THIEÀN TOÂNG LAØ COÄI GOÁC
CUÛA ÑAÏO PHAÄT

Giaûng taïi Thieàn ñöôøng Hoøa thöôïng Thaùnh Nghieâm

Hoa Kyø thaùng 11 2000

Ñeà taøi chuùng toâi noùi chuyeän hoâm nay Thieàn toâng laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät.

Chuùng toâi laø nhöõng ngöôøi tu thieàn ôû Vieät Nam, nhöng thôøi chuùng toâi khoâng ñöôïc söï keá thöøa cuûa caùc vò Toå trong Nguõ Gia Toâng Phaùi ôû Trung Quoác. Song toâi quyeát taâm tu thieàn neân doàn heát söùc mình vaøo vieäc nghieân cöùu tu Thieàn. Ñieàu ñaùng tieác laø Thieàn toâng Vieät Nam ñaõ vaéng boùng gaàn moät theá kyû, neân chuùng toâi phaûi töï tra cöùu, hoïc hoûi trong kinh saùch vaø lòch söû ñeå tìm ra moät loái tu.

Rieâng toâi, tröôùc heát toâi tu Luïc Dieäu Phaùp Moân, laø phöông phaùp cuûa Thieàn sö Trí Khaûi ôû Trung Hoa, laáy ñoù laøm cöông lónh ban ñaàu. Luïc Dieäu Phaùp Moân goàm coù saùu phaùp: Soå töùc, Tuøy töùc, Chæ, Quaùn, Hoaøn, Tònh. Khi ñi saâu vaøo tu haønh, chuùng toâi cuõng coù tieán boä ñoâi chuùt. Duø vaäy, toâi raát baên khoaên, muoán thaáu hieåu ñöôïc ñöôøng loái tu thieàn cuûa caùc Toå ñeå öùng duïng tu, ñoàng thôøi keá thöøa söï nghieäp cuûa nhöõng baäc Toân tuùc thôøi tröôùc.

Nhöng khi nghieân cöùu thieàn cuûa chö Toå chuùng toâi thaáy raát khoù, ñoïc taùc phaåm cuûa caùc ngaøi khoâng hieåu gì caû. Nhö caâu chuyeän Toå Boà-ñeà-ñaït-ma sang Trung Hoa, ngoài xoay maët vaøo vaùch chín naêm. Sau ñoù coù moät ngöôøi teân Thaàn Quang ñeán xin tu taäp vaø ñöôïc Toå nhaän cho laøm ñeä töû ñoåi teân thaønh Hueä Khaû, luoân theo haàu Toå. Moät hoâm, ngaøi Hueä Khaû baïch vôùi Toå Ñaït-ma: "Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an, xin Hoøa thöôïng daïy con phaùp an taâm. " Toå Ñaït-ma baûo: "Ñem taâm ra ta an cho. " Ngaøi Hueä Khaû tìm laïi taâm mình, tìm maõi khoâng ñöôïc, beøn thöa: "Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc. " Toå baûo: "Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài! "

Caâu chuyeän ñoái ñaùp giöõa hai thaày troø, chuùng toâi moø maãm maõi khoâng ra. Thôøi gian sau, ñuû duyeân nhaäp thaát tu, toâi cuõng ñoïc ñi ñoïc laïi caâu chuyeän ñoù, boãng döng thaáy ñöôïc loái vaøo cuûa Toå Hueä Khaû. Töø ñoù chuùng toâi thay ñoåi, khoâng tu theo Luïc Dieäu Phaùp Moân nöõa, maø ñi thaúng vaøo ñöôøng loái tu Thieàn. Nhö vaäy, chuùng toâi khoâng theo heä thoáng cuûa Nguõ Gia Toâng Phaùi, maø tröïc tieáp theo höôùng tu cuûa Toå Hueä Khaû, neân khoâng theo heä thoáng truyeàn baù Thieàn toâng nhö tröôùc ñaây.

