THIEÀN SÖ NI VIEÄT NAM

hõg

Sö Ni DIEÄU NHAÂN

(1041-1113)

Sö teân laø Ngoïc Kieàu, laø tröôûng nöõ cuûa Phuïng Loaùt Vöông. Thuôû nhoû, Sö thieân tö thuaàn haäu, ngoân haïnh ñoan trang, ñöôïc Vua Lyù Thaùnh Toâng nuoâi trong cung. Lôùn leân, Vua gaû cho ngöôøi hoï Leâ laøm Quan Chaâu Muïc ôû Chaân Ñaêng.

Choàng maát, Sö töï theä thuû tieát, khoâng chòu taùi giaù. Moät hoâm, Sö than:

- Ta xem taát caû Phaùp theá gian nhö giaác moäng huyeàn aûo. Huoáng laø caùc thöù phuø vinh maø ñaùng troâng caäy sao?

Theá roài, Sö ñem taát caû tö trang ra boá thí, caïo toùc xuaát gia. Ñeán Thieàn Sö Chaân Khoâng ôû laøng Phuø Ñoång, xin thoï giôùi Boà Taùt vaø hoïc hoûi taâm yeáu.

Thieàn Sö Chôn Khoâng cho Sö phaùp danh Dieäu Nhaân vaø daïy truï trì Ni Vieän Höông Haûi ôû laøng Phuø Ñoång, Huyeän Tieân Du (Höông Haûi Ni vieän cuõng goïi laø chuøa Linh ÖÙng, hieän nay naèm caïnh chuøa Kieán Sô thuoäc xaõ Phuø Ñoång, huyeän Gia Laâm, tænh Baéc Ninh.

Haøng ngaøy, Sö gìn giöõ giôùi luaät vaø haønh Thieàn ñöôïc Chaùnh ñònh, laø baäc maãu möïc trong Ni chuùng thôøi aáy.

Coù ngöôøi ñeán caàu hoïc, Sö daïy hoï tu taäp Ñaïi thöøa, daïy raèng :

- Chæ taùnh mình trôû veà nguoàn, ñoán, tieäm lieàn tuøy ñoù maø vaøo.

Thöôøng ngaøy, Sö chæ thích ngoài laëng leõ, coù beänh kî thinh, saéc, ngoân, ngöõ. Coù Hoïc giaû hoûi:

- Taát caû chuùng sanh beänh, neân ta beänh? Taïi sao laïi kî saéc, thinh?

Baø nöông theo Kinh ñaùp:

- Neáu duøng saéc thaáy ta,

Duøng aâm thinh tìm ta,

Ngöôøi aáy haønh ñaïo taø,

Khoâng theå thaáy Nhö Lai!

- Taïi sao ta ngoài yeân?

- Xöa nay khoâng ñi.

- Theá naøo chaúng noùi?

- Ñaïo voán khoâng lôøi.

Naêm Ñaïi Tröôøng Hoäi Khaùnh thöù 4, (1113 dl) ngaøy muøng 1 thaùng 6, baø coù beänh, noùi keä, daïy chuùng:

Sanh, laõo, beänh, töû,

Töï coå thöôøng nhieân.

Duïc caàu xuaát ly,

Giaûi phöôïc theâm phieàn.

Meâ chi caàu Phaät,

Hoaëc chi caàu Thieàn.

Thieàn, Phaät baát caàu, Uoång khaåu voâ ngoân.

Dòch:

Sanh, giaø, beänh, cheát,

Xöa nay laø thöôøng.

Muoán caàu thoaùt ra,

Môû troùi theâm raøng.

Meâ ñoù tìm phaät,

Laàm ñoù caàu Thieàn.

Phaät, Thieàn chaúng caàu,

Uoång mieäng khoâng lôøi.

Noùi keä xong, baø caïo toùc, taém röûa thaân theå, ngoài kieát giaø vieân tòch.Thoï 72 tuoåi

(TSVN. H.T. Thanh Töø)

?

Sö Ni TUEÄ THOÂNG

(Giöõa theá kyû 14)

Sö hoï Phaïm, con gaùi cuûa moät gia ñình ñôøi ñôøi laøm quan. Sö xuaát gia, tu ôû treân nuùi Thanh Löông.

Sö tu khoå haïnh, trì giôùi chuyeân caàn, tueä giaûi thoâng suoát. Thöôøng ngoài Thieàn ñònh, dieän maïo gioáng heät A La Haùn. Keû ñaïo, ngöôøi tuïc, xa gaàn ñeàu kính moä. Danh tieáng Sö löøng laãy, laø baäc Toâng Sö cuûa Ni chuùng caû nöôùc, teân tuoåi ngang haøng vôùi baäc Cao Taêng.

Vua Traàn Ngheä Toâng (1370-1372 dl) ban hieäu laø Tueä Thoâng Ñaïi Sö.

Veà giaø, Ni Sö dôøi veà Ñoäng Sôn. Moät hoâm, Sö baûo ñeä töû raèng:

- Ta muoán ñem thaân hö aûo naøy boá thí cho hoå lang moät böõa no.

Sö beøn vaøo giöõa nuùi saâu ngoài kieát giaø, khoâng aên uoáng 2 ngaøy. Hoå lang ngaøy ngaøy ñeán ngoài chung quanh maø khoâng daùm ñeán gaàn. Ñoà ñeä naøi næ Sö trôû veà Am. Veà Am, Sö ñoùng cöûa nhaäp ñònh qua moät muøa heø, roài taäp hoïp ñeä töû laïi giaûng ñaïo, boãng nhieân ngoài tòch, tuoåi ngoaøi 80. Luùc hoûa taùng coù raát nhieàu Xaù Lôïi. Quan sôû taïi xaây thaùp cho Sö ngay treân nuùi ñoù.

Tröôùc khi tòch, Sö daïy ñeä töû:

- Sau khi Ta ñi, neân chia bôùt xöông Ta laïi ñaây, ñeå maøi röûa taät beänh cho ngöôøi ñôøi.

Ñeán khi nhaët xöông, ñeä töû thaáy khoâng ñaønh, beøn cho heát vaøo trong hoäp phong laïi. Qua ñeâm, boãng nhieân coù moät chieác xöông cuøi tay treân baøn ngoaøi hoäp. Moïi ngöôøi ñeàu kinh ngaïc veà söï linh nghieäm cuûa Sö.

Veà sau, coù ngöôøi maéc beänh ñeán khaån caàu, ñeä töû ñem xöông maøi vôùi nöôùc cho röûa, moïi ngöôøi ñeàu laønh beänh ngay. Söï theä nguyeän cuûa Sö saâu roäng nhö theá.

Khoâng bieát Ni Sö thuoäc heä phaùi naøo.

(Theo TSVN do H.T Thanh Töø trích dòch "Nam OÂng Moäng Luïc")  

?

CHAÙNH PHI HOÏ LEÂ

Chaùnh phi hoï Leâ, laø con gaùi nhaø chuù Hoà Quyù Ly, Hoà Nguyeân Töôøng goïi baèng Coâ. Lôùn leân, laøm Chaùnh phi cuûa Vua Traàn Dueä Toâng, sinh ra Linh Ñöùc Vöông (töùc Pheá Ñeá). Baø ñöôïc phong Minh Töø Hoaøng Thaùi Phi Leâ Thò.

Naêm 1377 dl, vua Traàn Dueä Toâng ñaùnh Chieâm cheát, baø beøn xuaát gia. Khi ñi, Vua Traàn Dueä Toâng choïn Linh Ñöùc leân laøm vua. Baø coá töø choái thay cho Linh Ñöùc, baø khoùc, noùi:

- Con toâi phuùc moûng, khoù ñöông noåi ngoâi to, chæ coù maéc tai vaï thoâi. Coá chuùa lìa ñôøi, keû chöa maát naøy chæ muoán cheát cho choùng, khoâng muoán thaáy vieäc ñôøi ,huoáng laø nhìn con toâi saép nguy khoán ö ?

Nhöng khoâng ñöôïc.

Roài, baø doác chí tu haønh, trong voøng 5,6 naêm maø baø ñoát tay, ñoát traùn, cuùng döôøng ñuû heát. Sôùm chieàu tuïng, nieäm, moät beà chuyeân taâm Thieàn ñònh.

Veà sau, baø thò tòch trong luùc ñang nhaäp ñònh.

Ñeán luùc, Linh Ñöùc bò pheá xuoáng Phuû Thaùi Döông vaø bò baét thaét coå cheát, ñeå laäp Chieâu Ñònh Vöông. Moïi ngöôøi, ai cuõng phuïc baø laø ngöôøi saùng suoát, thaáy tröôùc söï vieäc. Vaû laïi, caûm söï trung thaønh vaø tieát thaùo cuûa baø, vöøa vaøo cöûa Phaät, lieàn choùng lieãu ngoä.

Caùc phi Taàn nhaø Traàn cuõng laém ngöôøi hieàn ñöùc. Nhöng baø laø ngöôøi tieát thaùo hôn haún.

(TSVN do H.T. Thanh Töø soaïn, dòch theo taøi lieäu cuûa Tuaán Nghi trong Thô Vaên Lyù Traàn III)

?

Sö Ni HOÏ LEÂ

Sö teân Leâ Thò Nöõ, khoâng bieát queâ quaùn ôû ñaâu, chæ bieát luùc chöa xuaát gia, coâ thuoäc gia ñình nhaø giaøu, treû ñeïp, hieáu thaûo, lo phuïng döôõng cha meï, khoâng chòu laáy choàng. Sau khi cha meï maát môùi chòu xuaát giaù, nhöng khoâng bao laâu thì choàng cheát, coâ khoâng chòu taùi giaù, nhöng bò nhaø quyeàn theá aùp böùc, coâ beøn xuoáng toùc, xuaát gia tu haønh.

Sö laäp Am treân nuùi, gaàn Baø Ròa, giöõ giôùi luaät tinh nghieâm, chí taâm tu haønh, ñaït thaønh chaùnh quaû. Vì vaäy, ngöôøi ñôøi sau goïi nuùi ñoù laø nuùi Thò Vaûi hay laø nuùi Nöõ Taêng.

Saùch Ñaïi Nam Thoáng Chí vieát:

- Nuùi Nöõ Taêng ôû Ñoâng Nam, Huyeän Long Thaønh 12 daëm. Töùc goïi laø nuùi Thò Vaûi, ñaát ñaù xen loän, caây coái leân cao.

Töø tænh Gia Ñònh troâng ñeán nhö hoøn ngoïc Thöôïng Ñeá tröng baøy, töôïng tröng toát ñeïp. Nhaân daân ôû ñaây nhôø nhieàu moùn lôïi: caây goã, daàu thoâng, chim muoâng, than cuûi. Xöa, coù Ni Coâ teân Leâ Thò Nöõ döïng Am ôû taïi nuùi aáy, neân goïi laø nuùi Nöõ Taêng.

Saùch Gia Ñònh Thaønh Thoâng Chi cuûa Trònh Hoaøi Ñöùc coù vieát:

- Nuùi Nöõ Taêng tuïc goïi laø nuùi Baø Vaõi ôû ñòa phaän Long Thaønh. Xöa, coù ngöôøi con gaùi hoï Leâ, gia töø giaøu coù, nhöng bò lôõ thôøi, sau khi cha meï maát roài, môùi coù choàng. Khoâng bao laâu, choàng cheát, Baø theà khoâng taùi giaù, laïi bò keû cöôøng haøo caäy mai moái thöôøng ñeán quaáy nhieãu.

Baø beøn caïo ñaàu, laäp Am ôû ñænh nuùi, töï laøm thaày Caû, cuøng baïn ñoàng toäc giöõ loøng tu trì, sau thaønh chaùnh quaû, ngöôøi ta nhôn ñoù ñaët teân nuùi.

(TSVN H.T. Thanh Töø trích Ñaïi Nam Thoáng Nhaát Chí)

?

Sö Ni HOÏ TOÁNG

Sö Ni teân Toáng Thò Löông, con moät nhaø giaøu coù ôû Haø Tieân, thuøy mò, sieâng naêng, gioûi veà nöõ coâng, giaøu nöõ haïnh. Sau khi coâ ñeán 16 tuoåi, nhieàu nhaø quyeàn quyù caäy ngöôøi ñeán caàu hoân, nhöng taát caû ñeàu bò töø choái. Cha meï traùch cöù, coâ thöa:

- Nhôn duyeân cuûa con phaûi nhôø Ñöùc Phaät chæ giaùo.

Töông truyeàn, boãng moät hoâm coù moät vò Sö laï vaøo nhaø thuyeát giaûng Phaùp Phaät, ngöôøi nhaø cho gì Sö cuõng khoâng laáy, maø chæ naèng naëc xin cho ñöôïc chieác aùo loùt ñang phôi ngoaøi saân, aùo aáy laïi laø cuûa coâ. Cha meï thaáy vieäc baát nhaõ nhö theá, neân xua ñuoåi lôùn tieáng. Coâ chaïy ra khuyeân can cha meï. Vò Sö chæ mæm moät nuï cöôøi roài ñi thaúng. Sau khi nhaø Sö ñi khoûi, luùc naøo coâ cuõng thaáy döôøng nhö coù ñöùc Phaät hieän ra beân caïnh, neân xin cha meï cho theá phaùt ñi tu. Cha meï khuyeân nhuû heát lôøi, maø coâ khaêng khaêng moät möïc, neân veà sau, cuõng ñaønh chieàu theo yù cuûa coâ, cho laäp Am Quan AÂm ôû beân traùi nuùi Ñaïi Kim, treân ñaûo Ñaïi Kim cho coâ tuïng nieäm, tu haønh.

Coâ theâu moät böùc hình Boà Taùt Quan AÂm raát lôùn, cöù moãi muõi kim laïi nieäm Phaät moät caâu, maát ba thaùng môùi xong. Böùc tranh treo leân, troâng raát soáng ñoäng nhö vò Phaät soáng, coâ ñeå thôø trong Am.

Am Quan AÂm cuûa Ni Coâ Toáng Thò Löông ôû nuùi Ñaïi Kim, naèm treân ñaûo Ñaïi Kim.

Ñaûo Ñaïi Kim naèm ôû phía Nam Traán - chu vi 139 tröôïng 5 thöôùc. Ñaûo naøy ngaên ñoùn soùng coàn, laøm haït ngoïc bieån caû Traán. Nôi bôø Baéc coù caùi caàu vaùn thoâng ra ngoaøi, phía sau coù Vieän Quan AÂm, phía taû coù Ñieáu Ñình. Ngöôøi du ngoaïn thöôøng khi traêng thanh, gioù maùt ñeán ñaây thaû caâu, ngaâm vònh thong dong.

Ñaây laø Caûnh Kim Döï Lan Ñaøo "Ñaûo kim Ngaên Soùng" trong 10 caûnh ñeïp cuûa Traán Haø Tieân.

(TSVN do H.T Thanh Töø trích Ñaïi Nam Tieàn Lieät Tieân Bieân quyeån 6)  

]