PHAÙT TU

THÍCH NHAÄT QUANG

Ñeà taøi Phaùp Tu cuûa buoåi noùi chuyeän hoâm nay, nhaèm neâu leân nhöõng vaán ñeà caàn thieát trong phöông phaùp tu haønh, boå sung cho phaàn thöïc taäp cuûa chuùng ta ñöôïc vöõng chaõi hôn.

Taát caû chuùng ta ñeàu bieát, khoâng moät lôøi noùi naøo cuûa Phaät phaùt xuaát töø söï suy töôûng, giaû ñònh maø Phaät noùi phaùp ñeàu töø kinh nghieäm taâm chöùng, theå nghieäm. Chö Toå, caùc baäc thieän höõu tri thöùc lieãu ñaït cuõng vaäy, caùc Ngaøi hoaøn toaøn thanh tònh giaûi thoaùt. Vì vaäy chuùng ta hoïc ñaïo khoâng ñöôïc hieåu suoâng, noùi suoâng maø phaûi höôûng ñöôïc giaù trò lôïi laïc thieát thöïc cuûa coâng phu tu trì. Ñoù laø ñieàu caàn thieát cuûa ngöôøi tu Phaät.

Trong cuoäc soáng, ngöôøi theá gian thöôøng lo sôï thieáu thoán, beänh taät, giaø yeáu, sanh ly töû bieät. Soáng maø luùc naøo cuõng ñau ñaùu, lo laéng, coù khi kinh sôï, hoaûng hoát. Ít ai coù ñöôïc moät cuoäc soáng hoaøn toaøn yeân laéng. Cho neân ñöùc Phaät noùi cuoäc soáng naøy nieàm vui thì ít maø noãi khoå ñau laïi quaù nhieàu. Laø con ngöôøi, ai cuõng coù nhöõng caûm nhaïân truyeàn thoáng naøy. Do ñoù böôùc vaøo cuoäc ñôøi ai cuõng coù noãi nieàm lo laéng, baên khoaên, khoâng bieát roài seõ ra sao v.v… Vôùi ngöôøi theá gian nhöõng noãi nieàm naøy khoâng coù caùch gì ñeå khaéc phuïc, vì theá hoï tìm nhöõng phöông tieän taïm thôøi nhaèm giaûi toûa phaàn naøo söï caêng thaúng aáy nhö ca nhaïc, aên uoáng, vui chôi du lòch… Nhöng caøng luùn saâu vaøo con ñöôøng ñoù thì noãi lo laéng caøng lôùn hôn, chôù khoâng giaûm bôùt chuùt naøo. Cuoái cuøng, noùi hôi chuû quan moät chuùt laø hoï thaáy chæ coù tu, chæ coù ñaïo lyù cuûa Phaät daïy, may ra giuùp hoï nguoâi ngoai ñöôïc nhöõng noãi nieàm lo laéng, khoå ñau ñoù.

Thaønh ra ngöôøi ñôøi soáng thì lo thieáu thoán, giaø thì lo heùo hon. Quyù vò thaáy ít ngöôøi giaø naøo maø khoâng heùo hon. Neáu ñieàu kieän cuoäc soáng hanh thoâng thoaûi maùi moät chuùt, töông ñoái coøn keùo daøi tuoåi thoï, coù chuùt chuùt bình an haïnh phuùc. Traùi laïi, nhöõng ñieàu kieän naøy thieáu thì tuoåi giaø coâ ñôn taêm toái, raát böùc xuùc, böïc doïc. Töø nhöõng baát an baát oån ñoù khoâng coù phöông phaùp giaûi tröø, seõ ñi ñeán beá taéc vaø ñau khoå trong cuoäc soáng. Theá gian thöôøng hay noùi “Giaø sanh taät” hay “lôùn tuoåi luù laãn”, thaät ra ñaây chính laø haäu quaû cuûa söï lo laéng töø noãi coâ ñôn maø ra. Do ñoù ngöôøi giaø coù nhöõng lôøi noùi, haønh ñoäng, quyeát ñònh khoâng chuaån. Chuùng ta neân thöông vaø thoâng caûm cho ngöôøi giaø nhieàu hôn phaøn naøn. Bôûi vì moät mai mình cuõng giaø, chöøng ñoù seõ thaám thía taâm traïng cuûa hoï.

Phaät töû coù nghieäm thaáy, nhieàu ngöôøi chöøng khoaûng 30 tuoåi maø ñaõ coù hieän töôïng hôi queân roài. Môùi ñeå gì ñoù caùi queân. Môùi noùi gì ñoù caùi queân. Hoaëc nhôù maø nhôù khoâng chính xaùc. Cho neân nhieàu vò chöa giaø laém maø laøm vieäc phaûi ghi leân baûng, nhôø baûng nhôù duøm, chôù hoï khoâng töï nhôù noåi. Ñoù laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân  khieán noãi baát an thöôøng hay khoaéc khoaûi, daøy voø trong loøng mình. ñaâu ñôïi tôùi tuoåi giaø, coøn treû maø cuõng coù maàm moáng heùo hon roài. Ñoù laø noùi söï lo aâu cuûa ngöôøi giaø.

Ñeán beänh khoå. Ít ngöôøi naøo beänh maø vui nhö Phaät Toå, phaûi khoâng? Chæ ai nhaän ñöôïc phaùp yeáu, thaáy roõ thaân naøy khoâng thaät, khi beänh hoaïn môùi yeân loøng. Coøn ña phaàn chuùng ta nghe noùi beänh laø ngaùn ngaåm roài, ruûi ro mang caùi beänh ung böôùu ñoäc thì thoâi! Duø hieän taïi coù ñaày ñuû ñòa vò, danh voïng, cuûa caûi gì gì cuõng heùo hon nhö thöôøng. Chæ coù ñaïo lyù Phaät daïy, phöông caùch tu haønh nhaéc nhôû chuùng ta bieát thaân naøy khoâng thaät. Taâm suy nghó toan tính laêng xaêng khoâng thaät, taát caû caûnh duyeân beân ngoaøi cuõng khoâng thaät luoân. Neáu ai haèng soáng, haèng thaáy leõ thöïc ñoù thì khoâng lo laéng. Beänh hoaïn hay tuoåi giaø ñoái vôùi ngöôøi ñoù cuõng khoâng bò heùo hon.

