KHOÅ VUI QUA MAÉT KEÛ MEÂ NGÖÔØI TÆNH

ÔÛ theá gian coù nhöõng söï vieäc xaûy ra, nguôøi meâ laáy laøm vui thích, ngöôøi tænh thì khoâng taùn thaùn, laïi coù nhöõng vieäc ngöôøi meâ cho laø khoå maø ngöôøi tænh laïi vui veõ thöïc haønh. Ñoù laø ñieàu maø taát caû chuùng ta caàn neân bieát. Bôûi vì cuoäc soáng giöõa ñôøi naøy ai cuõng sôï khoå caàu vui; theá neân chuùng ta phaûi soángnhö theá naøo ñeå khoâng khoå maø luùc naøo cuõng vui.

Tröôùc tieân toâi noùi caùi vui cuûa ngöôøi theá tuïc. Ví duï ngöôøi ñôøi lôû maéc beänh ghieàn thuoác hay ghieàn röôïu, luùc khoâng tieàn huùt thuoác hoaëc uoáng röôïu, ngay khi ñoù coù ai cho ñieáu thuoác hay cho ly röôïu, thì  hoï vui söôùng voâ  cuøng, hoï  thaáy nhö coù moät nieàm vui lôùn ñoái vôùi hoï. Ñoù laø caùi vui cuûa ngöôøi ghieàn thuoác, ghieàn röôïu. Tröôøng hôïp nguôøi ghieàn röôïu maø giaøu coù, thì ruû baïn beø naêm baûy ngöôøi vaøo quaùn, aên nhaäu say tuùy luùy. nhôø uoáng röôïu maø thoûa maûn côn ghieàn, neân hoï caûm thaáy vui söôùng. Song, vôùi ngöôøi khoâng ghieàn röôïu thaáy gia caûnh ngöôøi ghieàn röôïu, ghieàn thuoác ngheøo thieáu, hoaëc thaáy nhöõng ngöôøi giaøu coù hoïp naêm hoïp baûy cheø cheùn say söa caû ngaøy, thì hoï cho ñoù laø khoå. Ngöôøi ghieàn duï cho ngöôøi meâ, ngöôøi khoâng ghieàn duï cho ngöôøi tænh. Nhö vaäy, caùi meâ cuûa ngöôøi meâ, ngöôøi tænh thaáy laø khoå; ñoàng moät söï vieäc maø ngöôøi meâ vaø ngöôøi tænh thaáy khaùc nhau. Taïi sao ? Vì ngöôøi meâ chæ bieát tham vaàu thoûa maõn sôû thích nhaát thôøi neânthaáy vui, chôù khoâng thaáy ñöôïc caùi nhaân ñau khoå veà sau. Coøn ngöôøi tænh thì thaáy moät nhoùm ngöôøi tuï naêm hoïp baûy cheø cheùn say söa, hao tieàn toán cuûa laø caùi nhaân gaây ñau khoå. Chi phí cho tieäc eöôïu ñoù, gia ñình hoï coù theå soáng trong naêmba ngaøy htì hoï phaûi ra söùc laøm vieäc gaáp naêm ba laàn môùi ñuû cung caáp tieàn cho gia ñình soáng. Ñoù laø caùi khoå veà thaân. Coøn caùi khoå veà taâm : Neáu ngöôøi coù gia ñình ruû baïn beø ngoài quaùn röôïu cheø cheùn  heát  tieàn, veà nhaø bò vôï  caèn  nhaèn gaây goå. Ñoù laø chöa noùi ñeán ngöôøi uoáng röôïu say meøm, ñi nghieân tôùi ngaõ lui, veà nhaø naèm uaï möûa hoâi haùm, laøm nhô baån caû nhaø cöûa, laøm cho vôï con cheâ chaùn, cha meï buoàn phieàn. Uoáng röôïu laâu ngaøy sanh ra beänh hoaïn naøo ñau daï daøy, xô gan, vieâm thöïc quaûn ... ñoù laø caùi khoå cuûa nhieàu ngaøy veà sau. Caùi vui cuûa ngöôøi meâ laø caùi vui traù hình cuûa ñau khoå, neân ngöôøi tænh thaáy laø khoå, laø thaáy ñuùng leõ thaät. Chuùng ta bieát tu laø tænh, nhôø tænh môùi thaáy nhöõng caùi khoå maø ngöôøi theá gian töôûng laø vui, ñeå traùnh. Ñoù laø caùi vui vaø khoå cuûa ngöôøi tænh vaø ngöôøi meâ ñoái vôùi thuoác vaø röôïu.