Tu Thieàn toâng theo Toå Ñaït-ma laø coát quay laïi tìm xem caùi taâm nghó suy laêng xaêng ñoù ôû ñaâu, thaät hay giaû. Phöông phaùp naøy danh töø chuyeân moân goïi laø "Phaûn quan töï kyû". Bôûi vì chuùng ta meâ laàm taâm hö doái boùng daùng laø taâm mình, neân laâu nay bò noù daãn chaïy ngöôïc chaïy xuoâi. Giôø ñaây, nhìn kyõ laïi noù tan bieán. Ñoù laø loái tu cuûa Toå Ñaït-ma daïy, khoâng coù trong kinh ñieån. Vì vaäy ñöôïc goïi laø "Giaùo ngoaïi bieät truyeàn", töùc truyeàn ngoaøi giaùo lyù. Ñaây chính laø chaân tinh thaàn cuûa Thieàn toâng.

Chuùng toâi laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ ñoù, neân öùng duïng tu vaø daïy Taêng Ni Phaät töû ôû Vieät Nam tu thieàn nhö theá. Nghóa laø phaûi nhìn töôøng taän nhöõng taâm nieäm vöøa daáy khôûi, lieàn bieát noù laø voïng töôûng hö doái, khoâng theo thì noù töï laëng. Khi naøo noù maïnh, laøm oàn thì chuùng ta phaûn quan laïi, xem noù xuaát phaùt töø ñaâu, khi ñoù noù maát taêm maát daïng. Toå Hueä Khaû nhaän ñöôïc yeáu chæ ñoù roài, Ngaøi tu moät thôøi gian vaø trình vôùi Toå Ñaït-ma: "Hieän con ñaõ döùt heát caùc duyeân. " Toå Ñaït-ma baûo: "Coi chöøng rôi vaøo khoâng. " Ngaøi Hueä Khaû thöa: "Roõ raøng thöôøng bieát, laøm sao khoâng ñöôïc. " Toå Ñaït-ma lieàn aán chöùng cho Hueä Khaû.

Chuùng ta thaáy ñöôøng loái tu cuûa Thieàn toâng laø phaûi laøm sao döùt baët taâm duyeân theo ngoaïi caûnh. Taâm ñoù laëng heát, thì caùi roõ raøng thöôøng bieát hieän tieàn, ñoù laø goác cuûa tu thieàn. Sau naøy, Luïc toå Hueä Naêng nhaân nghe Nguõ Toå daïy kinh Kim Cang, ñeán caâu "Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm", nghóa laø khoâng coù choã truï maø sanh taâm kia, Ngaøi böøng saùng lieàn tænh ngoä, thoát leân raèng: "Ñaâu ngôø taâm mình xöa nay thanh tònh. Ñaâu ngôø taâm mình xöa nay truøm khaép. Ñaâu ngôø taâm mình xöa nay hay sanh muoân phaùp"… Nghe theá Nguõ Toå bieát Ngaøi ñaõ trieät ngoä lieàn truyeàn taâm aán vaø trao y baùt cho, roài daïy Ngaøi veà phöông Nam giaùo hoùa.

Khi saùu caên maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù tieáp xuùc vôùi saùu traàn beân ngoaøi laø saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp, maø khoâng dính khoâng nhieãm, luùc ñoù chuùng ta ñöôïc an taâm, ñöôïc tieán tôùi quaû Voâ thöôïng Boà-ñeà. Sau naøy, treân ñöôøng Toå trôû veà phöông Nam, coù moät ñoaøn ngöôøi ñuoåi theo ñeå giaønh laïi y baùt, trong ñoù coù Thöôïng toïa Minh ñuoåi theo kòp. Thaáy vaäy, Toå Hueä Naêng lieàn ñeå y baùt treân moät taûng ñaù, roài chui vaøo buïi caây troán. Thöôïng toïa Minh tôùi thaáy y baùt möøng quaù lieàn oâm leân, nhöng oâm khoâng noåi, buoäc loøng keâu leân: "Haønh giaû! Haønh giaû! Toâi ñeán ñaây vì phaùp chôù khoâng phaûi vì y baùt. " Nghe vaäy, Toå töø trong buïi caây chui ra, baûo: "Neáu oâng ñeán ñaây vì caàu phaùp, thì haõy ñöùng yeân laëng, ta seõ noùi cho. " Thöôïng toïa Minh ñöùng yeân laëng giaây laâu, Toå baûo: "Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø Baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh? " Ngay caâu noùi ñoù, Thöôïng toïa Minh lieàn laõnh hoäi ñöôïc.