Ñeán phaàn lo sôï lôùn nhaát cuûa theá nhaân laø cheát. Cheát thì bieät ly, ai cuõng sôï heát. Bôûi theá cheát ai cuõng khoùc, coù ai cheát maø cöôøi ñaâu? Toâi nghó baây giôø coù ñaùm ma naøo, chuùng ta ñeán vieáng tieãn maø cöôøi ngaát, chaéc thieân haï seõ noùi mình khuøng. Bôûi vì haàu heát ai chöùng kieán hieän töôïng naøy cuõng ñeàu ñau khoå. Caûnh bieät ly sung söôùng chi maø cöôøi! Chæ coù caùc Thieàn sö thaáy ñöôïc thaân naøy khoâng thaät, hoaøn caûnh khoâng thaät neân loøng caùc Ngaøi luoân an vui. Ñoái vôùi ngöôøi lieãu ñaït nguoàn ñaïo, vieäc boû thaân naøy gioáng nhö côûi chieác aùo nhô nhôùp vaøo muøa noùng böùc, neân thaáy khoûe laém. Ñöùng tröôùc caùi cheát, caûm nhaän cuûa ngöôøi tu chaân thaät laø côûi boû ñöôïc chieác aùo noùng böùc, raát khoûe, raát maùt meû, coù gì ñau khoå? Chuùng ta vì chöa thaáu ñöôïc leõ thaät ñoù neân thaáy cheát khoå vaø vì theá raát sôï cheát. Trong nhaø coù thaân nhaân cheát, khoùc thoâi laø khoùc.

Toâi nhôù hình aûnh saép laâm chung cuûa moät vò taêng treû theá naøy. Thaày voán laø moät tu só hieàn hoøa ñaïo ñöùc, coù taøi, ñöôïc raát nhieàu Phaät töû meán moä. Nhöng duyeân ngaén nguûi, ñuøng moät caùi thaày bò beänh tró. Do baän nhieàu Phaät söï neân khoâng trò tôùi nôi tôùi choán, cuoái cuøng naëng quaù Baùc só chaøo thua. Tröôùc luùc laâm chung, ñaëc bieät thaày chæ nieäm Phaät, nhôù Phaät vaø nhôù Thaày Boån sö thoâi. Taát caû baïn höõu ñeán thaêm vieáng, nhieàu vò thöông quaù, caàm loøng khoâng ñöôïc neân khoùc thaønh tieáng. Luùc aáy, thaày nhaéc nhôû: “Caùc huynh ñeä thöông toâi, xin haõy bình taâm nieäm Phaät trôï duyeân cho toâi. Ñöøng khoùc nhö vaäy”. Nghe theá, khoâng coøn ai daùm khoùc maø taát caû ñeàu nhaát taâm nieäm Phaät ñeå cung tieãn thaày veà coõi Phaät.

Chuùng ta ñeàu bieát theá gian khoâng coù vaät gì thöôøng truï. Noäi nhaän ñònh naøy cuõng ñuû ñeå mình an oån tu haønh. Taát caû nhöõng gì coù hình töôùng ñeàu bò ñoåi thay, bieán daïng lieân tuïc. Song, Phaät noùi coù moät caùi toàn taïi nhöng chuùng ta laïi chöa nhaän ra vì noù khoâng coù hình töôùng. Moät trieát gia naøo ñoù ñaõ noùi: Ngöôøi ta khoâng theå taém hai laàn treân moät gioøng nöôùc. Vì töø giaây phuùt naøy ñeán giaây phuùt khaùc, gioøng nöôùc aáy khoâng coøn nhö cuõ, noù tuoân chaûy khoâng ngöøng. Ñaây laø moät hieän töôïng cuï theå tröôùc maét. Neáu chuùng ta ñònh tónh, saùng suoát seõ nhaän thaáy moät caùch trieät ñeå nhö vaäy. Cho neân ngöôøi bieát tu ôû ñaâu cuõng tu ñöôïc. Taát caû caûnh duyeân ñeàu laø phaùp ñeå mình tu.

Nhöng ngaët noåi chuùng sanh muoán caùi gì cuõng coøn hoaøi, khoâng maát. Bôûi vaäy neân khoå. Caùi luoân bieán ñoåi maø ta muoán cho noù khoâng bieán ñoåi thì caùi muoán aáy khoâng coù leõ thöïc. Trong kinh noùi “Voâ höõu thò xöù” laø khoâng coù leõ thöïc. Toùm laïi, boán ñieàu soáng thì thieáu thoán, giaø thì heùo khoâ, beänh thì ñau ñôùn, cheát thì bieät ly, ñoù boán hieän thöïc ñoái vôùi taát caû chuùng ta, khoâng ai traùnh khoûi. Chæ ngöôøi coù coâng phu, nhaän ñöôïc ñaïo lyù môùi laøm chuû thoâi. Laøm chuû ñöôïc thì nhöõng ñieàu naøy seõ khoâng coøn laø vaán ñeà gì nöõa. theá neân bieát coâng phu tu haønh coù moät giaù trò lôùn lao, kyø dieäu nhö vaäy.

