ÑAÏO PHAÄT LAØ ÑAÏO GIAÙC NGOÄ

Giaûng taïi San Diego - Hoa Kyø

thaùng 11 - 2000

Hoâm nay chuùng toâi ñuû duyeân sang ñaây vaø ñöôïc quí vò trong ban toå chöùc môøi giaûng. Coù nhieàu Phaät töû chöa töøng gaëp toâi, chöa töøng tröïc tieáp nghe toâi giaûng phaùp nhöng ñaõ nghe baêng, xem video. Hoâm nay quí vò muoán ñöôïc gaëp chuùng toâi, neân ñaây laø cô hoäi toát ñeå chuùng ta gaëp nhau, thaêm vieáng vaø nhaéc nhôû tu haønh.

Chuùng ta laø ñeä töû Phaät, tu theo Phaät, tröôùc nhaát phaûi xaùc ñònh roõ raøng ñaïo Phaät daïy chuùng ta tu theá naøo, ñeå khoâng bò laàm laãn. Vì vaäy hoâm nay toâi seõ giaûng ñeà taøi Ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, nhaèm giuùp quí Phaät töû khoâng coøn tí nghi ngôø naøo treân ñöôøng tu haønh cuûa mình.

Tröôùc tieân, chuùng toâi taïm ñònh nghóa "Phaät" laø moät ñaáng giaùc ngoä. Taát caû chuùng ta ai cuõng bieát ñöùc Thích-ca Maâu-ni ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Nhöng coù ngöôøi goïi Ngaøi laø "Phaät", coù ngöôøi goïi laø "Buït". Taïi sao nhö vaäy? ÔÛ ñaây toâi seõ giaûi roõ.

Nöôùc Vieät Nam chuùng ta tröôùc kia coù nhöõng vò Sö AÁn Ñoä theo caùc nhaø buoân ñeán truyeàn baù ñaïo Phaät. Caùc ngaøi noùi baèng tieáng AÁn Ñoä vaø ñöôïc dòch ra tieáng Vieät. Ngaøy xöa chuùng ta khoâng goïi danh töø Phaät maø goïi laø Buït. Sau naøy, daàn daàn môùi goïi Phaät. Nhö vaäy, goïi Phaät ñuùng hay goïi Buït ñuùng?

Chöõ Phaät noùi ñuû laø Phaät-ñaø, do ngöôøi Trung Hoa dòch aâm töø tieáng Phaïn "Buddha". Ngöôøi AÁn goïi nguyeân aâm laø Buddha, nghe daøi neân ngöôøi Vieät Nam goïi goïn laïi thaønh Buït. "Phaät-ñaø" hai aâm nghe cuõng daøi, neân chuùng ta goïi goïn laïi thaønh Phaät. Nhö vaäy, goïi Buït töông ñoái gaàn hôn Phaät. Nhöng Buddha hay Phaät-ñaø cuõng chæ laø aâm thoâi, coøn nghóa cuûa noù nhö theá naøo, ñoù môùi laø ñieàu quan troïng.

Nghóa chöõ Phaät-ñaø, Trung Hoa dòch laø Giaùc giaû töùc ngöôøi giaùc ngoä. Chöõ Giaùc giaû ñeå noùi leân sau khi ñöùc Phaät thaønh ñaïo roài ñöôïc moïi ngöôøi goïi laø ñaáng giaùc ngoä toaøn veïn. Ñoù laø töø do moïi ngöôøi ñaët cho khi Phaät ñöôïc giaùc ngoä. Theá thì ñöùc Phaät giaùc ngoä caùi gì, giaùc ngoä theá naøo? Ñoù laø nhöõng ñieåm chaùnh chuùng ta caàn phaûi truy tìm. Muoán truy tìm vieäc naøy, tröôùc heát chuùng ta phaûi phaêng taän nguyeân nhaân taïi sao Ngaøi tìm ñaïo vaø ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Ñoù chính laø troïng taâm vieäc ñöùc Phaät ñi tìm ñaïo.

Taêng Ni, Phaät töû ai cuõng thuoäc loøng lòch söû tìm ñaïo cuûa ñöùc Phaät. Chuùng ta khoâng nghi ngôø gì veà chuyeän Ngaøi daïo qua boán cöûa thaønh, thaáy caûnh giaø, beänh, cheát, moät ngöôøi tu vaø sau ñoù Ngaøi phaùt taâm xuaát gia. Nhö vaäy, nguyeân nhaân khieán Ngaøi ñi tu laø do Ngaøi xuùc ñoäng, thaéc maéc vaø baên khoaên tröôùc caûnh giaø, beänh, cheát cuûa con ngöôøi. Neáu chuùng ta truy nguyeân töôøng taän nöõa thì seõ thaáy yù nghóa Ngaøi ñi tu mang theo nhöõng taâm nieäm, hoaøi baõo rieâng vaø chung cho Ngaøi cuõng nhö nhaân loaïi.

Nhìn thaáy caûnh ñau khoå cuûa con ngöôøi phaûi chòu töø tröôùc, hieän taïi vaø caû mai sau lieân tuïc khoâng döøng, sanh roài giaø beänh cheát. Ngaøi xuùc ñoäng, baên khoaên trong loøng, muoán tìm ra moät loái thoaùt nhöõng khoå ñau ñoù. Qua ñoù, chuùng ta coù theå gom goïn yù nghóa ñi tu cuûa Ngaøi trong ba caâu hoûi:

1.Con ngöôøi töø ñaâu ñeán ñaây?

