïc. Phaät daïy: Tham nhieàu thì khoå nhieàu. Ñaém nhieàu thì luïy nhieàu. Chính caùi vui cuûa theá gian laø nhaân cuûa quaû khoå.

 Thaùi cöïc thöù hai laø traùnh söï cöïc ñoan. Phaät töû phaûi coù neáp soáng töông ñoái, khoâng neân thieân leäch thaùi quaù. Thieân leäch moät beân laø coá chaáp. Coá chaáp chính laø si meâ chôù khoâng gì khaùc. Nhìn vaøo gia ñình cuûa moät Phaät töû coù tu taäp ñuùng tinh thaàn Phaät daïy, chuùng ta thaáy theå hieän roõ raøng neáp soáng quaân bình, côûi môû, khoâng caâu neä vaøo ñònh kieán cuûa ai. Nhôø theá moïi thaønh vieân trong gia ñình ñeàu vui veû, hoøa hôïp, bieát quí troïng laãn nhau. Nhö vaäy gia ñình aáy laø moät gia ñình coù haïnh phuùc.

ÔÛ ñaây Phaät muoán daïy chuùng ta traùnh xa nhöõng taùc nhaân coù theå laøm mình meâ laàm, bò sa ngaõ vaøo ñöôøng khoå. Neáu ta soáng bình thöôøng an nhieân, coù caùi nhìn roõ raøng, thaáy ñöôïc leõ thaät caùc söï kieän chung quanh thì seõ khoâng laàm baát cöù moät söï kieän naøo. Do khoâng laàm neân ai noùi gì ta cuõng khoâng voäi tin, ai ruû reâ laøm gì ta cuõng khoâng voäi vaøng chaáp nhaän. Chuùng ta luoân saùng suoát xeùt neùt, thaáy roõ vieäc naøo ñuùng, vieäc naøo khoâng ñuùng. Ñuùng thì laøm, khoâng ñuùng thì khoâng laøm. Neáu ngöôøi Phaät töû luoân ñöôïc tænh saùng nhö vaäy, môùi saép xeáp sinh hoaït gia ñình bình oån, thöôøng laøm chuû mình, khoâng deã daøng sa vaøo con ñöôøng laàm loãi.

Thöù ba, Chuùng ta bieát choïn moät loái soáng laønh maïnh, bieát ñuû. Töø ñoù ñöa ñeán taâm thanh tònh vaø trí tueä saùng suoát. Haïnh naøy phaûi traûi qua moät quaù trình tu taäp môùi coù ñöôïc nhö theá. Ví duï nhö quí Phaät töû töø laâu töøng bieát ñi chuøa, töøng laøm vieäc phuùc, thaáy ngöôøi ta khoå mình thöông, nhöng chöa choïn nôi ñeå höôùng veà. Ñoái vôùi lôøi Phaät daïy, caùch thöùc tu taäp quí vò coù nghe nhöng chöa laøm, chöa quan taâm laém. Baây giôø tieán leân moät böôùc nöõa, mình phaûi hoïc hieåu giaùo lyù, aùp duïng nhöõng lôøi daïy cuûa ñöùc Phaät vaøo ñôøi soáng thì môùi coù loái soáng laønh maïnh, coù taâm ñònh tænh vaø trí tueä saùng suoát. Cuoäc soáng luùc naøo cuõng bieát ñuû, khoâng ñoøi hoûi, khoâng chaïy theo vaät chaát theá gian. Nhôø theá thaân taâm an oån, vì ít vieäc thì ít phieàn naõo.

Tuy nhieân, noùi deã nhöng laøm thì nhieâu kheâ laém. Neáu yù chí cuûa mình chöa ñaày ñuû, chöa maïnh, khi gaëp khoù khaên, cam go, traéc trôû khoâng vöôït qua ñöôïc, khoâng khaéc phuïc noåi. ÔÛ ngoaøi ñôøi maø quyù vò khoâng coù söï saép ñaët, khoâng coù yù chí thì cuõng khoâng gaày döïng noåi gia ñình eâm aám haïnh phuùc. Böôùc vaøo ñaïo cuõng theá. Trong ñaïo laïi coù nhieàu söï vieäc cam go gaáp bao nhieâu laàn ôû ngoaøi ñôøi. Bôûi vì nhö chuùng ta ñaõ bieát, hoïc laøm ngöôøi ñaõ khoù, hoïc laøm Phaät laïi khoù hôn. Vì vaäy moät traêm ngöôøi hoïc laøm Phaät chöa chaéc ñöôïc ñoâi ba ngöôøi.

