PHAÀN THÖÙ HAI: KEÄ TUÏNG

(tt)

IV. Giaûi Thích Keä Baùt Nhaõ

Coå ñöùc Cao taêng noùi keä Baùt Nhaõ:

Trí tueä vi thuyeàn tinh taán cao,

Linh ñoàng duïng löïc xuaát ba ñaøo.

Phieân thaân tröïc ñaùo Boà ñeà ngaïn,

Taûn thuû qui lai minh nguyeät cao.

Trí tueä laøm thuyeàn, tinh taán saøo,

Linh ñoàng duøng söùc vöôït ba ñaøo.

Xoay mình thaúng ñeán beân bôø giaùc,

Buoâng thoûng tay veà saùng traêng sao.

Haäu hoïc Sa moân Thanh Ñaøm Tyø kheo Minh Chaùnh thích nghóa.

1. PHAÀN GIAÛI THÍCH

Trí tueä vi thuyeàn tinh taán cao

Trí tueä laøm thuyeàn tinh taán saøo.

Giaûi thích : Tieáng Phaïn Baùt nhaõ, dòch laø Trí tueä. Trí laø taâm taùnh coù linh tri, bieát thieän neân laøm, bieát aùc neân döøng, goïi ñoù laø trí. Tueä laø dieäu taùnh cuûa saùu caên saùng suoát linh dieäu, nhö maét hay thaáy goïi laø kieán tueä, tai hay nghe goïi laø vaên tueä, cuõng coù nghóa laø taùnh thaáy, taùnh nghe, cho ñeán yù hay suy tö, goïi laø tö tueä. Nhöng trí tueä laøm theå duïng laãn nhau, nghóa laø tueä tuy hay chieáu soi, neáu khoâng trí thì khoâng theå phaân bieät ñöôïc thieän aùc. Nhö caùc loaøi suùc sanh traâu ngöïa tuy coù ñuû taùnh chieáu soi cuûa saùu caên maø chæ bieát ñoùi aên khaùt uoáng. Ngoaøi ra khoâng bieát gì khaùc. Ñoù laø coù tueä taùnh thaáy nghe maø si ngoan khoâng trí phaûi vaäy. Coøn nhö heát thaûy caùc loaøi voâ tình goã ñaù thì môø roãng hoaøn toaøn khoâng coù trí tueä.

Laïi nhö ngoaïi ñaïo tuy coù saùu caên thoâng minh maø chaúng tin nhaân quaû thieän aùc, khoâng theå töï thaáy baûn taùnh. Chæ khoe söï thoâng minh cuoàng tueä cuûa mình, voïng sanh söï hieåu bieát sai leäch, cho raèng con ngöôøi cheát roài maát haún, chæ moät nguoàn chaân khí trôû veà thaùi hö. Ñaây cuõng laø haïng si ngoan taø kieán, cho neân duø ñaéc phi phi töôûng ñònh sanh leân coõi trôøi phi phi töôûng, tuoåi thoï laâu daøi, baùo heát trôû laïi ñoïa vaøo loaøi suùc sanh. Coøn haïng phaøm phu chuùng sanh thì ñaém tröôùc naêm duïc theá gian, chæ bieát coù söï nghieäp tröôùc maét, nghóa laø ngöôøi soáng moät ñôøi ñeán sau khi cheát chaúng bieát coù lyù nhaân quaû thieän aùc, luaân hoài baùo öùng. Vì chaúng bieát coù quaû baùo thieän aùc cuûa thaân sau, neân goïi laø chuùng sanh phaøm phu ngu si.

