NGUOÀN GOÁC YEÂU ÑÔØI VAØ CHAÙN ÑÔØI

Theá thöôøng ngöôøi ñôøi hay than traùch : Con ngöôøi sao quaù teä aùc xaáu xa ! Khi ñaõ thaáy ngöôøi xaáu laø mình ñaõ ngaàm nhaän mình toát roài. Neáu moïi ngöôøi xung quanh ñeàu laø xaáu, ñeàu laø heøn haï, ñeàu ñaùng gheùt, mình quaù toát, thì khoâng coøn loøng daï naøomuoán thaân thieän soáng chung vôùi ai caû. Nhö vaäy thì ôû theá gian naøy mình nhö moät keû laïc loaøi.Vì mình quaù toát maø ngöôøi ñôøi thì quaù xaáu khoâng giao haûo ñöôïc. Khi thaáy mình laïc loaøi giöõa ñaùm röøng ngöôøi thì sanh taâm chaùn ñôøi. Ngöôïc laïi, neáu  thaáy moïi ngöôøi ai cuõng toát, ai cuõng gioûi, ai cuõng hôn mình, thì luùc ñoù mình thaáy caàn nhaäp cuoäc vôùi hoï, ñeå ñöôïc hay ñöôïc toát, ñöôïc tieán boä, luùc ñoù taâm yeâu ñôøi phaùt khôûi. Quan nieäm yeâu ñôøi hay chaùn ñôøi goác töø choå thaáy ngöôøi toát hay thaáy ngöôøi xaáu maø ra. Thoaït nghe qua thaáy hôi theá gian, nhöng ñoù laø tinh thaàn tích cöïc cuûa ngöôøi tu Phaät chaân chính vaø tinh thaàn tieâu cöïc cuûa ngöôøi môùi hoïc ñaïo.

Vaäy chuùng ta neân nhìn ñôøi baèng caùch naøo ñeå khoâng buoàn chaùn, ñeå khoâng muoán töï töû, ñeå vui soáng ?