Toâi nhôù moät caâu chuyeän theá naøy: Xöa coù hai caäu chaùu noï caùch nhau khoaûng chöøng ñoâi ba tuoåi. Ngöôøi caäu möôøi laêm möôøi baûy tuoåi gì ñoù, ñöùa chaùu möôøi hai möôøi ba tuoåi. Trong gia ñình, hai caäu chaùu naøy raát taâm ñaéc. Ñi chôi hay laøm gì luoân luoân coù nhau. Baø meï cuõng raát haøi loøng vì thaáy em mình laø ngöôøi toát, coù taâm höôùng veà Phaät phaùp neân baø tin ñöùa con mình seõ trôû thaønh ngöôøi toát. Hai caäu chaùu gaàn guõi ñöôïc thôøi gian thì coù moät söï ñoåi thay lôùn. Ngöôøi caäu cheát. Ñöùa chaùu chöa bieát caäu mình cheát, chæ thaáy caäu naèm im ñoù thoâi. Saùng ra ngöôøi chaùu môùi laïi gaàn keâu:

- Caäu daäy ñi, daäy ñi chôi.

Baø meï ñau loøng noùi:

- Caäu con ñaõ cheát roài! Ñöøng keâu caäu nöõa.

Nghe meï noùi caäu cheát, ñöùa beù ngaïc nhieân hoûi:

- Cheát laø sao haû meï!

Baø meï traû lôøi khoâng ñöôïc. Keå töø ñoù ñöùa chaùu khoâng hoûi nöõa chæ ñeå yù theo doõi töøng cöû chæ cuûa meï. Noù thaéc maéc taïi sao meï traû lôøi khoâng ñöôïc, maø cuõng khoâng bieát tìm hoûi ai. Cho tôùi hoâm ñoù, coù maáy vò thieàn taêng ñi ngang nhaø. Baø meï laø moät Phaät töû neân thaáy caùc Thaày gheù ngang nhaø, baø ra cuùng döôøng. Ngöôøi con ñeå yù thaáy quí Thaày coù veû sieâu thoaùt, moãi laàn gheù ngang meï ñeàu ra leã laïy cuùng döôøng. Noù chuù yù laéng nghe ñoái ñaùp giöõa quyù Thaày vaø meï mình coù nhieàu caâu raát laï tai, nhöng khoâng bieát noùi gì.

Moät hoâm quyù Thaày gheù, baø meï baän coâng vieäc, chuù beù môùi chaïy ra hoûi Thaày:

- Tu laø sao? Con coù theå ñi tu ñöôïc khoâng?

Vò thaày ñaùp:

- Con coù theå ñi tu ñöôïc.

Nghe vaäy roài, ñöùa beù vui veû xin meï:

- Xin meï cho con ñi theo quyù Thaày tu.

Baø meï hoan hæ. Töø ñoù, chuù beù caát böôùc theo quyù Thaày tu, nhöng trong loøng laø ñeå giaûi quyeát cho ra caùi nghi aùn tröôùc meï chöa traû lôøi. Ñoù laø “Taïi sao cheát? Mình coù bò cheát khoâng?” Vì vaäy trong suoát thôøi gian tu, vò taêng treû naøy raát chuyeân chuù laøm sao ñeå giaûi quyeát ñöôïc nghi aùn cuûa mình. Cuoái cuøng, Thaày nhaän ra: Moïi ngöôøi ñeàu bò söï chi phoái cuûa voâ thöôøng. Coù thaân naøy, coù söï sinh ra thì seõ coù giaø, coù beänh vaø coù cheát. Noùi toùm laïi, ai cuõng cheát. Con ñöôøng naøy ngöôøi naøo cuõng phaûi ñi qua. Moät baûn aùn töû hình ai cuõng phaûi bò tuyeân aùn, khoâng coù toøa choáng aùn. Vôõ leõ, vò Taêng quyeát chí tu haønh tôùi khoaûng ba möôi tuoåi thì ngoä ñaïo, laøm chuû hoaøn toaøn ñöôïc vaán ñeà sanh töû.