Nay noùi trí tueä laø vì noù hay phaù ngu si, töùc laø ngöôøi tu haønh hay tin bieát nhaân quaû thieän aùc môùi sieâng naêng thöïc haønh caùc ñieàu thieän, xa lìa caùc ñieàu aùc. Ñaây laáy söï giaûi thoaùt sanh töû luaân hoài, töï ñoä ñoä tha thaúng leân baäc Chaùnh giaùc, ñaáy goïi laø trí tueä. Nhöng trí tueä tuy ñoàng maø cöûa vaøo cuûa ngöôøi tu haønh thì voâ löôïng. Bôûi vì caên taùnh chuùng sanh voâ löôïng, coù lanh lôïi, trì ñoän baát ñoàng vaø nghieäp caáu, phöôùc laønh cuûa chuùng sanh cuõng coù sai bieät voâ löôïng, chæ coù Phaät môùi coù theå bieát heát voâ löôïng nghieäp taùnh cuûa chuùng sanh, neân noùi phaùp cuõng voâ löôïng ñeå thích hôïp vôùi moïi caên cô.

Trong voâ löôïng phaùp moân laïi coù moät phaùp moân coù theå thoáng nhieáp taát caû phaùp moân vaø ñoù laø chæ cho phaùp moân cuûa trí tueä Baùt Nhaõ Taâm Kinh. Neáu ngöôøi coù lôïi caên ñaïi ngoä trí tueä naày thì chaúng caàn phaûi nhieàu phöông tieän, lieàn vaøo ñöôïc Nhö Lai baûo minh khoâng haûi. Theá neân bieát, trí tueä naày gioáng nhö ghe thuyeàn, nöông nôi ñoù ñeå ñoä chuùng sanh qua bieån khoå sanh töû. Ñaây noùi Trí tueä laøm thuyeàn laø nghóa naày vaäy.

Tinh taán laøm saøo, trong saùu phaùp ba la maät thì Tinh taán ba la maät laø thöù tö, Trí tueä ba la maät laø thöù saùu. Trí tueä ví nhö ghe thuyeàn, tinh taán ví nhö caây saøo. Neáu coù thuyeàn maø khoâng coù saøo thì vónh vieãn ôû bôø sanh töû beân naày, khoâng theå ñeán bôø kia ñöôïc. Cho neân caàn phaûi coù tinh taán laøm saøo môùi coù theå vöôït töø bôø sanh töû beân naày sang bôø Nieát Baøn beân kia, ñoù laø nghóa tinh taán laøm saøo vaäy.

Linh ñoàng duïng löïc xuaát ba ñaøo

Linh ñoàng duøng söùc vöôït ba ñaøo.

Giaûi thích: Linh laø töï taâm cuûa ñöông nhaân, töï taùnh hö linh chaúng môø toái töùc laø dieäu taùnh trong saùu caên. Trong caùc kinh goïi noù laø Nhö Lai taïng taùnh, hoaëc goïi caùc Taùnh chaúng sanh dieät, Chaân nhö, Chaân khoâng, Linh giaùc, Linh tri, Phaät taùnh, Vieân giaùc, Dieäu taâm, Dieäu minh nguyeân tinh, Chaân thöùc Phaät tri kieán, Nieát Baøn dieäu taâm, Thaät töôùng caùc phaùp, Phaùp theå, Phaùp taùnh, Thanh tònh Phaùp thaân, caùc danh hieäu naày khoâng theå noùi heát ñöôïc. Baùt Nhaõ taâm kinh naày goïi laø Baùt Nhaõ taâm, cuõng goïi laø Töôùng khoâng cuûa caùc phaùp, coøn maät chæ töùc laø ba chöõ: Quaùn Töï Taïi ôû ñaàu kinh, hieån thò töùc laø ba chöõ: Thôøi Chieáu Kieán, laø Dieäu taùnh thaáy nghe hay bieát saùu caên cuûa ñöông nhaân. Ñoàng laø taùnh thanh tònh khoâng nhieãm voán saün coù, voán thieän cuûa luùc sô sinh nghóa laø töï taùnh voán töï thanh tònh, nhaân vì chaïm caûnh gaëp duyeân, vaät duïc xen vaøo che phuû, chôït sanh voïng taâm, chaïy theo tham aùi, neân bò saùu traàn meâ hoaëc, voâ minh phuû che, thaønh ra oâ nhieãm. Sao goïi laø oâ nhieãm? Chính laø töï taâm khôûi tham saân si, goïi laø oâ nhieãm. Neáu nhö ngoä ñöôïc taâm caûnh ñeàu khoâng, chaúng sanh tham aùi, thì caên taùnh baûn nhieân thanh tònh, ñoù laø ñoàng chaân. Ví nhö luùc coøn thô beù chöa bieát danh lôïi tham duïc, neân goïi laø Ñoàng töû. Caên taùnh ví nhö treû thô neân goïi laø Ñoàng chaân. Nay giöõ taùnh ñoàng chaân, neân goïi laø Linh ñoàng. Theá neân hai chöõ Linh ñoàng töùc laø töï taâm chuùng ta hieän taïi thaáy nghe loùng laëng tòch chieáu vaäy. Kinh Laêng Giaø goïi ñoù laø Ñaïi vieân caûnh trí, Kinh Laêng Nghieâm goïi ñoù laø Caên vieân thoâng, cuõng töùc laø caâu tröôùc noùi raèng: Trí tueä.