Ña soá chuùng ta vôùi caëp maét quen nhìn ra ngoaøi, ít nhôù ngoù laïi mình; noù coù ñaëc ñieåm laø thaáy beân ngoaøi maø khoâng thaáy mình. Bôûi vaäy, luùc naøo cuõng thaáy ngöôøi naøy coù khuyeát ñieåm naøy, ngöôøi kia coù khuyeát ñieåm kia, mình nhìn ai, ai cuõng coù khuyeát ñeåm caû, coøn mình thì khoâng thaáy loãi neân nghó mình toát. Ngöôøi khaùc cuõng vaäy, hoï cuõng thaáy mình xaáu luoân, chæ moät mình hoï toát. Moïi ngöôøi soáng ñeàu höôùng ra ngoaøi, khi thaáy thì thaáy caùi khuyeát nhieàu hôn caøi öu vaø caùi xaáu cuûa ngöôøi mình nhôù maõi, caùi toát cuûa ngöôøi mình laïi mau queân. Ngöôïc laïi, caùi xaáu cuûa mình thì mình mau queân, caùi  toát  thì  nhôù maõi. Cho neân giuùp ai vieäc  gì mình nhôù hoaøi, coøn ai giuùp mình thì khoâng nhôù. Do ñoù maø sinh ra caùi beänh keå coâng vaø queân ôn ngöôøi. Caùi ôn lôùn nhaát laø ôn sinh döôõng cuûa cha meï maø cuõng muoán queân nöõa. Haèng ngaøy chuùng ta khoâng nghó ñeán chuyeän hieáu thaûo vôùi cha meï, maø cöù daïy con phaûi coù hieáu vôùi mình. Ñoù laø do mình nhôù mình ban ôn cho noù, coøn cha meï ban ôn cho mình thì mình laïi queân. Ñaây laø chuyeän thöïc teá maø baát coâng, döoøng nhö ai cuõng döï chuùt phaàn trong ñoù. Ña soá chuùng ta vì queân caùi toát vaø nhôù caùi xaáu cuûa ngöôøi, neân thaáy ai cuõng xaáu caû, ai cuõng thua mình , neân sanh taâm chaùn naûn. Ngöoïc laïi, chuùng ta luoân nhôù caùi xaáu vaø queân caùi toát cuûa mình thì luùc naøo cuõng thaáy coù ngöôøi hôn mình ñeå hoïc hoûi. Coù nhieàu ngöôøi noùi chuyeän ñaùng thöông laém, hoï noùi raèng : ÔÛ ñôøi chaúng ai thoâng caûm toâi caû. Trong nhaø thì cha meï anh chò em khoâng hieåu  ñöôïc toâi, ra ngoaøi xaõ hoäi cuõng chaúng thoâng caûm toâi. Taïi sao moïi ngöôøi khoâng thoâng caûm mình ? Taïi mình quaù hay, hay taïi mình quaù dôû ? Nhìn kyõ laïi coi ? Taïi mình chaáp ngaõ to quaù, môû mieäng ra thì ñeà cao mình  leân, haï ngöôøi  xuoáng, mình cao quaù ai maø thoâng caûm mình noåi !  Ngöôøi maø hay  than  nhö vaäy laø do hoï thaáy  hoï  hay,  khoâng  thaáy  hoï dôû, thaáy khoâng ai hieåu noåi mình, neân caûm thaáy bò coâ ñoäc. Maø coâ ñoäc thì sinh ra chaùn ñôøi roài muoán chöôûi ñôøi. Nhöõng ngöôøi maø hay chöôûi ñôøi laø caùi beänh  ñoù. Loãi taïi ñaâu maø mình bò coâ ñoäc nhö vaäy ?  Chuùng ta xeùt thaät kyõ môùi thaáy lôøi Phaät Toå daïy hay ñaùo ñeå, vì chuùng ta khoâng nghieàn ngaãm neân queân ñi. Bôûi vì moïi ngöôøi ai cuõng nghó mình laø ngöôøi toát laø ngöôøi cao thöôïng, chung quanh mình ai cuõng xaáu; hoaëc xaáu nhieàu hoaëc xaáu ít. Do thaáy nhö vaäy maø bi quan yeám theá. Toâi ví duï cho deã hieåu. Coù ngöôøi tôùi chuøa cho mít gioáng, hoï giôùi thieäu gioáng mít naøy raát ngon, quí hôn taát caû loaïi mít ôû ñaây. Tri Vieân chuøa nhaän bieát gioáng mít ñoù quí neân khi öông troàng, chaêm soùc raát chu ñaùo. Ngöôïc laïi neáu ngöôøi cho  mít gioáng giôùi thieäu gioáng mít ñoù dôû. Tri Vieân duø coù öông troàng roài cuõng boû ñoù. Taïi sao Tri Vieân troàng gioáng mít ngon chaêm soùc chu ñaùo maø laïi boû queân gioáng mít dôû ? Vì Tri Vieân thaáy mít ngon laø quí troàng ñöôïc traùi thì ñöôïc nhieàu ngöôøi öa thích, coøn mít dôû duø coù ñöôïc traùi chaúng maáy ai öa chuoäng. Con  ngöoøi cuõng vaäy, neáu  thaáy  ai hay, toát thöôøng laøm lôïi ích cho ñôøi thì mình quí troïng,  coøn ai laø ngöôøi dôû xaáu thì mình khinh hoï. Bôûi vì mình  thaáy  nhöõng  ngöôøi naøy  khoâng laøm neân troø troáng gì, chæ coù ta thoâi, neânthaáy hoï khoâng coù yù nghóa gì ñoái vôùi mình caû. Vì vaäy maø sanh ra chaùn khoâng muoán lo khoâng muoán laøm gì cho ai caû, neân soáng trong u buoàn khoå naõo, chôù khoâng vui.

Xöa Khuaát Nguyeân oâm ñaù traàm mình döôùi soâng Nòch La cheát, cuõng vì quan nieäm : “Ngöôøi ñôøi ñuïc caû chæ moät mình ta trong, ngöôøi ñôøi meâ caû chæ moät mình ta tænh”. Khuaát Nguyeân nhìn ñôøi nhö theá laøm sao soáng ñöôïc vôùi ñôøi maø khoâng töï vaän cheát ? Khuaát Nguyeân cheát vì thaáy mình hôn thieân haï, thieân haï khoâng ai baèng mình neân ñaâm ra chaùn ñôøi, khoâng muoán soáng nöõa. Ñoù laø quan nieäm sai laàmcuûa ngöôøi xöa. Ngöôïc laïi, oâng chaøi nghe Khuaát Nguyeân than, oâng beøn noùi : “Neáu nöôùc ñuïc thì ta röûa chaân, nöôùc trong thì ta giaët daûi muõ”. OÂng chaøi thaáy nöôùc ñuïc nuôùc trong gì cuõng coù ích cho oâng heát, vì vaäy maø oâng vui soáng, Khuaát Nguyeân thì phaûi töï töû. Ñeå thaáy raèng, neáu bieát nhìn ñôøibaèng caëp maét  dung  hoøa; ngöôøi  dôû giuùp mình vieäc  khaùc, ngöôøi hay giuùp mình vieäc khaùc, ai cuõng laø ngöôøi giuùp ñôõ mình thì cuoäc soáng ñaâu coù gì phaûi cheâ chaùn ?