ÔÛ ñaây toâi muoán noùi ñeán cô duyeân cuûa ngöôøi xuaát gia töø thuôû beù. Do söï kieän trong gia ñình coù ngöôøi thaân qua ñôøi, roài vò aáy öu tö. Öu tö ñoù ñöôïc nuoâi döôõng cho tôùi ngaøy theo caùc Thaày xuaát gia laøm Taêng, noã löïc tu haønh, cuoái cuøng saùng ñaïo, ñaït ñaïo. Noùi "saùng ñaïo" töùc laø mình khoâng coøn bò laàm meâ bôûi moät söï kieän gì tröôùc maét. Ñaït ñaïo laø bình yeân giöõa nhöõng cuoäc ñoåi thay, nhaän ra taát caû nhöõng laêng xaêng ñieân ñaûo trong taâm laø khoâng thaät coù, luoáng doái. Ñöôïc theá laø muïc ñích tu haønh cöùu caùnh cuûa ngöôøi con Phaät chuùng ta.

Töø chuûng Phaät coäng theâm caùc thuaän duyeân, khieán ta coù ngöôøi thaân giuùp mình thöïc hieän ñöôïc taâm nguyeän tu haønh. Nhö quyù Phaät töû do coù duyeân neân môùi gaëp nhau trong moät xoùm, moät truù xöù, coù huynh ñeä ñoàng tu, ñoàng ñi chuøa, ñoàng hoïc hieåu Phaät phaùp. Ñoù laø thuaän duyeân ñoái vôùi Tam Baûo. Nhöng töø thuaän duyeân ñoù quyù vò phaûi tieáp tuïc phaùt huy theâm tinh thaàn yù chí tu hoïc cuûa chính mình. Neáu khoâng nhö theá maø chæ leä thuoäc caùc duyeân beân ngoaøi thì ñaïo taâm cuûa quí vò seõ khoâng vöõng chaõi. Khi gaëp duyeân traéc trôû coù theå quí vò seõ thoái taâm, khoâng tu ñöôïc.

Khi vò Taêng treû bieát ai roài cuõng phaûi cheát, thì Thaày heát sôï cheát, heát thaéc maéc veà caùi cheát cuûa caäu mình. Töø ñoù Thaày nghieäm ra moät ñieàu laø, moãi ngöôøi phaûi töï nöông töïa laáy mình, khoâng theå nöông töïa ngöôøi khaùc, vì hoï coù theå ra ñi baát cöù luùc naøo. Noùi tôùi ñaây toâi nhôù caâu chuyeän hoài Phaät coøn taïi theá. Coù moät phuï nöõ kia oâm xaùc ñöùa con trai duy nhaát cuûa mình vöøa môùi beänh cheát, chaïy khaép nôi gaøo khoùc keâu theùt, tìm ngöôøi cöùu con baø. Khoâng ai cöùu ñöôïc. Thaáy tình caûnh baø thaûm naõo quaù, coù ngöôøi chæ:

- Baø ñeán vôùi ñöùc Phaät ñi! Ñöùc Phaät seõ cöùu ñöôïc con baø.

Nghe lôøi, baø chaïy ñeán ñöùc Phaät van xin Ngaøi haõy cöùu con baø soáng laïi. Baø xin chòu moïi ñieàu kieän cuûa Phaät ñöa ra. Phaät baûo:

- Naøy coâ! Haõy ñeán nhaø naøo chöa töøng coù ngöôøi cheát, xin moät ít tro beáp veà ñaây, ta seõ cöùu con cuûa coâ.

Möøng quaù, ngöôøi phuï nöõ kia chaïy khaép laøng naøy qua xoùm khaùc, tro thì coù nhöng tuyeät nhieân chöa töøng thaáy gia ñình naøo khoâng coù ngöôøi cheát. Cuoái cuøng baø quay veà trình vôùi ñöùc Phaät:

- Con laøm sao tìm ñöôïc nhaø naøo khoâng coù ngöôøi cheát ñeå xin moät ít tro?

Ñöùc Phaät noùi:

- Cuõng vaäy. Treân ñôøi naøy, söï ñoåi thay, cheát choùc khoâng tha cho ngöôøi naøo heát. Ai roài cuõng phaûi cheát. Coù thaân naøy thì phaûi hoaïi. Ñaâu chæ rieâng con cuûa coâ môùi cheát thoâi.