Duøng söùc töùc laø heát söùc sieâng naêng. Bôûi vì chöôùng voâ minh naëng, goác phieàn naõo saâu, taâm chìm naëng tham aùi nhö doøng nöôùc soâng to ñang chaûy xieát, neân goïi laø soâng aùi. Nghieäp nhaân khoå quaû tích tuï nhö bieån caû saâu roäng khoâng bôø meù, neân noùi laø bieån khoå. Nghieäp khoå voâ minh phieàn naõo tham aùi laø nhö theá ñoù. Laïi töø nhieàu kieáp ñeán nay, chaúng bieát chaúng hay thì soâng bieån cuõng khoâng saùnh ñöôïc vôùi söï saâu roäng cuûa tham aùi. Neáu ngöôøi tu haønh töï yû mình coù trí tueä maø chaúng sieâng naêng, daàu coù sieâng naêng maø chaúng duøng heát söùc mình cuõng khoâng theå ra khoûi soâng aùi bieån khoå meânh moâng. Cho neân xin nhaén gôûi ñeán caùc ngöôøi coù trí tueä phaûi caàm saøo tinh taán, heát söùc caàu vöôït ñeán bôø beân kia neân noùi laø duøng söùc.

Vöôït ba ñaøo, nöôùc noåi soùng cuoàn cuoän goïi laø ba ñaøo. Soùng nhoû ôû soâng goïi laø ba, soùng to ôû bieån goïi laø ñaøo. Ba, soùng nhoû, ví nhö caùc thöù khoå nhoû sanh laõo bònh töû, naêm töôùng suy vaø taùm thöù khoå cuûa trôøi ngöôøi. Ñaøo, soùng to ví nhö caùc thöù khoå lôùn cuûa caùc loaøi ôû Ñòa nguïc, Ngaï quyû, Suùc sanh. Taïi Trôøi Ngöôøi maø chaúng sieâng tu trí tueä thì tröôùc tieân chòu khoå nhoû roài sau ñoù seõ bò khoå lôùn, saùu neûo luaân hoài khoâng coù luùc ra khoûi. Thöông thay! Thaät ñaùng sôï! Nhöng ba ñaøo cuûa nöôùc, nhaân gioù maø khôûi thì ba ñaøo laø söï nhieãu ñoäng cuûa nöôùc. Ba ñaøo cuûa chuùng sanh trong saùu ñöôøng do nghieäp, nghieäp aáy nhö gioù, neân noùi laø gioù nghieäp chieâu caûm. Quan saùt kyõ choã khôûi cuûa gioù nghieäp laø voâ minh voïng ñoäng, tham aùi laêng xaêng cuûa taâm, neân bieån taùnh chaúng loùng laëng, thì noåi soùng khoå naõo chaúng döùt.

Nay ngöôøi tu haønh muoán döùt khoå aáy, tröôùc tieân phaûi y nôi trí tueä, döùt ñöôïc nhaân voâ minh, dieät tröø tham aùi thì thöùc taùnh troøn saùng trong laëng, bao haøm caû hö khoâng giôùi. Luùc aáy soâng aùi bieån khoå coøn khoâng coù teân huoáng laø coù daáu veát gì. Soâng bieån ñaõ khoâng, gì laø ba ñaøo? Theá neân chæ caàn tröø tham aùi thì caùc khoå töï döùt. Tham aùi keát chaët vaøo nhaân tình raát khoù maø tröø khöû, caàn phaûi duøng heát söùc môùi coù theå tröø ñöôïc noù. Ñoù laø nghóa Linh ñoàng duøng söùc vöôït ba ñaøo.