Tôùi ñaây laø caùi vui vaø khoå cuûa xì ke aù phieän ñoái vôùi keû meâ ngöôøi tænh. Coù laém ngöôøi nhieàu tieàn nhieàu cuûa, hay nhöõng ngöôøi trai treû baát ñaéc chí muoán tìm khoaùi laïc neân hoï huùt aù phieän.Luùc ñaàu huùt naêm ba ñieáu thaáy saûng khoaùi laâng laâng nhö ngöôøi thoaùt tuïc, neân raát thích thuù, sau ñoù tìm huùt hoaøi ... Ñoù laø caùi meâ cuûa ngöôøi huùt aù phieän. Song, vì huùt nhieàu laàn neân ghieàn, ngaøy naøo khoâng huùt thì uïa ngaùp oaèn oaïi trong côn ghieàn . Huùt laâu ngaøy hao moøn söùc khoûe, thaân theå gaày oám beänh hoaïn, soáng dôû soáng, cheát dôû cheát. Ñoù laø chöa noùi ñeán hao tieàn toán cuûa, taùn gia baïi saûn voâ gia cö, voâ ngheà nghieäp ... voâ cuøng thieáu khoå. Caùch ñaây vaøi naêm coù moät chuù thanh nieân treân hai möôi tuoåi, khoâng bieát töø ñaâu ñeán tröôùc coång chuøa xin aên, thaân theå gaày oám trô xöông. Hoûi ra môùi bieát chuù ghieàn aù phieän, phaù cuûa, cha meï khoâng cho ôû nhaø, ñuoåi ñi, neân soáng lang thang nay ñaàu ñöôøng mai cuoái ngoõ ñeå xin tieàn. Xin ñöôïc chuùt ít tieàn thì mua aù phieän huùt hoaëc chích cho ñôõ ghieàn, böõa naøo xin khoâng ñöôïc tieàn thì naèm ra ñoù thaät laø ñau khoå. Ngöôøi meâ laàm töôûng huùt aù phieän laø vui neân lao vaøo. Khi ghieàn roài thì cha meï, vôï con, anh em boû, soáng dôû, cheát dôû thaät laø ñau khoå. Ngöôøi tænh saùng thaáy aù phieän gaây cho ngöôøi huùt moät chuùt khoaùi caûm buoåi ñaàu, nhöng ñoù chính laø caùi nhaân ñau khoå veà sau, nhö thaân taøn ma daïi, taùn gia baïi saûn, troäm caép cuûa ngöôøi, cha meï, anh em töø boû, baïn beø xa laùnh ... Vì vaäy maø traùnh ngay töø buoåi ñaàu neân quûa khoå khoâng coù. Ñoù laø caùi vui vaø caùi khoå cuûa ngöôøi tænh vaø ngöôøi meâ ñoái vôùi aù phieän.

Sau ñaây laø caùi vui vaø khoå  cuûa vieäc laøm khoâng löông thieän. Maáy ñöùa treû möôøi ba möôøi laêm tuoåi, baét caù lia thia, baét deá nhoát chung cho noù ñaù loän  vôùi nhau. Con naøy röôït  con  kia chaïy thì chuùng noù voã tay reo cöôøi. Hoaëc coù ngöôøi nuoâi gaø noøi, gaø tre, ngaøy ngaøy caïo chuoát caùi cöïa gaø cho beùn ñeå ñi ñaù loän. Khi hai con gaø ñaù nhau, cöïa con gaø naøy chích vaøo thòt con gaø kia maùu chaûy, con gaø kia chaïy, con gaø naøy röôït theo... thì hoï voã tay vui cöôøi. Ñoù laø caùi vui cuûa taâm taøn nhaãn thieáu ñaïo ñöùc, laáy caùi khoå cuûa chuùng sanh laøm caùi vui cho mình.