2.Sau khi cheát seõ ñi ñaâu?

3.Neáu khoâng muoán sanh töû nöõa thì phaûi laøm sao?

Ba caâu hoûi ñoù laø ba vaán ñeà xoaùy maïnh vaøo kieáp con ngöôøi. Ngaøi muoán tìm, muoán giaûi quyeát kieáp soáng cuûa con ngöôøi, chôù khoâng coù vaán ñeà naøo khaùc hôn. Con ngöôøi coù maët ôû ñaây laø töø ñaâu ñeán maø khoâng ai bieát gì caû. Roài khi cheát chuùng ta seõ veà ñaâu, cuõng khoâng bieát. Muoán ra khoûi voøng cheát soáng ñoù cuõng khoâng bieát phaûi laøm sao. Ña soá chæ thaéc maéc hai caâu ñaàu thoâi, khoâng bieát mình töø ñaâu ñeán, cheát seõ veà ñaâu. Coøn caâu thöù ba, laøm sao ra khoûi sanh töû döôøng nhö quaù söùc cuûa chuùng ta.

Ñöùc Phaät ñi tu vì Ngaøi khoâng bieát gì veà thaân phaän cuûa mình, cho neân phaûi coá gaéng phaêng tìm cho ñöôïc manh moái ñoù, goïi laø tìm ñaïo. Trong thôøi gian tìm ñaïo, tröôùc tieân Ngaøi ñeán hoïc vôùi nhöõng vò tieân ñöông thôøi. Vò ban ñaàu daïy phaùp quaùn Töù thieàn töùc Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn vaø Töù thieàn. Ngaøi tu phaùp naøy ñöôïc keát quaû troïn veïn nhöng chöa haøi loøng. Vì keát quaû khoâng ñuùng vôùi muïc tieâu ban ñaàu Ngaøi muoán bieát. Vì vaäy ñöùc Phaät töø giaõ ra ñi.

Keá ñoù Ngaøi gaëp moät vò khaùc daïy tu Töù khoâng töùc Khoâng voâ bieân xöù, Thöùc voâ bieân xöù, Voâ sôû höõu xöù vaø Phi töôûng phi phi töôûng xöù. Ñaây laø boán thöù ñònh toái cao cuûa phaùp quaùn Töù khoâng. Boán ñònh naøy Ngaøi cuõng tu thaønh coâng nhöng vaãn chöa giaûi quyeát ñöôïc muïc ñích ban ñaàu cuûa Ngaøi, neân Ngaøi cuõng töø giaõ ra ñi.

Ñöùc Phaät coù muïc ñích roõ raøng, tu ñeå tìm cho ra manh moái sanh töû vaø chaám döùt sanh töû. Cho neân ai daïy Ngaøi khoâng ñaït ñeán muïc ñích ñoù thì Ngaøi ñeàu töø boû caû. Chuùng ta ngaøy nay khoâng coù muïc ñích roõ raøng nhö vaäy, neân ai noùi gì hay laï mình cuõng nghe theo, roài ñi laïc töù tung. Ñoù laø ñieåm sai laàm cuûa chuùng ta.

Sau khi khoâng chaáp nhaän hai vò thaày ban ñaàu, moät mình Ngaøi töï nghó laøm sao thanh loïc ñöôïc thaân taâm naøy trong saïch, vöùt boû taát caû nhöõng nhô nhôùp ñeå taâm trí ñöôïc saùng suoát, môùi coù theå thaáy ñöôïc chaân lyù. Töø ñoù Ngaøi baét ñaàu tu khoå haïnh, bôùt aên bôùt nguû, ñeán noãi thaân theå gaày coøm, khoâng ñuû söùc ñi ñöùng nöõa. Luùc ñoù Ngaøi nhaän ra raèng haønh xaùc ñeå tìm giaùc ngoä laø ñieàu khoâng ñuùng leõ thaät, neân Ngaøi töø boû loái tu khoå haïnh.

Sau khi töø boû loái tu khoå haïnh, ñöùc Phaät ñeán coäi boà-ñeà quyeát taâm caàu giaùc ngoä giaûi thoaùt cho vieân maõn môùi thoâi. Döôùi coäi boà-ñeà, Ngaøi löôïm coû gom laïi thaønh toøa, roài chæ toøa coû theà raèng: "Ta nguyeän ngoài nôi ñaây, neáu khoâng thaønh ñaïo thì daàu xöông tan, thòt naùt cuõng khoâng rôøi khoûi goác caây naøy. " Chính taâm cöông quyeát lieàu cheát ñoù, neân traûi qua boán möôi chín ngaøy ñeâm toïa thieàn, Ngaøi ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn, thaønh töïu ñaïo quaû Voâ thöôïng Chaùnh ñaúng Chaùnh giaùc.

Khi giaùc ngoä, Ngaøi chöùng ñöôïc Tam minh, Luïc thoâng, Töù voâ sôû uùy, Thaäp baùt baát coäng phaùp, v. v… raát nhieàu. Nhöng ôû ñaây toâi ruùt goïn, chæ keå Tam minh thoâi ñeå chuùng ta thaáy choã giaùc ngoä cuûa ñöùc Phaät coù nhöõng neùt raát kyø ñaëc.