Phieân thaân tröïc ñaùo Boà ñeà ngaïn

Xoay mình thaúng ñeán beân bôø giaùc.

Giaûi thích: Xoay laø chuyeån, nghóa laø chuyeån tri kieán chuùng sanh ñeå môû tri kieán Phaät, töùc laø chuyeån ngu thaønh trí, chuyeån Phaøm thaønh Thaùnh, chính laø nghóa hoài quang phaûn chieáu, cuõng laø nghóa boäi traàn höôùng giaùc.

Thaân mình laø töï theå cuûa Linh ñoàng, töùc laø taùnh traïm nhieân trong caên. Caên taùnh meâ chaïy theo tham aùi töùc laø phaøm phu. Neáu töï ngoä ñöôïc caên taùnh lìa boû tham aùi, töùc laø trí tueä, laø Thaùnh. Theá neân bieát, Trí cuøng vôùi Ngu, Phaøm cuøng vôùi Thaùnh, chöa töøng coù ngaên caùch, chæ do meâ ngoä maø chia ñoù thoâi. Coå ñöùc noùi: "Nieäm tröôùc meâ töùc chuùng sanh, nieäm sau ngoä töùc Phaät". Boû meâ veà ngoä töùc laø nghóa xoay mình.

Thaúng ñeán beân bôø giaùc. Thaúng ñeán töùc laø quyeát chí tieán leân, nieäm nieäm khoâng luøi. Laïi cuõng chaúng rôi vaøo taø kieán, taø giaûi, cuõng chaúng ôû giöõa ñöôøng thaønh cuoàng, cuõng chaúng coøn ôû trong söï duï döï giaûi ñaõi maø sanh moõi meät chaùn naõn. Chæ tinh taán tieán tôùi, goïi laø thaúng ñeán. Thaúng ñeán beân bôø giaùc, nghóa laø ngöôøi tu haønh y nôi trí tueä, phaøm coù taát caû thieän caên coâng ñöùc chaúng nguyeän hoài höôùng veà phöôùc baùo nhaân thieân, chaúng caàu Nieát Baøn cuûa Tieåu thöøa, Nhò thöøa, chæ nguyeän hoài höôùng Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc, cöïc quaû cöùu caùnh Nieát Baøn, goïi laø cöùu caùnh thaønh Phaät vaäy.

Taûn thuû qui lai minh nguyeät cao.

Buoâng thoûng tay veà saùng traêng sao.

Giaûi thích: Tay laø nghóa chaáp tröôùc phan duyeân tham aùi moät caùch kieân coá. Nay noùi buoâng tay laø duøng trí tueä soi thaáy roõ bieát naêm aám ñeàu khoâng, haún raèng thaân taâm voâ ngaõ, saùu traàn ngoaïi caûnh laø do maét moûi hieän ra, gioáng nhö hoa ñoám giöõa hö khoâng, chaúng coù thaät theå, cho ñeán ba coõi saùu ñöôøng cuõng nhö khoâng hoa moäng huyeãn. Vì bieát khoâng ngaõ, khoâng nhaân, khoâng chuùng sanh neân khoâng coøn chaáp tröôùc phan duyeân, ñoù laø hoaøn toaøn lìa töôùng thoï giaû, aét bieát moät taâm chaúng sanh, laø nghóa buoâng tay.

Trôû veà nghóa laø voán töø khoâng maø ñeán, trôû veà cuõng veà nôi khoâng. Nhöng ôû ñaây noùi khoâng laø chaân khoâng. Taùnh khoâng troøn saùng, nhöng chaúng phaûi laø ngoan khoâng cuûa söï hoãn ñoän hö voâ.

Traêng saùng töùc laø taùnh khoâng troøn saùng nhö maët traêng raèm troøn saùng soi khaép möôøi phöông, duï nhö traêng saùng.