Laïi coù nhöõng ngöôøi coi ñaáu voõ treân ñaøi, hai voõ só quaàn thaûo vôùi nhau, ñeán hoài quyeát lieät, voõ só naøy ñaùnh thaéng voõ só kia, thì ôû döôùi ñaøi khaùn giaû voã tay hoan nghinh . Toâi coù quen moät vaøi voõ só, coù laàn toâi hoûi hoï : “Taïi sao nôû xuoáng tay haï ngöôøi ta ño vaùn nhö vaäy ? Coù lôïi gì cho mình maø laøm nhö theá ?” Vò aáy traû lôøi raèng: “Thöa thaày , khaùn giaû hoï ñoäc laém, leân khaùn ñaøi maø mình ñaùnh nheï nheï vôùi nhau, thì hoï cho raèng mình ñaùnh cuïi, hoï la leân phaûn ñoái. Neáu mình ñaùnh thaúng tay thì ñoái phöông phaûi guïc ngaõ, khi thaáy coù ngöôøi bò haï thì hoï voã tay hoan nghinh reo cöôøi...” Chuùng ta thaáy, tröôùc ngöôøi ta vui treân caùi khoå cuûa loaøi thuù nhö deá, gaø, tôùi ñaây ngöôøi ta vui treân caùi khoå cuûa con ngöôøi. Voõ só bieåu dieãn taøi ngheä qua thuaät ñaùnh nheï,thì ngöôøi ta khoâng thích, laïi muoán hoï ñaám ñaù nhau ñeán guïc ngaõ thì ngöôøi ta môùi vui ! Thaät taâm ngöôøi khoâng löông thieän ! Laø Phaät töû chuùng ta ñaët caùi vui cuûa mình treân caùi vui cuûa ngöôøi, laøm cho ngöôøi vui thì mình môùi vui. Neáu laøm khoå cho ngöôøi thì khoâng bao giôø laøm.  Nhöõng caùi vui treân vieäc laøm maø toâi vöøa keå, töùc laø laøm khoå vaät, laøm khoå ngöôøi ñeå mua vui cho mình, ñoù laø caùi vui phi ñaïo ñöùc, caùi vui cuûa keû meâ, khoâng phaûi caùi vui cuûa ngöôøi tænh.

Laïi nöõa, coù nhöõng chuù thanh nieân, möôøi laêm, möôøi baûy tuoåi duøng naù hoaëc duøng suùng nhoû ñi vaøo vöôøn vaøo röøng tìm thuù ñeå baén. Treân caønh caây, chim troáng chim maùy ñang ñaäu ræa loâng, hoaëc keâu hoùt raát deã thöông. Theá maø maáy chuù vöôn naù hoaëc suùng nhaém baén. Moät con chim bò thöông teù nhaøu xuoáng ñaát, thì caùc chuù xuùm laïi voã tay vui möøng. Ñoaïn maïng soáng cuûa chuùng sanh laø haønh ñoäng xaáu. Laøm vieäc aùc xaáu maø laáy laøm vui ! Chaúng nhöõng ngöôøi baén vui maø nhöõng ngöôøi ôû chung quanh cuõng voã tay vui huøn nöõa ! Chuùng ta vui treân caùi cheát choùc cuûa loaøi vaät ! Gieát ñöôïc moät con vaät thì khôûi nieäm vui möøng, thaät loøng ngöôøi quaù aùc ! Töø thaùi ñoä xem  thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät, laàn laàn seõ xem thöôøng maïng soáng cuûa loaøi ngöôøi, ñeå ñi ñeán choå gieát ngöôøi !

 Laïi coù ngöôøi tham lam thaáy ngöôøi ta ñeo voøng vaøng lieàn giöït laáy, ñöôïc cuûa, ñem veà nhaø vôï choàng con caùi vui cöôøi hyû ha, trpong khi ngöôøi bò maát cuûa thì buoàn khoå. Hoaëc nhöõng keû aên troäm, leùn ñaøo ngaïch khoeùt vaùch laáy troäm cuûa ngöôøi, ñem veà nhaø hoï cuøng vôï con aên tieâu vui veû, khoâng heà nhôù tôùi caùi khoå cuûa ngöôøi maát cuûa. Nhö theá, chuû khoå nhieàu chöøng naøo thì keû troäm caøng vui chöøng naáy. Töø choå quen tay laáy troäm cuûa ngöôøi, laàn ñeán choå cöôùp cuûa gieát ngöôøi, khoâng e ngaïi khoâng gôùm tay, mieãn thoûa maõn thuù vui cuûa mình thì laøm. Caùi vui ñoù quaù taøn aùc, khoâng chuùt löông taâm... Theá maø ôû theá gian naøy coù laém ngöôøi laøm nhö vaäy ! Ñoù laø nhöõng keû meâ, do meâ neân môùi ñaët caùi vui treân caùi khoå cuûa ngöôøi khaùc. Ngöôøi tænh thì khoâng bao giôø vui treân khoå ñaucuûa keû khaùc. Chuùng ta laø ngöôøi tu laø ngöôøi tu thì phaûi tænh ñeå traùnh moïi haønh ñoäng, moïi vui chôi coù phöông haïi gaây ñau khoå ñeán ngöôøi vaät.