Ñöùc Phaät toïa thieàn tôùi ñeâm thöù boán möôi chín, vaøo canh hai Ngaøi chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh, nhôù laïi voâ soá kieáp veà tröôùc moät caùch roõ raøng nhö nhôù chuyeän hoâm qua. Theá laø caâu hoûi thöù nhaát "Ta töø ñaâu ñeán? " ñaõ ñöôïc traû lôøi, ñöùc Phaät thaáy roõ qua voâ soá kieáp ñaõ töøng ôû ñaâu, cho tôùi baây giôø ñeán ñaây. Hieän nay ta coù maët laø noái tieáp moät doøng sanh töû töø voâ soá kieáp. Chöùng ñöôïc Tuùc maïng minh, Ngaøi môùi thaáy roõ luaân hoài laø moät leõ thaät, khoâng phaûi mình chæ coù maët trong moät ñôøi, maø ñaõ coù maët trong nhieàu kieáp, sanh ra töû ñi, cöù nhö vaäy maõi cho tôùi ngaøy nay.

Khoâng döøng laïi ôû Tuùc maïng minh, Phaät coá gaéng tu tieáp ñeán canh ba, chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh. Ngaøi thaáy suoát ñöôïc taát caû, theá laø caâu hoûi thöù hai "Sau khi cheát, ta seõ veà ñaâu? " ñöôïc traû lôøi. Do chöùng Thieân nhaõn minh Ngaøi thaáy chuùng sanh luaân hoài trong luïc ñaïo laø do nghieäp daãn, ñi ñaâu veà ñaâu moät caùch raát roõ raøng. Trong kinh dieãn taû raèng ñöùc Phaät nhìn thaáy chuùng sanh ñi trong luïc ñaïo nhö ngöôøi ñöùng treân laàu cao nhìn xuoáng ngaõ tö ñöôøng, thaáy keû ñi qua ngöôøi laïi moät caùch roõ raøng, khoâng nghi ngôø gì heát.

Nhö vaäy, nhôø chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh, Ngaøi bieát roõ raèng sau khi cheát khoâng phaûi laø heát, maø chuùng ta theo nghieäp daãn ñi trong luïc ñaïo luaân hoài. Neáu nghieäp aùc thì bò daãn vaøo ñòa nguïc, ngaï quæ, suùc sanh. Neáu nghieäp thieän thì sanh vaøo coõi ngöôøi, coõi trôøi. Vì vaäy Phaät môùi daïy chuùng ta tu nhaân quaû, tu nhaân laønh ñeå ñöôïc ñi ñöôøng laønh, ñöøng taïo nhaân aùc ñeå khoûi ñoïa trong ba ñöôøng aùc.

Chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh roài, Ngaøi tieáp tuïc noã löïc tieán tu, ñeán khi sao Mai vöøa moïc, Ngaøi lieàn chöùng Laäu taän minh. "Laäu taän" töùc saïch heát nhöõng chuûng nhaân khieán chuùng ta rôi rôùt laïi trong tam giôùi laø Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Chöùng Laäu taän minh, Ngaøi giaûi quyeát ñöôïc caâu hoûi thöù ba "Muoán thoaùt khoûi sanh töû ta phaûi laøm sao? " Roõ ñöôïc nguyeân nhaân naøo khieán chuùng sanh ra vaøo trong sanh töû vaø laøm sao ñeå döùt ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân ñoù laø giaûi thoaùt sanh töû.

Nhö vaäy, ba nghi ngôø troïng taâm khieán Ngaøi phaùt nguyeän ñi tu, ñeán ñaây ñaõ ñöôïc giaûi quyeát xong. Khoâng do suy lyù, cuõng khoâng do ai chæ daïy, chính Ngaøi töï saùng, töï nhaän thaáy töôøng taän leõ thaät aáy, neân Ngaøi tuyeân boá "Ta giaùc ngoä khoâng thaày". Ñieàu naøy khieán nhieàu ngöôøi hoang mang, khoâng ai daïy laøm sao Ngaøi giaùc ngoä? Ñoù cuõng laø ñieàu maø sau naøy ñöùc Phaät thöôøng tuyeân boá "Ta laø Phaät ñaõ thaønh, caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh".

Nhö vaäy, chæ caên cöù treân phaàn chöùng ngoä Tam minh cuûa Phaät, chuùng ta thaáy coâng phu Ngaøi cuõng ñaõ vieân maõn roài. Bôûi Ngaøi ñaõ nghi ngôø veà thaân phaän con ngöôøi, muoán laøm sao ñöøng tieáp noái sanh töû nöõa. Vì chöùng kieán caûnh giaø, beänh, cheát laø khoå ñau neân Ngaøi muoán thoaùt ra khoûi nhöõng thöù ñoù. Khi chöùng ñöôïc Laäu taän minh, thaáy ñöôïc nguyeân nhaân vaø keát quaû con ñöôøng ñi vaøo sanh töû vaø con ñöôøng thoaùt ly sanh töû, neân baøi thuyeát phaùp ñaàu tieân cuûa Ngaøi ôû vöôøn Loäc Uyeån laø baøi phaùp Töù ñeá: Khoå ñeá, Taäp ñeá, Dieät ñeá, Ñaïo ñeá. Taäp ñeá laø nhaân, Khoå ñeá laø quaû trong luaân hoài sanh töû. Dieät ñeá laø quaû, Ñaïo ñeá laø nhaân ñeå thoaùt ly sanh töû.