Cao laø ñòa vò cao caû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc ba thaân hieån baøy troïn veïn, möôøi hieäu ñuû ñaày, muoân haïnh trang nghieâm, laø baäc Löôõng tuùc huøng toân, laø cao toät trong caùi cao vaäy. Nghóa cuûa caâu: buoâng thoûng tay veà saùng traêng sao laø nhö theá.

2. Phaàn Giaûi Nghi:

Hoûi: Boà taùt tu luïc ñoä vaïn haïnh môùi chöùng boà ñeà, nay sao chæ noùi trí tueä vaø duøng tinh taán trôï giuùp maø ñeán ñöôïc caûnh giôùi bôø beân kia?

Ñaùp: Ngöôøi coù trí tueä, töï bieát thaân taâm laø hö giaû, boán ñaïi voán khoâng, naêm uaån chaúng phaûi coù, neân chæ kieân coá trí tueä maø chaúng yeâu tieác thaân maïng, huoáng laø tieàn cuûa, vaät quí, sieâng naêng tu haønh phaùp Phaät maø chaúng sanh nhaøm moûi, ñoù laø chaân thaät boá thí.

Ngöôøi coù trí tueä, bieát thaân laø huyeãn, khoâng coù ngaõ töôûng. Thaân mình coøn theá, thaân ngöôøi cuõng vaäy. Saùu traàn ngoaïi caûnh ñeàu laø hoa ñoám trong hö khoâng. Ñaõ bieát laø khoâng hoa huyeãn coù thì chaúng coøn phan duyeân tham aùi ñeå khôûi taâm thuaän nghòch thöông gheùt saân si, aáy laø chaân thaät trì giôùi.

Ngöôøi coù trí tueä roõ bieát thaân taâm voâ ngaõ, ngoaïi caûnh voâ nhaân, khoâng mình khoâng ngöôøi töùc laø khoâng coù thò phi. Khoâng mình khoâng ngöôøi thì ta ñaâu coù nhuïc, huoáng chi ta cuõng voâ ngaõ thì ai maø chòu nhuïc, maø goïi laø nhaãn nhuïc. Khoâng mình khoâng ngöôøi naày laø chaân thaät nhaãn nhuïc.

Ngöôøi coù trí tueä, chæ duøng trí cuûa mình töï chieáu soi, trong soát möôøi hai thôøi ngaøy ñeâm chaúng queân töï chieáu soi. Theå chieáu soi hieän tieàn troøn saùng ñoäc laäp, chaúng bò voïng traàn laøm meâ hoaëc, ñoù laø chaân thaät tinh taán.

Ngöôøi coù trí tueä, chaúng bò traàn laøm môø toái, chaúng bò voïng meâ hoaëc. Trí nhö trôøi cao voán saùng, tueä nhö bieån caû nguyeân laëng, tuy ñoäng tònh qua laïi maø theå taùnh linh giaùc vaãn laëng leõ chaúng ñoäng, ñoù laø chaân thaät thieàn ñònh.

Ngöôøi coù trí tueä saùng suoát rieâng soi, roõ raøng thöôøng bieát, thanh tònh troøn saùng cuøng khaép phaùp giôùi. Ngöôøi ngoä ñöôïc nhö theá goïi laø chaân thaät trí tueä.

Theá neân bieát y nôi trí tueä thì luïc ñoä vaïn haïnh cho ñeán heát thaûy Phaät phaùp ñeàu ñaày ñuû ôû trong ñoù. Thaønh thaät maø noùi thì Baùt Nhaõ laø meï chö Nhö Lai, thaät ñaùng tin thay!

Coå Ñöùc cao taêng noùi boán caâu keä Baùt Nhaõ ñaõ giaûi thích xong.

Kinh Laêng Giaø chuù thuyeát boán trí quaùn duy taâm thöùc laø phaùp quaùn chuyeån taùm thöùc thaønh boán trí cuûa Boà taùt Maõ Minh, noùi veà ba taùnh nhö sau: - Chaân nhö laø Vieân thaønh thaät.

- Nghieäp thöùc laø Y tha khôûi.