Chuùng ta tu khoâng ai muoán mình ñöông ñaàu vôùi soùng gioù, baát an baát oån caû. Ai cuõng muoán mình ñöôïc yeân, luùc naøo cuõng vui, khoâng coù khoå hoaëc lo laéng ñieàu gì caû. Vì muoán nhö theá neân ñoâi khi gaàn nhö chuùng ta chaïy troán hieän thöïc naøy. Bôûi leõ noù cöù sôø sôø ra ñoù, luoân caû trong giaác aên giaác nguû, khoâng buoâng ñöôïc. Töø baát an baát oån ñoù maø hình thaønh moät cuoäc soáng chaäp chôøn huït haång, khoâng coù ñònh höôùng, khoâng phuùt giaây naøo an laïc heát.

Coù baøi keä theá naøy:

Nhö nöôùc chaûy xuoâi doøng,

Chaúng bao giôø trôû laïi.

Maïng ngöôøi cuõng nhö vaäy,

Khoâng khaùc moät maûy may.

Taát caû caùc hieän töôïng, caùc phaùp töø laâu nay chuùng ta bò vöôùng maéc, muoán giöõ maõi noù, thì ôû ñaây noùi raùc röôûi. Chính vì noù maø ta troâi noåi, chaûy xuoâi theo doøng nöôùc. Noù coù moät söùc chi phoái, moät söùc huùt lôùn lao khoâng döøng ñöôïc ôû moät ñieåm naøo heát. Doøng nöôùc moät khi ñaõ ñi qua khoâng bao giôø trôû laïi, khoâng coù duyeân truøng hôïp nöõa. Maïng ngöôøi cuõng vaäy, sanh ra, lôùn leân, giaø nua, roài cheát; khoâng döøng laïi ôû moät ñieåm naøo. Chuùng ta luoân bò söï thay ñoåi lôùn keùo huùt, khoâng laøm chuû ñöôïc. Vì theá ngöôøi laøm chuû ñöôïc laø ngöôøi an laïc nhaát, haïnh phuùc nhaát trong cuoäc ñôøi naøy.

Chuùng ta khoâng caàn caàu söï hoã trôï cuûa ñaáng thaàn linh naøo ñeå ñöôïc an laïc, maø ñoái vôùi boán hieän thöïc treân laøm chuû ñöôïc, khoâng bò ñoäng bôûi moät hieän thöïc naøo, chaéc chaén ta seõ ñöôïc an laïc. Ñieàu naøy khoâng phaûi cö só Phaät töû khoâng laøm ñöôïc. Nhö toâi ñöôïc bieát hieän nay coù raát nhieàu Phaät töû hieåu saâu saéc vaø thöïc hieän phaùp tu coù keát quaû thieát thöïc. Moät Phaät töû ñaõ keå cho toâi nghe veà ñieàu ñoù nhö theá naøy:

Tröôùc luùc laäp gia ñình coâ chöa coù saûn nghieäp gì, nhöng cuoäc soáng raát thoaûi maùi vui veû. Khi môùi laäp gia ñình, hoaøn caûnh cuõng bình thöôøng, tuy khoâng giaøu coù vôï choàng soáng raát haïnh phuùc. Ñeán khi baét ñaàu taïo döïng ñöôïc saûn nghieäp, coù hai ba cöûa haøng, roài sanh con… Xoùm gieàng ñeàu khen coâ thaønh ñaït trong coâng danh söï nghieäp. Nhöng keå töø ñoù coâ caûm thaáy khoâng coøn an oån nhö tröôùc nöõa. Luùc naøo cuõng lo laéng vieäc choàng con, vieäc laøm aên sôï thua loã, thaát baïi. Coâ luoân soáng trong taâm traïng thaáp thoûm, tính toan vaø vì theá khoâng coøn gì laø an laïc nöõa. Caøng ngaøy caøng baát an, coâ thaáy voâ lyù quaù! Ngaøy tröôùc chöa coù söï nghieäp mình bình an, haïnh phuùc. Chaúng leõ baây giôø coù söï nghieäp, coù ñòa vò laïi baát an? Neân coâ tìm ñeán quyù Thaày, xin chæ daïy phöông phaùp ñeå gaày döïng laïi söï an oån ngaøy xöa.

Quyù Thaày khoâng chæ gì ngoaøi moät vieäc nhaéc nhôû coâ “Taát caû caùc phaùp troâi xuoâi nhö gioøng nöôùc. Nöôùc ñaõ xa nguoàn thì khoâng bao giôø trôû laïi. Vaø caùi gì roài cuõng ñoåi thay”. Nghe theá roài, coâ taäp bình thaûn tröôùc nhöõng ñöôïc maát cuûa cuoäc ñôøi, khoâng coøn choän roän tính toan nöõa. Ñoái vôùi choàng con, coâ cuõng caûm thaáy bôùt naëng neà hôn, vì ñaõ tìm cho mình moät phöông höôùng môùi. Coâ noùi vôùi toâi raèng: Baây giôø con yeân loøng traû nôï. Toâi hoûi: Nôï gì? Coâ thöa: Nôï choàng, con. Bôûi vì duø cho ba boán cöûa haøng, nhöng böõa tröa coâ khoâng aên ñöôïc moät laàn ba boán cheùn côm nhö hoài xöa. Baây giôø moät cheùn côm cuõng khoâng coù thì giôø maø aên, phaûi vöøa laøm vöøa aên. Coâ vui loøng traû heát nhöõng moùn nôï ñoù.

Con noùi coâ ñaõ hieåu thaân naøy, söï nghieäp naøy coù ra gì. Taát caû chaúng qua laø quan heä nôï naàn vôùi nhau thoâi. Baây giôø coù ñieàu kieän traû, coâ saün saøng traû neân raát bình an. Nghe quyù Thaày daïy “Caùi hay cuûa ngöôøi Phaät töû laø bieát mình coù nôï thì phaûi traû nôï, chôù khoâng chaïy troán” Töø lôøi daïy ñoù, coâ caøng phaán chaán traû nôï. Coâ noùi nhöõng baát oån mình phaûi gaùnh chòu laø caùi giaù phaûi traû cuûa nhöõng moùn nôï ñaõ vay ngaøy xöa. Duø gì coâ vaãn caûm thaáy mình coøn nhieàu phuùc duyeân môùi sanh ra trong trong gia ñình Phaät Phaùp, gaëp quyù Thaày höôùng daãn tu taäp, bieát aùp duïng Phaät phaùp neân taâm buoâng xaû nhöõng gì vöôùng maéc. Ñoù laø nhöõng an laïc hieän coù cuûa coâ. Nhôø thaùi ñoä soáng toát maø coâ taùc ñoäng ñöôïc gia ñình, choàng con ñeàu vui thuaän theo söï saép xeáp cuûa coâ. Töø ñoù coâ keát luaän: Moät ngöôøi Phaät töû haïnh phuùc laø bieát aùp duïng lôøi Phaät daïy vaøo sinh hoaït haèng ngaøy cuûa mình.

Phaät töû ñöøng nghó chæ coù ngoài thieàn môùi goïi laø tu. Ngay khi ñoái duyeân xuùc caûnh, chuùng ta tænh buoâng ñöôïc laø tu roài. Neáu bieát aùp duïng phaùp tu nhö vaäy daàn daàn chuùng ta seõ xoùa heát nghieäp taäp phieàn naõo, chaéc chaén ñi ñeán an vui giaûi thoaùt. Tuy nhieân trong luùc aùp duïng phaùp tu Phaät töû neân nhôù nhöõng ñieåm sau ñaây:

Ñieåm thöù nhaát laø phaûi nhu hoøa. Ngöôøi ta böïc boäi noùi lôøi khoâng hay, neáu chuùng ta thieáu ñöùc nhu hoøa laø sanh chuyeän ngay. Cho neân nhu hoøa luoân baûo veä ñöôïc söï an oån cho chuùng ta. Nhu hoøa coù ñöôïc laø do thaønh töïu ñöùc nhaãn. Ví duï nhö chuyeän Quan AÂm Thò Kính. Neáu coâ Kính Taâm soâi noåi boäp choäp thì nhaát ñònh seõ khoâng thaønh Boà taùt. Nhôø nhaãn nhuïc neân nhu hoøa vaø ñoù laø con ñöôøng daãn ñeán söï thaønh töïu ñaïo nghieäp. Neân ngöôøi theå hieän ñöùc nhaãn laø ngöôøi thaáy ñöôïc leõ thaät cuûa caùc phaùp, môùi buoâng ñöôïc, vöôït qua ñöôïc moïi chöôùng duyeân. Vôùi ngöôøi tu, khoâng luaän laø xuaát gia hay taïi gia, ñöùc nhu hoøa nhaãn nhuïc khoâng theå naøo thieáu ñöôïc.

 Ñieåm thöù hai laø Bieát traùnh duyeân. ÔÛ ñaây noùi muoán noùi traùnh duyeân laø traùnh nhöõng trôû ngaïi, chöôùng naïn ñoái vôùi phaùp tu cuûa mình. Ngöôøi bieát traùnh duyeân khoâng phaûi laø ngöôøi nhuùt nhaùt, maø laø ngöôøi “bieát mình bieát ngöôøi”. Ví duï hoâm nay quyù vò ñònh ra Thieàn vieän Thöôøng Chieáu nghe phaùp. Phaät töû cuõng bieát taùm giôø röôõi quyù thaày giaûng, theá thì khoâng lyù gì quyù vò löïa caùi xe caø taøng chaïy töø TP. Hoà Chí Minh veà tôùi ñaây maát ba, boán tieáng ñoàng hoà, phaûi khoâng? Chaéc chaén Phaät töû phaûi löïa chieác xe naøo chaïy 70 caây soá trong voøng moät tieáng hoaëc tieáng röôõi môùi kòp nghe phaùp. Saép ñaët nhö vaäy laø ngöôøi bieát mình bieát vieäc, hôïp thôøi hôïp lyù.

Ngöôøi tu hôn ai heát phaûi bieát duyeân vaø traùnh duyeân. Nhö ngöôøi môùi taäp ngoài thieàn maø laïi ñeán raïp haùt ngoài thì laøm sao yeân ñöôïc. Phaät daïy caùc thaày Tyø-kheo: “Neáu loøng chöa yeân, caùc oâng neân tìm choã naøo vaéng veû yeân tónh, ñeå coù ñieàu kieän tu taäp mau ñöôïc yeân ñònh”. Cho neân ngöôøi tu phaûi saùng suoát, bieát ñöôïc haäu quaû cuûa vieäc mình laøm, chòu traùch nhieäm veà taát caû nhöõng haønh ñoäng aáy. Khoâng sôï seät, khoâng laøm caåu thaû, khoâng chaïy troán nhöõng haäu quaû do chính mình gaây ra. Bieát traùnh duyeân laø bieát saép ñaët cho mình yeân oån tieán tu.

Chuùng ta traùnh duyeân ñeå taâm deã ñònh. Taâm ñònh môùi khoâng bò ñoäng bôûi caùc caûnh duyeân beân ngoaøi. Chuùng ta coøn soâi noåi laém, deã bò keùo loâi, deã bò chaïy theo traàn caûnh. Muoán ñöôïc thieàn ñònh chuùng ta phaûi töï taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho mình. Tröôùc nhaát traùnh duyeân cho deã tu taäp, sau khi coâng phu thuaàn thuïc roài, ñi ñöùng naèm ngoài gì cuõng thieàn, khoûi traùnh duyeân cuõng ñònh. Baây giôø chöa ñöôïc nhö vaäy mình phaûi ngoài thieàn ôû nôi vaéng veû thanh tònh. Ñoù laø leõ thaät. Nhieàu vò thích tu thieàn, nhöng khoâng thích ngoài thieàn. Nhö vaäy khoâng ñöôïc. Tröôùc heát phaûi taäp toïa thieàn, taâm yeân ñònh vöõng vaøng roài, tieáp duyeân xuùc caûnh môùi khoâng bò noù keùo loâi. Tu thieàn khoâng phaûi chæ ngoài, coát laøm sao töï chuû ñöôïc mình trong moïi thôøi moïi luùc, ñöøng bò caùc caûnh duyeân keùo loâi. Nhöng cöûa ñaàu tieân ñeå laøm chuû laø phaûi taïo ñieàu kieän cho taâm laéng heát voïng ñoäng, yeân ñònh trôû laïi sau ñoù môùi coù ñònh löïc trong moïi oai nghi. Ñoù laø ñieàu taát yeáu.