Nhö vaäy, nhöõng gì thaáy ñöôïc Ngaøi ñeàu ñem ra daïy ngay töø buoåi ñaàu. Ñoù laø chaân lyù maø chính Ngaøi chöùng nghieäm, chôù khoâng phaûi do suy luaän, cuõng khoâng do nghe ai noùi. Vì vaäy goïi laø giaùc ngoä, töùc thaáy ñuùng nhö thaät. Chuùng ta ngaøy nay tu theo ñaïo Phaät laø tìm caùi gì? Tu ñeå caàu ñôøi sau söôùng hôn ñôøi naøy phaûi khoâng? Haàu heát ñeàu muoán nhö vaäy, chôù ít ai nghó tu ñeå giaûi thoaùt sanh töû. Thaäm chí coù nhieàu vò xuaát gia maø cuõng chöa muoán giaûi thoaùt nöõa.

Taát caû chuùng ta haàu heát muoán nghieân cöùu, tìm hieåu, ñeàu nhaém ra ngoaøi maø queân mình. Neân coù caâu "Con maét ngoù ra! " Bôûi ngoù ra neân thích tìm, thích bieát nhöõng caùi ôû ngoaøi, coøn ngay baûn thaân mình ta laïi khoâng bieát gì. Ñoù laø ñieàu heát söùc thieáu soùt. Ñöùc Phaät baét buoäc chuùng ta quay laïi mình, tìm cho roõ veà mình. Sau khi bieát roõ veà mình roài thì chuùng ta seõ bieát taát caû nhöõng thöù khaùc ôû ngoaøi. Ñieàu ñoù môùi nghe thaáy laï, nhöng söï thaät laø nhö theá.

Sau khi chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh roài, ngoaøi vieäc thaáy ñöôïc nghieäp daãn chuùng sanh ñi trong luaân hoài sanh töû, ñöùc Phaät coøn thaáy nôi thaân naøy coù voâ soá vi truøng. Cho neân trong kinh noùi "Nhaân thaân chi noäi höõu voâ soá vi truøng taïi trung nhi truù", nghóa laø thaân ngöôøi coù voâ soá vi truøng aån ôû trong. Baây giôø chuùng ta goïi laø nhöõng "teá baøo laï", chuùng cuõng sanh hoaït trong thaân neân ta nghe ñau nhöùc.

Ngaøi nhìn voâ baùt nöôùc thaáy voâ soá vi truøng, neân daïy ngöôøi xuaát gia tröôùc khi uoáng nöôùc phaûi ñoïc baøi chuù: "Phaät quaùn nhaát baùt thuûy, baùt vaïn töù thieân truøng, nhöôïc baát trì thöû chuù, nhö thöïc chuùng sanh nhuïc. " Nghóa laø Phaät nhìn thaáy trong moät baùt nöôùc, coù taùm muoân boán ngaøn vi truøng, neáu khoâng trì chuù naøy, nhö aên thòt chuùng sanh, ñeå quaùn nieäm cho nhöõng chuùng sanh aáy khoâng bò thieät haïi.

Hôn hai ngaøn naêm veà tröôùc, Phaät thaáy vaø daïy nhö vaäy; baây giôø khoa hoïc môùi tìm hieåu vaø tin ñieàu aáy. Nhö vaäy, lôøi Phaät daïy khoâng phaûi laø lyù luaän, maø laø leõ thaät do Ngaøi thaáy ñöôïc. Bôûi thaáy leõ thaät neân Ngaøi khoâng nghi ngôø, khoâng caàn thaûo luaän vôùi ai heát. Ñoù laø thaáy gaàn, coøn xa hôn nöõa Phaät thaáy ngoaøi theá giôùi chuùng ta ñang ôû ñaây, coøn voâ soá theá giôùi nöõa. Cho neân trong kinh thöôøng duøng töø "haèng haø sa soá theá giôùi", theá giôùi nhieàu nhö caùt soâng Haèng. Chuùng ta thöû töôûng töôïng soâng Haèng coù chöøng bao nhieâu caùt? Khoâng theå ñeám noåi. Vaäy maø ngaøy xöa, Ngaøi noùi trong baàu vuõ truï naøy coù voâ soá theá giôùi nhö vaäy. Thôøi ñoù khoâng ai tin noåi. Nhöng baây giôø chuùng ta coù theå tin ñöôïc phaàn naøo.

Nhöõng nhaø thieân vaên hoïc tìm thaáy nhöõng thieân haø, nhöõng haønh tinh trong vuõ truï cuõng nhieàu nhö vaäy. Phaät noùi soá aáy nhieàu ñeán khoâng theå löôøng, khoâng theå tính noåi, cho neân môùi duøng töø "haèng haø sa soá. " Roõ raøng nhöõng ñieàu Phaät thaáy ñöôïc khoâng do nghieân cöùu beân ngoaøi, maø chæ trôû veà noäi taâm thoâi. Moät khi saùng ñöôïc taâm roài thì taát caû vieäc beân ngoaøi ñeàu saùng theo.

Noùi tôùi con ngöôøi, Phaät thaáy töôøng taän boán giai ñoaïn sanh, giaø, beänh, cheát. Noùi tôùi theá giôùi, Ngaøi cuõng bieát roõ boán giai ñoaïn thaønh, truï, hoaïi, khoâng. Ngaøi noùi thaân naøy coù ñöôïc laø do boán chaát lôùn ñaát, nöôùc, gioù, löûa hôïp laïi; theá giôùi coù ñöôïc laø do boán thöù ñòa luaân, thuûy luaân, hoûa luaân vaø khoâng luaân hôïp thaønh. Ngaøy xöa, ñoái vôùi nhöõng ñieàu naøy, chuùng toâi hoïc laø hoïc, chôù khoâng hieåu noåi. Laøm sao döôùi ñaát coù nhieàu thöù quaù vaäy?

Khi ñöôïc hoûi con ngöôøi ôû theá giôùi naøy töø ñaâu coù, trong moät baøi kinh Phaät traû lôøi: Coù nhöõng vò trôøi saép heát phöôùc, hoï nhìn xuoáng theá giôùi naøy thaáy coù aùnh saùng lieàn tìm ñeán. Tôùi nôi, hoï aên thöû traùi caây nôi ñaây thaáy ngon, lieàn maát thaàn thoâng neân ôû laïi luoân, laøm toå tieân loaøi ngöôøi. Ngaøy xöa toâi cuõng khoâng tin ñieàu naøy. Taïi sao traùi ñaát laïi coù aùnh saùng? Roài taïi sao chö thieân duøng thaàn thoâng xuoáng ñöôïc nhöng veà laïi khoâng ñöôïc? Baây giôø toâi gaãm laïi thaáy coù lyù.

Nhö caùc nhaø khoa hoïc nhìn ra nhöõng haønh tinh gaàn traùi ñaát, thaáy coù aùnh saùng neân môùi tìm moïi caùch, nhö taïo phi thuyeàn ñeå khaùm phaù nhöõng haønh tinh ñoù. Giai ñoaïn ñaàu khaùm phaù neáu yeân oån thì sau naøy seõ ñöa phi thuyeàn, ñöa ngöôøi leân ñoù. Neáu phi thuyeàn hö, soá ngöôøi treân aáy phaûi ôû laïi thì baét buoäc hoï phaûi tìm caùch ñeå sanh soáng thoâi. Ngaøy nay chuùng ta noùi maùy moùc, nhöng hoài xöa goïi thaàn thoâng, cuõng gaàn nhau vaäy. Theá thì chuyeän ñöùc Phaät noùi coù lyù roài, phaûi khoâng?

Theá giôùi töø ñaâu maø thaønh? Phaät daïy do gioù buïi tuï laïi, khaén chaët nhau laàn laàn thaønh theá giôùi. Sau khi theá giôùi thaønh roài môùi coù chuùng sanh vaø caùc thöù. Ñeán luùc theá giôùi hoaïi tieán trình traûi qua boán giai ñoaïn. Giai ñoaïn thöù nhaát ñaát suïp ñoå, nöùt neû, tan raõ. Giai ñoaïn thöù hai nöôùc traøn khaép. Giai ñoaïn thöù ba löûa boác chaùy, ñeán noãi nöôùc bieån ban ñaàu cao khoaûng maáy chuïc thöôùc laàn laàn chæ coøn möôøi thöôùc, naêm thöôùc, cho ñeán caïn heát. Khi nöôùc bieån caïn heát thì traùi ñaát chaùy. Chaùy tôùi khoâng coøn gì, chæ coù muoäi than, chôït moät côn gioù maïnh thoåi qua, taát caû bieán thaønh buïi heát. Ñoù cuõng chính laø giai ñoaïn thöù tö, traùi ñaát trôû veà khoâng.

Hoài xöa toâi cuõng khoâng tin traùi ñaát chaùy, nhöng baây giôø roõ raøng nhöõng tuùi daàu, nhöõng tuùi khí ñoát trong loøng ñaát ñaõ coù saün caû roài, chæ caàn hoûa luaân choïc thuûng lôùp ngaên giöõa hai tuùi ñoù thì traùi ñaát seõ böøng chaùy. Roõ raøng Phaät noùi khoâng sai. Ngaøy xöa Ngaøi ñaõ nhìn thaáy töôøng taän veà con ngöôøi vaø quaû ñòa caàu nhö vaäy, maø khoâng vaän duïng coâng phu tìm kieám beân ngoaøi, chæ quay laïi mình, deïp saïch heát loaïn töôûng, ñeå taâm trong laëng töï noù saùng suoát. Taâm ñaõ saùng suoát thì bieát mình vaø bieát taát caû moïi thöù moät caùch roõ raøng nhö theá.

Ñöùc Phaät noùi chuùng sanh khoâng phaûi chæ coù maët trong coõi Duïc giôùi naøy, maø coøn coù maët trong coõi Saéc giôùi, Voâ saéc giôùi töùc nhöõng theá giôùi khoâng coù hình saéc. Vôùi nhöõng caùi thaáy naøy, khoa hoïc coøn xa tít, chöa theå baét kòp ñöùc Phaät.

Chuùng ta hoïc Phaät laø tìm söï giaùc ngoä. Giaùc ngoä ngay nôi baûn thaân mình tröôùc, roài môùi tôùi nhöõng thöù beân ngoaøi. Vì trong nhaø Phaät goïi thaân naøy laø Chaùnh baùo, coøn caûnh vaø theá giôùi mình ñang soáng laø Y baùo. Chaùnh baùo laø chuû, Y baùo laø baïn. Neáu hieåu Chaùnh baùo töôøng taän thì thaáy Y baùo roõ raøng. Cho neân Phaät hoïc khaùc vôùi khoa hoïc ôû choã khoa hoïc tìm beân ngoaøi, Phaät hoïc quay voâ trong, xoay laïi mình. Xoay laïi mình ñeán khi giaùc ngoä roài seõ thaáy nhöõng thöù beân ngoaøi. Giaùc ngoä töùc bieát roõ, bieát ñuùng nhö thaät moïi söï xung quanh neân goïi laø coù trí tueä.

Nhöng trí tueä trong nhaø Phaät khoâng phaûi laø trí tueä thöôøng, maø bao goàm hai phaàn, trí tueä höõu sö vaø trí tueä voâ sö. Chuùng ta ñi hoïc, nhôø thaày baïn maø mình hieåu ñöôïc nhieàu ñieàu trong cuoäc ñôøi goïi laø trí tueä höõu sö. Coøn trí tueä voâ sö laø trí tueä do mình töï phaùt ra töø taâm thanh tònh nhö ñöùc Phaät nhôø thieàn ñònh maø ñöôïc giaùc ngoä vaäy. Ngaøi baûo "Ta hoïc ñaïo khoâng thaày", khoâng thaày maø saùng, ñoù laø trí tueä voâ sö.

Laøm sao ñaït ñöôïc trí tueä voâ sö? Khi taâm laëng leõ saùng suoát thì chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu tröôùc kia mình chöa thaáy, bieát ñöôïc nhöõng ñieàu tröôùc kia mình chöa bieát. Caùi thaáy bieát ñoù laø thaáy bieát cuûa Trí voâ sö. Taát caû chuùng ta ñeàu coù Trí voâ sö. Vì Trí voâ sö chính laø Phaät taùnh cuûa taát caû chuùng sanh. Mình coù Phaät taùnh saün nhöng vì queân neân khoâng thaáy. Ñöùc Phaät bieát quay trôû laïi mình baèng caùch thieàn ñònh ñeå loùng laëng thaân taâm. Töø taâm loùng laëng trong saùng ñoù phaùt ra Trí voâ sö.

Neáu chuùng ta ñeå yù moät chuùt seõ möøng raèng mình coù Trí voâ sö. Nhö moät quyeån kinh, moät lôøi giaûng luùc môùi ñoïc môùi nghe, ta khoâng hieåu gì heát. Nhöng töø töø taâm hoàn yeân tónh, ñem ra ñoïc laïi ta chôït hieåu ngay. Nhö vaäy, caùi hieåu aáy do ai daïy? Ñoù laø moät phaàn nhoû cuûa Trí voâ sö hieän ra. Cuõng nhö caùc nhaø baùc hoïc, khi nghieân cöùu moät chöông trình naøo thì ñaët heát taâm trí vaøo ñoù, ñeán luùc vaán ñeà nghieân cöùu böøng saùng, goïi laø phaùt minh.

Nhö vaäy, ai cuõng coù Trí voâ sö maø khoâng chòu nhaän, khoâng chòu taïo ñieàu kieän cho noù phaùt ra, neân coù maø nhö khoâng. Vì vaäy Phaät noùi: "Ta laø Phaät ñaõ thaønh, caùc ngöôi laø Phaät seõ thaønh. " Ñoù laø Ngaøi xaùc nhaän raèng taát caû chuùng ta ñeàu coù saün Trí voâ sö. Ñaõ saün coù Trí voâ sö thì chuùng ta coù theå giaùc ngoä ñöôïc. Ñöùc Phaät giaùc ngoä tröôùc, chuùng ta kheùo tu seõ giaùc ngoä sau, neân Nhö Lai noùi Ngaøi laø Phaät ñaõ thaønh, coøn chuùng ta laø Phaät seõ thaønh.

Nhö vaäy Trí höõu sö laø do hoïc maø ñöôïc, coøn Trí voâ sö do tu maø ñöôïc. Ñöùc Phaät nhaäp ñònh ñöôïc giaùc ngoä, ngaøy nay chuùng ta tu taâm ñöôïc an ñònh cuõng seõ giaùc ngoä. Hieän giôø taâm chuùng ta ñang laêng xaêng loän xoän neân khoâng thaáy, khoâng bieát Trí voâ sö. Khi naøo taâm yeân tónh, trong saùng thì Trí voâ sö seõ hieän ra.

Trong nhaø thieàn thöôøng ví duï: Nhö coù moät khaïp nöôùc, ta muùc nöôùc döôùi hoà ñoå vaøo. Ban ñaàu nöôùc ñuïc, chuùng ta nhìn vaøo khaïp khoâng thaáy maët mình hieän trong ñoù. Nhöng neáu loùng trong töø töø, ñeán khi nöôùc thaät trong, ta ñöùng beân khaïp nhìn seõ thaáy maët mình. Chaúng nhöõng maët chuùng ta hieän ra, maø taát caû caûnh ñoái dieän vôùi maët nöôùc cuõng ñeàu hieän ra trong khaïp. Khi caën baõ, ñaát caùt hoøa tan trong nöôùc khieán noù ñuïc, neáu ta ñeå cho noù laëng yeân, caën baõ loùng xuoáng thì nöôùc seõ trong.

Nhö vaäy töø nöôùc ñuïc thaønh nöôùc trong laø taïi chuùng ta ñoåi nöôùc cuõ thay nöôùc môùi hay cuõng chæ bao nhieâu nöôùc ñoù thoâi? Thaät ra nöôùc trong ñaõ coù saün trong nöôùc ñuïc neân kheùo loùng thì nöôùc ñuïc thaønh nöôùc trong. Chuùng ta hieän giôø taâm khoâng saùng, môø ñuïc laø vì voïng töôûng laãn loän che khuaát. Ngaøy naøo ta loïc ñöôïc nhöõng voïng töôûng ñoù laëng yeân, goïi laø ñònh, thì trí saùng seõ hieän ra. Noù saün roài, chôù khoâng phaûi chöa coù, chæ vì caùi naøy che khuaát neân caùi kia khoâng hieän ñöôïc.

Neân noùi tôùi Trí voâ sö laø noùi tôùi trí do tu, do thieàn ñònh maø ñöôïc, chôù khoâng phaûi do hoïc maø ñöôïc. Trí höõu sö thì do hoïc maø ñöôïc. Hai beân roõ raøng nhö vaäy. Trí höõu sö hoïc tôùi ñaâu bieát tôùi ñoù, coøn Trí voâ sö khi phaùt ra thì ñoái vôùi taát caû nhöõng gì tröôùc ñaây ta khoâng bieát, baây giôø bieát heát, bieát moät caùch roõ raøng khoâng caàn tìm kieám. Ñoù laø ñieåm ñaëc bieät cuûa Trí voâ sö.

Chuùng ta tu theo Phaät thì phaûi kheùo öùng duïng nhö Ngaøi, nhaát ñònh seõ coù trí tueä saùng suoát. Phaät ñöôïc moät traêm phaàn traêm thì ít ra mình cuõng ñöôïc möôøi phaàn traêm. Nhö vaäy môùi goïi laø tu theo Phaät. Nhöng gaàn ñaây Phaät töû ít chòu trôû veà vôùi trí tueä cuûa mình maø chæ muoán xin Phaät. Neáu gaëp thuaän toát, ñuùng sôû nguyeän thì khen Phaät linh quaù. Coøn khoâng ñöôïc nhö yù thì "Thoâi, Phaät khoâng linh" hoaëc "Phaät khoâng thöông mình" roài lô laø, löôøi khoâng muoán ñi chuøa nöõa. Ñoù laø sai laàm maø Phaät töû hieän giôø maéc phaûi raát nhieàu.

Neáu chuùng ta chöa giaùc ngoä baèng Trí voâ sö thì tröôùc phaûi giaùc ngoä baèng Trí höõu sö. Nghe quí thaày giaûng daïy, ñoïc kinh saùch ñeå môû saùng trí tueä höõu sö, roài noã löïc tieán tu ñeå ñaït ñöôïc Trí voâ sö. Ñoù môùi ñuùng laø muïc ñích cuûa ngöôøi tu Phaät. Chôù neáu tu maø khoâng thaáy, khoâng naém vöõng ñieàu naøy thì raát ñaùng tieác. Hoài nhoû, toâi hoïc lôùp Sô ñaúng Phaät giaùo, ñöôïc daïy hoïc thuoäc loøng baøi kinh Baùt Ñaïi Nhaân Giaùc, töùc laø Taùm Ñieàu Giaùc Ngoä cuûa baäc Ñaïi Nhaân. Ñieàu thöù nhaát heát söùc ñôn giaûn:

Ñeä nhaát giaùc ngoä

Theá gian voâ thöôøng

Quoác ñoä nguy thuùy

Töù ñaïi khoå khoâng

Nguõ aám voâ ngaõ.

Luùc ñoù toâi thaáy nhöõng caâu naøy gioáng nhö thaàn chuù, khoâng bieát gì heát. Taïi sao theá gian voâ thöôøng? Taïi sao quoác ñoä nguy thuùy? Bôûi vì Phaät thaáy moät caùch töôøng taän raèng treân theá gian naøy, moïi phaùp, moïi sanh vaät ñeàu laø doøng chuyeån bieán khoâng döøng, neân noùi theá gian voâ thöôøng. Keá ñoù "Quoác ñoä nguy thuùy, " töùc coõi nöôùc doøn bôû. Mình thaáy coõi nöôùc beàn laâu vöõng chaéc quaù, maø Ngaøi laïi noùi doøn bôû, laøm sao tin ñöôïc? Nhöng baây giôø nhöõng traän ñoäng ñaát, luõ luït… ñuû ñeå chöùng minh ñieàu ñöùc Phaät ñaõ noùi.

Tôùi con ngöôøi, Phaät noùi töù ñaïi khoå, khoâng. Mang thaân töù ñaïi ñaát, nöôùc, gioù, löûa laø khoå. Ngöôøi ta cöù töôûng khoå laø ngheøo ñoùi, nhöng Phaät daïy khoå khoâng phaûi nhö vaäy; maø giaø, beänh, cheát laø khoå. Giaø, beänh, cheát, khoâng ai chaïy khoûi. Ñaõ mang thaân naøy thì tröôùc sau gì cuõng phaûi tôùi ñoù. Cho neân coù thaân laø coù khoå, khoå tôùi cuoái cuøng noù hoaïi thaønh khoâng. Vì vaäy Phaät noùi "Töù ñaïi khoå khoâng".

"Nguõ aám voâ ngaõ, " töùc laø thaân naêm aám naøy khoâng coù chuû theå, khoâng chaân thaät. Ngaøy nay mình coøn thaáy noù, nhöng ngaøy mai chöa chaéc coøn. Nhö vaäy thaân khoâng coù chuû maø chuùng ta cöù töôûng coù chuû. Duyeân hôïp thaønh thaân naøy, thì caùi gì laø chuû cuûa noù? Coù ngöôøi cho raèng taâm laø chuû. Nhöng taâm naøo? Taâm töø bi hay taâm saân haän? Taâm thöông hay taâm gheùt v. v… roái loaïn, khoâng bieát ñöôïc.