Nghe ñeán ñaây, ngöôøi thieáu phuï kia chôït tænh ra, môùi bôùt saàu naõo vaø ñem ñöùa con yeâu quí cuûa mình choân caát ñaøng hoaøng. Sau ñoù baø theo Phaät nghe phaùp vaø phaùt taâm tu haønh.

Chuùng ta cuõng theá, coù thaân naøy thì nhaát ñònh seõ coù ngaøy baïi hoaïi, seõ cheát. Vaäy maø chuùng ta khoâng lo chuaån bò gì cho mình. Cöù lo laéng chuyeän naøy, chuyeän kia, chuyeän choàng con, chuyeän söï nghieäp, chuyeän ñòa vò, danh voïng… Baûn thaân mình chöa ñöôïc gì thì hoâm naøo ñoù ñuøng moät caùi ngaõ laên ra cheát. Khi nhaém maét roài, môøi quyù thaày tôùi tuïng kinh caàu sieâu, coù sieâu noåi khoâng? Laøm sao sieâu noåi. Bình thöôøng khoâng chòu tu taäp, khoâng chuaån bò, tôùi chöøng ñoù nghieäp xaáu loâi ñi, ñaâu coù ai cöùu ñöôïc. Cho neân haèng ngaøy chuùng ta phaûi tu. Trong caùc söï ñoåi thay giöõa cuoäc ñôøi naøy, mình phaûi bieát ñaàu tö cho chính mình. Nghóa laø phaûi coù coâng phu tu haønh, coù ñaïo ñöùc, ñoù laø coù söï chuaån bò cho mình.

Hieän töôïng cheát laøm cho ngöôøi ta sôï, ngöôøi ta khoå. Bôûi vì ñoù laø moät söï maát maùt voâ chöøng, khoâng ai bieát tröôùc ñöôïc. Baây giôø chæ bieát vaâng theo lôøi Phaät daïy, ngay ñaây muoán ñöôïc an oån, nheï nhaøng, khoâng bò khoå thì phaûi noã löïc tu. Ñoái vôùi haøng xuaát gia, khi ñi tu roài, thì chæ moät vieäc duy nhaát laø tu laøm sao cho thaønh ñaïo. Ñoù laø moät caùch baùo hieáu. Tinh thaàn hieáu haïnh trong Phaät phaùp laø töï mình tu taäp cho coù keát quaû, sau ñoù höôùng daãn cha meï quy höôùng Tam Baûo, cuõng bieát tu taäp nhö mình. Cho neân chæ coù ngöôøi con tu thaønh ñaïo môùi coù theå ñeàn traû ñöôïc thaâm aân to lôùn cuûa cha meï. Neáu khoâng thaønh ñaïo thì khoâng caùch gì traû noåi coâng ôn trôøi beå aáy.

Nhö ngaøi Muïc Kieàn Lieân, neáu khoâng thaønh ñaïo, khoâng caùch gì Ngaøi cöùu ñöôïc meï. Bôûi vì töø nhieàu ñôøi baø meï cuûa Ngaøi ñaõ gaây taïo nghieäp nhaân khoâng toát, bò ñoaï trong loaøi quyû ñoùi. Loaøi naøy buïng to nhö caùi troáng chaàu, maø coå nhoû nhö caây kim, vì vaäy luùc naøo cuõng ñoùi khaùt maø aên khoâng ñöôïc. Cho neân nghe hay ngöûi muøi thöùc aên maø khoâng aên ñöôïc thì noåi saân leân. Do noåi saân neân löûa boác chaùy trong coå hoïng, thaønh ra noùi thöùc aên bieán thaønh than löûa, raát ñau ñôùn thoáng khoå. Neáu Toân giaû Muïc Kieàn Lieân tu haønh khoâng chöùng ñaïo thì laøm sao cöùu ñöôïc meï trong lôùp quyû ñoùi khoå sôû nhö theá.