Luïc Toå nhaân nghe kinh bieát roõ khi taâm khoâng chaïy theo, khoâng dính maéc vôùi saùu traàn thì taâm aáy an nhieân, thanh tònh, trong saùng, haèng höõu nôi chuùng ta, nhöng laâu nay mình queân. Giôø ñaây, khoâng dính vôùi saùu traàn nöõa, thì noù hieån loä ra. Taâm khoâng dính vôùi saùu traàn töùc laø khoâng coøn chaïy theo caûnh beân ngoaøi, khoâng khôûi nghó suy veà caûnh, veà ngöôøi v. v… Neáu taâm khoâng daáy khôûi, khoâng chaïy ra ngoaøi thì noù trôû veà theå thanh tònh saün coù xöa nay.

Cho neân Toå Hueä Naêng nghe Nguõ Toå giaûng ñeán choã taâm khoâng truï, Ngaøi lieàn nhaän ñöôïc Taâm theå saün coù cuûa mình. Taâm theå ñoù chöa töøng sanh, chöa töøng dieät, truøm khaép, khoâng bò giôùi haïn trong phaïm vi cuûa thaân naøy. Vì vaäy Ngaøi môùi thoát lôøi: "Ñaâu ngôø taâm mình xöa nay truøm khaép…" Chuùng ta tu laøm sao cho taâm ñöøng chaïy theo caûnh, töùc ñöôïc yeân laëng. Maø yeân laëng chính laø choã chaân thaät hieån baøy.

Vì vaäy khi Thöôïng toïa Minh yeâu caàu Luïc Toå noùi phaùp thì baøi phaùp ñaàu tieân cuûa Ngaøi laø "Khoâng nghó thieän, khoâng nghó aùc, caùi gì laø Baûn lai dieän muïc cuûa Thöôïng toïa Minh? " Bôûi vì taâm vöøa nghó laønh, vöøa nghó döõ laø ñaõ loaïn roài, laø taâm voïng töôûng. Moät khi khôûi nghó thì luoân luoân laø ñoái ñaõi, maø ñoái ñaõi laø sanh dieät. Khoâng coøn maéc keït trong ñoái ñaõi nöõa thì khuoân maët thaät muoân ñôøi saün coù cuûa mình hieän baøy. Cho neân Thieàn sö Voâ Nghieäp, khi coù ngöôøi hoûi baát cöù caâu gì, Ngaøi chæ traû lôøi: "Chôù voïng töôûng!"

Tinh thaàn Thieàn naøy truyeàn maõi ñeán Vieät Nam vaøo theá kyû thöù möôøi ba. Vua Traàn Nhaân Toâng, khi ñi tu Ngaøi leân nuùi Yeân Töû, laäp moät heä phaùi teân laø Truùc Laâm Yeân Töû. Ngaøi coù laøm baøi phuù "Cö Traàn Laïc Ñaïo". Trong ñoù, caâu choùt theá naøy "Ñoái caûnh voâ taâm maïc vaán thieàn". Nghóa laø ñoái vôùi caûnh maø khoâng coù taâm dính maéc thì ñöøng hoûi thieàn chi nöõa, vì ngay ñoù laø thieàn roài. Ñoái vôùi caûnh maø taâm khoâng dính maéc töùc laø choã kinh Kim Cang baûo saùu caên ñöøng dính vôùi saùu traàn. Do khoâng dính maéc vôùi saùu traàn neân taâm an ñònh. Ñoù laø Thieàn. Nhö vaäy, Thieàn cuûa Thieàn toâng laø coát khoâng cho taâm dính maéc vôùi saùu traàn. Ñoù laø goác, laø ñöôøng loái caên baûn cuûa nhaø Thieàn. Tröôùc khi xuaát gia, vua Traàn Nhaân Toâng ñaõ ñöôïc hoïc vôùi ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só. Khi saép trôû veà leân ngoâi Thaùi töû, Ngaøi hoûi Tueä Trung chuû ñích cuûa thieàn laø gì? Tueä Trung ñaùp theá naøy: "Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc", nghóa laø nhìn laïi mình laø phaän söï chính, ñöøng chaïy tìm beân ngoaøi. Quay laïi ngay nôi taâm mình ñoù laø boån phaän chính cuûa ngöôøi tu thieàn, khoâng theå höôùng beân ngoaøi maø ñöôïc. Ngay caâu ñoù, nhaø Vua laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ thieàn.