Ñöùc Phaät daïy nguõ aám laø voâ ngaõ, töùc khoâng coù chuû. Toâi chæ taïm möôïn saéc aám ñeå phaân tích thoâi. Trong thaân naøy, chaát cöùng thuoäc veà ñaát, chaát öôùt thuoäc veà nöôùc, chaát ñoäng thuoäc veà gioù, chaát aám thuoäc veà löûa. Boán chaát ñoù keát tuï laïi thaønh thaân, thieáu moät laø thaân hoaïi maát. Nhöng khi thaân thaønh roài, noù töï toàn taïi hay phaûi ñöôïc boài boå, ñöôïc nuoâi döôõng môùi coøn. Toâi thöôøng noùi noù phaûi vay möôïn.

Nhö taát caû chuùng ta hieän giôø, loã muõi ñang laøm gì? Ai cuõng töôûng mình ngoài chôi thaûnh thôi, nhöng khoâng ngôø ñang möôïn khoâng khí, hít voâ laø möôïn, thôû ra laø traû. Cöù möôïn traû möôïn traû nhö vaäy hoaøi, tôùi khi naøo löôøi bieáng traû maø khoâng möôïn laïi thì cheát. Möôïn nöôùc, möôïn côm… möôïn roài traû. Nhö vaäy cuoäc soáng chaúng qua chæ laø söï vay möôïn thoâi. Vay möôïn töùc laø giaû doái, nhöng chuùng ta laïi thaáy thaân naøy thaät. Thaân giaû maø ngôõ thaät laø ñang meâ. Nhöng ai noùi meâ mình khoâng chòu ñaâu. Ñöùc Phaät chæ cho chuùng ta giaùc maø laïi khoâng chòu, cöù oâm giöõ meâ laàm roài than khoå.

Kinh noùi thaân naêm uaån naøy khoâng coù chuû theå, töùc laø voâ ngaõ. Voâ ngaõ neân khoâng thaät, nhöng ta cöù chaáp thaân thaät, roài bao nhieâu chuyeän hôn thua phaûi quaáy töø ñoù maø ra, gaây phieàn luïy cho nhau. Ñoù laø chuùng ta ñang soáng trong meâ laàm, neân baây giôø môùi tu. Tu thì phaûi laøm sao? Phaûi tænh, phaûi giaùc. Neáu khoâng chòu tænh giaùc thì ñi maõi trong meâ laàm muoân ñôøi muoân kieáp. Chæ coù tænh giaùc, chuùng ta môùi thoaùt khoûi traàm luaân. Cho neân hoïc Phaät laø hoïc giaùc ngoä. Nhôø giaùc ngoä, thaáy ñuùng nhö thaät chuùng ta môùi khoâng meâ laàm nöõa, môùi giaûi thoaùt sanh töû.

Trong möôøi hai nhaân duyeân, ñöùc Phaät noùi voâ minh daãn ñaàu, khieán chuùng ta sanh ñi töû laïi khoâng bieát bao nhieâu laàn. Muoán nhoå ñöôïc goác sanh töû thì chuùng ta phaûi ñaäp tan voâ minh. Voâ minh laø khoâng saùng, khoâng saùng töùc toái. Muoán heát toái thì phaûi thaép saùng ngoïn ñuoác trí tueä. Cuõng nhö trong nhaø toái, chæ caàn môû ñeøn thì noù seõ saùng. Chuùng ta ñang meâ laàm neân nhieàu ñau khoå, chæ giaùc ngoä môùi heát ñau khoå.

Ñaïo Phaät daïy chuùng ta tu laø ñeå giaùc ngoä, chôù khoâng phaûi tu ñeå maõi ñi trong meâ laàm. Theá maø ña soá Phaät töû ngaøy nay tu maø öng ñi trong meâ laàm, khoâng chòu giaùc ngoä, neân môùi caàu xin Phaät ñuû ñieàu. Muoán ñöôïc giaùc ngoä, khoâng gì khaùc hôn laø chuùng ta phaûi ñònh taâm. Trong baát cöù phaùp moân naøo Phaät cuõng ñeàu nhaém thaúng choã cöùu kính ñoù. Nieäm Phaät cho tôùi nhaát taâm baát loaïn thì nhaém maét môùi thaáy Phaät. Tu thieàn ñöôïc ñònh thì môùi giaûi thoaùt sanh töû. Nhö vaäy chuùng ta tu, duø theo phaùp naøo, cöùu kính cuõng khoâng hai.

Theá neân Phaät töû khoâng ñöôïc lô laø, yeáu ñuoái, phaûi coá gaéng, phaûi tieán leân. Nghe noùi tôùi giaùc ngoä xem nhö chuyeän ñoù daønh cho Phaät, coøn mình phaøm phu neân voâ phaàn. Cam phaän toái moø toái mòt, mieãn ñôøi sau sanh ra ñöôïc toát hôn moät chuùt thoâi, chôù khoâng caàu giaùc ngoä. Ñoù laø suy nghó sai laàm, khoâng ñuùng leõ thaät.

Chuùng ta laø ñeä töû Phaät phaûi ñi ñuùng ñöôøng, ñuùng höôùng Phaät daïy. Ñaïo Phaät laø ñaïo giaùc ngoä, chôù khoâng phaûi ñaïo meâ laàm. Cho neân mình tu laø ñeå ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt, chôù khoâng caàu gì khaùc hôn. Ñoù laø muïc tieâu troïng yeáu cuûa ngöôøi Phaät töû.

Mong taát caû Taêng Ni, Phaät töû hieåu roõ ñieàu naøy, laøm sao treân ñöôøng tu moãi ngaøy chuùng ta theâm söùc tænh giaùc, laàn laàn boû heát meâ laàm ñeå ñöôïc giaùc ngoä giaûi thoaùt nhö ñöùc Phaät.

]