Ñieåm thöù ba laø khoâng môø taùnh giaùc. Noùi roõ hôn chuùng ta khoâng ñeå baát cöù moät hieän töôïng naøo laøm maát söï saùng suoát cuûa mình. Ñaây laø choã noã löïc cuûa taát caû chuùng ta. Ñeán ñaây, phaàn coâng phu hôi teá nhò vaø coù chieàu saâu moät chuùt. Nhieàu khi chuùng ta cuõng bieát laøm vieäc ñoù sai traùi, nhöng nguõ duïc keùo loâi maïnh quaù, söùc laøm chuû laïi keùm neân cuoái cuøng mình thua noù. Chaúng haïn nhöõng vò bò beänh taêng-xoâng cao, bieát aên maën khoâng toát, song thaáy thöùc aên vöøa mieäng laø gaép. Tuy bieát aên voâ beänh nhöng mình ñuû söùc laøm chuû,cuoái cuøng ñaàu haøng ma tham thöïc. Cho neân neáu taùnh giaùc bò che môø, ta khoâng coøn saùng suoát nöõa thì seõ taïo nghieäp, duø bieát laøm nhö theá laø khoå nhöng vaãn khoâng döøng ñöôïc.

Chuùng ta ñaâu khoâng bieát caùc phaùp khoâng thaät, Phaät baûo boû nhöng roài ñaâu coù boû ñöôïc. Khoâng ñaønh loøng boû, cho neân khoå. Hoaëc boû nhöng khoâng boû heát, coøn raâu ria daây mô reã maù saâu beân trong. Cho neân giai ñoaïn thöù ba phaûi phuûi boû nhöõng gì laøm lu môø caùi uy quang cuûa mình. Ñaây laø giai ñoaïn chuùng ta chuaån bò soáng vôùi taùnh giaùc. Phaät daïy taát caû chuùng ta ñeàu coù taùnh giaùc, nhöng baây giôø mình chöa soáng ñöôïc laø vì meâ môø. Theá neân baây giôø phaûi chuaån bò phuûi heát caùc aùng maây môø ñi ñeå trôû veà vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Ñoù laø ñieàu thöù ba.

Ñieåm thöù tö laø giai ñoaïn ñaõ thaám nhuaàn, phaán chaán, phaùt khôûi quyeát taâm ñeå thaønh töïu coâng phu tu haønh. Quí Phaät töû coù nhieàu vò ñaõ thaám nhuaàn Phaät phaùp, ñaõ hieåu vaø aùp duïng ñöôïc Phaät phaùp roài, baây giôø quí vò neân phaán chaán phaùt khôûi taâm giaûi thoaùt, quyeát tieán tôùi ñöøng ñeå lui suït. Ngöôøi ñaõ coù coâng phu, ñaõ qua giai ñoaïn saâu saéc, teá nhò, ñaûm baûo ñöôïc caùi coâng phu roài, baây giôø phaùt khôûi taâm maõnh lieät, ñoù laø taâm giaùc ngoä giaûi thoaùt. Chuùng ta phaûi tieán tôùi nöõa, khoâng vì baát cöù lyù do gì bò lui suït.

Ngöôøi tu phaûi laøm chuû ñoái vôùi xan tham, giöõ nhöõng ñieàu giôùi Phaät ñaõ daïy. Khoâng giaän döõ, khoâng bieáng nhaùc, khoâng loaïn nieäm, khoâng aùc hueä, khoâng ngu si taø kieán. Chuùng ta phaûi thöïc hieän ñaày ñuû nghieâm tuùc taát caû nhöõng ñieåm naøy môùi coù theå tieán laân treân con ñöôøng giaùc ngoä, giaûi thoaùt, ñöôïc an laïc thöïc söï. Nhö noùi veà xan tham, noù gioáng nhö keo kieát, nghóa laø khoâng buoâng ra ñöôïc. Trong tröôøng hôïp naøy, chuùng ta tu laøm sao? Buoâng ra, môû ra, xaû boû heát. Bôûi vì neáu chuùng ta khoâng buoâng noù cuõng khoâng coøn, caùc phaùp höõu vi khoâng coù gì toàn taïi maõi maõi.

Thaät ra nhöõng gì quí vò gaày döïng caû ñôøi, nhaát thôøi bieåu buoâng, khoù buoâng laém. Nhöng neáu nghó tôùi quyû döõ voâ thöôøng, chuùng ta seõ buoâng ñöôïc. Coù vò ñoù raát giaøu, vaøng baïc ñaày röông, baát thaàn beänh naëng, suoát maáy thaùng tröôøng. OÂng taäp trung cuûa caûi laïi moät choã nhöng khoâng daùm noùi cho ai bieát. Vì nhöõng ngöôøi nuoâi naáng chung quanh khoâng phaûi baø con ruoät thòt. Cuoái cuøng baø baïn cuûa oâng töø phöông xa veà, luùc aáy oâng cuõng gaàn truùt hôi thôû sau cuøng, neân chæ kòp ra daáu chôù khoâng noùi ñöôïc. Baø raát teá nhò, thaáy oâng ra daáu lieàn bieát chung quanh choã naèm cuûa oâng coù cuûa. Vì vaäy khi oâng vöøa taét thôû, baø ñuoåi heát nhöõng ngöôøi chung quanh ra vôùi lyù do baø laøm boån phaän taém röûa cho oâng. Theá laø baø tìm ñöôïc soá vaøng oâng daáu quanh giöôøng. Con ngöôøi ta naém giöõ taøi saûn ñeán nhö theá, nhöng coù naém ñöôïc ñaâu!

Trong kinh A Haøm coù caâu chuyeän theá naøy. Moät hoâm Phaät ñi khaát thöïc nhö thöôøng leä. Ngang qua nhaø oâng tröôûng giaû ñoù, coù con choù naèm chaén ngang cöûa, noù suûa döõ quaù. OÂng chuû ñi vaéng, con choù nhaát ñònh naèm ngay cöûa khoâng cho ai voâ nhaø. Ñöùc Theá Toân döøng laïi nhìn noù roài noùi: “Caùi thaân phaän cuûa nhaø ngöôi do xan tham boûn xeûn maø bò ñoäi lôùp loâng laù nhö vaäy. Baây giôø coøn chöa tænh ngoä, laïi hung haêng giöõ cuûa nöõa.” Phaät noùi vaäy roài Ngaøi ñi khaát thöïc.

Khi oâng chuû veà thaáy con choù cöng naèm xo, buoàn hiu, khoâng chòu aên nöõa. OÂng môùi hoûi ngöôøi nhaø  nguyeân nhaân vaø ñöôïc bieát söï vieäc nhö treân. Nghe xong, oâng lieàn chaïy tìm ñöùc Phaät baét ñeà, ñöùc Theá Toân noùi: “OÂng laïi coøn meâ. Toâi noùi cho oâng bieát con choù ñoù laø meï cuûa oâng ngaøy tröôùc. Khi baø maát, vaøng baïc daáu trong huû ñöôïc choân döôùi ngaïch cöûa ñoù. Meï oâng chöa kòp noùi cho oâng bieát, neân baây giôø trôû laïi laøm choù, thöôøng naèm ngay choã ñoù ñeå giöõ cuûa cho oâng”. Nghe theá, tröôûng giaû voäi vaõ quay veà ñaøo choã aáy vaø quaû thaät thaáy huû vaøng meï mình ñaõ giaáu ôû ñoù. Töø ñoù con choù yeáu daàn roài quaù vaõng. Tröôûng giaû baáy giôø raát aên naên môùi ñem soá cuûa caûi aáy daâng leân cuùng döôøng ñöùc Phaät ñeå hoài höôùng phuùc cho meï ñöôïc hoùa kieáp sanh veà coõi laønh.

Ñoù laø caâu chuyeän keå veà söï vöôùng maéc cuûa loøng xan tham seõ daãn ñeán ñau khoå nhö vaäy. Phaät töû chuùng ta neáu coøn xan tham thì lo trò, coøn giaän döõ, löôøi nhaùc, loaïn nieäm, aùc hueä, ngu si taø kieán… thì phaûi lo trò. Neáu khoâng trò veà sau chuoát nhöõng haäu quaû thoáng khoå, khoâng bieát laøm sao thoaùt ra ñöôïc. Baø meï oâng tröôûng giaû may nhôø coù ñöùc Phaät neân thoaùt ñöôïc kieáp choù. Coøn chuùng sanh lôõ sanh vaøo ñöôøng döõ, khoâng coù Phaät ra ñôøi chaúng bieát seõ ra sao? Do ñoù quí Phaät töû caàn phaûi noã löïc tu taäp ñeå dieät tröø coäi goác tham saân, phieàn naõo môùi mong thoaùt khoûi khoå ñau. Neân nhôù trong baát cöù hình thöùc naøo chuùng ta cuõng coù theå tu ñöôïc, cuõng coù theå trò beänh ñöôïc.

Ngaøi Phaùp Minh, chaùu trong toâng Vaân Moân, sau khi ngoä ñaïo Ngaøi trôû veà queâ thöôøng aên thòt uoáng röôïu, traûi moät thôøi gian treân möôøi naêm nhö vaäy. Cuoäc soáng cuûa Ngaøi laï luøng laém. Ngöôøi ta doïn thöùc aên chay Ngaøi cöï nöï, coøn môøi röôïu thòt, Ngaøi hoan hyû duøng heát. Moät oâng thaày nhaäu nheït nhö vaäy ai maø kính neå? Vì vaäy trong suoát thôøi gian gaàn möôøi naêm trôøi, ngöôøi ta khinh laém, nhöng Ngaøi vaãn bình thöôøng. moät hoâm, Ngaøi baûo chuùng:

- Saùng mai ta seõ ñi, caùc oâng ñöøng ñi ñaâu.

Chuùng cöôøi thaàm. Saùng hoâm sau, Ngaøi ñaép y leân toøa keâu:

- Ta ñi ñaây! Haõy nghe ta noùi keä.

Chuùng chaïy aøo tôùi xem, Ngaøi lieàn noùi baøi keä:

Bình sinh tuùy luùy dieân quyeát,

Tuùy luùy khöôùc höõu phaân bieät.

Kim trieâu töûu tænh haø xöù?

Döông lieãu ngaïn, hieåu phaân taøn nguyeät.

Toâi taïm dòch nhö vaày: 

Bình minh say söa teù ngaõ,

Trong say laïi coù phaân bieät.

Saùng nay tænh röôïu ñi ñaâu,

Bôø döông lieãu traêng taøn, gioù saùng.

Noùi xong, Ngaøi ngoài yeân thò tòch.

Nghóa laø Thieàn sö soáng laãn trong theá tuïc nhöng laïi thoaùt tuïc. Cho neân nhaän ñöôïc taùnh giaùc roài thì ung dung töï taïi, khoâng leä thuoäc hình thöùc naøo. Chuùng ta chöa soáng ñöôïc nhö theá neân phaûi giöõ giôùi trì trai vaø tu taäp thieàn ñònh, trí tueä. Tuy nhieân cö só hay tu só ñeàu tu ñöôïc heát. Bôûi vieäc nhaän laïi taùnh giaùc ñaâu haïn cuoäc treân hình thöùc. Ai kóng coù taùnh giaùc thì ai cuõng tu ñöôïc, tu trong baát cöù hình thöùc naøo, hoaøn caûnh naøo.

Ngaøi noùi bình thöôøng toâi say tuùy luùy, nhöng trong say vaãn coù tænh neân môùi bieát phaân bieät. Saùng nay tænh röôïu nghóa laø saùng nay töø giaõ cuoäc ñôøi. Töø giaõ Ngaøi ñi ñaâu? Bôø döông lieãu traêng taøn gioù sôùm. Töï taïi. Bôø döông lieãu gioù maùt, traêng taøn, caûnh trí raát ñaëc bieät bieåu hieän cho moät con ngöôøi ñaõ töï taïi ñoái vôùi caùc phaùp.

Taát caû chuùng ta ña soá ñeàu bò nghòch caûnh chi phoái, ít ai gaëp thuaän caûnh. Xin thöa, trong nghòch caûnh chuùng ta cuõng tu ñöôïc. Baèng chöùng caùc baäc thieän höõu tri thöùc tu tröôùc ta töøng traûi qua nhöõng nghòch caûnh, maø caùc Ngaøi ñeàu thaønh coâng, ñeàu tu ñöôïc. Hoïc ñöôïc kinh nghieäm cuûa ngöôøi xöa, chuùng ta khoâng daùm xem thöôøng nhöõng vò thò hieän nghòch caûnh nghòch haïnh. Xem nhö caùc Ngaøi phaùt nguyeän thò hieän vaøo nhöõng nôi aáy. Quan troïng laø nhaän ra vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc cuûa mình. Moãi ngöôøi neân töï aâm thaàm laøm vieäc ñoù. Coù thaân chöùng roài môùi hieåu ñöôïc caâu “AÅm thuûy, laõnh noaõn töï tri”, nghóa laø uoáng nöôùc, laïnh noùng töï bieát.

Hieåu vaø aùp duïng phaùp tu nhö vaäy roài, chaúng nhöõng chuùng ta khoâng bò chöôùng ngaïi trong vieäc tu haønh cuûa mình, maø cuõng khoâng gaây theâm duyeân nôï gì ñoái vôùi chung quanh. Luùc aáy ta coù ñaày ñuû ñöùc nhaãn nhuïc nhu hoøa, tænh taùo saùng suoát, moïi thöù chung quanh khoâng laøm vöôùng baän mình ñöôïc nöõa.

Quyeát taâm cuûa ngöôøi tu laø laøm moät vieäc duy nhaát cho ñeán khi naøo thaønh töïu môùi thoâi. Taây phöông coù caâu: “Quyeát laø thaønh, muoán laø ñöôïc”. Chuùng ta baây giôø chöa bò nhöõng khoù khaên böùc xuùc naøo ñaåy vaøo theá ñeán ñoä khoâng chòu noåi. Ña soá ñeàu ôû trong ñieàu kieän thuaän lôïi, ñuû côm aên aùo maëc, khoâng ai daùm maï nhuïc mình v.v… Nhö vaäy leõ ra vieäc tu cuûa mình phaûi deã daøng hôn ngöôøi xöa chöù! Cho neân khoâng thaønh töïu ñaïo nghieäp ñöôïc laø taïi chuùng ta thieáu quyeát taâm maø thoâi. Ngöôøi hoïc ñaïo thôøi nay deã than trôøi traùch ñaát, thöông tuûi cho thaân phaän cuûa mình quaù. Ñoâi khi hoaøn caûnh mình khoâng ñaùng tuûi thaân maø ta vaãn cöù tuûi thaân. Môùi laï chöù!

Ngöôøi con Phaät töø khi ñuû duyeân quy y Tam baûo, thoï trì naêm giôùi laø chuùng ta ñaõ haï quyeát taâm choïn con ñöôøng cuûa ñöùc Phaät ñaõ ñi, phaùp moân cuûa Phaät ñaõ haønh trì laøm choã quy höôùng cho mình. Theá neân chuùng ta phaûi theo ñuoåi muïc ñích aáy cho ñeán cuøng. Tu maø khoâng quyeát taâm, khoâng khaúng ñònh thì khoù mong ñaït ñöôïc keát quaû vieân maõn. Nhieàu ngöôøi maéc phaûi caùi loãi “Baùn ñoà nhi pheá”, nghóa laø giöõa ñöôøng boû cuoäc. Nhöõng ngöôøi naøy laøm baát cöù vieäc gì seõ chaúng tôùi ñaâu heát. Thaønh ra haï quyeát taâm thöïc hieän cho ñöôïc nhöõng gì mong muoán, nhaát ñònh coâng phu cuûa chuùng ta seõ thaønh coâng.

Thieàn sö Tu Dieãn hôn boán möôi naêm thöôøng côûi traàn boá thí maùu cho muoãi moøng, cuõng chaúng heå taém röûa chi. Vaäy maø ñeán cuoái ñôøi, tröôùc khi tòch Ngaøi ngoài kieát giaø an nhieân noùi keä:

Treân boán möôi naêm thöôøng côûi troáng, 

Ñaàu chaúng goäi thaân chaúng taém röûa.

Quaän quan vì ta ñoåi chieác y,

Chæ ngaïi bình sinh nguyeän chaúng ñuû!

Nghóa laø khi nhöõng baäc quyeàn quyù cuùng döôøng nhöõng y aùo, Ngaøi thaáy coâng ñöùc cuûa mình chöa ñuû ñeå nhaän cuûa cuùng döôøng aáy neân töø choái taát caû. Vôùi quyeát taâm nhö vaäy, ngaøi thaønh töïu ñaïo nghieäp vaø laøm chuû ñöôïc mình hoaøn toaøn. Roõ raøng vieäc laøm chuû khoâng ñôïi ñeán luùc cheát. Thieàn sö traûi daøi treân boán möôi naêm côûi traàn, naéng gioù muoãi moøng, chaáp nhaän heát. Nhö vaäy Ngaøi ñaõ thaønh coâng ngay töø böôùc ñaàu, khoâng ñôïi ñeán luùc naøo heát. Do ñoù hôn boán möôi naêm Ngaøi soáng thaät an oån, maëc duø chuùng ta thaáy cuoäc soáng aáy thaät laï kyø. Thieàn gia goïi ñaây laø haïnh kyø ñaëc. Phaûi laø ngöôøi coù söùc laøm chuû hoaøn toaøn môùi ñöôïc nhö vaäy.

Moät con ngöôøi kyø ñaëc ñaõ cho chuùng ta nhöõng kinh nghieäm töø söï quyeát taâm ñoái vôùi phaùp tu. Chuùng ta tu phaùp gì cuõng toát, mieãn laø tu ñuùng vaø coù quyeát taâm cao, chaéc chaén seõ thaønh töïu. Nieäm Phaät nhôù Phaät töø ñaây cho ñeán luùc laâm chung, khoâng xen nieäm naøo khaùc, chaéc chaén khi laâm chung Phaät seõ ñeán röôùc. Sôû dó Phaät khoâng ñeán röôùc laø taïi vì mình chöa heát loøng nhôù Phaät, moät nhôù maø möôøi queân. Quí vò vöøa nieäm Phaät vöøa nhôù con chaùu hay tính chuyeän laøm aên. Nhö vaäy laøm sao caûm öùng ñeán Phaät ñöôïc.

Thieàn sö Tö Nghieäp tröôùc khi xuaát gia laøm ngheà ñoà teå. Nhöng khi tænh ngoä lieàn boû ngheà ñi tu. Quaù trình tu haønh cuûa Ngaøi ôû ñaây khoâng noùi, toâi chæ nhaán maïnh sau khi ngoä ñaïo vieân maõn, tröôùc khi boû thaân naøy, Ngaøi coù ñeå laïi baøi keä:

Taïc nhaät Daï xoa taâm,

Kim trieâu Boà-taùt dieän.

Boà-taùt döõ Daï xoa,

Baát caùch nhaát ñieàu tuyeán.

Taïm dòch nhö vaày: 

Hoâm qua taâm Daï xoa,

Saùng nay maët Boà-taùt.

Boà-taùt cuøng Daï xoa,

Chaúng caùch moät sôïi tô.

Hoâm qua laø tay ñoà teå, böõa nay thaønh ngöôøi tu. Ngöôøi tu cuøng vôùi ñoà teå chaúng caùch moät sôïi tô. Bieân cöông ñoù khoâng coù bao xa, heã tænh laø ngöôøi tu maø meâ laø ñoà teå. Bôûi meâ neân thôøi gian tröôùc laøm ñoà teå. Baây giôø tænh, buoâng dao lieàn trôû thaønh ngöôøi tu.

Phaät töû cuõng theá, neáu meâ laø ngöôøi ñôøi maø tænh laø ngöôøi tu. Neáu coøn meâ duø xuaát gia ta cuõng chöa hoaøn bò. Nhaän roõ nhö vaäy môùi thaáy giaù trò cuûa ñaïo lyù vaø söï tu haønh. Toâi noùi theá ñeå huynh ñeä naøo ñöùng trong haøng nguõ xuaát gia thaáy mình chöa coù coâng phu, hoaëc tu haønh chöa chuaån möïc phaûi töï xaáu hoå, khaéc phuïc nhöõng khieám khuyeát coøn toàn ñoïng, ngoõ haàu tieán leân treân böôùc ñöôøng tu taäp. Coù tænh töùc laø coù tu. Neáu ñeå ngaøy naøo cuõng nhö ngaøy naáy troâi xuoâi thì thaät laø uoång moät cuoäc ñôøi.

Hieåu nhö vaäy thì ai tu cuõng ñöôïc, ñaâu coù gì khoù khaên. Bao nhieâu naêm chuùng ta coù saün taùnh giaùc roài, nhöng vì rong chôi khaép nôi, neân mình queân maát. Baây giôø thöùc tænh quay laïi ngay nôi saùu caên cuûa mình, lieàn thaáy ñaõ töï ñaày ñuû roài. Maét thaáy saéc, tai nghe tieáng, muõi ngöûi muøi… maø ñöøng chaïy theo caùc traàn caûnh aáy laø trôû veà vôùi taùnh giaùc saùng suoát roài. nhö vaäy coù ai khoâng tu ñöôïc ñaâu? Neân bieát thaáy maø ngoä hay nghe maø ngoä töùc beân trong coù taùnh giaùc, chôù khoâng theå khoâng ngô nghe maø ngoä. ñoù chính laø con ñöôøng then choát, laø phöông phaùp thaúng taét nhaát ñeå chuùng ta trôû veà töï taâm. Choã naøy ai cuõng thöïc haønh ñöôïc heát.

Coâng phu lieân tuïc trong moïi sinh hoaït nhö theá laø tu. Khoâng phaûi ñôïi ñeán baøn Phaät, ñôïi tôùi giôø tuïng kinh ngoài thieàn môùi tu. Trong taát caû thôøi luùc naøo cuõng tænh, nhaän vaø soáng ñöôïc vôùi taùnh giaùc laø muïc ñích duy nhaát cuûa ngöôøi tu thieàn. Tuøy theo möùc ñoä haønh trì, keát quaû seõ töông öng. khoâng caàn tính ñeán thôøi gian, chuùng ta cöù tu nhö theá laø toát. ÔÛ ñaây khoâng noùi ñeán thaønh Phaät maø ñaõ töï xong xuoâi, ñöôïc theá lo gì traàm luaân sanh töû nöõa.

hõg

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM