VAØI VAÁN ÑEÀ PHAÄT PHAÙP
H.T THÍCH THANH TÖØ

[lôøi noùi ñaàu] [p1] [p2] [p3] [p4] [p5] [p6]
 

TUØY HYÛ COÂNG ÑÖÙC

Phaät daïy: Thaáy ngöôøi laøm vieäc ñaïo ñöùc, vui veû trôï giuùp ñöôïc phöôùc raát lôùn. Sa-moân hoûi: Phöôùc cuûa ngöôøi kia coù heát chaêng ? Phaät ñaùp: “Ví nhö löûa moät caây ñuoác, maáy traêm ngaøn ngöôøi moãi ngöôøi caàm ñuoác ñeán moài, ñem veà thaép saùng, naáu côm... Ngoïn löûa caây ñuoác naøy vaãn nhö cuõ, phöôùc cuõng nhö theá”. (Kinh Töù Thaäp Nhò Chöông)

Ngöôøi xuaát cuûa ra coâng laøm vieäc ñaïo ñöùc dó nhieân phöôùc ñöùc to lôùn. Nhöng ngöôøi chæ phaùt taâm tuøy hyû trôï giuùp laøm sao phöôùc ñöùc bì ñöôïc ngöôøi kia ? Theá maø ôû ñaây ñöùc Phaät noùi phöôùc ñöùc ngang nhau. Ñieàu naøy khieán chuùng ta phaûi ñeå taâm suy xeùt.

Haàu heát, chuùng ta ai ai cuõng mang saün trong mình nhöõng tính xaáu: ngaõ maïn, töï cao, taät ñoá, tham lôïi... Bôûi coù nhöõng tính xaáu aáy, neân khi thaáy ai laøm ñieàu toát, hay thì chuùng ta coù phaûn öùng ngay. Caùi phaûn öùng phaù hoaïi, khinh mieät, gieøm sieåm ñeå thoûa maõn tính töï cao, taät ñoá, tham lôïi... cuûa mình.

ÔÛ gia ñình, cha meï toû veû thöông ñöùa con naøo nhieàu thì ñöùa khaùc sanh ganh tò, baát bình. Tình coát nhuïc coù theå do ñoù trôû thaønh phai nhaït, quaù laém seõ chia ly. Hoaëc anh em maø keû giaøu, ngöôøi ngheøo laø caùi côù khieán tình caät ruoät xa nhau. Trong lôùp hoïc moät caäu hoïc troø ñöôïc thaày giaùo khen thöôûng, thì caäu aáy chaéc chaén seõ bò caùc troø khaùc tìm caùch noùi xaáu, hoaëc haïi baèng caùch naøy hay caùch khaùc. Hai baïn hoïc thaân nhau, neáu moät ngöôøi thi ñaäu moät ngöôøi thi rôùt thì tình baïn beø seõ lôït laït ngay töø ñoù. Ngoaøi xaõ hoäi, keû xaáu gieát ngöôøi toát, keû ngheøo choáng ngöôøi giaøu. Ñoù laø ñoäng cô thuùc ñaåy giai caáp ñaáu tranh, roài gaây neân caûnh nuùi xöông soâng maùu trong nhaân loaïi. Cho neân tuïc ngöõ coù caâu:

            Voâ duyeân gheùt keû coù duyeân

            Khoâng tieàn gheùt keû coù tieàn caàm tay.

Laøm sao haøn gaén ñöôïc nhöõng veát thöông chia reõ traàm troïng aáy ? - Neáu phi thöïc hieän “Tuøy hyû coâng ñöùc” khoâng coøn phöông phaùp naøo hieäu nghieäm. Bao giôø moãi con ngöôøi chuùng ta ñeàu taäp ñöôïc haïnh “Tuøy hyû coâng ñöùc” thì nhaân loaïi môùi coù ngaøy an vui haïnh phuùc vaø ngoïn löûa ñaáu tranh môùi lòm taét ñöôïc.

Theá naøo laø tuøy hyû coâng ñöùc ? Tuøy hyû laø vui theo, coâng ñöùc laø nhöõng ñieàu laønh, ñieàu toát, ñieàu vui veû, haïnh phuùc. Nghóa laø thaáy ai coù caùi gì toát, caùi gì laønh, caùi gì haïnh phuùc, chuùng ta ñeàu hoan hyû phaùt taâm vui möøng nhö chính mình ñöôïc vaø coá coâng giuùp ñôõ khieán hoï ñöôïc toaøn veïn. Hoaëc thaáy hoï laøm ñieàu phöôùc thieän, ñaïo ñöùc chuùng ta saün saøng uøa vaøo trôï giuùp vôùi moät nieàm haân hoan voâ haïn. Vui caùi vui cuûa ngöôøi, möøng thaáy caùi toát cuûa ngöôøi. Cho ñeán khoâng coøn thaáy hoï laø ñoái töôïng khaùc bieät. Söï vui möøng aáy phaù tan ñöôïc caùi caùch bieät giöõa ta vaø ngöôøi. Chaân thaønh hoøa ñoàng trong taâm nieäm haïnh phuùc.

Ngöôøi phaùt taâm laøm vieäc boá thí, chính hoï ñaõ khôûi loøng töø bi vaø döùt tính boûn xeûn, neáu hoï khoâng vì hoaøn caûnh baét buoäc. Thaáy ngöôøi boá thí, ta phaùt taâm tuøy hyû trôï giuùp, chính ta ñaõ khôûi taâm khuyeán thieän vaø phaù tan tính taät ñoá. Coâng ñöùc cuûa ngöôøi phaùt loøng töø bi, döùt tính boûn xeûn ñem so vôùi coâng ñöùc cuûa ngöôøi khôûi taâm khueán thieän, döùt tính taät ñoá ngang nhau.

Laïi, coâng ñöùc y cöù töï taâm maø thaønh, neân cuøng phaùt sanh trong moät vieäc, maø coâng ñöùc cuûa ngöôøi naøy khoâng laøm moøn giaûm coâng ñöùc cuûa ngöôøi kia. Vì theá, ñöùc Phaät ví duï ngoïn löûa cuûa moät caây ñuoác duø ñem traêm ngaøn caây ñuoác khaùc ñeán moài, ngoïn löûa aáy vaãn khoâng bò giaûm khuyeát. Tuy cuøng laøm moät vieäc, maø ngöôøi phaùt taâm nhoû heïp thì coâng ñöùc seõ nhoû heïp, ngöôøi phaùt taâm roäng lôùn thì coâng ñöùc roäng lôùn. Coâng ñöùc tuøy taâm maø coù roäng heïp chôù khoâng do cuûa nhieàu ít. Phaät daïy: “Ngöôøi phaùt taâm roäng lôùn boá thí, cuûa chæ baèng haït caûi maø quaû baùo nhö nuùi Tu di. Ngöôïc laïi, ngöôøi oâm loøng nhoû heïp boá thí, cuûa baèng nuùi Tu di, coâng ñöùc chæ baèng haït caûi”. (Kinh Kim Cang)

Thaáy ngöôøi laøm vieäc boá thí, chuùng ta phaùt taâm tuøy hyû trôï giuùp hoï, töï nhieân ngöôøi aáy seõ haêng haùi vui veû laøm theâm. Hoï caøng thích laøm boá thí thì nhöõng ngöôøi quanh hoï seõ giaûm nhieàu phaàn ñau khoå. Vaäy ta ñaõ giuùp ñöôïc hai beân bôùt khoå theâm vui hieän taïi vaø vò lai. Ñoù laø chöa noùi ñeán phaàn ích lôïi cuûa caù nhaân ta. Chính khi ta tuøy hyû vieäc thieän cuûa ngöôøi, chaéc chaén ngöôøi ñaõ coù caûm tình vôùi ta. Ta ñaõ ñöôïc coâng ñöùc ngang baèng hoï, laïi ñöôïc hoï thöông meán ta, thaät laø moät vieäc laøm “nhaát cöû maø tam lôïi”.

Vieäc laøm khoâng toán hao taøi saûn, söùc löïc gì bao nhieâu maø ñem laïi keát quaû lôùn lao nhö vaäy, taïi sao chuùng ta khoâng chòu laøm ? Haún laø tính taät ñoá, ganh tò ñang ngöï trò trong taâm tö chuùng ta neân khoâng cho pheùp ta laøm. Luùc naøo chuùng coøn laøm chuû ta laø luùc aáy ta maõi maõi khoå ñau. Bôûi chuùng xaây moät böùc töôøng ngaên caùch giöõa ta vaø moïi ngöôøi. Chaúng nhöõng ngaên caùch thoâi, chuùng coøn taán coâng moïi ngöôøi chung quanh baèng muõi teân thuø haän, ñeå roài ta vaø moïi ngöôøi suoát ñôøi mang naëng nhöõng veát thöông ñau khoå haän thuø.

Thaáy ngöôøi laøm ñieàu thieän, ta khoâng phaùt taâm hoan hyû, maø coøn sanh taâm taät ñoá, khinh cheâ gieøm sieåm khieán ngöôøi aáy - neáu khoâng coù tín taâm maõnh lieät, yù chí quaû caûm - seõ thoái taâm khoâng muoán laøm ñieàu thieän nöõa, theá laø ta ñaõ ngaên trôû ñieàu thieän cuûa ngöôøi vaø gaây ra thuø haèn giöõa ta vaø hoï. Ngöôøi ngaên trôû ñieàu thieän cuûa keû khaùc quaû laø Ma-vöông ñoäi loát ngöôøi. Ta muoán ngaên trôû ñieàu toát cuûa keû khaùc ñeå ñeà cao caùi toát cuûa ta, khyø thaät ta ñaõ noùi leân vôùi moïi ngöôøi ta laø Ma-vöông, laø quæ söù. Ñaâu ngôø, muoán laøm thoûa maõn taùnh ngaïo maïn cuûa ta, maø ta töï lao mình vaøo ñòa nguïc A-tyø.

Baïn beø, thaân höõu gaëp ñieàu may, ñöôïc vieäc toát, ta tuøy hyû vôùi hoï laø ñeïp ñeõ bieát maáy. Chaân thaønh chung vui vôùi nhau thì tình thaân höõu moãi ngaøy ñöôïc gaén boù, noái giaây lieân laïc giöõa ta vaø ngöôøi moãi luùc moãi sieát chaët theâm vì ta vaø baïn ñaõ hoøa ñoàng trong taâm töôûng hoan hyû, trong nieàm hoan hyû cuûa nhau. Ranh giôùi caù nhaân, tö höõu ñöôïc xoùa nhoøa. Cuoäc soáng nhö vaäy haïnh phuùc bieát bao.

Traùi laïi, thaáy baïn coù dòp may, ñöôïc ñieàu toát, ta sanh taâm ñoá kî, khieán tình keo sôn phaûi bò raõ rôøi. Bieát bao ngöôøi khi baàn cuøng beø baïn thaân nhau nhö coát nhuïc, nhöng khi moät ngöôøi phaùt quan hoaëc giaøu coù, moät ngöôøi ngheøo khoå thì tình thaân aáy töï nhieân ly taùn. Phaûi chaêng vì ngöôøi giaøu sang kia sanh taâm baïc beõo ? Khoâng haún theá. Laém khi ngöôøi giaøu sang aáy vaãn heát tình chieàu chuoäng, maø khoâng sao giöõ ñöôïc tình thaân höõu ngaøy xöa. AÁy laø do tính töï aùi cuûa keû ngheøo khoâng cho pheùp hoï laân la vôùi baïn. Nhaát laø khi nhöõng ngöôøi ôû tröôùc maët mình ca ngôïi taøi ñöùc cuûa ngöôøi quen thuoäc mình hoaëc eøû baïn mình maø ngöôøi aáy vaéng maët. ÔÛ tröôøng hôïp ñoù, neáu ta vaãn giöõ ñöôïc veû maët thaûn nhieân, khoâng thoát moät lôøi chæ trích keû aáy, thaät laø ñieàu raát khoù. Vì theá, chuùng ta neân nhôù maõi caâu naøy “Ngoài nghe ngöôøi khaùc khen ngôïi baïn mình, maø khoâng thay ñoåi neùt maët, thaät laø ngöôøi can ñaûm”.

Bôûi taùnh taät ñoá ngaõ maïn khoâng khi naøo muoán nghe ai khen keû khaùc hôn laø khen mình. Neáu ngöôøi ta khen keû khaùc, taát nhieân mình tìm caùch taán coâng khieán keû aáy maát heát uy tín môùi chòu.

Tình baïn, tình coát nhuïc khoâng phaûi do tieàn cuûa danh voïng maø coù, taïi sao vì tieàn taøi danh voïng, ta laïi chia ly tình thaân höõu ? Neáu vì giaøu sang baïn ta thay ñoåi tình yù, ta xa hoï ñaõ ñaønh. Neáu hoï vaãn giöõ tröôùc sau nhö moät thì ta ñöøng vì lyù do ñoá kî sang heøn maø laãn traùnh hoï. Ta neân möøng khi baïn ta ñöôïc giaøu sang, ta neân vui khi baïn ta ñöôïc sung söôùng, ñoù laø taâm nieäm tuøy hyû cuûa con ngöôøi ñaïo ñöùc.

Tuy nhieân, chuùng ta khoâng vì thaáy baïn giaøu sang, giaû taâm tuøy hyû ñeå caàu caïnh van xin. Thaùi ñoä ñoù laø thaùi ñoä cuûa keû heøn haï, chôù khoâng phaûi cuûa ngöôøi thaät taâm tuøy hyû.

Laïi moät ñieàu raát khoù, ñoái vôùi ngöôøi thuø ñòch cuûa ta khi hoï gaëp dòp may, laøm ñieàu toát, hay thaønh coâng trong moät coâng vieäc gì, maø ta khôûi taâm vui möøng cho hoï. Ngöôøi phaùt taâm tuøy hyû vôùi keû thuø ñòch mình, ngöôøi aáy ñaõ vöôït leân treân taát caû, khoâng coøn maõnh löôùi phieàn naõo naøo bao vaây ñöôïc hoï.

Phaùt taâm tuøy hyû moïi vieäc vui cuûa ngöôøi, dó nhieân nhöõng ñieàu ñau khoå cuûa ngöôøi laøm sao ta khoâng thoâng caûm ñöôïc ? Ñaõ hoøa ñoàng trong nieàm vui thì trong caûnh khoå ta ñaõ chia sôùt nhau roài. Vui khoå cuûa moïi ngöôøi coi nhö vui khoå cuûa chuùng ta.

“Chuùng sanh thanh tònh, Boà-taùt thanh tònh. Chuùng sanh nhieãm oâ, Boà-taùt nhieãm oâ”.

Bao giôø nhaân loaïi tieán boä ñöôïc nhö vaäy, thì coõi Ta-baø ueá tröôïc naøy ñaõ trôû thaønh coõi Cöïc-laïc thanh löông. Tìm ñaâu thaáy söï phaân chia rieâng bieät giöõa ngöôøi naøy vaø keû khaùc. Laøm gì coù söï tranh ñaáu giöõa giai caáp naøy vôùi giai caáp noï. Taát caû ñoàng öu, coäng laïc. Ñoù môùi laø haïnh phuùc thaät söï cuûa nhaân loaïi, ñaïo ñöùc nhö vaäy môùi chaân thaät ñaïo ñöùc.

]

THIEÀN TOÂNG VIEÄT NAM