- Chuyeån thöùc, hieän thöùc vaø phaân bieät söï thöùc laø Bieán keá chaáp.

a. Döùt dieät töôùng voâ minh

Nguõ nhaõn thanh tònh chaúng nhieãm töùc laø Töôùng Toâng chuyeån naêm thöùc tröôùc laøm Thaønh sôû taùc trí.

Thaønh sôû taùc trí töùc laø naêm thöùc nhaõn, nhó, tyû, thieät, thaân tuy chieáu caûnh maø chaúng nhieãm, nhö göông soi vaät, chaúng nhaän cuõng chaúng choáng, roõ raøng troøn saùng, tuøy öùng lieàn hieän laø Thaønh sôû taùc trí.

b. Döùt dò töôùng voâ minh

Nieäm khoâng töôùng khaùc, neân khoâng coù caùi gì maø chaúng khaép bieát, laø chuyeån thöùc thöù saùu thaønh Dieäu quan saùt trí.

Dieäu quan saùt trí töùc laø yù thöùc khoâng coù nieäm phaân bieät, neân nieäm khoâng coù töôùng khaùc, töùc laø thöùc cuûa naêm caên tröôùc cuøng vôùi yù thöùc thanh tònh ñoàng saùng, tuøy theo saùu traàn ñeán lieàn hieän, bieát khaép taát caû, aáy laø Dieäu quan saùt trí.

c. Döùt Truï töôùng voâ minh

Nieäm khoâng töôùng truï, töùc laø nieäm khoâng keït vaøo tö löông ñoái vôùi töôùng cuûa saùu traàn, cho ñeán chaúng truï sanh töû, chaúng truï Nieát Baøn. Ñoäng loaïn töùc sanh töû, tòch tònh töùc Nieát Baøn. Nay ñeàu lìa caû hai ñoäng vaø tònh maø bình ñaúng soi khaép thì töùc chieáu maø tòch ñoù laø chaúng truï töôùng ñoäng, töùc tòch maø chieáu ñoù laø lìa töôùng tònh. Taát caû caùc söï sanh dieät, coù khoâng, ñoäng tònh, saùng toái, saéc khoâng ñeàu bình ñaúng chieáu khaép, goïi laø Bình ñaúng taùnh trí.

Bình ñaúng taùnh trí, töùc laø chuyeån thöùc thöù baûy thaønh Bình ñaúng taùnh trí. Do töø voâ thuûy ñeán nay thöùc thöù baûy beân trong chaáp thöùc thöù taùm laøm ngaõ, ngoaøi chaáp caùc phaùp, aám, nhaäp, xöù, giôùi v.v... naêm aám, boán ñaïi, saùu traàn laøm caûnh giôùi töï thoï duïng, goïi laø phaùp chaáp. Nay quaùn caùc phaùp chæ do taâm hieän, neân bieát trong ngoaøi chæ do taâm, haù laïi ñem taâm chaáp laáy taâm! Neáu yeâu trong gheùt ngoaøi laø taâm laïi gheùt taâm. Nhöng caùc phaùp laø do voïng töôûng huyeãn hieän, trong ngoaøi voán khoâng, tuy coù maø chaúng phaûi thaät. Vì bieát trong ngoaøi chæ laø taâm, neân khoâng thöông gheùt, lìa caû hai chaáp Ngaõ vaø Phaùp aáy goïi laø Bình ñaúng taùnh trí.

d. Döùt sanh töôùng voâ minh

Chuyeån taïng thöùc thöùc thöù taùm thaønh Ñaïi vieân caûnh trí, töùc laø Nhö Lai taïng taâm laø Töï giaùc thaùnh trí, laø Nieát Baøn dieäu taâm. Thöùc naày hieän ôû nôi naêm caên khoâng luùc naøo chaúng coù, cuõng goïi laø chaân nhö thöùc, aáy laø Ñaïi vieân caûnh trí.