Phöông höôùng tu haønh cuûa Thieàn toâng khoâng phaûi laáy kinh ñieån laøm troïng yeáu, maø phaûi bieát xoay laïi nôi mình ñeå nhìn thaúng noäi taâm, bieát caùi gì hö doái buoâng xaû, caùi gì chaân thaät nhaän laïi, chôù khoâng coù gì xa laï heát. Taïi sao toâi noùi Thieàn laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät? Bôûi vì trong kinh A-haøm, ñöùc Phaät daïy ngöôøi tu thieàn phaûi quaùn Töù nieäm xöù. Quaùn Töù nieäm xöù laø quaùn thaân baát tònh, quaùn thoï laø khoå, quaùn taâm voâ thöôøng, quaùn phaùp voâ ngaõ. Boán phaùp quaùn aáy ñeàu xoay laïi mình, ñeå thaáy cho töôøng taän. Nhö vaäy tu thieàn theo giaùo lyù Nguyeân thuûy cuõng phaûi phaûn quan.

Coøn neáu tu thieàn theo kinh Kim Cang thì khoâng cho saùu caên dính maéc vôùi saùu traàn. Roõ raøng kinh Phaät töø heä Nguyeân thuûy cho ñeán heä Baéc toâng ñeàu daïy phaûi xoay laïi, töï quaùn chieáu chính mình vaø töï gìn giöõ, ñöøng ñeå taâm phoùng theo saùu traàn. Cho ñeán kinh Laêng Nghieâm thuoäc Baéc truyeàn, coù moät ñoaïn keå laïi ngaøi A-nan baïch Phaät: "Baïch Theá Toân, caùi gì laø coäi goác cuûa sanh töû luaân hoài? Caùi gì laø coäi goác cuûa Boà-ñeà Nieát-baøn? " Ñöùc Phaät im laëng. Luùc ñoù möôøi phöông chö Phaät ñoàng thanh baûo raèng: "Coäi goác luaân hoài sanh töû laø saùu caên cuûa oâng. Coäi goác Boà-ñeà Nieát-baøn cuõng laø saùu caên cuûa oâng. "

Nhö vaäy, töø kinh Phaät cho ñeán ñöôøng loái Thieàn toâng raát phuø hôïp, raát thích öùng vôùi nhau. Vì vaäy chuùng toâi môùi quaû quyeát Thieàn toâng laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät. Coù moät Thieàn khaùch ñeán gaëp vò Thieàn sö tröôûng laõo, hoûi:

- Baïch Ngaøi, theá naøo laø Phaät taùnh?

Vò tröôûng laõo ñaùp:

- Nhö moät con khæ ñöôïc nhoát trong loàng coù saùu cöûa. Beân ngoaøi moät con khæ khaùc ñöùng keâu "Cheùo! Cheùo! " ñeå ñaùp laïi con khæ trong loàng cuõng keâu "Cheùo! Cheùo! "

Nghe tôùi ñoù, vò Thieàn khaùch hoûi:

- Neáu con khæ beân trong nguû thì sao?

Ngay luùc aáy, Thieàn sö lieàn naém vai, noùi:

- Chuùng ta ñaõ thaáy nhau roài!

Ñoù laø caâu traû lôøi cho caâu hoûi theá naøo laø Phaät taùnh. Bôûi taâm chuùng ta nhö con khæ chuyeàn nhaûy laêng xaêng khoâng döøng, cho neân gaëp caûnh ngoaøi thì dính vôùi caûnh ngoaøi. Bao giôø noù döøng laëng töùc con khæ beân trong nguû, thì con khæ ôû ngoaøi duø coù keâu maáy noù cuõng yeân laëng, khoâng traû lôøi. Ñoù laø Phaät taùnh hieån loä.

Trong nhaø Thieàn thöôøng duøng caâu "Tröïc chæ nhaân taâm, Kieán taùnh thaønh Phaät", nghóa laø chæ thaúng taâm ngöôøi, thaáy taùnh thaønh Phaät. Taïi sao? Vì bao nhieâu kieáp roài, chuùng ta cöù cho caùi nghó suy phaân bieät laø taâm, maø queân raèng khi nghó suy phaân bieät döøng, taâm chaân thaät töï ñaày ñuû hieän tieàn. Nhö chuùng ta ngoài chôi, khoâng coù nghó suy gì heát, luùc ñoù vaãn thaáy, vaãn nghe, caùc thöù xuùc chaïm ñeàu bieát moät caùch roõ raøng. Neáu nghó suy laø taâm thì khi khoâng nghó suy, taâm cuõng maát luoân. Nhöng thaät ra luùc ñoù mình vaãn bieát.

Nhö vaäy, môùi thaáy chuùng ta coù caùi bieát luoân saün ôû ñaây, nhöng vì voïng töôûng phuû che, neân caùi bieát ñoù khoâng hieän baøy roõ raøng. Khi voïng töôûng laëng xuoáng thì noù hieän baøy roõ raøng. Ñoù laø Toå chæ cho chuùng ta thaáy caùi khoâng sanh khoâng dieät, saün nôi mình maø chuùng ta queân, cöù chaïy theo caùi sanh dieät, roài meâ laàm chòu luaân hoài sanh töû maõi.

Chuùng toâi daïy tu thieàn laø theå theo tinh thaàn ñoù, vöøa khôûi nghó lieàn buoâng, khoâng cho taâm chaïy theo caûnh. Nhôø vaäy laàn laàn taâm ñöôïc yeân laëng. Taâm yeân laëng thì saùu caên trong saïch, töùc maét, tai, muõi, löôõi, thaân, yù ñöôïc trong saïch. Ñoù laø trôû veà vôùi taùnh giaùc cuûa mình chôù khoâng coù gì khaùc.

Nhö vaäy chuùng toâi laáy tinh thaàn Thieàn toâng töø Toå Hueä Khaû ñeán Toå Hueä Naêng truyeàn daïy roõ raøng. Ñöôøng loái naøy cuõng ñöôïc caùc vò Toå Vieät Nam nhö Tueä Trung Thöôïng Só, vua Traàn Nhaân Toâng laäp cöôùc theo ñoù maø tu, ñoàng thôøi laäp ra Thieàn phaùi Truùc Laâm Yeân Töû, laø moät Thieàn phaùi hoaøn toaøn Vieät Nam. Ñöôøng loái naøy vöøa chæ thaúng, vöøa kheá hôïp vôùi kinh Phaät daïy. Ngaøy nay chuùng toâi cuõng caên cöù theo ñoù tu vaø höôùng daãn Phaät töû haâm moä tu thieàn cuøng tu.

Do tính kheá hôïp töø ñöùc Phaät cho ñeán chö vò Toå sö neân toâi noùi "Thieàn laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät". Mong taát caû ghi nhaän vaø hieåu ñuùng ñieàu naøy. Ñöôïc vaäy, chuùng ta seõ vöõng nieàm tin hôn trong phaùp tu thieàn cuûa mình.

]