Muoán coù quan nieäm soáng phuø hôïp vôùi ñaïo lyù vaø höõu ích cho ñôøi, thì chuùng ta phaûi coù thaùi ñoä nhìn ñôøi cho thaáu ñaùo. Nhö Khuaát Nguyeân thaáy ngöôøi ñôøi ñuïc caû, chæ moät mình oâng trong, ngöôøi ñôøi meâ caû chæ moät mình oâng tænh. Nhö vaäy “caùi ta” cuûa oâng to côû naøo ? Do  “caùi ta” to quaù neân khoâng thoâng caûm ñöôïc ai vaø cuõng khoâng chòu noåi vôùi moïi ngöôøi, phaûi troán moïi ngöôøi baèng caùch traàm mình xuoáng soâng Nòch La ñeå cheát. Baây giôø chuùng ta muoán soáng vôùi moïi ngöôøi cho vui thì phaûi laøm sao ? Phaûi nhìn thaáy caùi dôû vaø queân caùi hay cuûa mình. Neáu thaáy ñöôïc caùi dôû vaø queân caùi hay cuûa mình thì töï nhieân “caùi ta” töï haï thaáp. “Caùi ta” maø thaáp thì ñaâu coøn caùch bieät vôùi ai, ai ai mình cuõng coù theå soáng ñöôïc. Quí vò kieåm laïi coi, coù  ngöôøi  naøo troïn ñôøi gioûi hoaøn toaøn khoâng ? Caån thaän toái ña cuõng coù luùc sô suaát loä ra nhöõng caùi dôû ñeå ngöôøi ta thaáy. Nhö vaäy, neáu kieåm nhöõng ñieàu dôû töø thuôû beù ñeán baây giôø ghi ñaày cuoán soå moät traêm trang. Loãi mình  coäng  laïi nhieàu  nhö theá  thì coù gì maø phaùch loái, coù gì  maø  kieâu  ngaïo? Do vì  caùi  dôû mình xoùa heát, caùi hay thì ghi vaøo, khi giôû soå ra thaáy mình hay nhieàu quaù, neân môùi thaáy mình sieâu, môùi thaáy mình hôn thieân haï. Chuùng ta coù hai cuoán soå, moät cuoán ghi coâng cuûa mình vaø moät cuoán ghi toäi cuûa ngöôøi. Khi ghi coâng mình thì khoâng boû soùt moät chuùt naøo.Vaø ghi toäi ngöôøi cuõng vaäy khoâng boû soùt, ñoâi khi coøn ghi oan nöõa laø khaùc. Bôûi vaäy neân ngoài laïi baøn chuyeän ñôøi thì thaáy thieân haï toäi thoâi laø toäi, mình thì coâng thoâi laø coâng. Do ñoù neân mình khinh moïi ngöôøi, mình khinh ngöôøi thì laøm sao ngöôøi thöông mình ñöôïc. Keå caû anh chò em ruoät ñi nöõa maø coù veõ khinh khi nhauñaõ khoâng thoâng caûm, huoáng laø baïn beø, ngöôøi xa laï ! Moïi ngöôøi vaø mình muoán coù choå caûm thoâng nhau thì vieäc ñaàu tieân chuùng ta phaûi nhìn laïi thaáy loãi vaø queân caùi hay cuûa mình.Thaáy mình dôû nhieàu, neân gaàn ai cuõng coù caùi mình hoïc hoûi, nhôø vaäy maø mình deã caûm thoâng vôùi moïi ngöôøi. Tuïng Voâ Töôùng trong kinh Phaùp Baûo Ñaøn, Luïc Toå coù daïy :

            Nhöôïc chôn tu ñaïo nhôn

            Baát kieán theá gian quaù

            Nhöôïc kieán tha nhôn phi

            Töï phi khöôùc thò taû

            Tha phi ngaõ baát phi

            Ngaõ phi töï höõu quaù

            Ñaûn töï khöôùc phi taâm

            Ñaû tröø phieàn naõo phaù

            Taéng aùi baát quan taâm,

            Tröôøng thaân löôõng cöôùc ngoïa.

Dòch :     

            Neáu ngöôøi thaät chôn tu

            Khoâng thaáy ngöôøi ñôøi loãi

            Neáu thaáy loãi cuûa ngöôøi

            Loãi mình ñeán beân traùi

            Ngöôøi sai ta khoâng sai

            Ta sai töï coù loãi

            Chæ deïp taâm mình sai

            Döùt tröø phieàn naõo saïch

            Yeâu gheùt chaúng baän loøng

            Duoãi thaúng hai chaân nghæ.

Nhieàu ngöôøi cho baøi tuïng naøy Toå daïy quaù thaáp, kyø thöïc ñaây laø neàn taûng ñaïo ñöùc. Chuùng ta thaáy Toå daïy quaù kyõ. “Nhöôïc nhôn tu ñaïo nhôn, baát kieán theá gian quaù”. Ngöôøi tu haønh chôn  thaät  thì  khoâng thaáy loãi cuûa ngöôøi ñôøi, vì thaáy loãi ngöôøi thì queân loãi cuûa mình, heã queân loãi mình laø khoâng tu, maõi lo nhôù anh naøy dôû chò kia keùm, roài buoàn giaän phaùt sanh... Ngöôøi tu thaät thì haèng xeùt neùt loãi mình, mình coøn tham, ít bieát nhaãn nhuïc, nhieàu si meâ... ñeå khieån traùch vaø söûa chöõa. Quí vò kieåm laïi coi mình ñang tu theá naøo ?

“Nhöôïc  kieán  tha  nhôn phi, töï phi khöôùc thò taû”.Nghóa laø thaáy loãi ngöôøi thì loãi mình ñeán beân caïnh roài. Taïi sao vaäy ? Vì khi thaáy loãi ngöôøi taâm ngaõ maïn lieàn sanh, vì vaäy phaûi deø daët ñöøng thaáy loãi ngöôøi, maø phaûi thaáy loãi mình ñeå mình tu söûa cho tieán boä.

“Tha phi ngaõ baát phi, ngaõ phi töï höõu quaù”. Neáu ngöôøi laøm quaáy laø hoï chòu, mình ñöøng giaønh caùi quaáy cuûa ngöôøi. Theá maø ngöôøi ñôøi cöù ñi giaønh caùi quaáy cuûa ngöôøi ta; thaáy ai laøm loãi lieàn sanh böïc boäi noùng giaän. Nhö vaäy laø ngöôøi coù loãi mình lieàn sanh loãi, töùc laø mình giaønh loãi vôùi ngöôøi roài. Nhieàu ngöôøi noùi môùi nghe coi nhö hoï tích cöïc laém, kyø thöïc thì hoï chöa bieát tu. Hoï cho raèng mình phaûi thaáy loãi ngöôøi ñeå chæ trích cho hoï söûa, neáu khoâng chæ  thì ñeå  hoï quaáy  hoaøi sao ? Thoaït nghe thaáy nhö toát laém,  nhöng  neáu cöù thaáy loãi ngöôøi hoaøi thì sanh töï cao ngaõ maïn, ñoù laø caùi beänh lôùn cuûa ngöôøi tu, ñaâu phaûi laø ngöôøi toát!

“Ñaûn töï khöôùc phi taâm, ñaû tröø phieàn naõo phaù”. Chæ nhìn laïi mình ñeå thaáy taâm sai quaáy loãi laàm maø phaù boû noù, luoân luoân do döùt tröø phieàn naõo ñeå cho taâm ñöôïc trong saïch. Ñöôïc nhö vaäy thì :

“Taéng aùi baát quan taâm, tröôøng thaân löôõng cöôùc ngoïa”. Khi yeâu gheùt khoâng baän loøng thì luùc ñoù duoãi thaúng hai chaân nguû moät caùch thoaûi maùi. Sôû dó chuùng ta naém xuoáng nguû khoâng ñöôïc laø vì nhôù ngöôøi naøy, buoàn ngöôøi kia, traùch ngöôøi noï, taâm tö cöù quay cuoàng laøm sao maø nguû cho ñöôïc. Toå noùi ngöôøi thaät tu thì heát  khoå, coøn  ngöôøi tu giaû cöù thaáy loãi ngöôøi hoaøi thì khoå hoaøi. Ñaâu quí vò kieåm laïi mình coi, coù ai ñoù laøm cho quí vò buoàn giaän, toái laïi quí vò nguû coù ngon khoâng? -Khoâng. Buoàn giaän nguû khoâng ngon, thöông gheùt nguû cuõng khoâng ngon. Tu laø coát ñem laïi söï an oån cho mình vaø cho ngöôøi. Neáu mình baát an thì moïi ngöôøi cuõng baát an laây. Theá neân phaûi buoâng xaû heát, thì môùi coù theå tieán tôùi choã an vui, khi mình ñöôïc an vui thì ngöôøi cuõng ñöôïc an vui laây, neáu  mình  coá  chaáp, phaàn mình ñaõ khoå laïi coøn laøm khoå laây ngöôøi khaùc. Chuùng ta tu thì phaûi nhôù ñöøng mang taâm traïng tìm loãi ngöôøi khaùc, maø phaûi luoân nhìn laïi loãi mình.

Baøi tuïng naøy Luïc Toå daïy chuùng ta raát kyõ laø phaûi thaáy loãi mình ñöøng tìm loãi ngöôøi. Neáu thaáy loãi ngöôøi thì loãi mình tôùi moät beân roài. Tu coát yeáu laø deïp loãi laàm cuûa mình, phaù saïch taâm phieàn naõo, buoâng xaû loøng yeâu gheùt, coù nhö vaäy môùi thaûnh thôi heát khoå. Thoaït nghe, chuùng ta thaáy nhö Toå tieâu cöïc, thieân haï laøm quaáy ñeå maëc hoï, mình khoâng can thieäp sao ? Ñaây Toå daïy chuùng ta moät pheùp tu ñeå cho taâm hoàn mình ñöôïc côûi môû roäng raõi  theâm  leân,  chôù khoâng ñeåå cho ích kyû heïp hoøi ñi ñeán choã tieâu cöïc chaùn ñôøi.

Sau ñaây laø caâu chuyeän raát quen thuoäc maø ña soá Phaät töû coù tuïng kinh Phaùp Hoa ñeàu bieát. Boà Taùt Thöôøng Baát Khinh thaáy ai cuõng coù Phaät taùnh vaø seõ thaønh Phaät, Ngaøi khoâng thaáy ngöôøi naøo dôû caû neân ñi ñaâu gaëp ai Ngaøi cuõng noùi : “Toâi khoâng daùm khinh caùc Ngaøi, caùc Ngaøi seõ thaønh Phaät”. Neáu thaáy ai cuõng seõ thaønh Phaät thì coù khinh cheâ ngöôøi naøo ñaâu ? Nhôø caùi thaáy ñoù neân Boà Taùt giaùo hoùa ñoä sanh töø ñôøi naøy ñeán kieáp khaùc khoâng chaùn. Nhö toâi noùi ôû tröôùc, Tri Vieân bieát gioáng mít toátseõ cho traùi quí, töï nhieân soát saéng, saên soùc maø khoâng chaùn vì ñaët heát hy voïng vaøo caây mít. Cuõng vaäy, Boà Taùt bieát taát caû chuùng sanh seõ thaønh Phaät thì coøn gì maø sôï. khoâng lo giaùo hoùa cho hoï ñöôïc thaønh Phaät. Taâm nieäm cuûa Boà Taùt thaáy ai cuõng coù khaû naêng thaønh Phaät. Phaät laø baäc Voâ Thöôïng Giaùc maø ai cuõng coù theå laøm ñöôïc thì vieäc thöôøng ai laøm chaúng ñöôïc ! Vaäy chuùng ta haõy kieåm laïi mình vaønghó raèng chung quanh mình ai cuõng trôû thaønh ngöôøi toát, toát baèng mình hoaëc toát hôn mình, thì mình  ñaâu coù cheâ  chaùn ai, ñaâu  coù xa laùnh ai. Neân cuoäc soáng giöõa mình vaø moïi ngöôøi coù söï lieân heä giuùp ñôõ qua laïi vôùi nhau. Coøn neáu mình thaáy ai cuõng xaáu heát, chæ coù moät mình mình hay, thì ai giuùp mình ñöôïc nöõa ?Do thaáy moät mình hay, neân khieán thieân haï thaáy laïi  mình laø keû böôùng keû gaøng, keû kieâu maïn... Bôûi theá, treân ñöôøng tu, ngöôøi Phaät töû chaân chính phaûi nhôù cho thaät kyõ laø ñöøng thaáy loãi ngöôøi maø phaûi thaáy loãi mình vaø tìm caùi hay cuûa ngöôøi. Caùi hay nhaát cuûa con ngöôøi laø ai cuõng coù theå thaønh Phaät. Phaät quaû laø caùi cao toät maø thaáy ai cuõng coù theå thaønh, thì chuyeän theá gian, neáu hoäi ñuû duyeân toát chaéc hoï seõ thaønh coâng toát.

Ñaâu chæ moät Boà Taùt Thöôøng Baát Khinh thaáy nhö theá, maø Phaät ñaâu khoâng töøng noùi : “Ta laø Phaät ñaõ thaønh, caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh”. Vì vaäy maø Ngaøi giaùo hoùa chuùng sanh suoát boán möôi chín naêm khoâng chaùn ngaùn. Kinh A Haøm cuõng nhö kinh Hoa Nghieâm, coù ñoaïn keå : Sau khi Phaät thaønh ñaïo döôùi coäi Boà Ñeà, Ngaøi nhìn xuoáng ñaàm sen, thaáy coù nhöõng hoa ñang troå toûa höông thôm, coù hoa ñang coøn buùp,  coù hoa môùi ngoi leân khoûi maët nöôùc, coù caùi coøn laø ngoù sen ôû döôùi buøn... Nhöng Phaät keát luaän raèng taát caû nhöõng hoa sen ñoù caùi naøo roài cuõng troå hoa thôm ñeïp nhö nhau. Chuùng ta thaáy Phaät nhìn ñôøi heát söùc laïc quan. Daàu laø hoa sen ñang laø caùi ngoù coøn duøi döôùi buøn hoâi, maø Ngaøi cuõng thaáy noù seõ leân khoûi nöôùc, troå hoa ñeïp vaø coù höông thôm. Cuõng vaäy, chuùng sanh ngöôøi ñaõ tu haønh tieán boä khaù ví nhö hoa sen vöøa leân khoûi nöôùc, ngöôøi ñang tu haønh nöûa chöøng ví nhö hoa sen coøn naèm trong nuôùc, ngöôøi môùi phaùt taâm tu ví nhö hoa sen vöøa ra khoûi buøn, ngöôøi chöa phaùt taâm tu ví nhö hoa sen coøn ôû döôùi buøn. Neáu tu, taát caû ñeàu seõ thaønh Phaät, do thaáy nhö vaäy neân ñöùc Phaät ñem heát khaû naêng ra giaùo hoùacho taát caû. Ngaøi giaùo hoùa roài, coøn daën doø ñeä töû sau naøy phaûi luoân luoân truyeàn baù ñöøng ñeå cho ngoïn ñeøn chaùnh phaùp lu taét. Chuùng ta vì thaáy moïi ngöôøi xaáu heát, neân coù taâm traïng bi quan, töï nguyeän kieáp sau xin khoâng trôû laïi laøm ngöôøi, hoaëc nguyeän veà Cöïc Laïc laøm daân Phaät A Di Ñaø, chôù khoâng trôû laïi coûi Ta Baø naøy, ngaùn con ngöôøi laém ! Ngöôøi ta sôï laøm ngöôøi laø taïi sao ? Vì moïi ngöôøi xaáu aùc heát, moät mình ta toát neân ôû giöõa ñaùm ngöôøi xaáu aùc naøy khoâng chòu noåi,phaûi tìm choå coù ngöôøi toát hôn ñeå an oån vui töôi. Ngöôøi vöøa khôûi nieäm ñoù ñaõ laø xaáu roài !

Phaät daïy ngöôøi coù nhieàu ñöùc tính toát hôn ta ñoù laø baäc thaày ta, ta hoïc nhöõng caùi hay cuûa hoï. Ngöôøi coù caùi dôû hôn ta cuõng laø baäc thaày cuûa ta, ta cuõng hoïc ñeå traùnh. thaày hay, chuùng ta hoïc baét chöôùc, thaày dôû, chuùng ta hoïc ñeå traùnh. Cuõng vaäy, khi phaùt taâm tu, ngöôøi trôï giuùp phöông tieän ñeå tieán laø thieän tri thöùc, maø ngöôøi laøm chöôùng ngaïi ñeå thöû thaùch coi mình tieán tôùi ñaâu cuõng laø thieän tri thöùc. Ngöôøi giuùp phöông tieän laø keùo mình  leân  töø  töø, ngöôøi  thöû  thaùch  giuùp mình nhaûy voït; caû hai ñeàu laø ngöôøi toát giuùp mình tieán, neân khoâng coù ngöôøi naøoñeå cho chuùng ta cheâ chaùn caû. Chæ coù chaùn caùi heøn yeáu cuûa mình. Tu leõ ra nhöõng chuyeän nghòch yù traùi loøng laø phaûi thaéng noù, maø thaéng khoâng ñöôïc, ñeå cho saân si noåi leân laø dôû, haõy töï chaùn mình, vì noùi ñöôïc maø laøm khoâng ñöôïc. Hieåu nhö vaäy, môùi thaáy chuùng ta tu coù tieán ñöôïc hay khoâng laø do ñaët caùi nhìn ñuùng hay sai. Neáu nhìn khoâng ñuùng thì vieäc tu haønh cuõng leäch luoân. Ngöôøi phaùt taâm tu, khoâng ai maø khoâng thaàm höùachinh phuïc tham, saân, si. Ñaõ ngaàm höùa nhö vaäy roài, thì nhöõng cô hoäi khôi daäy tham, saân, si laø cô hoäi toát ñeå cho chuùng ta ñieàu phuïc noù. Neáu chuùng ta chöa ñieàu phuïc ñöôïc thì traùch mình hay traùch cô hoäi ? Phaûi töï traùch mình coøn yeáu. Vaäy maø ña soá ngöôøi tu gaëp chöôùng duyeân cöù traùch thieân haï cöù traùch hoaøn caûnh : Toâi tu maø thieân haï phaù toâi hoaøi, chôù khoâng ngôø chính vì mình khoâng thaät tu, hoaëc tu coøn yeáu khoâng chuyeån ñöôïc caûnh roài thoái chuyeån lui suït. Neáu noùi theo ñaïo lyù chaân thaät, thì theá gian naøy khoâng ai phaù mình caû, chæ coù mình phaù mình. Vì taát caû caùi hay, caùi dôû, caùi toát, caùi xaáu noù  khoâng  baét  mình  thaønh  toát hay thaønh xaáu, maø chính mình môùi thaønh toát hay thaønh xaáu. Ngöôøi ta cöù ñoå thöøa : bò tieàn taøi, saéc ñeïp... noù caùm doã tu khoâng ñöôïc. Toâi ví duï coù moät Phaät töû môùi phaùt taâm tu, ñi ñöôøng boãng thaáy moät thoûi vaøng rôùt treân ñaát, lieàn ñoäng loøng tham löôïm boû tuùi, töø ñoù taâm baát an, toan tính ñuû chuyeän heát. Baát an laø do khoâng ñieàu phuïc ñöôïc loøng tham, loøng noù quaáy phaù maát thanh tònh maø ñoå thöøa vaøng noù caùm doã. Neáu thaáy vaøng thì thaáy, ñi cöù ñi, khoâng baän loøng thì coù gì trôû ngaïi ? Ñeå thaáy raèng trong cuoäc ñôøi naøy khoâng coù caùi gì ôû beân ngoaøi haïi mình baèng chính mình khoâng laøm chuû ñöôïc tham, saân, si nôi mình. Ñoù laø caùi goác cuûa moïi tai hoïa. Neáu bieát goác cuûa tai hoïa töø tham, saân, si ôû nôi mình thì phaûi thaúng tay maø ñieàu phuïc noù, chôù khoâng coù keâu ca than traùch ngöôøi, caûnh. Neáu ngoài traùch ngöôøi traùch caûnh, ñoù laø ngöôøi che loãi mình, baøo chöõa cho mình.

Kinh Hoa Nghieâm, Phaät coù noùi : Taát caû chuùng sanh ñeàu ñaày ñuû ñöùc taùnh Nhö Lai, chæ vì voâ minh phieàn naõo che khuaát neân coøn laøm chuùng sanh.Vaäy ai cuõng coù ñöùc tính nhö Phaät heát, tuy hir65n taïi thaân töôùng chöa ñaày ñuû ba möôi hai töôùng toát, nhöng  roài seõ coù, neáu  chuùng ta ñuû loøng tin vaø noå löïc tu roài cuõng seõ ñöôïc nhö Phaät. Sôû dó chuùng ta coøn luaân hoài trong luïc ñaïo thaáy mình vaø Phaät caùch nhau quaù xa laø do voâ minh phieàn naõo che khuaát. Neáu deïp heát voâ minh phieàn naõo thì mình vôùi Phaät ñaâu coù khaùc. Phaät vaø Boà Taùt chæ cho chuùng tacon ñöôøng Nieát Baøn raát cuï theå. Ñoù laø : “Bieát nhö thaät ñieân ñaûo, khoâng thoï taát caû phaùp, noäi taâm tòch dieät, ñeán Nieát Baøn”. Ai bieát nhö thaät ñieân ñaûo thì khoâng thoï taát caû phaùp, neáu khoâng thoï taát caû phaùp thì noäi  taâm tòch dieät, noäi taâm tòch dieät ñoù laø Nieát Baøn, khoâng nghi ngôø. Neáu ngöôøi khoâng bieát nhö thaät ñieân ñaûo, ñieân ñaûo maø khoâng bieát ñieân ñaûo, thì thoï nhaän taát caû phaùp. Chaáp taát caû phaùp thì ñi tôùi ñaáu tranh, maø ñaáu tranh laø ñau khoå. Vaäy thaáy nhö thaät ñieân ñaûo laø theá naøo ? Ñieân ñaûo laø laáy ñaàu laøm ñuoâi, giaû cho laø chôn, thaáy traùi ngöôïc goïi laø thaáy ñieân ñaûo. Ví duï : Ñöôïc khen thì vui, bò cheâ thì buoàn. Ñöôïc khen thì vui, bò cheâ thì buoàn, hôïp lyù quaù taïi sao noùi laø ñieân ñaûo?

Lôøi khen cheâ laø aâm thanh vöøa phaùt ra lieàn nöõa, lôøi khen maát, noù khoâng thaät maø chaáp noù laø thaät. Thöù cheâ khoâng nhaát  ñònh. Chaúng haïn ngöôøi töûu löôïng thaáp uoáng nöûa lít röôïu ñaõ say tuùy luùy, khen ngöôøi töûu löôïng cao uoáng moät lít khoâng say laø gioûi laø hay. Coøn nguôøi Phaät töû giöõ naêm giôùi khoâng uoáng röôïu bò cheâ laø ngöôøi boûn xeûn khoâng bieát aên chôi. Neáu qua lôøi khen ñoù maø vui, qua lôøi cheâ ñoù maø buoànlaø ñieân ñaûo. Vì caùi khoâng ñaùng buoàn maø buoàn, khoâng ñieân ñaûo laø gì! Caùi khoâng ñaùng khen maø khen, khen ñeå ñi tôùi choå cheát. Caùi khen ñoù laø haïi tai sao laïi möøng ? Lôøi khen cheâ khoâng coù giaù trò thaät maø tuôûng laàm laø thaät ñoù laø ñieân ñaûo. Ñieân ñaûo maø töï maõn vôùi ñieân ñaûo neân roài cöù ñau khoå. Coù caùi khen caùi cheâ naøo laø cöùu caùnh ñaâu ? Nhoùm ngöôøi naøy khen mình laïi coù nhoùm nguôøi khaùc cheâ mính. Khen cheâ tuøy choã, tuøy thôøi, tuøy theo caùi nhìn cuûa moãi ngöôøi sai khaùc. Noù khoâng coù leõ thaät, maø mình chaáp laø thaät, ñoù laø sai laàm. Tieáng noùi ñaõ khoâng thaät, gía trò khen cheâ cuõng khoâng thaät, hai caùi khoâng thaät töôûng laø thaät, khoâng ñieân ñaûo laø gì ? Do khoâng bieát nhö thaät ñieân ñaûo neân môùi chaáp nhaän caùc phaùp, khen thì vui neân giaønh ñöôïc khen roài daãn tôùi ñaáu tranh, bò cheâ thì buoàn neân noåi saân giaän sanh ñaám ñaùnh laãn nhau,gaây ñau khoå cho nhau khoâng coù ngaøy cuøng.

Ngay nôi caùi ñieân ñaûo maø thaáy ñuùng  nhö thaät, thì khoâng chaáp khoâng taïo theâm toäi loãi, maø phaùt trieån ñieàu hay ñieàu toát. Chaúng haïn nhö bieát thaân naøy laø voâ thöôøng, giaû taïm khoâng thaät, tuy bieát noù khoâng thaät, vaãn ñem noù ra laøm vieäc höõu duïng cho ñôøi, soáng moät ngaøy laøm cho xöùng ñaùng moät ngaøy. Ngaøy mai coøn laøm nöõa, ngaøy moát coøn laøm nöõa, laøm hoaøi cho tôùi cheát môùi thoâi, khoâng chaùn. Neáu nghó thaân nay coøn mai maát laøm chi cho meät, ngoài chôi uoáng traø cho khoûe laø tai hoïa ! Cuøng moät söï vieäc maø thaáy ñuùng thì cuoäc soáng  coù giaù trò, ñôøi vui töôi. Neáu thaáy khoâng ñuùng thì gaây tai hoïa lôùn khoâng theå löôøng. Vì vaäy, ngöôøi hoïc Phaät chuùng ta nöông theo caùi nhìn cuûa Phaät laø thaáy taát caû ñieân ñaûo ñuùng nhö thaät, ñeå khoâng thoï nhaän caùc phaùp cho taâm ñuôïc tòch dieät vaø ñeán Nieát Baøn.

Nieát Baøn ñoái vôùi chuùng ta gaàn hay xa vaø coù ai khoâng coù quyeàn ñeán khoâng?

Ai cuõng coù quyeàn ñeán Nieát Baøn vôùi ñieàu kieän nhö ñaõ noùi.

]