Laïi coù nhöõng ngöôøi chaïy theo saéc duïc, laáy ñoù laøm vui. Chaúng haïn moät chuù thanh nieân, cuøng moät luùc giao tieáp vôùi naêm baûy coâ gaùi vaø ñöôïc caù`c coâ aùi moä, chuù laáy ñoù laøm vui thích, töï haøo laø keû taøi hoa ñöôïc nhieàu ngöôøi  yeâu thöông. Nhöng chuù khoâng ngôø caùi vui ñoù laø caùi vui treân caùi khoå. Khoå vì thaân xaùc hao moøn, khoå vì taâm thaàn roái raém... Nhieàu ngöôøi ñaõ coù gia ñình laïi coøn loâi thoâi, nay thay choàng mai ñoåi vôï, hoï laáy ñoù laøm vui. Hoï khoâng ngôø moãi laàn ñoåi thay la moãi laàn ñau khoå, con caùi ñöùa thieáu cha ñöùa thieáu meï, noù bô vô khoán khoå. Caùi vui ích kyû cuûa cha hoaëc meï laøm cho con caùi khoå sôû, khoán ñoán maø ngöôøi laøm cha laøm meï khoâng bao giôø nghó ñeán, cöù soáng theo thò duïc thuù vui rieâng cuûa mình !

Laïi coù nhöõng ngöôøi coù maùu côø baïc, laáy söï ñaùnh baïc laøm vui. Khi ñöôïc thì ñem tieàn veà saém söûa aên maëc, theát ñaõi baø con baïn beø, luùc ñoù laáy laøm vui veû thích thuù. Nhöng khi thua thì buoàn khoå. Khoå vì  heát  tieàn ngheøo  naøn ñoùi  raùch, nhaø cöûa tan hoang, nôï naàn buûa vaây, nay ngöôøi naøy ñoùi nôï, mai ngöôøi kia ñoøi nôï, ñoøi maø khoâng coù tieàntraû thì bò naëng lôøi hoaëc bò maéng chöôûi... Côø baïc aên thì ít maø thua thì nhieàu, neân khoå nhieàu hôn vui, vui treân ñau khoå.

Vôùi ngöôøi bieát tu thì traùnh xa nhöõng thuù vui vöøa keå, maø vui vôùi nhöõng thuù vui cuûa haïnh nghieäp löông thieän, phuø hôïp ñaïo lyù, vui maø khoâng laøm phieàn laøm khoå ai caû. Ví duï nhö aên chay, moãi thaùng ngöôøi Phaät töû aên chay hai ngaøy, hoaëc saùu ngaøy, hoaëc möôøi ngaøy... Thoaït nhìn, thaáy aên chay laø khoå, vì khoâng ñöôïc aên uoáng töï do phaûi haïn cheá thöùc aên, aên khoâng ngon mieäng, mau ñoùi... Song, ñoái vôùi ngöôøi bieát tu, aên chay ñöôïc, hoï laáy laøm vui, vì khoâng gieát haïi sinh vaät ñeå boài boå cho xaùc thòt cuûa mình. Moät ngaøy khoâng gieát haïi laø moät ngaøy khoâng laøm khoå chuùng sanh. Moät ngaøy khoâng laøm khoå chuùng sanh laø moät ngaøy an vui. Caùi vui cuûa ngöôøi aên chay laø caùi vui traùnh khoå cho loaøi vaät, nhôø vaäy maø loøng töø taêng tröôûng. AÊn chay laø traùnh saùt sanh, khoâng laøm toån haïi sanh maïng loaøi vaät laø vui. Chôù khoâng phaûi hoâm nay laø ngaøy chay, nhieàu  ngöôøi  cöû  aên  thòt  caù, neân caù thòt reû,ra chôï mua, nhaát laø mua caù ñem veà boû trong huû roäng , ñeå mai moát aên cho ñôû toán keùm. Neáu tính nhö vaäy laø coøn nhieàu ích kyû quaù ! Chöa coù thaät vui ! Theá neân chuùng ta phaûi thaáy raèng : aên chay coát khoâng laøm toån haïi sinh maïng chuùng sanh, traùnh ñöôïc toäi loãi, laøm ñöôïc ñieàu toát, tieát duïc khoâng ham muoán nhieàu, vì ít muoán thì an vui.

Kinh A Haøm, Phaät daïy ngöôøi tukhi “ly duïc sanh hyû laïc” thì chöùng sô thieàn. Do lìa (ly) nguõ duïc : Saéc, htinh, höông, vò, xuùc, hoaëc taøi, saéc, danh, thöïc, thuøy thì sanh hyû laïc. Hyû laïc laø vui, do lìa nguõ duïc maø ñöôïc vui, chôù khoâng phaûi thoï nguõ maø vui. Ñoù laø toâi keå sô qua nhöõng caùi vui cuûa ngöôøi bieát tu, vaø caùi vui cuûa ngöôøi khoâng bieát tu taâm oâ nhieãm theo traàn tuïc. Ngöôøi khoâng bieát tu thì vui treân caùi khoå cuûa keû khaùc hoaëc cuûa loaøi vaät. Coøn ngöôøi bieát tu thì vui khi traùnh ñöôïc ñieàu aùc, khoâng laøm toån haïi ngöôøi vaät, laøm ñöôïc vieäc thieän lôïi mình lôïi ngöôøi. Theá neân noùi nguôøi tu ñöôïc caùi vui thoaùt tuïc, töùc laø vöôït khoûi caùi vui taàm thöôøng cuûa ngöôøi theá gian.

ÔÛ theá gian coù nhöõng ngöôøi thanh nieân treû tuoåi, soáng vôùi caùi vui thoaùt tuïc  xa  lìa  nguõ  duïc, aên chay lo tu tænh, thì bò nhöõng ngöôøi thoï höôûng nguõ duïc, pheâ bình chaâm bieám cho laø ngu daïi, khoâng bieát thuï höôûng thuù vui ôû ñôøi. Chuùng ta nghieäm xeùt laïi ngöôøi uoáng röôïu, huùt aù phieän, côø baïc...vaø ngöôøi khoâng uoáng röôïu, khoâng huùt aù phieän, khoâng côø baïc... seõ ñöa ñeán ngheøo ñoùi, beänh hoaïn, nhaø tan cöûa naùt... Ngöôøi duøng noù khoâng thaáy haäu quaû vieäc laøm cuûa mình, cöù chaïy theo thò hieáu, thoûa maõn loøng tham muoán, cuoái cuøng töï chuoát khoå hoïa vaøo thaân thì khoâng khoân, khoâng phaûi laø ngöôøi trí. Ngöôøi trí bieát côø baïc, röôïu cheø, huùt saùch... laø caùi nhaân ñöa ñeán ngheøo ñoùi, beänh hoaïn, khoå ñau, neân traùnh, töï thaân khoâng bò khoå vaø khoâng laømphieàn luïy cho ngöôøi khaùc, ñoù môùi laø ngöôøi khoân.

Kinh A Haøm, Phaät daïy : “Saéc, thinh,höông, vò, xuùc, taát caû nhöõng phaùp naøy khaû laïc, khaû hyû, khaû yù. Khi naøo chuùng ta hieän höõu, theá giôùi chö thieân xem chuùng laø khaû laïc, khi chuùng bò hoaïi dieät môùi thaáy chuùng laø khoå. Baäc Thaùnh thaáy laø laïc khi coù thaân ñoaïn dieät, Ñaây hoaøn toaøn traùi ngöôïc ñieàu moïi ngöôøi ñöôïc thaáy. Ñieàu ngöôøi khaùc goïi laïc, baäc Thaùnh goïi laø khoå; ñieàu ngöôøi khaùc  goïi  khoå  baäc Thaùnh bieát laø laïc, haõy xem phaùp khoù bieát, keû khoâng thaáy meâ môø”. ÔÛ ñaây Phaät daïy raèng ngöôøi ñôøi khi ñöôïc nhöõng moùn nguõ duïc, saéc, thinh, höông , vò,xuùc thì caûm thaáy vöøa yù cho laø vui. Chaúng nhöõng ngöôøi ñôøi, maø caû chö thieân cuõng thaáy nhö theá. Ngöôøi trôøi thaáy nguõ duïc laø vui nhöng khi chuùng bò hoaïi dieät, töùc  laø khi chuùng maát ñi thì chöøng ñoù môùi thaáy khoå. Coøn baäc Thaùnh thaáy vui, khi nôi thaân naøy mình ñoaïn dieät ñöôïc tham tröôùc nguõ duïc laïc, laø caùi maàm daãn ñi trong luaân hoài sanh töû. Caùi vui khi döùt maàm sanh töû môùi laø caùi vui chaân thaät vónh vieãn.

