NHÖ LAI THIEÀN AÁN ÑOÄ

hõg

Sö Ni MAHAPAJAPATI-GOTAMI

(Ma-ha-ba-xaø-ba-ñeà) Cao boä Ñeä Nhaát

Tröôùc baäc ñaïo sö ra ñôøi, naøng ñöôïc sanh ôû Dovadehav, trong gia ñình Maha Suppabuddha. Teân gia ñình naøng Gotami. naøng laø em gaùi cuûa Mahamaja. Caùc thaày ñoaùn töôùng, tieân ñoaùn raèng: "Caùc ngöôøi con cuûa hai chò em seõ laø Chuyeån Luaân Vöông. Vua Suddhodana khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh cöôùi caû hai chò em".

Sau ñoù, baäc Ñaïo Sö Ñaûn sanh vaø trong khi Chuyeån Phaùp Luaân, Ngaøi ñi ñeán Vasali ñoä Phuï Vöông chöùng quaû A La Haùn ñeán khi meänh chung.

Roài Mahapajapati muoán xuaát gia. Naøng xin pheùp baäc Ñaïo Sö, nhöng khoâng ñöôïc chaáp nhaän, beøn caét toùc, ñaép y vaø sau thôøi giaûng kinh veà tinh thaàn noã löïc, naøng ra ñi vôùi 500 Thích Ca nöõ maø caùc ngöôøi choàng ñaõ xuaát gia. Ñeán Vasali xin baäc Ñaïo Sö cho xuaát gia. Vôùi söï can thieäp cuûa Toân giaû A Nan, baäc Ñaïo sö chaáp nhaän vaø daïy Taùm kænh Phaùp cho caùc Tyø kheo Ni.

Sau khi xuaát gia Mahapajapati ñeán yeát kieán Ñöùc Phaät vaø ñöùng qua moät beân. Ngaøi thuyeát phaùp cho naøng vaø naøng tinh caàn tinh taán chöùng ñöôïc quaû A La haùn vôùi trí tueä tröïc giaùc vaø phaân tích.

Naêm traêm Tyø Kheo Ni, sau khi nghe Ananda giaùo giôùi, ñeàu chöùng ñöôïc Saùu Thaéng Trí.

Moät ngaøy kia, khi baäc Ñaïo sö ngoài giöõa thaùnh Chuùng taïi Tònh xaù jetavana (Kyø Vieân), Ngaøi xaùc nhaän Mahapajapati laø vò coù kinh nghieäm ñoäc nhaát soáng höôûng thoï, haïnh phuùc, giaûi thoaùt Nieát baøn.

Ñeå noùi leân loøng bieát ôn cuûa mình Mahapajapati tuyeân boá Chaùnh Trí cuûa mình tröôùc maët Theá Toân, taùn thaùn haïnh ñöùc cuûa Ngaøi ñaõ giuùp ñôõ hoä trì cho naøng, maø tröôùc ñaây naøng khoâng ñöôïc gaëp.

Baäc Giaùc Ngoä anh huøng,

Con xin ñaûnh leã Ngaøi

Ngaøi laø baäc toái thöôïng,

Giöõa moïi loaøi chuùng sanh.

Ngaøi giaûi khoå cho con,

Cuøng raát nhieàu ngöôøi khaùc.

Lieãu tri moïi ñau khoå,

Goät saïch nhaân khaùt aùi.

Con ñöôøng Thaùnh Taùm ngaønh,

Ñoaïn dieät, ta chöùng ngoä.

Tröôùc ta soáng laø meï,

Laø con, laø Cha, anh,

Laø oâng noäi, oâng ngoaïi.

Ñôøi soáng tröôùc laø vaäy,

Nay ta thaáy Theá Toân,

Thaân naøy thaân toái haäu

Sanh, töû ñöôïc ñoaïn taän,

Nay khoâng coøn taùi sanh.

Sieâng tinh caàn, noã löïc,

Thöôøng kieân trì, tinh taán,

Haõy thaéng, ñeä töû Phaät,

Hoøa hôïp, ñaûnh leã Ngaøi.

Vì haïnh phuùc moïi ngöôøi,

Ma Gia sanh Cuø Ñaøm,

Giaûi thoaùt nhôn ñau khoå,

Cho ngöôøi bò beänh cheát.

(Trích Daãn Tröôûng laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

- Teân toäc Gotami goïi laø Mahapajapati. Vì caùc nhaø tieân tri baáy giôø tieân ñoaùn sau naøy baø seõ caàm ñaàu moät ñaùm ñoâng lôùn.

Hoaøng haäu Maja maát, baø nuoâi thaùi töû Syõ Ñaït Ña, coøn Nanñaø thì baø nhôø baø vuù nuoâi lo laéng.  

?

Sö Ni ÑAÏI AÙI ÑAÏO vaø

Naêm Traêm Sö Ni nhaäp Nieát Baøn.

Sö Ni Ñaïi Aùi Ñaïo Cuø Ñaøm Di (Mahapajapati Gotami) ñang du haønh taïi thaønh Tyø Xaù Ly ôû chuøa ao Ñaøi cuøng naêm traêm vò ñaïi Tyø Kheo ni laø baäc A La Haùn, caùc laäu ñaõ saïch.

Khi aáy, Sö Ni Ñaïi Aùi Ñaïo nghe Chö Tyø Kheo noùi:

- Coøn khoâng quaù ba thaùng, Nhö Lai seõ dieät ñoä döôùi coäi caây Sa La Song Thoï taïi thaønh Caâu Thi La.

Sö Ni nghe theá, lieàn khôûi nghó:

- Ta khoâng cam thaáy Nhö Lai dieät ñoä, cuõng khoâng cam thaáy A Nan dieät ñoä. Nay, ta neân dieât ñoä tröôùc.

Sö Ni ñeán choã Theá Toân, ñaàu maët leã döôùi chaân Phaät, lui ngoài moät beân, baïch Phaät:

- Con khoâng cam thaáy Theá Toân vaø A Nan dieät ñoä. Cuùi xin Theá Toân cho pheùp con dieät ñoä tröôùc.

Phaät laëng thinh höùa khaû, Sö laïi baïch:

- Cuùi mong Theá Toân, töø nay veà sau cho caùc Tyø Kheo Ni thuyeát giôùi.

Phaät baûo:

- Nay ta cho Tyø Kheo cuøng Tyø Kheo ni thuyeát giôùi caám giôùi, nhö ta tröôùc ñaõ thi haønh caám giôùi, ñeå khoûi sai laàm.

Sö Ni lieàn ñeán tröôùc, leã döôùi chaân Phaät, ñöùng tröôùc Phaät thöa:

- Töø nay, con seõ khoâng coøn thaáy nhan saéc cuûa Theá Toân, laïi cuõng khoâng thaáy chö Phaät töông lai, chaúng coøn thoï baøo thai, haèng truï voâ vi. Hoâm nay, rôøi hình daùng Theá Toân khoâng bao giôø thaáy trôû laïi.

Sö ni ñi nhieãu baûy voøng, ñi nhieãu A Nan baûy voøng, ñi nhieãu chuùng Tyø kheo, trôû lui ra veà. Veà ñeán trong chuùng Tyø Kheo ni, Sö baûo chuùng:

- Nay ta muoán vaøo Voâ dö y nieát baøn. Sôû dó nhö theá, vì Nhö Lai khoâng bao laâu seõ dieät ñoä. Caùc ngöôøi neân tuøy nghi thi haønh.

Khi aáy, Tyø Kheo ni Sai Ma, öu Baùt Saéc, Ca Lôïi Thi, Xaù Cöu Lôïi, Xoa Ma. Baùt Ñaø Lan Giaø, Baø La Giaø La, Chieân Dieân, Xaø Da vaø naêm traêm vò ñoàng ñi ñeán choã Phaät, ñöùng qua moät beân. Tyø Kheo ni Sai Ma (Khema) laø Thöôïng thuû trong 500 Tyø Kheo ni ñaïi dieän, baïch Phaät:

- Caû thaûy chuùng con nghe Theá Toân khoâng bao laâu seõ dieät ñoä, chuùng con khoâng cam thaáy Theá Toân vaø A Nan dieät ñoä tröôùc. Cuùi xin Theá Toân cho pheùp chuùng con dieät ñoä tröôùc. Chuùng con ngaøy nay nhaäp Nieát Baøn laø raát hôïp thôøi.

Phaät laëng thinh höùa khaû. Tyø Kheo ni Sai Ma cuøng 500 Tyø Kheo ni thaáy Theá Toân laëng thinh höùa khaû lieàn ñeán leã döôùi chaân Phaät, ñi nhieãu ba voøng roài trôû lui. Chö Tyø Kheo ni veà ñeán chuøa, Sö ni Ñaïi Aùi Ñaïo ñoùng cöûa Giaûng ñöôøng, ñaùnh chuoâng baùo chuùng, traûi toïa cuï ngoaøi khoaûng troáng, phi thaân leân hö khoâng, ôû trong khoâng, ngoài, naèm, ñi, laïi, hoaëc phaùt löûa, döôùi thaân ra khoùi, treân thaân ra löûa, hoaëc toaøn thaân phaùt löûa, toaøn thaân phaùt khoùi, hoaëc hoâng traùi ra nöôùc, hoâng phaûi ra löûa, hoâng phaûi ra nöôùc, hoâng traùi ra löûa, hoaëc phía tröôùc ra löûa, phía sau ra nöôùc, phía tröôùc ra nöôùc, phía sau ra löûa, toaøn thaân ra löûa, toaøn thaân ra nöôùc.