Ñaïi vieân caûnh trí, taâm taùnh voán thanh tònh, nhaân bò voâ minh huaân taäp, nieäm che laáp, nay chæ duøng chaân nhö bình ñaúng quaùn thì chaùnh nieäm cuûa ly nieäm ñoàng hö khoâng giôùi. Neân bieát hö khoâng töùc taâm, taâm töùc hö khoâng. Taâm hö khoâng laø göông saùng troøn lôùn khoâng choã naøo chaúng soi, taát caû ba coõi, boán loaøi sanh, saùu ñöôøng cho ñeán coõi Phaät ôû möôøi phöông, chö Phaät Boà taùt taát caû hieàn thaùnh ñeàu laø huyeãn aûnh hieän trong göông taâm. Haõy laëng leõ töï quaùn, ñaây laø ñaïo lyù gì?

Taát caû caùc phaùp chaúng ngoaøi töôùng phaàn vaø kieán phaàn. Nhöng ñeàu laø do töï chöùng phaàn cuûa taïng thöùc chuyeån bieán, thaät gioáng nhö hình aûnh hieän trong göông.

Haøn sôn töû noùi:

Nam nhi ñaïi tröôïng phu

Taùc söï maïc maõng loã.

Kính ñónh thieát thaïch taâm,

Tröïc thuù boà ñeà loä.

Taø ñaïo baát duïng haønh,

Haønh chi chuyeån taân khoå.

Baát duïng caàu Phaät quaû,

Thöùc thuû taâm vöông chuû.

Nam nhi ñaïi tröôïng phu,

Laøm vieäc chôù loã maõng.

Taâm saét ñaù vöõng vaøng,

Thaúng baúng treân giaùc ngaïn.

Ñöôøng taø chôù neân ñi,

Neáu ñi caøng cay ñaéng.

Chaúng caàn caàu quaû Phaät,

Töï laøm chuû taâm ñaêng.

Keä chuyeån taùm thöùc thaønh boán trí.

THAØNH SÔÛ TAÙC TRÍ

Nguõ caên vieân traïm taùnh hö minh,

Trí caûnh thöôøng quang ñoäc dieäu linh.

Vaïn töôïng ö trung trình höõu töôùng,

Tòch nhieân giaùm chieáu oaùnh chaân tinh.

Naêm caên troøn laëng taùnh hö minh,

Göông trí thöôøng soi aùnh saùng linh.

Muoân töôïng ôû trong baøy töôùng coù,

Laëng yeân soi chieáu raïng chaân tinh.

DIEÄU QUAN SAÙT TRÍ

YÙ thöùc duy minh nieäm löï höu,

Nguõ caên tuøy töùc caùc chaâu löu.

Luïc traàn ñoái chí giai trung hieän,

Quaûng ñaïi haøm dung dieäu trí chaâu.

YÙ thöùc saùng ngôøi nieäm löï tan,

Naêm caên theo ñoù duïng voâ vaøn.

Saùu traàn ñoái chieáu nguyeân trong hieän,

Trí ngoïc nhieäm maàu roäng theânh thang.

BÌNH ÑAÚNG TAÙNH TRÍ

Nieäm voâ truï töôùng taéc taâm khoâng,

Bình ñaúng vieân minh tòch chieáu thoâng.

Sanh töû Nieát Baøn caâu baát truï,

Ñöôøng ñöôøng ñoäc loä quaùch hö dung.

Nieäm khoâng truï töôùng aét taâm khoâng,

Bình ñaúng saùng troøn tòch chieáu thoâng.

Sanh töû Nieát Baøn ñeàu chaúng truï,

Sôø sôø baøy hieän thaùi hö ñoàng.

ÑAÏI VIEÂN CAÛNH TRÍ

Taïng thöùc nhö nhö hieän nguõ caên,

Tuøy thôøi chieáu öùng nhöùt nguyeân chaân.

Ñaûn naêng ly nieäm haøm khoâng giôùi,

Nhöùt thieát giai vi huyeãn aûnh traàn.

Taïng thöùc nhö nhö hieän nguõ caên,

Tuøy thôøi chieáu öùng nhöùt nguyeân chaân.

Chæ hay lìa nieäm truøm khoâng giôùi,

Taát caû ñeàu nhö boùng huyeãn traàn.

?