 |
VAØI VAÁN ÑEÀ PHAÄT PHAÙP |
 |
 |
||
|
NHAÂN SINH QUAN PHAÄT GIAÙO Baát cöù trong moät toân giaùo, moät trieát hoïc naøo, phaàn nhaân sinh quan vaãn laø quan troïng. Chuùng ta theo moät toân giaùo maø khoâng bieát quan nieäm nhaân sinh trong toân giaùo aáy nhö theá naøo, thöïc laø moät khuyeát ñieåm lôùn lao. ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ rieâng baøn veà phaàn nhaân sinh quan Phaät giaùo ñeå tìm hieåu Phaät giaùo quan nieäm veà ñôøi soáng con ngöôøi nhö theá naøo? Caùch ñaây hôn hai möôi laêm theá kyû, ngöôøi Ñaïi Só nuùi Tuyeát ñaõ trình baøy roát raùo quan nieäm cuûa Ngaøi ñoái vôùi kieáp soáng con ngöôøi, quan nieäm aáy do Ngöôøi thöïc nghieäm vaø ñaõ thaáu ñaït moät caùch cöùu kính. Vì theá, trong ba taïng Thaùnh Ñieån, ñöùc Phaät laáy con ngöôøi laøm tieâu chuaån ñeå giaûi quyeát. Cho neân, coù theå noùi raèng khi ñeà caäp ñeán Phaät giaùo laø ñeà caäp ñeán con ngöôøi qua quaù khö, hieän taïi vaø vò lai; Phaät giaùo noùi roõ con ngöôøi do ñaâu phaùt sanh, taïi sao sanh ra ñaây vaø sau khi cheát seõ veà ñaâu? Vôùi vaán ñeà meânh moâng aáy, chuùng ta khoâng coù ñuû thôøi giôø ñeå baøn giaûi töôøng taän. Nay chæ haïn cuoäc trong ñôøi soáng hieän taïi, chuùng ta xeùt ñoaùn veà con ngöôøi. * 1. TIEÂU CHUAÅN QUAÙN SAÙT NHAÂN SINH Moãi chuùng ta ñeàu mang saün trong ngöôøi moät vuõ truï quan rieâng bieät. Bôûi choã rieâng bieät ñoù, moãi ngöôøi coù moät nhaän xeùt veà cuoäc soáng khaùc nhau. Tuy söï nhaän xeùt coù traêm ngaøn caùch, nhöng khoâng ngoaøi hai ñieåm caên baûn “ñôøi ngöôøi khoå hay laïc”. Khoå, laïc laø tieâu chuaån ñeå quaùn saùt con ngöôøi. Noùi ñeán kieáp ngöôøi laø noùi ñeán khoå vaø vui. Ñoái vôùi ai nhaän thöùc cuoäc ñôøi töôi ñeïp haïnh phuùc laø chuû nghóa laïc quan. Traùi laïi, hoï thaáy ñau khoå chaùn chöôøng thì sanh chuû thuyeát bi quan. Theá roài moãi ngöôøi moãi neûo tranh luaän nhau. Ña soá ngöôøi gheùp Phaät giaùo thuoäc veà chuû nghóa bi quan yeám theá. Bôûi trong kinh, ñöùc Phaät thöôøng daïy: “Nöôùc maét chuùng sanh nhieàu hôn nöôùc beå caû”. Hoaëc Ngaøi maït saùt thaân naøy laø oâ ueá, baát tònh, laø giaû traù, taïm bôï nhö laøn chôùp, hoøn boït... Nhö vaäy, ngöôøi ta töôûng töôïng nhöõng nhaø tu Phaät giaùo treân göông maët haèng bieåu hieän nhöõng neùt khoå ñau, saàu naõo, chaùn naûn, eâ cheà. Nhöng ngöôïc laïi, neáu chuùng ta ñöôïc gaàn nhöõng nhaø sö chaân chaùnh, nhìn göông maët hoï luùc naøo cuõng vui töôi ñieàm ñaïm, caëp maét saùng suoát ñaày cöông quyeát, lôøi noùi hieàn hoøa vui veû, nuï cöôøi luùc naøo cuõng chöïc nôû treân moâi. Taïi sao coù söï maâu thuaån laï luøng aáy ? Khoâng lyù nhöõng nhaø sö kia khoâng thaâm hieåu Phaät giaùo. Söï thaät hoï ñaõ thaâm hieåu Phaät giaùo hôn ai heát. Do choã thaâm hieåu ñoù, hoï môùi coù ñuû ñöùc tính ñieàm ñaïm, vui töôi vaø ñaày cöông nghò. Tuy nhieân, Phaät giaùo nhìn nhaän thaân phaän con ngöôøi laø beøo boït, laø baát tònh, kieáp soáng con ngöôøi luoân luoân khoå ñau bôûi chieác buùa voâ thöôøng phaù hoaïi. Nhöng ñöùc Phaät chæ chæ cho ta bieát nhìn thaúng vaøo ñau khoå ñeå coù söùc chòu ñöïng, ñeå tìm loái thoaùt ly xieàng xích khoå ñau ñang vaây quanh chuùng ta. Treân con ñöôøng cô hieåm, neáu nhöõng khaùch boä haønh nhaém maét ñi lieàu thì sôùm muoän gì cuõng phaûi rôi xuoáng haàm hoá. Muoán traùnh khoûi nguy hieåm aáy, ngöôøi daãn ñöôøng coù boån phaän ñaùnh thöùc hoï vaø baét buoäc hoï phaûi nhìn kyõ chung quanh maø ñi. Ñöùc Phaät cuõng theá, Ngaøi laø vò Ñaïo Sö cuûa chuùng sanh. Ngaøi khoâng nôõ ñeå cho chuùng sanh cöù ñi lieàu trong ñeâm toái hieåm ngheøo, neân Ngaøi keâu goïi “caùc ngöôi haõy töï thaáp ñuoác leân maø ñi, thaép ñuoác leân vôùi chaùnh phaùp”. * 2. GIAÙ TRÒ NHAÂN SINH THEO QUAN NIEÄM PHAÄT GIAÙO Phaät giaùo thöøa nhaän “Nhaân sinh ña khoå”. Duø ngöôøi sanh trong giai caáp naøo, ôû ñòa vò naøo, ôû hoaøn caûnh naøo cuõng ñeàu ñau khoå. Caùi ñau khoå caên baûn khoâng ai coù theå traùnh ñöôïc. Coù moät soá ngöôøi cho raèng quan nieäm Phaät giaùo nhö vaäy laø thaùi quaù. Ví duï khi ngöôøi ta ñoùi laø khoå, nhöng ñöôïc aên laø vui, khi laïnh laø khoå, ñöôïc maëc aám laø vui. Nhö vaäy ñôøi ngöôøi vöøa coù khoå cuõng vöøa coù vui. Nghó theá laø sai laàm. Caùi khoå vui ñoùi no, aám laïnh beân ngoaøi laø nhöõng khoå vui mong manh caïn côït khoâng ñaùng keå. Phaät giaùo noùi khoå vui laø nhaém vaøo phaàn caên baûn, laø nghó ñeán cuoäc ñôøi ñen toái, phuû vaây bôûi sanh, giaø, beänh, cheát... Khoå maø Phaät giaùo noùi laø caùi khoå do söï maâu thuaån taïo thaønh. Laø con ngöôøi ai cuõng mong mình ñöôïc soáng laâu, treû maõi, muoán mình maïnh khoûe luoân ñöøng ñau oám. Nhöng (thieân nhieân khoâng cho pheùp, cöù thuùc ñaåy baét buoäc) chuùng ta laïi phaûi ñau, phaûi giaø, phaûi cheát. Söï maâu thuaån naøy khieán con ngöôøi khoå ñau voâ taän. Moät vuøng naéng haïn ñoát khoâ luùa maï hoa maøu, boãng ñoå moät traän möa to laøm cho con ngöôøi raát thoûa maõn. Nhöng neáu möa cöù ñoå maõi, ñöôøng saù ngaäp luït thì ngöôøi trôû laïi ta-thaùn keâu reâu... Bôûi hoaøn caûnh ít khi chieàu theo yù muoán con ngöôøi neân söï maâu thuaãn giöõa ngöôøi vôùi thieân nhieân bao giôø cuõng coù. Do ñoù taïo thaønh moät cuoäc xung ñoät thöôøng xuyeân giöõa ngöôøi vôùi ngoaïi caûnh. Trong taâm hoàn chuùng ta tình caûm vaø lyù trí thöôøng xung ñoät nhau. Khi bò tình caûm loâi cuoán ta laøm sai, nghó quaáy, kòp ñeán lyù trí saùng leân laø môû moät cuoäc tröøng phaït naëng neà. Cöù theá maõi, giöõa tình caûm vaø lyù trí moät beân keùo ñi, moät beân loâi laïi taïo thaønh moät cuoäc xung ñoät, thanh tröøng thöôøng xuyeân trong noäi taâm. Ñoù laø tình traïng ñau khoå traàm troïng trong con ngöôøi ta vôùi ta. Ñieàu ñau khoå naøy coù theå heát, laø khi naøo lyù trí toaøn thaéng tình caûm. * 3. ÑIEÅM ÑOÄC ÑAÙO CUÛA PHAÄT GIAÙO Nhaän chaân cuoäc ñôøi, nhìn ñau khoå nhöng ngöôøi Phaät töû vaãn saün saøng laên mình vaøo doøng ñôøi, vaãn can ñaûm nhaän chòu moät cuoäc soáng duø daãy ñaày tai aùch. Tuy hoï thaáy thöïc traïng cuoäc ñôøi laø ñau khoå, nhöng hoï vaãn haûnh dieän ñaõ ñöôïc laøm ngöôøi. Phaät giaùo chæ roõ nhöõng khoå ñau cuûa con ngöôøi. Nhöng Phaät giaùo vaãn khoâng queân vaïch nhöõng öu ñieåm nôi con ngöôøi. Nhö trong kinh ñaõ daïy: “Con ngöôøi coù suy töôûng, coù quaû caûm, coù trí tueä, neân deã tieán tu”. Hoaëc nhöõng caâu “Thaân ngöôøi khoù ñöôïc” (Nhaân thaân nan ñaéc). “Moät phen maát thaân naøy muoân kieáp khoù taùi hoài” (Nhaát thaát nhaân thaâu, vaïn kieáp baát phuïc), “Ngaøn naêm caây saét troå boâng coøn deã, moät phen maát thaân naøy ñöôïc laïi khoù hôn.” (Thieân nieân thieát thoï khai hoa dò, nhaát thaát nhaân thaân vaïn kieáp nan). Hoaëc nhö ñoaïn kinh naøy: “... Ví nhö quaû ñaát suïp thaønh bieån caû, coù moät con ruøa muø soáng voâ löôïng kieáp, moät traêm naêm môùi troài ñaàu leân moät laàn. Trong bieån coù moät boïng caây noåi, chæ coù moät loã, troâi giaït treân maët bieån, theo gioù sang Ñoâng, Taây. Con ruøa muø moät traêm naêm môùi troài ñaàu leân moät laàn tìm boïng caây, seõ gaëp boïng caây chaêng ? A-nan thöa: Baïch Theá Toân, khoâng theå gaëp ñöôïc. Vì sao ? - Vì con ruøa muø neáu ñeán bieån Ñoâng thì boïng caây ñaõ theo chieàu gioù sang bieån Taây, Nam, Baéc boán phía chung quanh cuõng vaäy, khoâng theå gaëp nhau. Phaät baûo A-nan: Con ruøa muø tìm boïng caây tuy sai laïc, nhöng coøn coù khi gaëp nhau, keû phaøm phu ngu si troâi giaït trong nguõ thuù, taïm ñöôïc thaân ngöôøi, raát khoù hôn con ruøa muø tìm boïng caây kia... (Kinh Taïp A-haøm quyeån 16 baøi kinh soá 406). Qua nhöõng lôøi Phaät daïy ôû treân, chuùng ta töï thaáy thaân ngöôøi raát khoù ñöôïc. Ñaõ ñöôïc thaân ngöôøi ai nôõ huûy hoaïi, hoaëc buoâng xuoâi ñeå moät ñôøi luoáng qua voâ nghóa. Laïi nöõa, ñöùc Phaät ñaõ töøng daïy “Ñoïa ñòa nguïc quaù khoå sôû, ngaï quæ thì ñoùi khaùt, suùc sanh nhieàu ngu si, leân coõi trôøi ñaày ñuû duïc laïc neân khoâng theå tu ñöôïc, chæ coù laøm ngöôøi laø ñuû ñieàu kieän tieán tu hôn caû”. Vì ôû coõi ngöôøi tuy coù nhieàu ñau khoå, nhöng chuùng ta coøn coù theå chòu noåi. Cho neân, coõi naøy ñöùc Phaät goïi laø coõi Ta-baø (kham nhaãn). Coõi naøy tuy ueá tröôïc, nhieàu ñau khoå, nhöng coøn chòu ñöïng noåi nhôø ñoù maø tieán tu theâm, neân chuùng ta ñöôïc sanh vaøo ñaây ñaõ coù moät giaù trò ñaëc bieät treân con ñöôøng ñaïo ñöùc. Ñoïa trong ba ñöôøng aùc vì chòu khoå ñau khoâng coù phuùt naøo raûnh roåi, hoaëc si meâ khoâng hieåu bieát neân khoâng theå naøo tieán böôùc treân ñöôøng ñaïo ñöùc. Ñöôïc sanh leân coõi trôøi thì sung söôùng quaù cuõng khoâng coù phuùt giaây naøo nghó ñeán söï tieán tu. Moät beân chòu ñöïng quaù söùc, moät beân thuï höôûng quaù söùc, caû hai ñeàu chung qui moät thaùi ñoä buoâng xuoâi khoâng töï vöôn leân ñöôïc. Chæ coù coõi ngöôøi laø chieát trung giöõa hai cöïc ñoan aáy, neân ñuû söùc vöôn leân. Ñoù laø giaù trò ñaëc bieät cuûa con ngöôøi, Phaät giaùo ñaõ vaïch roõ. * 4. NHAÂN SINH HOAÏT ÑOÄNG CUØNG ÑAU KHOÅ Luùc khoeû maïnh, laøm aên bình thöôøng, tö töôûng chuùng ta cuõng baèng phaúng, khoâng coù gì tieán boä. Nhöõng khi gaëp bieán coá, buoäc taâm trí chuùng ta phaûi laøm vieäc, phaûi suy tö, do ñoù môùi naåy sanh nhöõng yù kieán hay, tö töôûng laï. Vì theá, laém khi söï ruûi laïi hoùa thaønh may. Nhöõng thaát baïi daïy chuùng ta theâm nhieàu kinh nghieäm ñeå thaønh töïu sau naøy. Töø beù chæ thöôøng soáng moät cuoäc ñôøi ñaày ñuû, ñöôïc moïi ngöôøi nuoâng chieàu, con ngöôøi ñoù duø ñöôïc bao nhieâu tuoåi cuõng chöa ñöôïc goïi laø tröôûng thaønh. Coù vöôùn phaûi trôû ngaïi, con ngöôøi môùi chôït tænh döøng laïi ñeå quaùn saùt, ñeå tö duy tìm loái thoaùt. Chính trong luùc aáy taâm mình môùi vöôn leân khoûi baäc cuõ. Chính söï khoå ñau aáy ñaõ ñieâu luyeän taâm linh con ngöôøi cao ñeïp hôn, maøu saéc hôn, traàm tænh hôn. Con ngöôøi tieán boä nhôø khoå nhieàu vui ít. Nhöõng con nhoïng hình thuø xaáu xí, neáu khoâng chòu khoå sôû, giam mình trong lôùp keùn moät thôøi gian, thì laøm sao moät saùng muøa xuaân laïi trôû thaønh nhöõng con böôùm xeù keùn chui ra mang nhöõng caùnh hoa röïc rôõ ? Coù thaønh con böôùm roài, coù bay löôïn treân khoâng trung roài, nhìn laïi ñoàng loaïi mình ñang mang thaân nhoïng, môùi bieát xoùt thöông cho cuoäc soáng xaáu xa. Sôï khoå ñau, con ngöôøi khoâng theå tieán boä ñöôïc. Trong kinh ñieån Phaät giaùo luoân luoân nhaéc nhôû con ngöôøi phaûi nhaän thöùc söï khoå ñau vaø xem söï khoå ñau laø nhöõng chaát lieäu caàn yeáu ñeå xaây ñaép ngoâi ñeàn ñaïo ñöùc. Thieáu khoå ñau ngoâi ñeàn ñaïo ñöùc phaûi tan vôõ. Coù hieåu ñöôïc cuoäc ñôøi laø xaáu xa, ñau khoå con ngöôøi môùi lo tìm caùch söûa ñoåi neáp soáng vaø taâm hoàn mình cho töôi ñeïp, trong saïch hôn leân. Do ñoù, baøi thuyeát phaùp ñaàu tieân cuûa ñöùc Phaät taïi Loäc Uyeån laø phaùp Töù-dieäu-ñeá. Khoå-ñeá ñöôïc Ngaøi neâu leân tröôùc nhaát. Khi ngöôøi ta hieåu ñöôïc quaû ñau khoå roài, môùi phaêng laàn ñeán nguyeân nhaân gaây ra ñau khoå laø Taäp-ñeá. Bieát roõ nguyeân nhaân vaø keát quaû cuûa söï ñau khoå, Phaät môùi daïy phöông phaùp tröø dieät nhöõng nguyeân nhaân aáy laø Ñaïo-ñeá, khi nhöõng nguyeân nhaân ñau khoå ñaõ dieät heát, taâm ñöôïc thanh tònh, an laïc giaûi thoaùt laø Dieät-ñeá. Coát tuûy cuûa con ngöôøi ñaïo ñöùc, ñoäng cô thuùc ñaåy söï tu haønh haàu heát ñeàu phaùt nguyeân do nhaän thöùc cuoäc ñôøi laø ñau khoå. Ñau khoå coù moät ñòa vò troïng yeáu trong ñôøi soáng con ngöôøi. Thieáu noù con ngöôøi seõ trôû thaønh hö hoûng, ñoán heøn. Ngöôøi muoán tieán boä, muoán vöôn leân vaø giaûi thoaùt phaûi nhìn thaúng vaøo ñau khoå. Toùm laïi, ñaïo Phaät quan nieäm con ngöôøi ñau khoå bôûi söï maâu thuaån giöõa mình vaø thieân nhieân, giöõa tình caûm vaø lyù trí. Chuùng ta coù theå xoay chuyeån nhöõng maâu thuaån aáy trôû thaønh thuaän hoøa thì taát caû maàm ñau khoå ñeàu tan vôõ. Nghóa laø chuùng ta phaûi taän duïng lyù trí daãn tình caûm, bao giôø lyù trí hoaøn toaøn laøm chuû tình caûm laø luùc aáy chuùng ta seõ heát khoå ñau. Ñöùc Phaät noùi khoå ñau ñeå chuùng ta yù thöùc ñöôïc noù, ñeå bieát noù aån taøng nôi naøo, maø tìm phöông phaùp dieät tröø noù. Ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh can ñaûm chòu ñöïng moïi söï khoå ñau vaø tin mình coù ñuû trí tueä, coù ñuû khaû naêng röùt boû ra ngoaøi söï raøng buoäc khoác haïi cuûa noù. Noùi ñeán Phaät giaùo laø noùi ñeán söùc maïnh voâ bieân cuûa taâm minh do con ngöôøi ñaày duõng caûm, Phaät giaùo ñaõ daïy con ngöôøi daùm nhìn thaúng söï thaät vaø noùi thaúng söï thaät. Phaät giaùo noùi kieáp ngöôøi laø ñau khoå, nhöng phaûi lôïi duïng kieáp ngöôøi naøy vöôït ra ngoaøi voøng ñau khoå. Ngöôøi Phaät töû bieát mang thaân naøy laø oâ ueá, giaû taïm, nhöng caàn phaûi möôïn thaân naøy laøm con thuyeàn qua bôø thanh tònh, an laïc. Ngöôøi Phaät töû khoâng thuùc thuû tröôùc nhöõng khoå ñau, vaãn hieân ngang ñaäp tan böùc thaønh khoå ñau vaø vöôït ra ngoaøi voøng traàn luïy. ] |
||