Sö Ni laøm nhöõng thöù bieán hoùa xong, trôû laïi toïa cuï ngoài kieát giaø, chaùnh thaân, chaùnh yù, buoäc nieäm ôû tröôùc nhaäp sô Thieàn, töø Sô Thieàn xuaát nhaäp Nhò thieàn, töø Nhò Thieàn xuaát nhaäp Tam Thieàn, töø Tam Thieàn xuaát nhaäp töù Thieàn, töø Töù Thieàn xuaát nhaäp Khoâng Xöù, töø Khoâng xöù xuaát nhaäp Thöùc xöù, töø Thöùc Xöù, xuaát nhaäp Voâ Sôû Höõu Xöù, töø Voâ Sôû Höõu Xöù xuaát nhaäp Phi Phi Töôùng xöù, töø Phi Phi Töôùng xöù xuaát nhaäp Dieät Thoï Töôûng Xöù, töø dieät Thoï Töôûng Xöù xuaát nhaäp laïi Phi Phi Töôùng xöù, töø Phi Phi Töôùng Xöù xuaát nhaäp laïi voâ Sôû Höõu Xöù, töø Voâ Sôû Höõu Xöù xuaát nhaäp Thöùc Xöù, töø Thöùc Xöù xuaát nhaäp Khoâng Xöù, töø Khoâng xöù xuaát nhaäp töù Thieàn, töø Töù Thieàn xuaát nhaäp Nhò Thieàn, töø Nhò Thieàn xuaát nhaäp Sô Thieàn, töø Sô Thieàn xuaát nhaäp laïi Nhò Thieàn, töø Nhò Thieàn xuaát nhaäp Tam Thieàn, töø Tam Thieàn xuaát nhaäp laïi Töù Thieàn, Thieàn, nhaäp Töù Thieàn xong, sö Ni dieät ñoä.

Baáy giôø, trôøi ñaát rung ñoäng, boán phöông gioù maùt thoåi ñeán, chö thieân ôû treân khoâng troãi nhaïc, Chö Thieân duïc giôùi buoàn khoùc, höông hoa thaàn dieäu raûi treân thaân Sö Ni cuùng döôøng.

Tieáp theo ñoù, Tyø Kheo Ni Sai Ma, tyø Kheo ni Öu baùt Saéc, Tyø Kheo Ni Cô Lôïi Thi, Cuø ñaøm Di, Tyø Kheo ni Xaù Cuø Ly, Tyø Kheo ni Xoa Ma, Tyø Kheo ni Ba Da Lan Giaø La, Tyø Kheo ni Chieân Dieân, Tyø Kheo ni Xaø Na ñeàu laø haøng Thöôïng Thuû cuûa 500 Tyø Kheo ni, moãi vò ñi ñeán choã ñaát troáng, traûi toïa cuï, phi thaân leân hö khoâng, ôû trong hö khoâng, ngoài, naèm, ñi, laïi laøm 18 phaùp bieán hoùa cho ñeán nhaäp thoï, töôûng, dieät roài vaøo Nieát Baøn. Caû thaûy 500 vò Tyø Kheo ni ñeàu laøm nhö theá maø vaøo Nieát Baøn.

Khi aáy, coù hai vò Sa Di ni laø Nan Ñaø, Öu Baùt Nan Ñaø troâng thaáy caùc thaày mình ñeàu dieät ñoä, taâm kinh haõi, saàu naõo töï quaùn saùt: "phaøm laø phaùp coù hôïp ñeàu phaûi tan".

Chính khi quaùn saùt, lieàn chöùng ñöôïc Tam minh, Luïc thoâng. Hai vò phi thaân leân hö khoâng, laøm 18 phaùp bieán hoùa xong nhaäp Nieát Baøn.

?

Sö Ni KHE MA (Sai Ma)

Trí Tueä Ñeä Nhaát

Trong thôøi Ñöùc Phaät taïi theá, naøng ñöôïc sanh trong nöôùc Makida (Ma Kieät Ñaø) ôû Sagala, thuoäc gia ñình hoaøng toäc, teân laø Khe Ma, nhan saéc ñeïp ñeõ, vôùi da nhö vaøng, naøng trôû thaønh hoaøng haäu vua Bimpibara. Khi Theá Toân ôû taïi Veluvana (Truùc Laâm) naøng khoâng ñi ñeán yeát kieán Ñöùc Phaät, vì sôï Theá Toân chæ trích loãi cuûa mình.

Vua muoán naøng ñi ñeán Truùc Laâm, neân nhôø ngöôøi taùn thaùn ngoâi vöôøn naøy. Cuoái cuøng, naøng baèng loøng ñeán thaêm. Vua ñi ñeán Tònh Xaù, khoâng thaáy Theá Toân, nhöng muoán cho naøng thaáy cho ñöôïc Theá Toân, daãu phaûi baét naøng ôû laïi. Khi naøng saép söûa töø giaõ Tònh xaù, vaãn chöa gaëp ñöôïc Theá Toân, caùc ngöôøi haàu caän giöõ naøng ôû laïi vaø ñöa naøng ñeán gaëp Ñöùc Phaät moät caùch mieãn cöôõng.

Ñöùc Phaät duøng thaàn löïc hoùa hieän moät Tieân Nöõ raát ñeïp ñang ñöùng quaït cho Ngaøi, saéc ñeïp thaéng xa saéc ñeïp cuûa naøng raát nhieàu. Roài tröôùc maët naøng, nöõ nhaân ñöôïc hoùa hieän aáy lôùn leân, trôû thaønh giaø yeáu, raêng ruïng, toùc baïc, da nhaên vaø roài ngaõ xuoáng ñaát vôùi chieác quaït. Khe Ma thaáy vaäy, töï hoûi:

- Khoâng bieát thaân mình coù chòu hoaøn caûnh töông töï nhö vaäy hay khoâng?

Theá Toân bieát taâm traïng cuûa naøng, beøn noùi leân baøi keä:

Ngöôøi ñaém say saéc duïc,

Töï lao mình xuoáng doøng,

Nhö nheän sa löôùi deät,

Ngöôøi trí caét ñöùt noù,

Boû moïi khoå khoâng maøng.

(Phaùp Cuù Keä 347)

Sau khi baäc Ñaïo sö noùi xong, naøng chöùng ñöôïc quaû Döï Löu. Sau khi ñöôïc Vua cho pheùp xuaát gia vaø trôû thaønh vò A La Haùn. Sau ñoù, naøng tu taäp Thieàn quaùn vaø noåi danh veà moân tu naøy.

Khi Ñöùc Phaät ôû Jetavana (Kyø Vieân) ñaõ ñaët naøng vaøo haøng Thieàn quaùn Ñeä Nhaát. Moät ngaøy kia, naøng ngoài nghæ tröa döôùi moät goác caây, aùc ma hieän leân döôùi moät hình thöùc ngöôøi thanh nieân vaø caùm doã naøng vôùi loøng duïc nhö sau:

- Naøng vöøa treû, vöøa ñeïp,

Ta vöøa treû, vöøa xuaân,

Vôùi cung ñaøn, naêm ñieäu,

Haõy vui höôûng Khema!

Naøng ñaùp:

- Vôùi thaân hoâi thuùi naøy,

Beänh hoaïn vaø moûng manh,

Ta nhaøm chaùn, gheùt boû

Duïc, aùi, ñaõ nhoå leân,

Duïc: ví nhö göôm, giaùo

caùc Uaån: ñoaïn ñaàu ñaøi,

Ñieàu ngöôi noùi duïc laïc

Nay ta ñaõ xa lìa.

Moïi nôi hyû duyeät ñoaïn

Khoái si aùm tan taønh,

Haõy bieát vaäy aùc ma

Ngöôi bò haïi, ma vöông.

Ngöôøi ñaûnh leã vaàng sao,

Ngöôøi thôø löûa, röøng saâu,

Ngöôøi khoâng bieát nhö thaät,

Keû ngu nghó  raèng tònh.

Coøn ta, ta ñaûnh leã,

Baäc Giaùc ngoä thöôïng nhaân,

Giaûi thoaùt moïi khoå ñau,

Haønh lôøi Ñaïo sö daïy!

(Trích daãn Tröôûng Laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

Sö Ni Khe Ma coù moät ñoaïn ñoái ñaùp vôùi vua Ba Tö Naëc (Pasenadi) nöôùc Kosala, ñöôïc ghi laïi trong Samyutta Nikaya IV (do T.T. Thích Chôn Thieän dòch).

- Thöa Nöõ Toân giaû, Ñöùc Nhö Lai coù toàn taïi sau khi cheát khoâng?

- Taâu Ñaïi Vöông, Ñöùc Nhö Lai khoâng daïy raèng: Nhö Lai coù toàn taïi sau khi cheát.

- Thöa Nöõ Toân Giaû, vaäy laø Ñöùc Nhö Lai khoâng toàn taïi sau khi cheát.

- Taâu Ñaïi Vöông, Ñöùc Theá Toân cuõng khoâng daïy raèng: Nhö Lai khoâng toàn taïi sau khi cheát.

- Thöa Nöõ Toân giaû, theá thì, Ñöùc Nhö Lai toàn taïi, ñoàng thôøi khoâng toàn taïi sau khi cheát.

- Taâu Ñaïi Vöông, Ñöùc Theá Toân cuõng khoâng daïy nhö theá.

- Thöa Nöõ toân Giaû, taïi sao ñöùc Theá Toân laïi khoâng daïy nhö theá?

- Taâu Ñaïi Vöông, cho pheùp toâi hoûi ngaøi moät caâu hoûi vaø Ngaøi traû lôøi xem Ngaøi nghó theá naøo? Taâu ñaïi vöông, Ngaøi coù moät keá toaùn vieân hay moät Taøi Sö, hay moät Ngaân khoá vieân coù theå ñeám ñöôïc caùt soâng Haèng (Gange) vaø coù theå baûo raèng: coù bao nhieâu haït caùt, bao nhieâu traêm, bao nhieâu nghìn hay bao nhieâu traêm nghìn haït caùt ñöôïc chaêng?

- Thöa nöõ Toân giaû, toâi khoâng coù ñöôïc ngöôøi nhö theá.

- Hoaëc Ngaøi coù moät Keá toaùn vieân, hay moät Taøi Sö, hay moät Ngaân Khoá vieân coù theå ñong ñöôïc nöôùc trong ñaïi döông vaø coù theå baûo raèng: coù bao nhieâu thuøng nöôùc, bao nhieâu traêm, bao nhieâu nghìn hay bao nhieâu traêm nghìn thuøng nöôùc ñöôïc chaêng?

- Thöa Nöõ toân giaû, khoâng theå ñöôïc.

- Taïi sao vaäy?

- Ñaïi döông thì saâu, khoâng ñoïng, khoâng doác ñöôïc. Neáu muoán bieát baûn theå cuûa Nhö Lai nhôø vaøo nhöõng thuoäc taùnh danh saéc thì cuõng nhö theá. ÔÛ Nhö Lai, nhöõng thuoäc taùnh danh saéc ñaõ bò loaïi boû, söùc cuûa chuùng ñaõ bò ñoaïn tröø, gioáng nhö moät caây coï bò nhoå baät haún leân vaø ñeå naèm ñoù khoâng coøn phaùt trieån ñöôïc nöõa.

Taâu Ñaïi Vöông, Nhö Lai vöôït ngoaøi nhöõng ño löôøng höõu vi theá gian. Baûn theå cuûa Nhö Lai cuõng nhö Ñaïi döông thaâm saâu khoâng theå ño löôøng. Vì vaäy, baûo raèng Nhö Lai toàn taïi hay khoâng toàn taïi, hay vöøa toàn taïi vöøa khoâng toàn taïi hoaëc khoâng toàn taïi cuõng khoâng khoâng toàn taïi sau khi cheát thì thaät khoâng ñuùng.

?

Sö Ni SAKULA (Coå Caâu La)

Thieân Nhaõn ñeä nhaát

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sinh laøm Baø La Moân ôû Savatthi, teân laø Sakula, khi Ñöùc Phaät nhaän Tònh xaù ôû Jetavana (Kyø Vieân) naøng trôû thaønh ngöôøi Tín Nöõ vaø veà sau nghe ñöôïc moät vò A La Haùn thuyeát phaùp, naøng phaùt nguyeän xuaát gia, tinh caàn trieån khai Thieàn quaùn vaø cuoái cuøng chöùng quaû A La Haùn. Veà sau, tuøy theo lôøi phaùt nguyeän, naøng ñöôïc Theá Toân taùn thaùn laø Thieân nhaõn ñeä nhaát. Sau khi suy tö ñeán chöùng quaû cuûa mình, naøng phaán khôûi, hoan hyû vaø noùi leân baøi keä:

Khi soáng ôû gia ñình,

Nghe Tyø Kheo thuyeát phaùp,

Ta thaáy phaùp voâ ueá

Ñaïo nieát baøn baát töû (97)

Ta töø boû con trai, gaùi,

Caû taøi saûn, luùa gaïo,

Caïo toùc, ta xuaát gia,

Soáng ñôøi soáng khoâng nhaø (98)

Ta laøm ngöôøi hoïc nöõ,

Tu taäp con ñöôøng chaùnh,

Ñoaïn taän tham vaø saân,

Ñoaïn töøng laäu hoaëc moät (99)

Thoï giôùi Tyø Kheo ni,

Ta nhôù ñôøi quaù khöù,

Thieân nhaõn ta thanh tònh.

Khoâng ueá, kheùo tu taäp (100)

Thaáy caùc haøng ngoaïi ñieän (parats)

Do nhaân sanh bieán hoaïi.

Ta ñoaïn moïi laäu hoaëc

Maùt laïnh ta tòch tònh (101)

(Trích daãn Tröôûng Laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)  

?

Sö Ni UPPALAVANNA (Lieân Hoa Saéc)

Thaàn thoâng ñeä nhaát

Trong ñôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh ôû Savatthi, con gaùi cuûa vò Tröôûng Kho baïc, vì da naøng maøu tím cuûa sen xanh, neân ñöôïc goïi laø Uppalavanna. Khi naøng ñeán tuoåi tröôûng thaønh, Vua vaø thöôøng daân giaønh nhau ñeán cöôùi naøng. Vò tröôûng kho baïc khoâng theå laøm vöøa loøng moïi ngöôøi, nghó ra moät keá ñeå giaûi quyeát, lieàn goïi Uppalavanna ñeán vaø baûo naøng xuaát gia. Vì caên cô ñaõ thuaàn thuïc, neân naøng nhaän lôøi ngay vaø ñöôïc ñöa ñeán Tònh Xaù Tyø Kheo ni ñeå xuaát gia.

Sau moät thôøi gian, khi naøng phuï traùch coâng vieäc doïn deïp phoøng ñeå laøm leã Boà Taùt, naøng thaép ngoïn ñeøn vaø queùt phoøng. Roài laáy ngoïn ñeøn laøm töôùng ñeå Thieàn quaùn. Khoâng bao laâu, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn vaø trôû thaønh vò Thaàn thoâng ñeä nhaát. Baäc Ñaïo Sö ngoài giöõa ñaïi chuùng ôû Jetavana aán chöùng cho naøng laø Thaàn thoâng ñeä nhaát. Naøng suy tö treân quaû an laïc cuûa Thieàn vaø Thaùnh quaû, noùi leân moät soá baøi keä. Naøng sung söôùng noùi leân quaû chöùng cuûa mình:

Ta bieát caùc ñôøi tröôùc,

Thieân nhaõn ñöôïc thanh tònh

Trí ñöôïc bieát taâm ngöôøi,

Nhó giôùi ñöôïc trong saïch.

Ta chöùng ñöôïc thaàn thoâng,

Laâu taän ta ñaït ñöôïc.

Ta chöùng saâu thaéng trí

Lôøi Phaät daïy laøm xong!

Naøng hieän leân moät thaàn thoâng vôùi söï chaáp thuaän cuûa baäc Ñaïo Sö vaø ghi nhö sau:

Do hieän hoùa thaàn thoâng,

Ta ñeán xe boán ngöïa,

Ta ñaûnh leã chaân Phaät,

Theá giôùi chuû quang vinh!

Naøng bò aùc ma ñeán quaáy phaù taïi röøng caây Sa La, naøng traùch moùc aùc ma:

Aùc Ma:

- Naøng ñi ñeán goác caây,

Ñang nôû hoa tuyeät ñeïp,

Naøng ñeán ñöùng moät mình,

Döôùi goác caây coù hoa.

Naøng chæ ñeán moät mình,

Naøy keû daïi khôø kia,

Sao naøng laïi khoâng sôï,

Coù keû caùm doã naøng.

Naøng:

- Traêm ngaøn ngöôøi caùm doã,

Coù ñeán ñaây nhö ngöôi,

Maûy loâng ta khoâng ñoäng,

Ta chaúng gì hoaûng hoát,

Aùc Ma laøm gì ta,

Khi ngöôi ñeán moät mình?

Aùc Ma:

- Ta coù theå bieán maát,

Hay vaøo buïng nhaø ngöôi,

Ta ñöùng giöõa haøng mi,

Ngöôi khoâng thaáy ta ñöùng.

Naøng:

- Vôùi taâm kheùo nhieáp phuïc,

Thaàn tuùc kheùo tu trì,

Saùu Thaéng trí ta chöùng,

Lôøi Phaät daïy laøm xong.

Caùc duïc gioáng göôm, giaùo

Cheùm naùt caùc Uaån ta,

Nhöõng duïc maø ngöôi goïi,

Laø laïc thuù cuoäc ñôøi,

Ngaøy nay duïc laïc aáy,

Vôùi ta khoâng haáp daãn,

ÔÛ taát caû moïi nôi,

Hyû, laïc ñöôïc ñoaïn taän,

Khoái toái taêm muø aùm,

Ñaõ bò laøm tan naùt,

Hôõi naøy keû aùc ma,

Ngöôi haõy bieát nhö vaäy,

Ngöôi chính laø aùc ma,

Ngöôi ñaõ bò baïi traän!

(Trích daãn Tröôûng laõo Ni keä do T.T Minh Chaâu dòch töø Pali)

Theá Toân 49 ngaøy taïi Cung Trôøi Ñaïo Lôïi vì meï thuyeát phaùp luùc trôû veà, boán chuùng, taùm boä cuøng ñeán ngheânh tieáp. Tyø Kheo ni Lieân Hoa Saéc nghó raèng:

- Ta thaân Ni, taát phaûi ôû sau ñaïi taêng maø gaëp Phaät, chi baèng duøng thaàn löïc, bieán laøm Chuyeån Luaân thaùnh vöông, ngaøn ngöôøi con vaây quanh, vöøa gaëp Phaät, quaû laø maõn nguyeän.

Ñöùc Phaät vöøa troâng thaáy, lieàn quôû:

- Tyø Kheo ni Lieân Hoa Saéc, sao laïi vöôït ñaïi taêng maø gaëp ta. Ngöôi tuy thaáy thaân ta maø chaúng thaáy phaùp thaân ta. Tu Boà Ñeà ngoài yeân trong hang nuùi laïi thaáy ta.

(Haïnh Hueä)

?

Sö Ni BHADDA (Kapaia)

Tuùc Meänh Ñeä nhaát

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh vaøo moät gia ñình Baø La Moân, doøng hoï Kesiya ôû Sagala. Ñöôïc soáng trong giaøu sang, naøng ñöôïc gaû laøm vôï moät nhaø quyù toäc teân laø Pippaly ôû laøng Mahatitta. Khi ngöôøi choàng xuaát gia, naøng giao taøi saûn cho caùc ngöôøi baø con ñeå naøng ñöôïc xuaát gia. Naøng soáng 5 naêm taïi Titthijarama, sau ñoù naøng ñöôïc Mahapajapati cho thoï ñaïi giôùi, nhôø trieån khai Thieàn quaùn, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn. Sau naøng trôû thaønh moät vò coù bieät taøi veà caùc ñôøi quaù khöù.

Naøng ñöôïc Ñöùc Phaät xem laø bieät taøi Ñeä Nhaát veà ñôøi soáng quaù khöù. Khi baäc Ñaïo sö ôû Jetavana (Kyø Vieân) ngoài phaân loaïi caùc Tyø Kheo ni.

Moät ngaøy kia, naøng noùi leân nhöõng baøi keä noùi ñeán kinh nghieäm quaù khöù vaø taùn thaùn haïnh cuûa Tröôûng laõo Kassapa (Ñaïi Ca Dieáp).

Con thöøa töï Chö Phaät,

Ca Dieáp kheùo Thieàn ñònh,

Bieát ñöôïc ñôøi quaù khöù

Thaáy coõi trôøi ñoïa xöù.

Aån só ñoaïn, dieät sanh,

Thaéng trí ñöôïc thaønh töïu,

Cuøng vôùi Ba minh naøy,

Laø phaùp chæ Ba minh.

Cuõng vaäy, naøng Bhadda.

Ngöôøi xöù Kapila

Naøng laø baäc Ba minh,

Ñaõ ñoaïn ñöôïc söï cheát,

Mang thaân naøy cuoái cuøng, Sau khi thaéng quaân ma,

Thaáy nguy haïi ôû ñôøi,

Hai chuùng toâi xuaát gia,

Chuùng toâi ñöôïc cheá ngöï,

Ñoaïn taän caùc laäu hoaëc,

Caûm xuùc thaønh maùt laïnh,

Ñöôïc tòch tónh (giaûi thoaùt)

(Trích daãn Tröôûng laõo Ni Keä do T.T Minh Chaâu dòch töø Pali)

Hoâm noï, Tyø Kheo ni Bhadda (Baø Ña) taïi thaønh Xaù Veä, höôùng daãn 500 Tyø Kheo ni ñi du hoùa trong thaønh. Tyø kheo ni Baø Ña ñi ñeán choã vaéng döôùi coäi caây, traûi toïa cuï ngoài kieát giaø, buoäc nieäm ôû tröôùc, lieàn töï cöôøi. Coù Tyø Kheo ni ôû xa troâng thaáy Baø Ña cöôøi, beøn ñeán trong chuùng Tyø Kheo baøn nhau, ñoàng ñeán choã Tyø Kheo ni Baø Ña hoûi:

- Tröôûng laõo, coù nhôn duyeân gì? ngoài döôùi goác caây töï cöôøi?

Tyø Kheo ni Baø Ña baûo 500 Tyø Kheo ni:

- Ta ñeán döôùi coäi caây naøy, töï nhôù vieäc voâ soá ñôøi tröôùc, laïi thaáy nhöõng thaân ñaõ traûi qua thuôû xöa, cheát ñaây, sanh kia thaûy ñeàu thaáy roõ raøng.

Baáy giôø, coù nhieàu thaày Tyø Kheo nghe Tyø Kheo ni Baø Ña töï nhôù voâ soá ñôøi tröôùc, ñoàng ñi ñeán choã Phaät, ñaàu maët leã döôùi chaân Phaät, lui veà moät beân, ñem vieäc baïch laïi Nhö Lai. Theá Toân baûo caùc thaày Tyø Kheo:

- Caùc oâng thaáy trong soá Thanh Vaên Tyø Kheo ni, coù ai töï thaáy vieäc voâ soá ñôøi tröôùc nhö Tyø Kheo ni naøy chaêng? Chö Tyø Kheo baïch Phaät:

- Baïch, Theá Toân, khoâng thaáy. Phaät baûo caùc thaày Tyø Kheo:

- Trong soá ñeä töû Thanh Vaên cuûa ta, ngöôøi töï nhôù voâ soá ñôøi tröôùc, Tyø Kheo ni Baø Ña laø baäc nhaát.

(H.T Thanh Töø trích dòch kinh Taêng Nhaát A Haøm)

?

Sö Ni SIHA (Sö Töû)

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh ôû Vesaly (Tyø Xaù Lî) con gaùi cuûa ngöôøi chò Voõ töôùng Siha. Do vaäy, naøng ñöôïc ñaët teân laø Siha, nhö teân ngöôøi caäu cuûa naøng. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, naøng nghe baäc ñaïo Sö thuyeát phaùp cho ngöôøi caäu. Siha trôû thaønh moät tín nöõ vaø ñöôïc pheùp cha meï cho xuaát gia. Khi naøng tu taäp Thieàn quaùn, naøng khoâng theå chaän ñöùng taâm tö chaïy theo ngoaïi vaät khaû yù. Baûy naêm bò daøy voø, naøng keát luaän: "Laøm sao ta thoaùt khoûi neáp soáng öùc nhieãm naøy? Ta, haõy cheát toát hôn". Roài, naøng coät moät sôïi giaây treân caây, ñuùt coå vaøo thoøng loïng ñeå thaét coå. Trong giaây phuùt cuoái cuøng vôùi söï coá gaéng tinh caàn chaát chöùa töø tröôùc cho ñeán nay, naøng coá gaéng trieån khai Thieàn quaùn. Ñoái vôùi naøng, ñôøi soáng hieän taïi thaät söï laø ñôøi soáng cuoái cuøng. Trong giôø phuùt cuoái cuøng, trí hueä naøng ñöôïc vieân maõn vôùi noäi taâm Thieàn quaùn, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn vôùi phaùp tín thoï, nghóa tín thoï.

Môû thoøng loïng ra, naøng trôû veà Tònh xaù, ñöôïc thaønh moät vò A La Haùn, naøng sung söôùng, phaán khôûi noùi leân baøi keä:

Khoâng nhö lyù taùc yù,

Bò duïc tham aùm aûnh,

Ta tröôùc bò giao ñoäng,

Khoâng cheá ngöï ñöôïc taâm,

Bò phieàn naõo chi phoái,

Laïc, töôûng ngöï trò ta

Taâm ta khoâng thaêng baèng,

Bò tham, duïc chi phoái,

Baûy naêm soáng oám yeáu

Vaøng da, dung saéc xaáu,

Ngaøy ñeâm khoâng an laïc.

Ta soáng chòu khoå ñau,

Do vaäy, ta laáy daây,

Ñi vaøo giöõa khu röøng,

Toát hôn ta treo coå

Coøn hôn soáng haï lieät.

Laøm chaéc daây thoøng loïng,

Ta coät ôû caønh caây,

Quaêng thoøng loïng quanh coå,

Taâm ta lieàn giaûi thoaùt.

(Trích daãn Tröôûng laõo ni keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali) 

?

Sö Ni PHKADDA KUNDALAKESA

(Quaân Traø La Hoä Ñaàu)

Thaéng trí mau leï ñeä nhaát

Naøng sinh taïi Rajaha, con gaùi cuûa vò Thuû Khoá cuûa Vua vaø soáng raát ñöôïc cöng chieàu. Moät hoâm, quaân lính daãn moät teân cöôùp ñem ñi haønh hình. Naøng troâng thaáy, khi daãn ngang qua nhaø naøng, naøng boãng ñaâm yeâu haén kyø laï, beøn xin cha lo loùt cho haén thoaùt cheát. Vaø naøng ñöôïc gaû cho teân cöôùp.

Leã cöôùi cöû haønh, teân cöôùp duï naøng mang leã vaät leân nuùi cuùng teá. Ñeán bôø vöïc thaúm, haén loät heát nöõ trang cuûa naøng vaø ñònh gieát naøng. Thöøa luùc sô hôû, naøng xin haén cho naøng ñöôïc hoân haén laàn cuoái, haén baèng loøng, naøng beøn nhaân luùc ñoù xoâ haén xuoáng bôø vöïc. Trôû veà, naøng chaùn ngaùn theá tuïc, beøn xin xuaát gia theo giaùo phaùi Ni Kieàn Töû vaø naøng trôû thaønh huøng bieän ñeä nhaát.

Naøng ñi khaép nôi thaùch thöùc caùc Trieát nhaân tranh bieän vaø naøng thaéng taát caû. Moät hoâm, naøng ñeán Savatthi cuøng vôùi toân giaû Xaù Lôïi Phaát (Sariputta) tranh luaän. Naøng bò trí hueä cuûa Toân giaû nhieáp phuïc vaø xin ñaûnh leã laøm thaày. Toân giaû Sariputta khuyeân naøng quy y Phaät.

Sau khi ñöôïc nghe Theá Toân thuyeát phaùp, naøng chöùng quaû A La Haùn, lieàn ñoù ñöôïïc thoï ñaïi giôùi vaø gia nhaäp Ni ñoaøn Sö ni QUAÂN TRAØ LA

Sö laø con gaùi Tröôûng giaû Ña La Ñaø. Hoâm noï, Sö töï nghó:

- Ta nghe Theá Toân khoâng coøn bao laâu seõ dieät ñoä. Ngaøy, thaùng ñaõ ñeán, ta neân ñeán thaêm hoûi Theá Toân.

Lieàn ñoù, Sö ra khoûi thaønh Tyø Xaù Lî, ñi ñeán choã Theá Toân. Xa troâng thaáy Theá Toân daãn theo khaù ñoâng Tyø Kheo cuøng 500 ñoàng töû saép ñeán Sa La Song Thoï. Sö ñi ñeán nôi, ñaàu maët leã döôùi chaân Phaät baïch:

- Con nghe Theá Toân khoâng coøn bao laâu nöõa seõ dieät ñoä.

Phaät baûo:

- Nhö Lai seõ dieät ñoä vaøo giöõa ñeâm hoâm nay.

Sö thöa:

- Con xuaát gia hoïc ñaïo chöa vieân maõn baûn nguyeän, maø Theá Toân ñaõ boû con dieät ñoä. Cuùi mong Theá Toân vì con noùi phaùp vi dieäu, khieán con ñöôïc vieân maõn baûn nguyeän.

Theá Toân baûo:

- Nay, con neân suy xeùt veà coäi nguoàn ñau khoå.

Sö traàm ngaâm giaây laâu thöa:

- Baïch Theá Toân, thaät khoå, baïch Nhö Lai, thaät khoå!

Phaät hoûi:

- Con quaùn gì maø noùi theá?

Sö thöa:

- Sanh khoå, giaø khoå, beänh khoå, oaùn thuø gaëp gôõ khoå, thöông yeâu xa lìa khoå. Toùm laïi, naêm aám traøn treà khoå. Baïch Theá Toân, con quaùn nghóa naøy neân noùi khoå.

Chính khi suy xeùt nghóa naøy, lieàn taïi choã Sö chöùng ñöôïc Tam minh, Sö baïch Phaät:

- Con khoâng cam thaáy Theá Toân dieät ñoä. Xin Theá Toân cho pheùp con dieät ñoä tröôùc.

Phaät laëng thinh höùa khaû, Sö lieàn töø toøa ñöùng daäy, leã döôùi chaân Phaät, ñeán tröôùc Phaät, thaân phi leân khoâng, laøm 18 pheùp bieán hoùa, hoaëc ngoài, hoaëc naèm, hoaëc ñi, laïi, treân thaân ra khoùi, löûa, hoaëc thu laïi töï do khoâng chuùt chöôùng ngaïi, hoaëc phoùng nöôùc, löûa ñaày daãy caû hö khoâng. Bieán hoùa xong, Sö nhaäp Voä dö Nieát baøn.

Khi aáy, Theá Toân baûo caùc thaày Tyø Kheo:

- Trong haøng ñeä töû Thanh vaên cuûa ta, Tyø Kheo ni Quaân Traø La laø trí hueä lanh leï baäc nhaát.

(H.T. Thanh Töø trích dòch Kinh Taêng Nhaát A Haøm)

?

Sö Ni SOMA

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng sinh ra laø con gaùi Vò Giaùo chuû cuûa vua Bimpisara (Bình Sa Vöông) vaø ñöôïc ñaët teân laø So Ma. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh naøng trôû thaønh moät tín nöõ, veà sau, naøng xuaát gia vaø nhôø trieån khai Thieàn Quaùn, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn vôùi nghóa tín thoï, Phaùp tín thoï.

ÔÛ taïi Savatthi, moät ngaøy kia naøng ñi vaøo röøng Andhavana ñeå nghæ ban ngaøy vaø ngoài döôùi moät goác caây. Aùc Ma ñeán, muoán phaù söï an tònh coâ ñoäc cuûa naøng, neân taøng hình khoâng cho naøng thaáy vaø noùi leân nhö sau:

- Ñòa vò khoù ñaït ñöôïc,

Chæ thaùnh nhaân chöùng ñaït,

Trí nöõ nhaân hai ngoùn

Sao hy voïng chöùng ñaït?

Naøng cöï laïi Aùc ma:

- Nöõ taùnh chöôùng ngaïi gì,

Khi taâm kheùo thieàn ñònh

Khi trí, hueä trieån khai

Chaùnh quaùn phaùp vi dieäu,

ÔÛ taát caû moïi nôi,

Hyû laïc ñöôïc ñoaïn taän,

Khoái toái taêm muø mòt

Ñaõ bò laøm tan naùt,

Hôõi naøy keû aùc ma,

Ngöôi ñaõ bò baïi traän.

(Trích daãn Tröôûng laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

?

Sö Ni SELA

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sinh laøm coâng Chuùa con vua nöôùc Alavi, teân laø Sela. Naøng cuõng ñöôïc bieát vôùi teân Alavika (ngöôøi nöôùc Alavi). Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, baäc Ñaïo sö caûm hoùa ñöôïc vua cha, laøm leã xuaát gia cho nhaø vua vaø cuøng ñi ñeán Alavi.

Sela chöa laäp gia ñình, cuøng ñi vôùi Phuï vöông nghe thuyeát phaùp vaø trôû thaønh moät tín nöõ. Veà sau, naøng xuaát gia chuyeân tu Thieàn quaùn vaø cuoái cuøng nhôø thieän duyeân toát ñeïp, nhôø trí hueä ñöôïc trieån khai, naøng nhieáp ñöôïc thaân haønh, khaåu haønh, yù haønh vaø chöùng ñöôïc quaû A La Haùn.

Veà sau, naøng trôû thaønh moät Tröôûng laõo ni ôû Savatthi. Moät hoâm naøng ñi khoûi Savatthi ñeå nghæ ban ngaøy taïi Andhavana, naøng ngoài döôùi moät goác caây, Aùc Ma muoán phaù söï an tònh ñoäc cö cuûa naøng, döôùi hình thöùc moät ngöôøi laï maët ñeán vôùi naøng vaø noùi nhö sau:

Naøng seõ khoâng thoaùt khoûi,

Thoaùt ly khoûi ñôøi naøy

Nhö vaäy haïnh vieãn ly,

Naøng duøng ñeå laøm gì?

Haõy thoï höôûng duïc laïc

Chôù böùt röùt veà sau!

Nghe roài, naøng suy nghó:

- Ñaây laø aùc ma muoán ngaên chaän ta khoâng ñöôïc höôûng Nieát baøn. Noù khoâng bieát ta ñaõ chöùng quaû A La Haùn, vaäy ta haõy laøm cho noù môû maét.

Naøng noùi leân baøi keä:

- Caùc duïc gioáng göôm giaùo,

Cheùm naùt caùc Uaån ta,

Nhöõng duïc maø ngöôi goïi,

Laø laïc thuù cuoäc ñôøi,

Ngaøy nay duïc laïc aáy,

Vôùi ta khoâng haáp daãn,

ÔÛ taát caû moïi nôi,

Hyû laïc ñöôïc ñoaïn taän

Khoái toái taêm muø aùm,

Ñaõ bò laøm tan naùt.

Hôûi naøy keû aùc ma,

Ngöôi haõy bieát nhö vaäy,

Ngöôi chính laø aùc ma,

Ngöôi ñaõ bò baïi traän!

(Trích daãn Tröôûng Laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

?

Sö Ni SUKKA

(Thuyeát phaùp hay)

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh vaøo trong moät gia ñình quyeàn quyù ôû Rajagaha (Vöông Xaù) vaø ñöôïc ñaët teân laø Sukka (saùng suoát). Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh, naøng phaùt taâm tin Phaät, ôû trong gia ñình cuûa naøng vaø trôû thaønh moät tín nöõ. Veà sau, naøng ñöôïc nghe tin Dhammadinna thuyeát phaùp. Quaù caûm xuùc bôûi baøi thuyeát phaùp, naøng xuaát gia vôùi Dhammadinna. Sau khi tu Thieàn quaùn, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn vôùi phaùp tín thoï, nghóa tín thoï.

Ñöôïc 500 Tyø Kheo ni ñoanh vaây, naøng trôû thaønh moät vò thuyeát phaùp gioûi. Moät ngaøy kia, sau khi ñi vaøo thaønh Vöông Xaù khaát thöïc, aên xong, toaøn theå Ni chuùng trôû veà Tònh xaù cuûa Tyø Kheo ni. Taïi ñaây, Sukka thuyeát phaùp cho toaøn theå Ni chuùng. Thuyeát hay cho ñeán noãi caùc Tyø Kheo ni caûm thaáy nhö ñöôïc nhaän töø naøng nhöõng ñöôøng maät ngoït ngaøo, thaám nhuaàn vôùi nöôùc baát töû. Taát caû ñeàu ngoài nghe, hoaøn toaøn im laëng, nhieät taâm tín thaønh, roài moät vò Thaàn caây ñöùng ôû cuoái saân nghe phaùp, quaù xuùc ñoäng bôûi lôøi thuyeát giaûng, neân ñi ra khoûi thaønh Vöông Xaù, vöøa ñi vöøa taùn thaùn haïnh thuyeát phaùp tuyeät dieäu cuûa naøng vaø noùi nhö sau:

- Hôõi naøy, ngöôøi Vöông Xaù,

Caùc ngöôi ñaõ laøm gì?

Gioáng nhö ngöôøi nguû meâ,

Bò say vì doøng maät,

Caùc ngöôi khoâng haàu haï,

Sukka thuyeát lôøi Phaät

Chuùng toâi nghó baäc trí

Uoáng ñöôïc nöôùc Cam Loà

Doøng nöôùc thaät thuaàn tònh,

Khoâng coù gì chöôùng ngaïi

Chaúng khaùc ngöôøi ñi ñöôøng,

Ñoùn nhaän nöôùc trôøi möa.

Khi nghe Thaàn caây noùi nhö vaäy, daân chuùng raát laáy laøm phaán khôûi vaø ñi ñeán chaêm chuù nghe naøng thuyeát phaùp.

Sau moät thôøi gian vaøo cuoái cuoäc ñôøi, khi naøng ñang söûa soaïn ñeå töø giaõ cuoäc ñôøi, naøng muoán noùi leân Phaùp moân naøng daïy ñöa ñeán giaûi thoaùt theá naøo, naøng tuyeân boá nhö sau veà Chaùnh trí cuûa naøng:

Hôõi naøy, naøng Sukka,

Ngöôøi con gaùi cuûa aùnh saùng

Ñöôïc ly tham tòch tónh,

Nhôø aùnh saùng Chaùnh phaùp,

Haõy mang thaân cuoái cuøng,

Sau khi thaáy quaân ma!

(Trích daãn Tröôûng Laõo Ni Keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

?

Sö Ni DULOÂ

(Nghò Luaän Ñeä Nhaát)

Phaät vaø chuùng Tyø Kheo ñang ôû trong thaønh Tyø Xaù Lî beân hoà Di Haàu, ñöôïc daân chuùng cuùng döôøng töù söï, sung maõn. Ngöôïc laïi, Luïc sö ngoaïi ñaïo cuõng ôû trong thaønh naøy, maø khoâng ñöôïc cuùng döôøng. Chuùng böïc töùc hoïp nhau laïi baøn luaän, ñònh daãn ñeán choã Phaät ñeå cuøng Phaät tranh luaän, coá tình chieát phuïc Phaät cho daân chuùng maát nieàm tin.

Khi aáy, Tyø Kheo ni Du Loâ hay tin naøy, beøn bay leân hö khoâng, ñeán choã Luïc Sö ngoaïi ñaïo noùi keä:

Thaày ta khoâng theå saùnh,

Toái toân khoâng ai baèng,

Ñeä töû ñaáng toái thöôïng,

Ta teân Du Loâ ni,

Caùc ngöôi gioûi lyù luaän,

Haõy cuøng ta luaän baøn,

Ta seõ ñaùp moïi vieäc,

Nhö sö töû chuïp nai,

Baäc Nhö Lai chaúng coù,

Neáu ngoaøi thaày ta ra,

Ñuû söùc haøng ngoaïi ñaïo,

Ta laø Tyø Kheo ni.

Tyø Kheo ni Du Loâ noùi keä roài, Luïc sö ngoaïi ñaïo troâng leân coøn khoâng thaáy töôùng maïo huoáng laø nghò luaän. Luùc ñoù, daân chuùng trong thaønh Tyø Xaù Ly nhìn xa thaáy Tyø Kheo ni ôû trong hö khoâng cuøng Luïc Sö nghò luaän, song Luïc Sö khoâng theå ñaùp ñöôïc moät caâu, daân chuùng vui möøng keâu to:

- Ngaøy naøy, Luïc sö bò Tyø Kheo ni khuaát phuïc. Luïc Sö hoå theïn ra khoûi thaønh Tyø Xaù Ly, khoâng daùm trôû laïi. Baáy giôø, nhieàu thaày Tyø Kheo nghe Tyø Kheo ni Du Loâ cuøng Luïc Sö nghò luaän ñaéc thaéng, lieàn ñeán choã Phaät, ñaàu maët ñaûnh leã döôùi chaân Phaät, baïch laïi vieäc treân.

Theá Toân baûo caùc thaày Tyø Kheo:

- Tyø Kheo ni Du Loâ coù ñaïi thaàn tuùc, coù ñaïi oai thaàn, trí tueä ña vaên, ta haèng nghó raèng: Khoâng ai coù theå cuøng Luïc Sö nghò luaän, chæ coù Nhö Lai vaø Tyø Kheo ni Du Loâ.

Theá Toân laïi baûo caùc thaày Tyø Kheo:

- Caùc oâng thaáy nhöõng Tyø Kheo ni khaùc, coù ai hay haøng phuïc ngoaïi ñaïo nhö Tyø Kheo ni naøy chaêng?

Chö Tyø Kheo thöa:

- Baïch Theá Toân, khoâng.

Theá Toân baûo:

- Trong haøng Thanh vaên ñeä töû cuûa ta, vò Ni hay haøng phuïc ngoaïi ñaïo, Tyø Kheo ni Du Loâ laø baäc nhaát.

(H.T. Thanh Töø trích dòch Kinh Taêng Nhaát A Haøm)

?

Sö Ni SUNDARI NANDA

(Thieàn ñònh ñeä nhaát)

Trong thôøi Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh trong moät gia ñình quyù toäc, thuoäc doøng hoï Thích Ca, teân laø Nanda. Naøng coù danh laø Nanda hoa khoâi.

Khi baäc Theá Toân giaùc ngoä ñi ñeán Kapilavathi vaø ñoä cho Nanda vaø Rahula xuaát gia. Khi vua Suddhodana (Tònh Phaïn) meänh chung vaø baø Mahapajapati xuaát gia, naøng töï nghó: "Anh tröôûng cuûa ta ñaõ töø choái khoâng thöøa töï quoác ñoä, xuaát gia vaø trôû thaønh Ñöùc Phaät - moät baäc sieâu nhaân - Con cuûa Ngaøi laø Rahula cuõng xuaát gia, anh cuûa ta, Nanda cuõng xuaát gia, meï cuûa ta Mahapajapati cuõng xuaát gia, chò cuûa ta, meï cuûa Rahula cuõng xuaát gia. Vaäy, ta ôû nhaø laøm gì? Ta haõy xuaát gia?

Nhö vaäy, naøng xuaát gia khoâng phaûi vì loøng tin, maø chính vì loøng thöông yeâu baø con trong gia ñình. Naøng xuaát gia nhö vaäy, neân sau khi töø boû gia ñình, naøng vaãn töï kieâu vôùi saéc ñeïp cuûa mình vaø khoâng chòu ñeán yeát kieán Phaät, sôï Ñöùc Phaät quôû traùch naøng.

Tröôøng hôïp cuûa naøng cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp Tyø Kheo ni Abhireâpa Nanda (xem boä 19) vôùi söï sai khaùc nhö sau: Khi naøng thaáy hoùa thaân cuûa moät nöõ nhaân do Ñöùc Phaät hieän ra, nöõ nhaân aáy trôû thaønh giaø yeáu daàn daàn, taâm cuûa naøng döïa treân taùnh voâ thöôøng vaø ñau khoå, höôùng ñeán Thieàn ñònh.

Ñöùc Phaät thaáy vaäy, thuyeát phaùp cho naøng, nhö sau:

Nanda, haõy nhìn thaân,

Beänh baát tònh, hoâi thuùi

Haõy tu taâm baát tònh,

Nhaát taâm, kheùo ñònh tónh

Nhö thaân naøy, thaân aáy

Nhö thaân aáy, thaân naøy,

Hoâi thuùi vaø röûa naùt,

Chæ keû ngu thích thuù.

Nhö vaäy, quaùn thaân naøy

Ngaøy ñeâm khoâng meät moûi

Vôùi trí tueä cuûa ngöôi,

Do vaäy, haõy thoaùt ly

Vôùi trí tueä cuûa ngöôi,

Thoaùt khoûi kieâu saéc ñeïp,

Vaø ngöôøi si nhìn thaáy,

(Vôùi, caùi nhìn nhö thaät)

Naøng nghe theo lôøi daïy, vôùi trí tueä an truù vöõng chaéc treân quaû thöù nhaát. Muoán giuùp naøng ñaït ñöôïc nhöõng quaû vò cao hôn, Theá Toân daïy theâm cho naøng:

- Naøy Nanda, trong caùi thaân naøy khoâng coù chuùt gì laø tinh tuùy, chæ laø moät ñoáng xöông vaø thòt bò giaø, cheát chi phoái. (Nhö ñaõ ñöôïc noùi trong taäp Phaùp cuù)

Thaønh naøy laøm baèng xöông,

Queùt toâ baèng maùu thòt,

ÔÛ ñaây giaø vaø cheát

Maïn, löøa ñaûo chaát chöùa

(Phaùp cuù keä 150)

Khi Ñöùc Phaät noùi xong, naøng lieàn chöùng quaû A La Haùn vaø nghó ñeán söï chieán thaéng cuûa mình, naøng sung söôùng vôùi lôøi daïy cuûa Theá Toân vaø noùi theâm:

Vôùi taâm khoâng phoùng daät,

Nhö lyù quaùn thaân aáy,

Taùnh nhö thaät thaân naøy,

Ñöôïc thaáy trong vaø ngoaøi.

Ta nhaøm chaùn thaân naøy,

Noäi taâm ñöôïc ly tham,

Khoâng phoùng daät ly heä,

Ta an bình tòch tónh.

(Trích daãn Tröôûng Laõo ni keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

?

Sö Ni KSSA GOTAMI

(Thoâ Y Ñeä Nhaát)

Naøng sinh taïi Savatthi, trong moät gia ñình ngheøo khoå. Khi tröôûng thaønh, naøng ñöôïc gaû cho moät gia ñình giaøu coù vaø bò nhaø choàng khinh thöôøng. Ñeán khi, naøng sinh ñöôïc moät ñöùa con trai thì naøng ñöôïc ñoái xöû toát hôn. Nhöng baát ngôø, ñöùa con bò beänh vaø cheát, naøng ñau khoå phaùt cuoàng, beøn aüm xaùc con khaép nôi caàu xin cöùu chöõa.

Naøng ñeán Tònh xaù, xin Theá Toân cöùu ñöùa beù. Ñöùc Phaät baûo naøng haõy ñeán nhaø naøo khoâng coù ngöôøi cheát bao giôø xin veà moät haït caûi. Theá Toân seõ cöùu ñöôïc ñöùa beù.

Naøng leâ xaùc con ñi töøng nhaø tìm xin, nhöng nhaø naøo cuõng coù ngöôøi cheát. Naøng chôït tænh ngoä, hieåu ñöôïc lôøi Theá Toân daïy, beøn ñem con vaøo nghóa ñòa, roài xin Phaät xuaát gia. Theá Toân thuyeát phaùp, ngay ñoù naøng lieàn chöùng ñöôïc Sô quaû vaø ñöôïc gia nhaäp Ni ñoaøn. Do tinh taán trieån khai Thieàn quaùn, chaúng bao laâu naøng chöùng A La Haùn vaø ñöôïc Theá Toân khen ngôïi naøng laø Tyø Kheo ni coù haïnh mang Thoâ Y ñeä nhaát.

?

Sö Ni PATACARA

(Trì luaät ñeä nhaát)

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng sanh trong gia ñình vò Thuû ngaân khoá nhaø vua ôû Savatthi. Khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh naøng giao du vôùi moät ngöôøi ñaày tôù trong nhaø. Khi cha meï naøng ñònh ngaøy gaû naøng cho moät chaøng trai xöùng ñoâi, naøng troán ñi vôùi ngöôøi tình nhaân vaø soáng taïi moät ngoâi laøng nhoû. Khi naøng saép sinh, naøng baûo choàng ñöa naøng veà nhaø cha meï, vì ôû ñaây khoâng ai saên soùc naøng, nhöng choàng naøng cöù heïn laàn löïa, cho ñeán khi naøng bieát choàng naøng khoâng muoán ñi veà. Naøng lieàn chôø choàng ñi vaéng, saép ñaët coâng vieäc, tin cho ngöôøi laùng gieàng bieát, roài naøng boû veà nhaø cha meï. Khi ngöôøi choàng veà, ngöôøi choàng lieàn ñuoåi theo, sôï naøng khoâng coù ngöôøi saên soùc. Choàng naøng baét gaëp naøng vaø giöõa ñöôøng naøng sinh ñöôïc ngöôøi con, roài hai vôï choàng laïi ñi trôû veà laøng. Ñeán kyø sanh nôû laàn thöù hai, söï vieäc laïi xaûy ra nhö laàn tröôùc, nhöng coù ñieåm khaùc bieät nhö sau: Giöõa ñöôøng möa to, gioù lôùn noåi leân, ngöôøi choàng tìm laù caây vaø laøm caùi choøi cho naøng traùnh möa, nhöng bò con raén töø goø moái boø ra caén choàng naøng cheát taïi choã. Trong côn ñau khoå chôø ñôïi choàng naøng, naøng boàng ñöùa con treân ngöïc vaø giöõa möa to gioù lôùn naøng naèm phuïc xuoáng ñaát ñeå che chôû cho hai ñöùa con vaø traûi qua moät ñeâm nhö vaäy cho ñeán saùng.

Ñeán saùng, naøng ñi tìm choàng vaø thaáy choàng bò raén caén cheát roài, naøng khoùc than suoát ñeâm. Vì möa to suoát ñeâm, nöôùc soâng daâng leân ñeán ñaàu goái, naøng laïi quaù yeáu, neân khoâng theå boàng hai ñöùa con ñeå loäi qua soâng. Naøng ñeå ñöùa lôùn ôû bôø beân naøy vaø boàng ñùöùa nhoû loäi qua soâng. Roài naøng ñaët ñöùa nhoû naèm treân khaên truøm ñaàu, duøng caønh caây che laïi vaø ñeå noù treân bôø, coøn naøng loäi qua soâng laïi ñeå ñem ñöùa lôùn qua. Nhöng ñeán giöõa doøng, quay mình trôû laïi thaáy moät con chim dieàu haâu, töôûng ñöùa con nít laø moät mieáng thòt, neân bay xuoáng tha ñöùa nhoû ñi. Daãu cho ngöôøi meï coù xua ñuoåi vaø la leân nhöng vì quaù xa neân khoâng laøm gì ñöôïc. Coøn ñöùa beù lôùn beân naøy bôø, nghe tieáng meï la, töôûng laø meï keâu, lieàn loäi xuoáng nöôùc ñi qua vöøa bò nöôùc cuoán troâi.

Theá laø, hai ñöùa con vaø caû ngöôøi choàng ñeàu bò cheát, naøng vöøa khoùc vöøa ñi veà thaønh Savatthi, laïi ñöôïc tin hoài hoâm möa to gioù lôùn laøm suïp ñoå caên nhaø cuûa cha meï naøng, gieát cheát caû cha, meï vaø em naøng, vöøa laøm leã hoûa taùng xong. Trong côn ñau khoå khuûng khieáp choàng chaát, naøng hoùa ñieân daïi, aên maëc hôû hang, naøng vöøa khoùc, vöøa than:

Hai con ta ñaõ cheát, Choàng ta cuõng cheát luoân,

Roài treân giaøn hoûa taùng

Cha ta vaø meï ta,

Cuøng ñöùa em trai ta,

Vöøa laøm leã thieâu ñoát!

Roài naøng ñi lang thang ñaây ñoù, khoùc than noãi khoå ñau cuûa naøng, vaø vì naøng mang xieâm aùo taû tôi, naøng ñöôïc goïi laø Patacara (keû mang xieâm aùo). Ngöôøi ñi ñöôøng thaáy naøng, goïi naøng laø ngöôøi ñieân, coù keû neùm ñaù, coù ngöôøi thì quaêng ñoà nhôùp, buïi baëm treân naøng.

Baäc Ñaïo sö ôû Jetavana (Kyø Vieân) ñang thuyeát phaùp, thaáy naøng ñi lang thang nhö vaäy vaø bieát caên cô trí tueä cuûa naøng ñaõ chín muoài, ngaên caûn khoâng cho ngöôøi ta xua ñuoåi naøng. Vaø cho pheùp naøng laïi gaàn, khieán naøng hoài tænh laïi. Quaù caûm thaáy xaáu hoå vôùi caùch aên maëc cuûa mình, naøng naèm phuïc xuoáng ñaát. Moät ngöôøi quaêng cho naøng moät taám y, naøng quaán y vaøo mình vaø thænh Phaät cöùu ñoä roài naøng keå laïi thaân phaän cuûamình.

- Theá Toân, haõy cöùu ñoä cho con, moät ñöùa con bò con chim dieàu haâu mang ñi, moät ñöùa con bò nöôùc cuoán troâi, coøn choàng con bò raén caén cheát, cha meï vaø em con bò caên nhaø suïp ñoå gieát cheát vaø bò hoûa taùng.

Ñöùc Phaät noùi:

- Naøy Patacara, ñöøng nghó raèng ngöôi ñeán vôùi moät ngöôøi coù theå cöùu ñoä cho ngöôi. Nhö nay, ngöôi than khoùc vì con cheát, vì choàng cheát, vì cha meï cheát. Cuõng vaäy, ngöôi ñaõ than khoùc trong kieáp luaân hoài cuûa ngöôi, vì raèng con, choàng vaø cha meï cheát cuûa ngöôi coøn nhieàu hôn nöôùc soâng boán bieån.

- Nöôùc boán bieån ít hôn,

Nöôùc maét cuûa loaøi ngöôøi

Khoùc than vì ñau khoå,

Vaäy sao ngöôi huûy hoaïi

Sinh maïng cuûa chính ngöôi,

Trong khoùc than, saàu khoå!

Nghe Theá Toân daïy veà con ñöôøng khoâng theå dieät khoå, noãi khoå ñau cuûa naøng ñöôïc nheï daàn. Roài Ñöùc Phaät khuyeân theâm:

- OÂi, Patacara, moät ngöôøi meänh chung, thôøi con chaùu, baø con khoâng coù theå laøm choã nöông töïa. Cho ñeán hieän taïi, chuùng cuõng khoâng giuùp ñôõ ñöôïc gì. Do vaäy, ngöôøi coù trí soáng ñôøi soáng giôùi ñöùc thanh tònh, thaønh töïu con ñöôøng höôùng ñeán Nieát Baøn.

Roài Ñöùc Phaät daïy raèng:

- Caùc con, cha, baø con,

Khoâng phaûi choã nöông töïa

Khi thaân hoaïi, meänh chung

Baø con, huyeát thoáng ngöôi,

Khoâng theå che chôû ngöôi,

Thaáy ñöôïc söï thaät naøy,

Keû trí soáng giôùi ñöùc,

Vaø mau choùng thaønh töïu,

Con ñöôøng höôùng Nieát baøn!

Khi baäc Ñaïo sö noùi xong, naøng chöùng ñöôïc quaû Döï Löu vaø xin ñöôïc xuaát gia. Ñöùc Phaät ñöa naøng ñeán chuùng Tyø Kheo ni vaø cho pheùp naøng ñöôïc xuaát gia. Roài, naøng tinh taán tu haønh, coá gaéng thaønh ñaït nhöõng quaû vò cao hôn. Moät hoâm, laáy nöôùc trong baùt röûa chaân, khi naøng ñoå nöôùc, thôøi nöôùc chaûy ñeán moät khoaûng ñöôøng ngaén roài bieán maát. Naøng ñoå theâm nöôùc vaø con ñöôøng nöôùc chaûy daøi hôn. Ñeán laàn thöù ba, naøng laïi ñoå nöôùc con ñöôøng nöôùc chaûy daøi hôn vaø bieán maát. Döïa treân söï kieän naøy laøm neàn taûng suy tö, naøng nghó:

- Cuõng vaäy laø loaøi ngöôøi, cheát treû, cheát nöûa chöøng vaø cheát giaø.

Ñöùc Phaät ôû taïi höông phoøng cuûa Ngaøi, phoùng ra haøo quang hieän leân tröôùc maët naøng vaø daïy raèng:

- Hôõi naøng Patacara, nhö vaäy laø cuoäc soáng cuûa loaøi ngöôøi, cuoái cuøng cuõng phaûi meänh chung, vaäy toát hôn laø soáng nhö theá naøo ñeå thaáy söï sanh dieät cuûa naêm uaån. Daãu cho chæ thaáy ñöôïc moät ngaøy hay chæ moät giôø, coøn hôn laø soáng moät traêm naêm maø khoâng thaáy ñöôïc söï thaät aáy.

Ngöôøi soáng moät traêm naêm,

Khoâng thaáy phaùp sanh, dieät,

Toát hôn soáng moät ngaøy,

Thaáy ñöôïc phaùp sanh, dieät.

(Phaùp cuù 113)

Khi Theá Toân noùi xong, Patacara chöùng ñöôïc quaû A La Haùn vôùi phaùp tín thoï, nghóa tín thoï.

Suy tö ñeán chöùng quaû cuûa mình khi coøn laø moät hoïc nöõ, naøng taùn thaùn söï kieän ñaõ giuùp naøng ñöôïc quaû vò cao hôn vaø noùi leân baøi keä:

Vôùi caøy, caøy ruoäng ñaát,

Gieo hoät gioáng treân ñaát

Loaøi ngöôøi ñöôïc taøi saûn,

Nuoâi döôõng vôï vaø con. (112)

Sao ta giôùi ñaày ñuû,

Laøm theo Ñaïo Sö daïy,

Laïi khoâng chöùng Nieát baøn,

Khoâng nhaùc, khoâng dao ñoäng. (113)

Khi ta ñang röûa chaân,

Laøm cho doøng nöôùc chaûy,

Thaáy ñöôïc nöôùc röûa chaân,

Töø cao chaûy xuoáng thaáp,

Nhôø vaäy taâm ñöôïc ñònh,

Nhö ngöïa hieàn kheùo luyeän (114)

Roài ta caàm caây ñeøn,

Böôùc vaøo ngoâi Tònh xaù,

Naèm treân chieác giöôøng nhoû

Ta nhìn quaùn (ngoïn ñeøn) (115)

Roài laáy caây kim nhoû,

Dìm tim ñeøn xuoáng daàu,

Thaáy caây ñeøn Nieát baøn,

Taâm ta ñöôïc giaûi thoaùt (116)

(Trích daãn Tröôûng Laõo ni keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

?

Sö Ni TOÂNA (Sona)

Tinh taán ñeä nhaát

Trong thôøi Ñöùc Phaät hieän taïi, naøng ñöôïc sanh trong moät gia ñình quyù toäc ôû Savatthi. Sau khi laäp gia ñình, naøng sanh ñöôïc möôøi con trai, con gaùi vaø ñöôïc bieät danh laø: ngöôøi nhieàu con. Khi ngöôøi choàng xuaát gia, naøng giao laïi cho caùc con trai, con gaùi cai quaûn gia ñình vaø giao caû taøi saûn cho con trai, khoâng giöõ gì cho thaân mình. Caùc con trai vaø con gaùi nuoâi döôõng naøng, khoâng bao laâu trôû maët khinh reû naøng. Naøng buoàn cho thaùi ñoä cuûa caùc con, xuaát gia trôû thaønh Tyø Kheo ni.

Naøng suy nghó: naøng lôùn tuoåi môùi xuaát gia, neân heát söùc tinh caàn, tinh taán. Trong khi haàu haï, caùc Tröôûng laõo ni, naøng thöùc ñeâm tu hoïc, naøng kieân trì hoïc taäp khoâng bieáng nhaùc, khoâng xao nhaõng, nhö ngöôøi chuïp naém caùc coät trong maùi hieân hay chuïp naém caønh caây trong ñeâm toái ñeå traùnh ñaàu khoûi va chaïm. Haïnh tinh taán cuûa naøng ñöôïc moïi ngöôøi bieát vaø baäc Ñaïo Sö bieát ñöôïc trí tueä cuûa naøng ñaõ chín muoài, neân phoùng haøo quang hoùa hieän tröôùc maët naøng vaø noùi leân baøi keä:

Ai soáng moät traêm naêm,

Khoâng thaáy caâu baát töû,

Toát hôn soáng moät ngaøy,

Thaáy ñöôïc caâu baát töû.

Khi Ñöùc Phaät noùi caâu naøy xong, naøng chöùng ñöôïc quaû A La Haùn, Theá Toân taùn thaùn naøng laø Tyø Kheo ni tinh taán ñeä nhaát. Moät hoâm, suy tö ñeán quaû chöùng cuûa mình, naøng phaán khôûi noùi leân nhöõng baøi keä:

Ta sanh ñöôïc möôøi con,

Trong thaân chaát chöùa naøy,

Do vaäy ta giaø yeáu,

Ta ñeán Tyø Kheo ni. (102)

Naøng thuyeát phaùp cho ta,

Veà uaån xöù vaø giôùi,

Nghe phaùp naøng thuyeát giaûng,

Caét toùc ta xuaát gia. (103)

Ta hoïc lôøi naøng daïy,

Thieân nhaõn ta thanh tònh,

Ta bieát caùc ñôøi tröôùc,

Choã ta soáng ñôøi tröôùc (104)

Ta tu phaùp voâ töôùng,

Nhaát taâm kheùo Thieàn ñònh,

Töùc thôøi ta giaûi thoaùt,

Khoâng chaáp thuû tòch tònh (105)

Naêm uaån ñöôïc lieãu tri,

Ñöùng laïi goác bò caét,

Tính duïc ta khoâng coù,

Caên cöù ñòa kieân trì (1)

Töø nay ta khoâng coøn,

Vaán ñeà phaûi taùi sanh. (106)

(Trích daãn Tröôûng Laõo ni keä do T.T. Minh Chaâu dòch töø Pali)

(1) Ta khoâng coù tham duïc, ñöôïc sanh töø caên cöù ñòa vöõng chaéc coù theá, coù nghóa laø ta khoâng dao ñoäng.

]