Chuùng ta ngaøy nay cuõng vaäy. Phaät töû tröôùc nhaát phaûi hieåu ñaïo, roài tuøy theo hoaøn caûnh, ñieàu kieän cuûa mình aùp duïng tu ñaïo. Ví duï Phaät daïy cuoäc ñôøi voâ thöôøng, moïi thöù seõ ñoåi thay. Caùc phaùp khoâng coù gì thaät. Baây giôø mình laø ngöôøi Phaät töû, neân nghieäm xem lôøi daïy naøy cuûa Phaät coù ñuùng khoâng? Voâ thöôøng laø gì? Laø moät söï ñoåi thay lôùn lao, khoâng buoâng tha cho ai heát. Nhö con ngöôøi coù sanh ra thì coù lôùn leân, roài giaø nua, beänh hoaïn vaø cuoái cuøng laø cheát. Trình töï cuûa thaân naøy laø nhö theá. Sinh ra. Lôùn leân. Giaø nua. Beänh hoaïn. Cheát.

Coù nhöõng baø meï thöông con quaù muoán con mau lôùn, nhö vaäy khaùc naøo muoán con mau cheát. Phaûi vaäy khoâng? Cöù moãi ngaøy kieám ñoà ngon boå döôõng cho con aên mau lôùn. Mau lôùn ñeå laøm gì? Mau lôùn thì mau giaø, mau giaø thì mau cheát. Quyù vò thaáy môùi naêm naøo mình ngoài treân gheá nhaø tröôøng tieåu hoïc, vuït moät caùi thì leân trung hoïc. Thôøi gian khoâng laâu, coù khi ngöôøi ñang hoïc boãng laäp gia ñình, coù ngöôøi vì hoaøn caûnh sao ñoù boû hoïc, hoaëc coù ngöôøi ñang hoïc ngaõ ra cheát… ñuû thöù chuyeän. Lôùn leân, hoïc xong hay chöa xong nöõa thì lo chuyeän gia ñình, roài con caùi. Loay hoay tôùi giaø, tôùi cheát. Nhanh laém!

Nhö baûn thaân toâi ñaây, veà Thöôøng Chieáu naêm ba möôi maáy tuoåi, naêm nay saùu möôi tuoåi roài! Môùi ñoù thoâi. Ngaøy naøo choáng gaäy xuoáng vuøng coû gai meânh moâng, toâi khoâng nghó mình ôû ñaây tôùi baây giôø. Thôøi gian qua nhanh quaù. Ngoài ñoù maø chôø thì thaáy laâu, nhöng baüng ñi moät luùc thì raát nhanh. Môùi aên teát ñoù, baây giôø laø raèm thaùng baûy roài, luïi huïi tôùi thaùng möôøi hai, roài laïi teát. Cöù nhö theá, thôøi gian khoâng döøng laïi bao giôø.

Nhö hoài saùng quí vò chuaån bò ñi chuøa laø saùu giôø, baây giôø laø chín giôø, möôøi giôø. Ai ôû ñaây tìm giuøm toâi, naém laïi giuøm toâi luùc saùu giôø saùng, xem noù ôû ñaâu? Laøm sao naém laïi? Tieáng tích taéc cuûa ñoàng hoà qua, qua... Baûy giôø, taùm giôø, chín giôø, möôøi giôø. Khoâng phaûi noù ngöøng ngang ñoù, roài möôøi moät, möôøi hai giôø cho ñeán saùu baûy giôø saùng nöõa, nhöng khoâng phaûi cuûa ngaøy hoâm nay, maø laø cuûa ngaøy mai, ngaøy moát. Nöôùc ñaõ xa nguoàn khoâng bao giôø trôû laïi. Quyù vò cöù nhìn seõ thaáy nhö vaäy.

Söï ñoåi thay lôùn lao quaù, coù gì bình yeân ñaâu, coù gì haïnh phuùc ñaâu, maø chuùng ta khoâng chòu lo cho mình. Lo cho mình baèng caùch nhö toâi ñaõ noùi, phaûi coù chuùt ít coâng phu tu haønh, coù voán lieáng coâng ñöùc. Bôûi vì cuoái cuøng con ñöôøng mình ñi chæ coù moät mình thoâi. Coù ai tôùi luùc cheát, keâu oâng baïn mình cheát theá ñöôïc ñaâu? Khoâng coù. OÅng sôï thaáy moà! Coi vaäy chöù cheát roài, oång sôï ma… Quyù vò thaáy cuoäc ñôøi laø nhö vaäy. Toâi noùi theá khoâng coù nghóa laø neâu leân nhöõng bi ñaùt cuûa cuoäc ñôøi, nhöng söï thöïc laø vaäy. Cho neân ngöôøi Phaät töû phaûi bieát chuaån bò cho mình baèng caùch lo tu.