Caùi vui cuûa baäc Thaùnh khaùc vôùi caùi vui cuûa phaøm phu; caùi vui cuûa phaøm phu baäc Thaùnh cho laø khoå, caùi vui cuûa Thaùnh nhaân phaøm phu cho laø khoå. Thí duï moät tu só aên maëc ñôn sô thöôøng toïa thieàn döôùi coäi caây. Ngöôøi nhaäu nheït aên chôi cho soáng tieát cheá kham khoå nhö theá laø ngu khoâng bieát thuï höôûng thuù vui cuûa ñôøi. Ngöôïc laïi baäc Thaùnh thaáy ngöôøi ñôøi vui say nguõ duïc aên chôi traø ñình töûu ñieám, cho ñoù laø meâ môø thieáu trí tueä ñem loøng thöông xoùt. Theá neân ngöôøi ñôøi phaûi kheùo bieát caùi vui naøo laø caùi vui chaân thaät tröôøng cöõu, ñeå duy trì vaø gìn giöõ. Caùi vui naøo traù hính cuûa khoå ñau ñeå traùnh. Thaáy nhö vaäy soáng nhö vaäy laø khoâng bò meâ môø. Nhöôïc baèng cöù chaïy theo caùi vui traù hình cuûa khoå ñau, thì vui trong choác laùt maø khoå laâu daøi, soáng nhö vaäy laø meâ môø thieáu trí tueä.

Sau ñaây toâi neâu leân nhöõng caùi vui cuûa ngöôøi tænh. Ngöôøi bieát tu tænh khi taâm hoàn bình thaûn thanh tònh thì vui. Luùc ngoài döôùi goác caây, beân söôøn nuùi, caûnh vaéng veû, nhìn trôøi maây, nhìn caây coû hoa laù, taâm hoàn thanh thaûn an ñònh, caûm nhaän moät nieàm vui traøn khaép thaân taâm caûnh vaät. Ngöôøi tænh tu khi taâm thanh tònh, vui treân söï thanh bìmh cuûa vaïn vaät, khoâng laøm toå haïi baát cöù loaøi vaät naøo, khoâng toån haïi söùc khoûe, cuõng khoâng hao tieàn toán cuûa. Ngöôøi ñôøi ôû choå vaéng veû thì buoàn chaùn, thöôøng vui ôû nôi nhoän nhòp oàn naùo.

Laïi nöõa, ngöôøi tænh tu vui khi phaù ñöôïc voâ minh phieàn naõo. Giaû söû coù ngöôøi gieøm pha chæ trích, noùi lôøi nhaïo baùng Phaät phaùp. Ngöôøi tu nghe qua khôûi nieäm böïc boäi, muoán noùi laïi cho ñaõ giaän. Lieàn khi ñoù tænh giaùc, bieát giaän laø phieàn naõo meâ môø noùi lôøi xuùc chaïm gaây buoàn ñau cho ngöôøi laø toäi loãi. Ngang ñoù lieàn thoâi, côn giaän töø töø laéng xuoáng. Sau ñoù taâm ñöôïc bình an, loøng vui söôùng thaáy mình chieán thaéng ñöôïc phieàn naõo saân giaän. Neáu khoâng thaéng ñöôïc côn giaän thì phaùt ngoân böøa baõi, noùi ra nhöõng lôøi ñau ñaàu nhöùc oùc, keû noùi qua ngöôøi traû laïi. Luùc ñaàu thì ñaáu khaåu, sau ñoù thì ñaáu tay chaân... Nhö vaäy, chæ laø khoå thoâi, chaúng lôïi ích gì! Giôø ñaây töï phaûn tænh, thaáy roõ töøng taâm nieäm cuûa mình, nieäm saân vöøa khôûi lieàn bieát, khoâng chaïy theo noù. Ñoù laø töï thaéng mình, thaéng ñöôïc phieàn naõo saân giaän. Theá laø mình ñöôïc  an oån vaø moái quan heä giöõa mình vaø ngöôøi bình thöôøng vui veû, khoâng coù chuyeän buoàn gheùt xaûy ra. Theá neân noùi ngöôøi bieát tu, vui khi thaéng ñöôïc phieàn naõo, moät côn giaän moät nieäm buoàn khôûi leân, lieàn bieát döøng ngay. Cöù theá maø tu tænh haènh giôø, haèng ngaøy, haèng thaùng, haèng naêm thì söï an vui cuõng haèng höõu troïn giôø, troïn ngaøy, troïn thaùng, troïn naêm... Ngöôïc laïi, heã ai ñuïng tôùi laø buoàn giaän, khoâng phaûn tænh, khoâng bieát döøng thì buoàn khoå hoaøi. Nhö vaäy, phaù ñöôïc voâ minh phieàn naõo laø goác vui chaân thaät. Ngöôïc laïi ñeå cho voâ minh taêng tröôûng, khoâng ñieàu phuïc noù laø goác cuûa ñau khoå. Vì vaäy maø ngöôøi  tu  phaûi  thöôøng  xuyeân  phaûn tænh, cheá ngöï phieàn naõo ñeå ñöôïc an vui, ôû theá gian coù nhieàu ngöôøi thaät ñaùng thöông, heã ai noùi hay laøm ñieàu gì traùi yù thì hoï noùi hoaëc laøm traû laïi baèng, hoaëc hôn môùi vöøa loøng. Hôn theá nöõa, hoï coøn haøi loøng thích thuù cho lôøi noùi vaø vieäc laøm cuûa mình laø hay, laø khoân, laø ñaéc thaéng. Hoï khoâng ngôø noùi laøm nhö theá, khieán cho ngöôøi ta buoàn giaän laø mình ñaõ gieo caùi nhaân baát thieän, mai kia seõ thoï nhaän quûa baùo khoå ñau.

Laïi nöõa, ngöôøi tænh tu vui khi laøm lôïi ích cho ngöôøi. Ví duï ngöôøi laøm vieäc töø thieän xaõ hoäi ñem ñöôïc gaïo tieàn, thuoác men, quaàn aùo... ñeán taän vuøng baûo luït, ñöa taän tay cho ngöôøi maéc naïn, giuùp cho hoï ñöôïc no loøng, aám thaân... thì thaáy loøng mình vui söôùng, vì ñaõ laøm ñöôïc ñieàu lôïi ích cho ngöôøi. Hoaëc moät oâng thaày giaûng daïy höôùng daãn cho hoïc troø hoïc haønh thoâng suoát giaùo lyù Phaät, bieát soáng ñôøi löông thieän, ít khoå ñau thì vui, vì ñaõ giuùp cho ngöôøi saùng suoát traùnh ñöôïc nhaân ñau khoå. Ngöôøi tænh giaùc caøng laøm lôïi ích cho ngöôøi, caøng giuùp cho ngöôøi saùng ra laø caøng vui. nieàm vui chaân thaät laâu daøi.

Laïi nöõa, ngöôøi tænh tu vui khi boû boùng nhaän ñaàu, laø nieàm vui cao sieâu baát tuyeät. Trong

Kinh Thuû Laêng Nghieâm ñöùc Phaät coù keå cho ngaøi A Nan nghe moät ví duï : Coù moät anh chaøng teân Dieãn Nhaõ Ñaït Ña, vaøo moät buoåi saùng noï anh caàm göông soi maët thaáy ñaàu maët hieän boùng trong göông roõ raøng. Sau ñoù anh uùp guông laïi, anh thaáy ñaàu maët trong guông khoâng coøn nöõa. Anh hoaûng kinh chaïy cuøng laøng cuøng xoùm la : Toâi maát ñaàu roài ! Toâi maát ñaàu roài ! Ñoù laø caùi ñieân cuûa ngöôøi nhaän boùng queân ñaàu. Caùi boùng trong göông maát chôù caùi ñaàu cuûa anh ñaâu coù maát, vaãn coøn sôø sôø ñoù ! Vì meâ, chaáp boùng laø ñaàu neân anh khoå sôû ñieân cuoàng la loái ... Nguôøi tænh tu bieát queân boùng, nhôù ñaàu; khi thaáy ñaàu maët trong göông khoâng coøn, chôït tænh, lieàn sôø laïi ñaàu, thì ñaàu mình haõy coøn ñaáy ! Neân noùi boû boùng maø nhôù ñaàu laø caùi vui chaân thaät. Trong kihn Phaùp Hoa coù neâu leân ví duï : Gaõ cuøng töû con oâng tröôûng giaû giaøu coù, vì khôø daïi boû nhaø boû cha ñi lang thang phieâu baït khaép nôi, thaân ñoùi raùch ngheøo naøn, xin aên hoaëc laøm thueâ laøm möôùn soáng qua ngaøy. Moät hoâm anh nhôù cha meï queâ höông, anh trôû veà queâ cuû gaëp laïi cha, oâng tröôûng giaû nhaän anh laø con ñeû, oâng trao caû gia saûn söï nghieäp cho anh. Anh ñöôïc nieàm vui lôùn khoâng theå dieãn taû, neân noùi laø caùi cuûa cuøng töû gaëp cha. Duï nhö theá quí vò coù hieåu gì khoâng ? Töø xöa ñeán nay, moãi ngöôøi chuùng ta ai cuõng coù saún oâng Phaät nôi mình maø queân ñi, cöù chaïy theo voïng töôûng roài taïo nghieäp daãn ñi trong luaân hoài sanh töû, töø ñôøi naøy ñeán kieáp noï khoå ñau khoâng cuøng taän. Giôø ñaây bieát voïng töôûng laø voâ thöôøng khoâng thaät daãn mình ñi trong luaân hoài sanh töû khoå ñau, quyeát ñònh phaûi trôû laïi soáng vôùi oâng Phaät cuûa mình, thì ñöôïc caùi vui baát dieät. Neân noùi gaõ cuøng töû döøng böôùc laõng du trôû veà gaëp cha, giaøu coù sung söôùng. Ñoù laø caùi vui cuûa gaõ cuøng töû gaëp cha.

Quí vò nghe toâi giaûng naõy giôø, quí vò nhaän thaáy tu laø vui hay khoå ? Neáu quí vò thaáy tu laø vui, thì quí vò haõy noã löïc coá gaéng tu, ñeå trôû veà caùi chaân thaät haèng höõu ñöôïc caùi vui baát tuyeät. ÔÛ theá gian naøy coù ai giaøu coù thoï höôûng nguõ duïc moät caùch ñaày ñuû maø khoûi ñau beänh, giaø yeáu, cheát choùc khoâng ? - Töø ngaøn xöa ñeán nay khoâng ai traùnh khoûi ! Theá maø höôûng ñöôïc caùi vui giaøu sang sung söôùng chæ ñöôïc maáy möôi naêm, chuùng ta töôûng laø laâu daøi,roài cöù maõi meâ ñuoåi baét noù. Khi naøo chuùng ta thoaùt ra khoûi caùi khoå sanh töû thì môùi ñöôïc caùi vui chaân thaät laâu daøi. Neáu coøn ôû trong sanh töû daàu coù nhieàu tieàn laém cuûa roài cuõng tieâu hoaïi. chæ coù ngöôøi bieát trôû veà caùi chaân thaät, taâm heát voâ minh phieàn naõo môùi thoaùt khoûi moïi khoå ñau, ñöôïc caùi vui chaân thaät baát dieät.

Qua nhöõng döõ kieän vöøa neâu, cho chuùng ta thaáy ngöôøi ñôøi khoâng saùng suoát laáy caùi khoå cuûa ngöôøi laøm caùi vui cuûa mình; vui treân söï ñau khoå cuûa ngöôøi vaät. Coøn ngöôøi chaân chaùnh tu haønh haèng saùng suoát khoâng bao giôø thöøa nhaän mình vui treân söï ñau khoå cuûa ngöôøi vaät, maø ngöôïc laïi laáy caùi vui cuûa mình; ñem söï an vui ñeán cho ngöôøi vaät. Taát caû chuùng ta phaùt taâmtu laø phaùt nguyeän soáng ñôøi an vui baát taän, chaúng nhöõng trong ñôøi naøy maø vónh vieãn veà sau. Muoán ñöôïc nhö theá chuùng ta phaûi laøm sao ? Neân noå löïc tu haønh hay löôøi bieáng giaûi ñaõi ? Ngöôøi tu haønh thoaït nhìn thaáynhö thieät thoøi khoå sôû vì khoâng thoï höôûng nhöõng caùi vui söôùng cuûa theá gian, laïi kheùp mình trong giôùi ñieàu ngheâm nhaët ñeå tinh tieán tu haønh. Vaäy, ngöôøi ñaõ phaùt taâm tu theo ñaïo Phaät thì suoát ñôøi phaûi tinh taán tu haønh, chôù khoâng  phaûi  tu moät  thôøi gian  roài  ngöøng  nghæ khoâng tu nöõa. Nhöùt laø ngöôøi giaø phaûi noã löïc tu nhieàu hôn, vì giaø caùi khoå töû vong gaàn keà. Neáu khoâng lo tu haønh khi caùi cheát ñeán laøm sao trôû tay kòp ? Theá neân ngöôøi phaùt taâm tu chaúng nhöõng khi coøn treû lo tu haønh maø luùc giaø laïi phaûi tu nhieàu hôn, nhö theá môùi coù ñöôïc nguoàn an vui chaân thaät, döùt moïi khoå ñau.

Toùm laïi, ñaïo phaät laø ñaïo dieät khoå, ñem vui ñeán cho chuùng sanh, vaø chính ñaïo Phaät laø choå an bình laø choã nöông töïa an vui chaân thaät, muoân ñôøi cuûa taát caû loaøi ngöôøi.

]