TÙY HỶ CÔNG ĐỨC
Phật dạy: Thấy người làm việc đạo đức, vui vẻ
trợ giúp được phước rất lớn. Sa-môn hỏi: Phước của người kia có hết chăng ?
Phật đáp: “Ví như lửa một cây đuốc, mấy trăm ngàn người mỗi người cầm đuốc
đến mồi, đem về thắp sáng, nấu cơm... Ngọn lửa cây đuốc này vẫn như cũ,
phước cũng như thế”. (Kinh Tứ Thập Nhị Chương)
Người xuất của ra công làm việc đạo đức dĩ
nhiên phước đức to lớn. Nhưng người chỉ phát tâm tùy hỷ trợ giúp làm sao
phước đức bì được người kia ? Thế mà ở đây đức Phật nói phước đức ngang
nhau. Điều này khiến chúng ta phải để tâm suy xét.
Hầu hết, chúng ta ai ai cũng mang sẵn trong
mình những tính xấu: ngã mạn, tự cao, tật đố, tham lợi... Bởi có những tính
xấu ấy, nên khi thấy ai làm điều tốt, hay thì chúng ta có phản ứng ngay. Cái
phản ứng phá hoại, khinh miệt, gièm siểm để thỏa mãn tính tự cao, tật đố,
tham lợi... của mình.
Ở gia đình, cha mẹ tỏ vẻ thương đứa con nào
nhiều thì đứa khác sanh ganh tị, bất bình. Tình cốt nhục có thể do đó trở
thành phai nhạt, quá lắm sẽ chia ly. Hoặc anh em mà kẻ giàu, người nghèo là
cái cớ khiến tình cật ruột xa nhau. Trong lớp học một cậu học trò được thầy
giáo khen thưởng, thì cậu ấy chắc chắn sẽ bị các trò khác tìm cách nói xấu,
hoặc hại bằng cách này hay cách khác. Hai bạn học thân nhau, nếu một người
thi đậu một người thi rớt thì tình bạn bè sẽ lợt lạt ngay từ đó. Ngoài xã
hội, kẻ xấu giết người tốt, kẻ nghèo chống người giàu. Đó là động cơ thúc
đẩy giai cấp đấu tranh, rồi gây nên cảnh núi xương sông máu trong nhân loại.
Cho nên tục ngữ có câu:
Vô duyên ghét kẻ có duyên
Không tiền ghét kẻ có tiền cầm
tay.
Làm sao hàn gắn được những vết thương chia rẽ
trầm trọng ấy ? - Nếu phi thực hiện “Tùy hỷ công đức” không còn phương pháp
nào hiệu nghiệm. Bao giờ mỗi con người chúng ta đều tập được hạnh “Tùy hỷ
công đức” thì nhân loại mới có ngày an vui hạnh phúc và ngọn lửa đấu tranh
mới lịm tắt được.
Thế nào là tùy hỷ công đức ? Tùy hỷ là vui
theo, công đức là những điều lành, điều tốt, điều vui vẻ, hạnh phúc. Nghĩa
là thấy ai có cái gì tốt, cái gì lành, cái gì hạnh phúc, chúng ta đều hoan
hỷ phát tâm vui mừng như chính mình được và cố công giúp đỡ khiến họ được
toàn vẹn. Hoặc thấy họ làm điều phước thiện, đạo đức chúng ta sẵn sàng ùa
vào trợ giúp với một niềm hân hoan vô hạn. Vui cái vui của người, mừng thấy
cái tốt của người. Cho đến không còn thấy họ là đối tượng khác biệt. Sự vui
mừng ấy phá tan được cái cách biệt giữa ta và người. Chân thành hòa đồng
trong tâm niệm hạnh phúc.
Người phát tâm làm việc bố thí, chính họ đã
khởi lòng từ bi và dứt tính bỏn xẻn, nếu họ không vì hoàn cảnh bắt buộc.
Thấy người bố thí, ta phát tâm tùy hỷ trợ giúp, chính ta đã khởi tâm khuyến
thiện và phá tan tính tật đố. Công đức của người phát lòng từ bi, dứt tính
bỏn xẻn đem so với công đức của người khởi tâm khuến thiện, dứt tính tật đố
ngang nhau.
Lại, công đức y cứ tự tâm mà thành, nên cùng
phát sanh trong một việc, mà công đức của người này không làm mòn giảm công
đức của người kia. Vì thế, đức Phật ví dụ ngọn lửa của một cây đuốc dù đem
trăm ngàn cây đuốc khác đến mồi, ngọn lửa ấy vẫn không bị giảm khuyết. Tuy
cùng làm một việc, mà người phát tâm nhỏ hẹp thì công đức sẽ nhỏ hẹp, người
phát tâm rộng lớn thì công đức rộng lớn. Công đức tùy tâm mà có rộng hẹp chớ
không do của nhiều ít. Phật dạy: “Người phát tâm rộng lớn bố thí, của chỉ
bằng hạt cải mà quả báo như núi Tu di. Ngược lại, người ôm lòng nhỏ hẹp bố
thí, của bằng núi Tu di, công đức chỉ bằng hạt cải”. (Kinh Kim Cang)
Thấy người làm việc bố thí, chúng ta phát tâm
tùy hỷ trợ giúp họ, tự nhiên người ấy sẽ hăng hái vui vẻ làm thêm. Họ càng
thích làm bố thí thì những người quanh họ sẽ giảm nhiều phần đau khổ. Vậy ta
đã giúp được hai bên bớt khổ thêm vui hiện tại và vị lai. Đó là chưa nói đến
phần ích lợi của cá nhân ta. Chính khi ta tùy hỷ việc thiện của người, chắc
chắn người đã có cảm tình với ta. Ta đã được công đức ngang bằng họ, lại
được họ thương mến ta, thật là một việc làm “nhất cử mà tam lợi”.
Việc làm không tốn hao tài sản, sức lực gì bao
nhiêu mà đem lại kết quả lớn lao như vậy, tại sao chúng ta không chịu làm ?
Hẳn là tính tật đố, ganh tị đang ngự trị trong tâm tư chúng ta nên không cho
phép ta làm. Lúc nào chúng còn làm chủ ta là lúc ấy ta mãi mãi khổ đau. Bởi
chúng xây một bức tường ngăn cách giữa ta và mọi người. Chẳng những ngăn
cách thôi, chúng còn tấn công mọi người chung quanh bằng mũi tên thù hận, để
rồi ta và mọi người suốt đời mang nặng những vết thương đau khổ hận thù.
Thấy người làm điều thiện, ta không phát tâm
hoan hỷ, mà còn sanh tâm tật đố, khinh chê gièm siểm khiến người ấy - nếu
không có tín tâm mãnh liệt, ý chí quả cảm - sẽ thối tâm không muốn làm điều
thiện nữa, thế là ta đã ngăn trở điều thiện của người và gây ra thù hằn giữa
ta và họ. Người ngăn trở điều thiện của kẻ khác quả là Ma-vương đội lốt
người. Ta muốn ngăn trở điều tốt của kẻ khác để đề cao cái tốt của ta, khỳ
thật ta đã nói lên với mọi người ta là Ma-vương, là quỉ sứ. Đâu ngờ, muốn
làm thỏa mãn tánh ngạo mạn của ta, mà ta tự lao mình vào địa ngục A-tỳ.
Bạn bè, thân hữu gặp điều may, được việc tốt,
ta tùy hỷ với họ là đẹp đẽ biết mấy. Chân thành chung vui với nhau thì tình
thân hữu mỗi ngày được gắn bó, nối giây liên lạc giữa ta và người mỗi lúc
mỗi siết chặt thêm vì ta và bạn đã hòa đồng trong tâm tưởng hoan hỷ, trong
niềm hoan hỷ của nhau. Ranh giới cá nhân, tư hữu được xóa nhòa. Cuộc sống
như vậy hạnh phúc biết bao.
Trái lại, thấy bạn có dịp may, được điều tốt,
ta sanh tâm đố kỵ, khiến tình keo sơn phải bị rã rời. Biết bao người khi bần
cùng bè bạn thân nhau như cốt nhục, nhưng khi một người phát quan hoặc giàu
có, một người nghèo khổ thì tình thân ấy tự nhiên ly tán. Phải chăng vì
người giàu sang kia sanh tâm bạc bẽo ? Không hẳn thế. Lắm khi người giàu
sang ấy vẫn hết tình chiều chuộng, mà không sao giữ được tình thân hữu ngày
xưa. Ấy là do tính tự ái của kẻ nghèo không cho phép họ lân la với bạn. Nhất
là khi những người ở trước mặt mình ca ngợi tài đức của người quen thuộc
mình hoặc èû bạn mình mà người ấy vắng mặt. Ở trường hợp đó, nếu ta vẫn giữ
được vẻ mặt thản nhiên, không thốt một lời chỉ trích kẻ ấy, thật là điều rất
khó. Vì thế, chúng ta nên nhớ mãi câu này “Ngồi nghe người khác khen ngợi
bạn mình, mà không thay đổi nét mặt, thật là người can đảm”.
Bởi tánh tật đố ngã mạn không khi nào muốn
nghe ai khen kẻ khác hơn là khen mình. Nếu người ta khen kẻ khác, tất nhiên
mình tìm cách tấn công khiến kẻ ấy mất hết uy tín mới chịu.
Tình bạn, tình cốt nhục không phải do tiền của
danh vọng mà có, tại sao vì tiền tài danh vọng, ta lại chia ly tình thân hữu
? Nếu vì giàu sang bạn ta thay đổi tình ý, ta xa họ đã đành. Nếu họ vẫn giữ
trước sau như một thì ta đừng vì lý do đố kỵ sang hèn mà lẫn tránh họ. Ta
nên mừng khi bạn ta được giàu sang, ta nên vui khi bạn ta được sung sướng,
đó là tâm niệm tùy hỷ của con người đạo đức.
Tuy nhiên, chúng ta không vì thấy bạn giàu
sang, giả tâm tùy hỷ để cầu cạnh van xin. Thái độ đó là thái độ của kẻ hèn
hạ, chớ không phải của người thật tâm tùy hỷ.
Lại một điều rất khó, đối với người thù địch
của ta khi họ gặp dịp may, làm điều tốt, hay thành công trong một công việc
gì, mà ta khởi tâm vui mừng cho họ. Người phát tâm tùy hỷ với kẻ thù địch
mình, người ấy đã vượt lên trên tất cả, không còn mãnh lưới phiền não nào
bao vây được họ.
Phát tâm tùy hỷ mọi việc vui của người, dĩ
nhiên những điều đau khổ của người làm sao ta không thông cảm được ? Đã hòa
đồng trong niềm vui thì trong cảnh khổ ta đã chia sớt nhau rồi. Vui khổ của
mọi người coi như vui khổ của chúng ta.
“Chúng sanh thanh tịnh, Bồ-tát thanh tịnh.
Chúng sanh nhiễm ô, Bồ-tát nhiễm ô”.
Bao giờ nhân loại tiến bộ được như vậy, thì
cõi Ta-bà uế trược này đã trở thành cõi Cực-lạc thanh lương. Tìm đâu thấy sự
phân chia riêng biệt giữa người này và kẻ khác. Làm gì có sự tranh đấu giữa
giai cấp này với giai cấp nọ. Tất cả đồng ưu, cộng lạc. Đó mới là hạnh phúc
thật sự của nhân loại, đạo đức như vậy mới chân thật đạo đức.
] |