Luùc beänh cheát, chuùng ta chæ ñi moät mình, khoâng coù ai thay theá ñöôïc heát. Nhö ta ñau raêng, ñau ñaàu hay ñau baát cöù choã naøo trong thaân theå laø chæ mình ta caûm nhaän noãi ñau ñoù thoâi. Chôù ngöôøi thaân duø coù thöông mình bao nhieâu cuõng khoâng thay theá ñöôïc chuùt xíu naøo. Do vaäy trong kinh Ñòa Taïng, Phaät noùi: Chí thaân nhö cha vôùi con treân ñöôøng gaëp nhau, cuõng khoâng theå thay nhau chòu khoå. Roõ raøng nhö vaäy. Duyeân hôïp trong quaõng thôøi gian ñaây, quí vò laø choàng, laø vôï, laø cha, laø con, laø huynh ñeä, laø quyeán thuoäc… nhöng ñöôïc bao laâu? Khoâng bao laâu heát. Hoâm naøo ñoù mình beänh hoaïn, khoâng coù thuoác men chöõa trò hoaëc phuùc duyeân heát roài thì ñöôøng ai naáy ñi. Con ñöôøng phöôùc, con ñöôøng toäi cuûa mình, mình ñi. Chöù khoâng ai thay theá ñöôïc heát.

Daân gian coù nhieàu meâ laàm maø hoï khoâng bieát. Nhö hoài xöa Phaät töû tôùi chuøa queâ quy y, oâng thaày daãn voâ baøn Toå, baûo laïy ba laïy,  xong oâng noùi :

- Nhö vaäy laø böõa nay con quy y roài. Thaày seõ cho con caùi phaùp danh, baây giôø con chính thöùc laø Phaät töû.

Nhöng phaùp danh vieát chöõ Taøu mình khoâng ñoïc ñöôïc, oâng Thaày noùi roài thoâi, laïi ñi xuoáng. Taám phaùi ñoù xeáp laïi caát. Ñeán luùc mình cheát môùi ñem ra, nöôùng hai mieáng ngoùi oáp taám phaùi laïi cho noù ra tro roài ñeå treân ngöïc, coù ngöôøi laïi noùi:  Coù mieáng naøy, ñi ñöôøng quyû söù khoâng daùm hoûi. Vì noù bieát mình laø ñeä töû cuûa Phaät, khoâng ai daùm ñuïng tôùi. Thöa quyù vò, hoaøn toaøn sai laàm. Nghieäp daãn chuùng ta ñi chôù khoâng coù quyû söù naøo ñöa ñöôøng daãn loái caû. Ngöôøi taïo nghieäp laønh thì sanh veà coõi laønh, ngöôøi taïo toäi döõ thì rôi xuoáng ñöôøng döõ. Giaáy thoâng haønh naøy döôùi aâm phuû ñaâu coù ñoïc ñöôïc. Cho neân nhieàu vò tu haønh maø khoâng hieåu ñaïo lyù, laïi coøn daïy baûo Phaät töû sai traùi nöõa, thaät laø hoïa lôùn cho ñaïo phaùp. Cho neân quan troïng laø Phaät töû phaûi choïn cho mình moät loái soáng laønh maïnh. Töø ñoù nuoâi döôõng taâm thanh tònh, trí tueä saùng suoát sanh khôûi. Ñaây môùi laø haïnh cuûa ngöôøi tu Phaät chaân chaùnh.

Tinh thaàn cuûa ngöôøi Phaät töû laø töï noã löïc tu haønh, khoâng troâng chôø hay yû laïi vaøo Phaät Toå ñöôïc. Chuùng ta thôø Phaät, cuùng Phaät khoâng phaûi ñeå ñöôïc Phaät cöùu. Thôø Phaät, cuùng Phaät laø nghó nhôù ôn Phaät. Moãi khi nhìn thaáy töôïng Phaät, chuùng ta nhôù laïi göông haïnh cuûa Ngaøi, nhöõng lôøi daïy baûo cuûa Ngaøi maø noã löïc tu taäp. Khoâng phaûi thôø Phaät ñeå yû laïi raèng "Mình coù thôø Phaät roài, khoâng ai phaù phaùch hoaëc laøm gì mình ñöôïc". Xem Phaät nhö laù buøa hoä maïng hay oâng thaàn, oâng töôùng gì mình thænh veà ñeå traán eám trong nhaø. Nghó nhö vaäy laø sai laàm, laø coù toäi vôùi Phaät. Vì Ngaøi coù bao giôø daïy ta nhö theá ñaâu!

Phaät töû ñoái vôùi Phaät phaùp, ñoái vôùi ñôøi soáng tu taäp phaûi töï yù thöùc raèng taát caû nhöõng coâng ñöùc laønh do mình töï laøm, töï gaày döïng. Khoâng ai coù theå tu giuùp giuøm quí vò ñöôïc caû. Phaät Toå hay thaày baïn chæ höôùng daãn, nhaéc nhôû chuùng ta thoâi, töï thaân moãi ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm veà caùc vieäc laøm cuûa mình. Ví duï ôû gaàn nhaø quí vò, coù ngöôøi laùng gieàng ñôøi soáng khoâng ñöôïc nghieâm tuùc, hoï phaïm phaûi toäi loãi gì ñoù. Mình bieát roõ, thöông nhaéc hoï: “Anh hay chò haønh ñoäng nhö theá, seõ daãn ñeán haäu quaû xaáu. Ñöøng ñi con ñöôøng ñoù nöõa, seõ chuoác quaû khoå”. Chuùng ta chæ coù theå nhaéc nhö vaäy thoâi, chôù laøm sao hôn ñöôïc. Ñoù laø hoã trôï tinh thaàn trong ñôøi soáng Phaät phaùp.

Trong sinh hoaït ñôøi thöôøng, chuùng ta coá gaéng traùnh gaây taïo nhöõng huït haãng giöõa mình vaø ngöôøi. Laøm sao ñoái vôùi moïi ngöôøi chung quanh ta coù söï caûm thoâng, hoã trôï, nhaéc nhôû nhau tu tieán. Ñöøng laøm vieäc gì gaây caán, coù haønh ñoäng hoaëc ngoân ngöõ böùc xuùc ngöôøi. Ñoù laø neát haïnh cuûa ngöôøi Phaät töû thaám nhuaàn ñaïo phaùp. Coù theá quí vò môùi caûm hoùa ñöôïc moïi ngöôøi trong gia ñình, ñem nieàm vui, nieàm tin laïi cho cha meï, bieát quy höôùng veà Tam Baûo.

Vaø nhö toâi ñaõ noùi, hieáu haïnh trong ñaïo Phaät laø chuùng ta bieát tu roài phaûi höôùng daãn cha meï cuøng tu, cuøng höôùng veà Tam Baûo, giöõ gìn naêm giôùi ñeå ñôøi naøy ñöôïc an vui, ñôøi sau sanh ra caøng an vui hôn. Coù theá chuùng ta môùi gaëp nhau trong hoäi Phaät, tieáp tuïc tu haønh cho tôùi ngaøy vieân maõn. Neân nhôù khoâng moät thaønh coâng naøo coù giaù trò maø khoâng ñaùnh ñoåi baèng moà hoâi nöôùc maét cuûa mình. Khoâng coù oâng Phaät naøo töï nhieân thaønh Phaät. Nhaân theá naøo thì quaû theá aáy. Lyù nhaân quaû xöa nay roõ raøng nhö vaäy.

Hoâm nay quyù vò gieo nhaân toát ñoái vôùi chaùnh phaùp, ñoù laø nhaân hieáu haïnh, chaéc chaén mai naøy quyù vò seõ gaët haùi ñöôïc quaû toát, cuõng ñöôïc con chaùu theå hieän hieáu haïnh vôùi mình. Chuùng ta nguyeän cuøng ñem hoa traùi hieáu haïnh naøy cuùng döôøng meï cha nhieàu ñôøi vaø laøm quaø taëng cho theá heä con chaùu mai sau, cuõng bieát neâu göông hieáu haïnh theo tinh thaàn Phaät ñaõ daïy.

Kính chuùc toaøn theå quí Phaät töû ñeàu bieát tri aân vaø baùo hieáu cha meï baèng chính söï noã löïc tu taäp cuûa mình.

hõg

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM