VAØI VAÁN ÑEÀ PHAÄT PHAÙP
H.T THÍCH THANH TÖØ

[lôøi noùi ñaàu] [p1] [p2] [p3] [p4] [p5] [p6]
 

MOÄT VAØI QUAN NIEÄM CUÛA PHAÄT TÖÛ

Ñaõ laø Phaät töû, chuùng ta phaûi coù nhöõng tö töôûng, nhöõng haønh ñoäng xöùng ñaùng laø Phaät töû. Nhaát laø phaàn tö töôûng, ngöôøi coù nhöõng nhaän xeùt sai laàm, nhöõng quan nieäm leäch laïc deã khieán ñôøi hoï ñaém chìm trong khoå ñau ñen toái. Vì vaäy, chuùng ta phaûi thaän troïng khi ñaët moät quan nieäm. Hay ñuùng hôn, chuùng ta phaûi luoân luoân duøng lyù trí kieåm soaùt tö töôûng cuûa chuùng ta. Tình caûm luùc naøo cuõng chöïc phuû che lyù trí, chuùng ta phaûi chieán thaéng, khaéc phuïc ñöôïc noù. Coù theá, chuùng ta môùi mong ñaït ñöôïc quan nieäm chaân chaùnh. Cho neân, ñieàu kieän tröôùc nhaát chuùng ta phaûi töï khaéc phuïc mình.

*

1. KHAÉC PHUÏC MÌNH

Phaät giaùo laø neàn giaùo lyù noäi quan, luoân luoân höôùng veà chinh phuïc noäi taâm. Thaéng ngöôøi, nhieáp phuïc ngoaïi caûnh maø queân mình, aáy laø laøm vieäc ngoïn ngaønh. Ñieàu caên baûn laø tröôùc mình phaûi bieát mình, nhieáp phuïc mình, nhieân haäu chinh phuïc mình vaø ngoaïi caûnh. Noùi khaéc phuïc mình töùc laø vieäc laøm haèng ngaøy cuûa Phaät töû, vì coù moät Phaät töû naøo coù theå laõng queân söï phaûn quaùn chinh phuïc noäi taâm ? Tuy nhieân trong khi khaéc phuïc mình, chuùng ta phaûi nhaém vaøo nhöõng ñieàu caên baûn caàn kíp. Ñieàu caàn kíp nhaát, chuùng ta phaûi ñuoåi ba taùnh: tham lam, noùng naûy vaø duï döï ra khoûi con ngöôøi chuùng ta. Ñoàng thôøi, chuùng ta phaûi gaày döïng cho mình ñuû ba taùnh: khoâng tham lam, nhaãn naïi vaø döùt khoaùt.

Trong thôøi phaùp nhöôïc ma cöôøng naøy, Phaät töû chuùng ta khoù traùnh khoûi nhöõng söï doïa naït, khieâu khích, doã daønh. Neáu trong ngöôøi chuùng ta coøn mang taùnh nghi ngôø duï döï, khi bò ma vöông doïa naït laøm gì khoâng thoái böôùc treân con ñöôøng ñaïo ñöùc. Neáu Phaät töû maø noùng naûy boàng boät thì khoâng sao khoûi bò chuùng ma löøa gaït baèng nhöõng cöû chæ khieâu khích, roài phaûi daãm chaân vaøo caïm baåy cuûa chuùng. Neáu Phaät töû maø loøng yeáu meàm vì danh lôïi, taøi saéc thì khoâng sao khoûi bò chuùng doã daønh, roài phaûi bò cuoán loâi vaøo hoá truïy laïc.

Vì theá, Phaät töû chuùng ta quyeát ñònh phaûi coù ñuû ba ñöùc taùnh caàn thieát: khoâng tham, nhaãn naïi, döùt khoaùt. Duø saám seùt tröôùc maét, duø thaáy moïi haønh ñoäng khieâu khích, duø ñem danh lôïi, taøi saéc doã daønh, ta vaãn thaûn nhieân khoâng maøng, chaúng ñoäng. Ñeâm ñöùc Phaät thaønh ñaïo ñaõ neâu baøy raát ñaày ñuû yù nghóa naøy:

Ñeâm aáy, tröôùc tieân boïn quæ hung baïo ñeán haâm he doïa daãm, chuùng duøng taø thuaät laøm chuyeån ñoäng caû trôøi ñaát, nhöõng tieáng huù rôïn ngöôøi noåi leân töøng chaäp, ñöùc Thích Ca vaãn an nhieân baát ñoäng. Keá ñeán boïn quæ ngaïo maïn laïi khieâu khích, chaâm bieám vôùi veû maët veânh vaùo khoù thöông, Ngaøi vaãn laëng leõ nhö khoâng. Sau cuøng, boïn Ma-vöông  ñeán duøng moïi hình thöùc quyeán ruû, naøo laø höùa heïn nhöõng ngai vaøng cuûa baùu, naøo hieán daâng myõ nöõ tuyeät vôøi, Ngaøi cuõng vaãn thaûn nhieân khoâng xao ñoäng.

Ñöùc Phaät thaéng phuïc ñöôïc boïn Ma-vöông moät caùch deã daøng, vì Ngaøi ñaõ khaéc phuïc ñöôïc noäi taâm, moïi saéc traàn khoâng coøn laøm quaáy ñoäng ñöôïc taâm hoàn Ngaøi nöõa. Chuùng ta laø nhöõng ñöùa con chaân thaønh höôùng theo nhöõng böôùc ñi cuûa Ngaøi, dó nhieân chuùng ta phaûi trung thöïc noi theo, ñöøng saùi loái. Chuùng ta phaûi cöông quyeát taän duïng heát khaû naêng ñeå khaéc phuïc mình. “Thaéng moät ngaøn quaân khoâng baèng töï thaéng mình, thaéng mình môùi laø moät chieán coâng oanh lieät”. (Kinh Phaùp Cuù)

*

2. XEM NGÖÔØI HAÏI TA LAØ BAÏN TA

“Tröôùc con maét ñaïo ñöùc khoâng coù keû thuø, cuõng nhö tröôùc aùnh ñeøn pha khoâng coù boùng toái”. Phaät haèng daïy Phaät töû: “Duø thaân thuoäc mình bò ngöôøi gieát haïi cuõng khoâng coù taâm nieäm traû thuø, ñem oaùn haän traû thuø oaùn haän laø ñieàu khoâng hôïp chaùnh phaùp”. Ñaõ khoâng coù taâm nieäm traû thuø thì laøm gì thaáy coù keû thuø.

Chaúng nhöõng Phaät töû khoâng thaáy coù keû thuø, maø neáu ai töï ñaët hoï laø keû thuø cuûa chuùng ta, chuùng ta vaãn coi hoï laø baïn. Bôûi vì, neáu xaùc nhaän hoï laø  thuø, ñaõ noùi leân ta laø ngöôøi phi ñaïo ñöùc. Coù thuø laø coù yù muoán haïi nhau, coù yù haïi ngöôøi laø keû aùc, khoâng phaûi laø ngöôøi thieän. Phaät giaùo daïy chuùng ta laáy ñaïo ñöùc laøm cöùu caùnh, duø vieäc laøm coù lôïi cho Ñaïo, cho ñoaøn theå maø thöông toån ñaïo ñöùc, nhaát ñònh khoâng laøm. Trong Kinh Öu-baø-taéc Phaät daïy: “Boà-taùt coù khi vì lôïi ích chuùng sanh maø phaïm giôùi, nhöng khi phaïm giôùi Boà-taùt töï nhaän mình laøm toäi, khoâng phaûi chaùnh phaùp daïy nhö theá”. Laøm toån thöông ngöôøi maø lôïi cho Ñaïo, nhaát ñònh khoâng phaûi Phaät giaùo. Vì theá, Phaät töû khoâng bao giôø coù yù nghó ñeán keû thuø, luoân luoân xem moïi ngöôøi laø baïn. Maëc duø ngöôøi aáy ñaõ nhieàu phen laøm ta ñieâu ñöùng, nhöng vôùi tinh thaàn Phaät töû chuùng ta vaãn thaáy hoï laø baïn.

Ñöùc Phaät thuaät laïi cho chuùng ta bieát, Ñeà-baø-ñaït-ña ñaõ nhieàu ñôøi haïi Ngaøi. Nhöng, ñeán sau cuøng Ngaøi baûo: “Ñeà-baø-ñaït-ña laø thieän höõu tri thöùc baäc nhaát cuûa ta”. Nhaãn nhuïc tieân nhaân ñaâu khoâng nhôø vua Caùt-lôïi caét tai, xeûo muõi maø thaønh töïu phaùp Sanh-nhaãn. Thaùi töû Tu-ñaïi-noa ñaâu khoâng nhôø ngöôøi Baø-la-moân xin con maø thaønh töïu phaùp boá thí Ba-la-maät. Ngöôøi tu haønh tieán ñöôïc nhôø hai phöông tieän: thuaän duyeân, nghòch caûnh. Thuaän duyeân laø söï khuyeán khích, giuùp ñôõ theo nhu caàu cuûa chuùng ta. Nhöng neáu toaøn thuaän duyeân khoâng, treân ñöôøng ñaïo tieán raát chaäm chaïp, phaûi nhôø nghòch duyeân thuùc ñaåy söï tu tieán môùi nhanh. Chuùng ta ñaët quan nieäm chaân chaùnh nhö vaäy, moïi trôû ngaïi ñoái vôùi chuùng ta khoâng coøn trôû ngaïi nöõa, laø trôï duyeân toát cho ta tieán ñaïo.

Duø keû aùc ñeán theá naøo cuõng coøn ñoâi chuùt löông tri, chuùng ta tin töôûng nhö theá, coá gaéng tìm caùch caûnh tænh hoï. Neáu hoï thay ñoåi ñöôïc taâm nieäm xaáu aùc, thaät laø moät ñieàu may maén bieát maáy. Baèng hoï khoâng thay ñoåi, chuùng ta vaãn xem hoï laø aân nhaân cuûa chuùng ta. Vì hoï ñaõ chòu hy sinh ñeå ñöa chuùng ta leân naác thang choùt voùt cuûa ñaïo ñöùc.

*

3. SOÁNG THÖÏC THEO GIAÙO LYÙ PHAÄT DAÏY

Giaù trò chaân thaät cuûa ñaïo Phaät khoâng phaûi ôû lyù thuyeát, maø taïi thöïc haønh. Phaät giaùo raát cao, neáu chuùng ta khoâng thöïc haønh ñuùng theo thì caùi cao aáy cuõng voâ ích. Thôøi ñaïi naøy ña soá quaàn chuùng chaïy ñua theo tranh luaän, mieãn ai nhanh mieäng thì thaéng, moät soá ñoâng Phaät töû ñang sa vaøo ñöôøng naøy. Chuùng ta haõy trôû laïi neáp soáng chaân thöïc Phaät giaùo “ngoân haïnh töông öùng”; lôøi noùi vieäc laøm phaûi phuø hôïp nhau, ñöøng bao giôø “noùi moät ñaøng laøm moät ngoõ”. So saùnh töø bi, baùc aùi cao thaáp laøm gì, khi ñoàng baøo ta ñang thoån thöùc lo aâu, ñang thieáu nhaø ôû côm aên, ñang soáng nöông taïm beân leà ñöôøng, xoù chôï. Chuùng ta phaûi laøm soáng daäy ñöùc Töø-bi ñeå moïi ngöôøi cuøng ñöôïc an vui, coù hôn cuøng tranh caûi nhau chaêng ? Chuùng ta caøng chaïy theo lyù thuyeát caøng gieo nghi ngôø cho nhieàu ngöôøi, khieán hoï maát loøng tin vaøo khaû naêng cöùu khoå cuûa Phaät giaùo.

Chính ñöùc Phaät khoâng baèng loøng nhöõng lyù luaän vu vô, Ngaøi daïy phaûi nhìn thaúng vaøo thöïc teá, baøi kinh Tieån Duï trong kinh Trung A-haøm ñaõ noùi roõ ñieàu naøy. Kinh Phaät ñaõ töøng thí duï ngöôøi nghieâng veà lyù thuyeát khoâng chòu thöïc haønh cuõng nhö keû ñeám cuûa baùu cho ngöôøi, tuy mieäng ñeám caû ngaøy, roát cuoäc nôi mình tuùi khoâng buïng troáng. Ngöôøi Phaät töû taïi gia duø coù lyù thuyeát hay theá maáy, neáu nhìn vaøo caùch cö xöû trong gia ñình, caùch ñoái ñaõi vôùi haøng xoùm khoâng ra gì thì lyù thuyeát aáy cuõng voâ nghóa. Moät vò tu só duø noùi ñaïo lyù cao ñeán ñaâu, maø nhìn haønh ñoäng cöû chæ loá laêng thì ngöôøi ta coi nhö anh sôn ñoâng chaúng khaùc. Phaät töû chuùng ta khoâng phaûi con ngöôøi quaûng caùo, caàn soáng ñuùng lôøi Phaät daïy, haønh ñuùng danh nghóa cuûa mình mang.

Tuy nhieân, lyù thuyeát höôùng daãn thöïc haønh. Khi mieäng ta noùi töø bi, haønh ñoäng ta phaûi khoâng laøm thöông toån ngöôøi, maø thöôøng giuùp ngöôøi ñöôïc an vui. Khi ta khuyeân ngöôøi taäp nhaãn nhuïc, neáu bò ngöôøi ñaùnh chöûi, ít ra ta cuõng ñöøng saân. Khi ta ñeà xöôùng ñöùc hyû xaû, neáu coù ngöôøi xuùc phaïm ñeán ta, duø vieäc khoù tha thöù theá maáy, ta cuõng phaûi boû qua. Coù nhö vaäy lyù thuyeát ta noùi môùi coù giaù trò.

Nhöõng quan nieäm thoâ sô treân ñaây, thieát töôûng raát caàn yeáu ñoái vôùi ngöôøi Phaät töû chaân chaùnh. Chuùng ta ñöôïc thöøa höôûng moät gia baûo khoång loà cuûa ñöùa Phaät Nhö Lai thì chuùng ta phaûi coá gaéng baûo veä noù baèng caùch giöõ ñuùng giaù trò, qua haønh ñoäng, ngoân ngöõ cuûa chuùng ta. Chuùng ta khoâng phaûi laø ngöôøi hoïc Phaät, maø laø ngöôøi tu Phaät. Giaùo lyù Phaät daïy laø chieác beø ñöa ta qua bieån khoå. Khi caàn qua bieån, chuùng ta phaûi nöông chieác beø aáy, nhöng khi ñeán bôø laø phaûi ly khai chieác beø. Neáu chuùng ta cöù baän bòu vôùi chieác beø thì khoâng sao ñeán bôø kia an oån. Ñem giaùo lyù aùp duïng vaøo söï soáng haèng ngaøy cuûa chuùng ta, laáy noù laøm nhöïa soáng, laøm kim chæ nam ñeå cuoäc ñôøi chuùng ta khoûi laïc höôùng.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM