PHAÊNG TÌM COÄI GOÁC CUÛA ÑAÏO PHAÄT

Giaûng cho khoùa Giaûng sö

taïi TP Hoà Chí Minh - 2000

Ñeà taøi toâi noùi hoâm nay: Thieàn laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät. Qua ñaây quí vò töï nghieäm xeùt, ñeå thaáy roõ ñöôøng loái tu ñöùc Phaät ñaõ daïy töø thuôû ban ñaàu. Nhieàu vò vaøo chuøa thaáy quí thaày laøm gì, tu theá naøo thì cöù nhö theá laøm theo, raäp khuoân "xöa baøy nay laøm". Ngöôøi tröôùc laøm theá naøo thì ngöôøi sau cuõng y nhö theá ñoù thoâi. Chuùng toâi khoâng coù quan nieäm nhö vaäy.

Khi vaøo ñaïo chuùng toâi coù nhöõng thaéc maéc, öu tö, phaûi laøm sao tìm cho ra manh moái tu haønh cuûa ñöùc Phaät vaø öùng duïng ñöôïc ñöôøng loái aáy vaøo söï tu thì toâi môùi haøi loøng. Muoán theá chuùng ta caàn phaûi nghieân cöùu thaät roõ raøng ñöôøng loái tu cuûa Phaät nhö theá naøo vaø ñoà ñeä Ngaøi tu ra sao? Tìm cho taän nguoàn goác ñoù, chuùng ta môùi thaáy roõ manh moái ñeå öùng duïng tu cho mình.

Chuùng ta ai cuõng bieát, ñöùc Phaät Thích-ca ngoài döôùi coäi boà-ñeà boán möôi chín ngaøy ñeâm toïa thieàn, sau ñoù ñöôïc giaùc ngoä. Nhö vaäy ñöùc Phaät do thieàn ñònh maø ñöôïc giaùc ngoä. Sau khi giaùc ngoä vieân maõn ñöùc Phaät tuyeân boá Ngaøi thaønh Phaät. Roõ raøng ñöùc Phaät Thích-ca do tu Thieàn ñònh ñöôïc thaønh Phaät, khoâng coøn ai nghi ngôø nöõa.

Ñeán caùc ñoà ñeä cuûa Ngaøi, baáy giôø beân Taêng coù moät ngaøn hai traêm naêm möôi vò cuõng ñeàu tu Thieàn maø chöùng quaû A-la-haùn, beân Ni cuõng nhö vaäy. Söû ghi laïi sau khi Phaät tuyeân boá ba thaùng nöõa seõ nhaäp Nieát-baøn thì baø Kieàu-ñaøm-di Maãu, töùc Ma-ha Ba-xaø-ba-ñeà laõnh ñaïo Ni chuùng, höôùng daãn naêm traêm vò ñeán thöa vôùi Phaät raèng: "Nghe Theá Toân saép nhaäp Nieát-baøn, chuùng con khoâng cam taâm nhìn thaáy Theá Toân nhaäp Nieát-baøn, xin Theá Toân cho chuùng con nhaäp Nieát-baøn tröôùc. " Phaät ñoàng yù. Trôû veà truï xöù, naêm traêm vò nhaäp ñònh roài an nhieân thò tòch.

Nhö vaäy, do tu Thieàn maø chö Taêng, chö Ni chöùng A-la-haùn vaø ñöôïc sanh töû töï taïi. Khi caàn ra ñi khoâng coù gì trôû ngaïi. Kieåm laïi töø ñöùc Phaät cho tôùi caùc moân ñoà cuûa Ngaøi ñeàu tu Thieàn maø chöùng ngoä giaûi thoaùt.

Ñaây laø ñieàu caên baûn, chaéc chaén khoâng nghi.

Noùi xa hôn treân ñöôøng truyeàn baù Phaät giaùo töø AÁn Ñoä sang Trung Hoa vaø töø AÁn Ñoä sang Vieät Nam, Phaät giaùo ñöôïc truyeàn baù nhöõng gì chuùng ta caàn phaûi hieåu, phaûi naém cho vöõng. ÔÛ Trung Hoa, keå töø ñôøi vua Haùn Minh Ñeá, caùc vò Sö töø AÁn Ñoä sang daïy tu Thieàn, maõi ñeán theá kyû thöù VI ngaøi Boà-ñeà-ñaït-ma sang Trung Hoa truyeàn baù Thieàn. Töø ñoù Thieàn toâng Trung Hoa ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ vaø truyeàn laàn sang nhöõng nöôùc khaùc nhö Vieät Nam, Nhaät Baûn, Trieàu Tieân v. v… Vaäy goác cuûa Phaät giaùo truyeàn vaøo Trung Hoa laø Thieàn.

ÔÛ Vieät Nam, töø caùc vò ban ñaàu nhö Khöông Taêng Hoäi, cuõng daïy tu Thieàn. Moät soá saùch sau naøy tìm thaáy ñöôïc do Ngaøi vieát baøi töïa daïy tu ñeám hôi thôû nhö laø Anaøpaønasmrti (An-ban Thuû YÙ) . Ñöôøng loái caùc ngaøi daïy ñeàu laø Thieàn, nhöng tu Thieàn theo tinh thaàn A-haøm. Hoaëc coù ngaøi daïy tu Thieàn theo tinh thaàn Ñaïi thöøa, trong ñoù coù Luïc ñoä vaïn haïnh.

Maõi cho tôùi theá kyû thöù VII, ngaøi Tyø-ni-ña-löu-chi sang, Thieàn toâng môùi baét ñaàu coù maët ôû Vieät Nam. Ñeán theá kyû thöù IX ngaøi Voâ Ngoân Thoâng truyeàn Thieàn sang Vieät Nam v. v… Toùm laïi, heä thoáng tu thieàn ñaõ coù töø theá kyû thöù III ñeán theá kyû thöù VIII, thöù IX. Vaø theá kyû thöù X, XI thì coù theâm doøng Thaûo Ñöôøng truyeàn vaøo ñôøi Lyù. Ñeán theá kyû thöù XII, XIII thì coù phaùi thieàn Truùc Laâm Yeân Töû dung hôïp ba heä Tyø-ni-ña-löu-chi, Voâ Ngoân Thoâng, Thaûo Ñöôøng thaønh moät phaùi Truùc Laâm Yeân Töû do vua Traàn Nhaân Toâng hieäu Truùc Laâm Ñaàu-ñaø khôûi laäp.

Qua ñôøi Leâ, Phaät giaùo suy vi moät luùc cho tôùi cuoái ñôøi Leâ, Phaät giaùo chia ra Ñaøng trong Ñaøng ngoaøi. Ñaøng ngoaøi thì coù Hoøa thöôïng Chuyeát Coâng thuoäc doøng Laâm Teá, Ñaøng trong coù nhöõng vò Hoøa thöôïng cuõng thuoäc heä phaùi Laâm Teá hay Taøo Ñoäng. Coù Thieàn sö Vieät Nam ñöôïc keá thöøa caùc Thieàn sö Trung Hoa nhö ngaøi Lieãu Quaùn. Ngaøi ñöôïc Thieàn sö Nguyeân Thieàu ngöôøi Trung Hoa sang truyeàn Thieàn. Thieàn sö Lieãu Quaùn coù vaøo cuoái theá kyû XVIII, ñaàu theá kyû XIX.

Toùm laïi, heä thoáng tu thieàn Phaät giaùo Vieät Nam coù töø theá kyû thöù II thöù III, maõi ñeán theá kyû thöù XVIII. Traûi qua moät thôøi gian daøi nhö vaäy, nhöng baây giôø caùc chuøa Vieät Nam chuùng ta coù maáy ngöôøi bieát tu thieàn? Toâi muoán ñaët ra vaán ñeà naøy ñeå quí vò xem xeùt ñöôøng loái tu cuûa ngöôøi xöa vaø hieän taïi khaùc bieät nhau nhö theá naøo. Ñoù laø toâi löôïc daãn chöùng heä thoáng truyeàn baù thieàn töø ñöùc Phaät Thích-ca cho tôùi maõi sau naøy, nhaát laø ôû Vieät Nam.

Thoâng qua giaùo lyù cuûa Phaät daïy, chæ caàn xeùt veà Töù ñeá thoâi, rieâng phaàn Ñaïo ñeá chuùng ta thaáy coù bao nhieâu phaùp? Coù ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo. Boán phaåm ñaàu laø Töù nieäm xöù. Töù nieäm xöù laø gì? Quaùn thaân baát tònh, Quaùn thoï thò khoå, Quaùn taâm voâ thöôøng, Quaùn phaùp voâ ngaõ. Boán phaùp quaùn ñoù laø thieàn hay laø gì? Chính laø Thieàn quaùn maø caùc sö Nguyeân thuûy ñaõ öùng duïng tu töø tröôùc ñeán giôø. Roài tôùi Töù chaùnh caàn, Töù nhö yù tuùc, Nguõ caên, Nguõ löïc v. v… Trong Nguõ caên coù Tín, Taán, Nieäm, Ñònh, Tueä. Caên laø goác, naêm goác ñeå taêng tröôûng söùc maïnh. Taêng tröôûng söùc maïnh goïi laø Nguõ löïc: Tín, Taán, Nieäm, Ñònh vaø Tueä löïc. Trong naêm thöù ñoù, moät laø tin, hai laø tinh taán, ba laø chuyeân nieäm, boán laø ñònh, naêm laø trí tueä. Nhö vaäy tu naêm caên cuõng laø phöông phaùp tu Thieàn. Keá ñeán Thaát giaùc chi cuõng tu thieàn. Vaø Baùt chaùnh ñaïo maø hai chi cuoái cuøng laø Chaùnh nieäm vaø Chaùnh ñònh, cuõng khoâng ngoaøi thieàn. Ñoù laø giaùo lyù Nguyeân thuûy.

Ñeán giaùo lyù Ñaïi thöøa coù phaùp Luïc ñoä laø goác cuûa Ñaïi thöøa: Boá thí, Trì giôùi, Nhaãn nhuïc, Tinh taán, Thieàn ñònh, Trí tueä. Hai ñoä cuoái cuøng laø Thieàn ñònh, Trí tueä cuõng laø tu thieàn chôù khoâng coù phaùp naøo khaùc hôn. Nhö vaäy phaùp tu cuûa ñöùc Phaät cho ñeán caùc vò Thaùnh ñeä töû, töø thôøi Ngaøi coøn taïi theá cho tôùi ngaøy nay, giaùo phaùp truyeàn sang caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, goác ñeàu tu Thieàn. Hieän nay caùc nöôùc laân caän vôùi chuùng ta nhö Thaùi Lan, Mieán Ñieän, Cam-pu-chia v. v… ñeàu tu Thieàn.

Rieâng ôû Vieät Nam chuùng ta, Thieàn toâng ñöôïc truyeàn baù nhö theá naøo? Ñoù laø ñieàu toâi muoán noùi vôùi taát caû quí vò. Ngaøy xöa, khi vaøo ñaïo hoïc lôùp sô ñaúng, Taêng Ni thöôøng ñöôïc hoïc nhöõng boä kinh Töù Thaäp Nhò Chöông, Di Giaùo vaø baøi Caûnh Saùch cuûa Toå Qui Sôn, goïi chung laø Phaät Toå tam kinh. Ai coù hoïc qua cuõng bieát trong ñoù daïy tu Thieàn. Luùc xöa do hoïc qua nhöõng baûn kinh neân toâi coù thaéc maéc, taïi sao Toå daïy tu Thieàn maø ngaøy nay chuùng ta khoâng bieát tu Thieàn? Ñeán khi leân Trung ñaúng hoïc qua kinh Laêng Nghieâm, kinh Vieân Giaùc v. v… toâi cuõng thaáy daïy tu Thieàn, nhöng sao thaày mình khoâng daïy tu Thieàn? Vì vaäy neân toâi baát an.

Toâi töï ñaët caâu hoûi taïi sao kinh Phaät daïy tu Thieàn maø mình khoâng bieát tu Thieàn. Thaäm chí coù khi noùi ñeán tu Thieàn, nhieàu vò raên ñe coi chöøng tu Thieàn bò taåu hoûa nhaäp ma, bò ñieân, khieán toâi laïi caøng thaéc maéc hôn nöõa. Neáu tu Thieàn ñieân thì ñöùc Phaät tu Thieàn leõ ra Ngaøi phaûi ñieân tröôùc. Roài ñeä töû maáy ngaøn ngöôøi cuõng tu Thieàn nhöng sao khoâng thaáy vò naøo ñieân heát. Tôùi phieân mình tu Thieàn laïi ñieân. Laï quaù toâi khoâng hieåu noåi. Thaät taâm toâi khoâng bao giôø haøi loøng vôùi ñieàu gì mình chöa bieát, neân sanh thaéc maéc hoaøi.

Bôûi thaéc maéc neân luùc toâi coøn ôû chuøa Phöôùc Haäu, moãi toái thaáy Sö oâng cuûa toâi töùc Hoøa thöôïng Phaùp chuû, ñoát caây ñeøn leo leùt ngoài thieàn trong muøng. Moät hoâm toâi ñaép y leân ñaûnh leã: "Baïch Sö oâng, con thích tu Thieàn, xin Sö oâng daïy con phaùp tu Thieàn. " Sö oâng toâi traû lôøi: "Thoâi! Ñôøi maït phaùp tu Tònh ñoä ñi. "

- Thöa con thaáy Sö oâng ñeå ñeøn leo leùt ngoài trong muøng, khoâng phaûi Sö oâng tu Thieàn sao?

- Khoâng, toâi ngoài nieäm Phaät.

Luùc aáy toâi thaát voïng khoâng bieát tìm hoïc Thieàn ôû ñaâu. Hoøa thöôïng Vieän tröôûng laø thaày cuûa toâi thì baûo raùng hoïc kinh cho hieåu, chôù Ngaøi khoâng daïy tu Thieàn. Khi leân AÁn Quang, Hoøa thöôïng Giaùm ñoác coù ñoùng chieác loàng löôùi ñeå ngoaøi saân thöôïng, toái naøo toâi cuõng thaáy Ngaøi vaøo ñoù ngoài. Toâi thaàm nghó chaéc Hoøa thöôïng tu Thieàn neân ñaép y leân: "Baïch Hoøa thöôïng, con thích tu Thieàn, xin Hoøa thöôïng daïy con phöông phaùp tu Thieàn. "

Hoøa thöôïng noùi:

- Toâi ñaâu coù tu Thieàn maø daïy tu Thieàn.

Toâi thöa:

- Toái naøo con cuõng thaáy Hoøa thöôïng vaøo trong loàng löôùi ngoài thieàn.

Ngaøi noùi:

- Khoâng phaûi! Toâi ngoài nieäm Phaät.

Theá laø toâi laïi thaát voïng theâm moät laàn nöõa. Tuy nhieân loøng tha thieát tu Thieàn vaãn thoâi thuùc toâi maõi. Phaät tu Thieàn, Toå tu Thieàn maø mình khoâng bieát tu Thieàn, nhö vaäy laø sao? Moät hoâm Thaày toâi laø Hoøa thöôïng Vieän tröôûng, goïi laïi noùi: "Thanh Töø muoán tu Thieàn, toâi cho quyeån saùch naøy veà ñoïc roài theo ñoù tu. "

Toâi nhaän quyeån saùch do Thaày toâi vieát tay khi Ngöôøi coøn hoïc ngoaøi chuøa Baùo Quoác - Hueá. Ñoù laø quyeån Luïc Dieäu Phaùp Moân cuûa ngaøi Trí Giaû ñaïi sö, toâng Thieân Thai. Toâi möøng laém ñem veà ñoïc tôùi, ñoïc lui. Thích quaù toâi baét ñaàu dòch ra. Khi dòch quyeån saùch ñoù, toâi thaáy ñöôïc ñöôøng loái tu Thieàn nhöng maø chöa vöõng.

Ñeán khi hoäi Phaät hoïc Löôõng Xuyeân thænh Ñaïi taïng kinh beân Nhaät ñem veà ñeå taïi Löôõng Xuyeân. Sau naøy Hoäi nghæ khoâng hoaït ñoäng, quí Hoøa thöôïng gôûi leân cho AÁn Quang ñeå vaøo thö vieän. Toâi nghó raèng mình coù Ñaïi taïng kinh laø duyeân toát, baây giôø laøm sao nghieân cöùu? Toâi lieàn xin quí Hoøa thöôïng cho toâi laøm Tri taïng ñeå troâng coi Ñaïi taïng kinh. Ñöôïc quí ngaøi chaáp thuaän, toâi beøn tham khaûo heát nhöõng saùch daïy veà tu Thieàn. Luùc ñoù, toâi ñoïc saùch Thieàn nhö laø muoãi caén ñaù, ñoïc tôùi ñoïc lui khoâng hieåu gì caû. Toâi thaéc maéc taïi sao caùc ngaøi daïy tu Thieàn maø mình khoâng hieåu.

Song nhôø duyeân phuùc laønh, naêm 1962 toâi bò beänh phoåi, khoâng theå giaûng daïy, phaûi naèm beänh vieän ba thaùng. Sau ñoù toâi veà thaát ñem Taïng kinh theo nghieân cöùu vaø thöïc taäp tu Thieàn theo cuoán Luïc Dieäu Phaùp Moân daïy: Soå töùc, Tuøy töùc, Chæ, Quaùn, Hoaøn, Tònh. Laáy ñoù laøm caên baûn tu Thieàn. Nhöng khi ñoïc veà Thieàn toâng Trung Hoa, toâi vaãn khoâng hieåu gì caû. Toâi buoàn laém.

Sau ñoù toâi vaâng lôøi quí Hoøa thöôïng, trôû veà Phaät hoïc vieän Hueä Nghieâm daïy vaø ñoàng thôøi môû moät lôùp Trung ñaúng chuyeân khoa taïi Döôïc Sö, chuùng toâi daïy ba naêm. Trong thôøi gian naøy toâi vöøa daïy vöøa tu thieàn Soå töùc vaø Tuøy töùc. Daïy ñöôïc ba naêm toâi nhôù laïi: Coù moät laàn ñi giaûng ôû Raïch Giaù vôùi thaày Huyeàn Vi, Phaät töû nghe phaùp ñoâng laém. Chuùng toâi giaûng saùch Phaät Hoïc Phoå Thoâng, giaûng khoùa thöù nhaát thì eâm xuoâi. Ñeán khoùa thöù hai noùi veà söï tu chöùng Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn v. v…. Giaûng xong coù moät Phaät töû ñeán quì thöa:

- Baïch Thaày, quí Thaày daïy tu seõ chöùng ñöôïc Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn, Töù thieàn cho tôùi Tu-ñaø-hoaøn v. v… Thöa, nhö vaäy quí Thaày ñaõ chöùng ñöôïc quaû gì roài?

Luùc ñoù toâi luùng tuùng khoâng bieát traû lôøi laøm sao? Daïy ngöôøi ta roõ quaù, Sô thieàn laø Ly sanh hæ laïc v. v… nhöng hoûi thaày chöùng ñöôïc quaû gì thì caâm mieäng! Khi aáy thaày Huyeàn Vi nhanh trí cöùu boà toâi, Thaày noùi: "Ñaïo höõu neân bieát ngöôøi tu chöùng nhö uoáng nöôùc noùng laïnh töï bieát, laøm sao noùi ñöôïc. " Vò Phaät töû ñoù môùi khoâng hoûi nöõa. Nhöng keå töø ñoù toâi raát khaéc khoaûi trong loøng, mình daïy ngöôøi ta tu maø thaät tình mình ñaõ tu ñöôïc gì chöa?

Cho neân khi daïy ñuû ba naêm ôû Hueä Nghieâm cuõng nhö ôû Döôïc Sö, toâi lieàn xin Hoøa thöôïng Vieän tröôûng vaø thaày Minh Chaâu ôû Vaïn Haïnh (vì luùc ñoù toâi cuõng coù daïy ôû Vaïn Haïnh) ñöôïc nghæ. Thaày Minh Chaâu ñoàng yù nhöng Hoøa thöôïng Vieän tröôûng thì khoâng vui, tuy nhieân Ngaøi cuõng khoâng ngaên caûn. Baáy giôø toâi döùt khoaùt tu Thieàn, vì nghó raèng ñaõ taïm traû nôï aùo côm xong, neân coù theå leân nuùi tu.

Sau ñoù toâi ra Vuõng Taøu caát thaát ñeå teân laø Phaùp Laïc Thaát, töùc laø thaát vui vôùi chaùnh phaùp. Toâi ñem Taïng kinh theo nghieân cöùu tu taäp. Trong khi tu Thieàn toâi khoâng ñöôïc ai chæ daïy. Vì khoâng theå tin nhöõng ngöôøi khoâng hoïc Phaät maø daïy tu Thieàn neân toâi chaúng tìm ngöôøi ngoaøi, chæ nghieàn ngaãm theo kinh ñieån ñeå tu. Trong thôøi gian ñoù, coù theå noùi nhôø tuùc duyeân laâu ñôøi ñaõ gieo saün haït gioáng laønh, neân toâi coá gaéng heát söùc mình, duø vieäc tu coù nhoïc nhaèn cöïc khoå. Neáu tu Thieàn ñieân, coù leõ toâi ñieân tröôùc tieân, vì khoâng coù thaày maø töï tu thì deã bò ñieân laém.

Toâi nghó ñôøi tu cuûa mình chöa chaéc coù phöôùc laønh ñöôïc keát quaû toát. Bôûi vaäy naêm 1968 toâi tuyeân boá nhaäp thaát, neáu thaáy bieát ñieàu gì môùi laï toâi seõ môû cöûa thaát ñeå giaûng daïy cho Taêng Ni. Coøn neáu muø tòt khoâng bieát gì heát thì ñoùng cöûa cheát luoân trong ñoù. Neân toâi tuyeân boá nhaäp thaát voâ thôøi haïn. Toâi nghó cöù tu nhö vaäy cheát cuõng khoâng hoå theïn. Tuy nhieân chæ trong voøng taùm thaùng, töø ngaøy muøng taùm thaùng tö ñeán muøng taùm thaùng chaïp, toâi môû cöûa thaát.

Khi veà thaêm laïi huynh ñeä, coù moät soá vò noùi toâi tuyeân boá nhaäp thaát voâ thôøi haïn maø môùi coù moät thôøi gian ñaõ môû cöûa, chaéc ngaùn roài! Hay laø buoàn chòu khoâng noåi, nhöng toâi töï bieát. Toâi trình vôùi Hoøa thöôïng Vieän tröôûng vaø noùi chuyeän vôùi thaày Böûu Hueä. Thaày Böûu Hueä hôi tieác, thaày noùi nhö vaäy coøn ngaén, phaûi ñoùng cöûa laâu theâm chuùt nöõa. Nhöng vì toâi quaù nhieät tình, thaáy bieát ñöôïc ñieàu gì hay, ñieàu gì môùi thì phaûi noùi cho moïi ngöôøi cuøng tu chôù laøm thinh khoâng ñöôïc, neân toâi ra thaát laäp Thieàn vieän naêm 1969.

Naêm 1970 môû khoùa ñaàu daïy Thieàn cho chö Taêng, Ni. Toâi coøn ngôø tuy mình tu khoâng bò ñieân nhöng khoâng bieát daïy ngöôøi tu coù sao chaêng? Vì vaäy toâi choïn caùc huynh ñeä ñaõ hoïc Phaät khaù, tu haønh töông ñoái nghieâm tuùc, nhaän vaøo khoùa ñaàu chæ coù möôøi ngöôøi, tu thöû trong voøng ba naêm.

Qua ba naêm khoâng thaáy ai ñieân heát, toâi môû khoùa thöù hai, chö Taêng hôn hai möôi vò, coäng vôùi Linh Quang nöõa laø boán möôi maáy. Chö Ni cuõng ñöôïc hai ba chuïc. Nhöng ñeán naêm 75 76 hoaøn caûnh kinh teá khoù khaên, Thieàn vieän heát gaïo, thaày troø phaûi chaïy, thaønh ra khoùa thöù hai dôû dang.

Sau khi tu Thieàn ñöôïc roài, toâi ñoïc laïi Taïng kinh tìm Ngöõ luïc cuûa caùc Toå ôû Trung Hoa. Ñoïc ñeán söû ba möôi ba vò Toå, nhaát laø Toå Boà-ñeà-ñaït-ma, vôùi giai thoaïi Thaàn Quang ñeán hoûi ñaïo, Toå ngoài xaây maët vaøo vaùch ôû chuøa Thieáu Laâm. Vaøo muøa ñoâng ôû mieàn Baéc Trung Quoác tuyeát rôi daøy mòt, Ngaøi Thaàn Quang ñöùng ngoaøi saân chaáp tay nhìn Toå töø ñaàu hoâm tôùi khuya, tuyeát rôi ñeán ñaàu goái maø Ngaøi vaãn thaûn nhieân chaáp tay höôùng veà Toå. Toå Ñaït-ma môùi xoay laïi hoûi:

- OÂng ñeán ñaây caàu vieäc gì maø laïi chòu khoå haïnh nhö vaäy?

Ngaøi Thaàn Quang thöa:

- Con ñeán ñaây caàu phaùp moân cam loà, xin Hoøa thöôïng töø bi chæ daïy.

Toå quôû:

- Töø tröôùc caùc vò Boà-taùt muoán caàu ñaïo phaûi xaû thaân: chaët tay, nhòn ñoùi… khoå haïnh traêm beà môùi caàu ñöôïc phaùp, chæ chuùt khoå haïnh naøy maø caàu phaùp ñöôïc sao?

Nghe vaäy Ngaøi xaù lui. Xuoáng nhaø beáp Ngaøi möôïn dao chaët caùnh tay daâng leân ñeå caàu phaùp. Toå Ñaït-ma khen "Ñöôïc" vaø nhaän laøm ñeä töû. Moät hoâm ngaøi Thaàn Quang thöa: "Baïch Hoøa thöôïng, taâm con khoâng an, xin Ngaøi daïy con phaùp an taâm. " Hôïp lyù quaù, Ngaøi ngoài tu maø taâm cöù chaïy töù tung khoâng an, cho neân caàu xin phaùp an taâm, lôøi thöa raát laø thaät thaø. Toå baûo: "Ñem taâm ra ta an cho. " Tröôøng hôïp baûo nhö vaäy chuùng ta phaûi laøm sao? Nhöng ngaøi Thaàn Quang khoâng daùm xem thöôøng lôøi cuûa Toå neân xoay laïi tìm xem taâm laêng xaêng cuûa mình hieän ôû ñaâu. Tìm moät hoài khoâng ra, Ngaøi thöa: "Baïch Hoøa thöôïng, con tìm taâm khoâng ñöôïc. " Toå baûo: "Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài. " Ngay caâu noùi ñoù ngaøi Thaàn Quang lieàn laõnh hoäi, bieát ñöôïc ñöôøng vaøo.

Hoài xöa toâi ñoïc tôùi ñoù nhö ngöôøi muø, khoâng bieát gì heát. Sao Toå daïy nghe nhö noùi ñuøa, khoâng coù gì goïi laø tha thieát heát, laøm sao hoïc thieàn ñöôïc, neân toâi hôi buoàn. Nhöng sau naøy khi ñoïc tôùi ñaây toâi thaáy hay quaù laø hay, hay ñaùo ñeå. Ngaøi quaùn chieáu tìm laïi taâm thì noù aån maát, khoâng coøn boùng daùng. Khi ta nghó ñieàu naøy, ñieàu noï, töùc laø duyeân theo boùng daùng cuûa saùu traàn, luùc tìm laïi thì noù aån maát. Vaäy luùc aån maát ñoù laø an hay chöa an? Laø an roài!

Neân Thieàn laø gì? Laø xoay laïi nôi noäi taâm cuûa mình, neáu noäi taâm laëng yeân laø ñònh. Ñaây laø goác cuûa söï tu Thieàn. Chuùng ta cöù muoán tìm caùi gì laï, caùi gì phi thöôøng, söï thaät khoâng phaûi vaäy. Xöa nay moïi ngöôøi cöù cho raèng taâm laø caùi suy nghó, tính toaùn hôn thieät. Ñoái vôùi ngöôøi tu, ñoù laø nhöõng voïng töôûng hö doái, khoâng phaûi taâm mình. Neáu laø taâm mình, khi khôûi nghó döõ noù laø taâm mình thì luùc nghó laønh noù laø taâm ai?

Vaäy nghó laønh, nghó döõ chaúng qua laø nhöõng nieäm voïng töôûng sanh dieät, daáy leân roài maát, maø chuùng ta laàm töôûng noù thaät. Töø laàm töôûng cho laø thaät roài cöù theo noù. Theo noù thì taïo nghieäp ñi trong luaân hoài sanh töû khoâng cuøng. Baây giôø bieát noù laø giaû, laø hö aûo khoâng thaät thì ngay ñoù chuùng ta döøng, khoâng taïo nghieäp nöõa. Moãi nieäm daáy leân bieát noù hö doái khoâng theo, töùc laø phaûn quan. Ngöôøi bieát phaûn quan laø bieát tu Thieàn. Ñôn giaûn nhö vaäy. Nhöng coù nhieàu ngöôøi than, bieát noù voïng töôûng maø sao cöù noåi leân hoaøi, cöù heát nghó vieäc naøy ñeán nghó vieäc kia, nghó ñuû thöù. Ñaây laø moät vaán ñeà maø chuùng ta caàn phaûi hieåu cho thaät kyõ.

Trong kinh Laêng Nghieâm coù ñoaïn ñöùc Phaät traû lôøi ngaøi A-nan veà phaàn laàm nhaän voïng töôûng laø taâm mình, cho "caùi hay suy nghó laø taâm cuûa con", Phaät quôû: "Ñoù khoâng phaûi laø taâm cuûa ngöôi. " Khi bò quôû Ngaøi giaät mình noùi: "Neáu khoâng phaûi taâm con vaäy thì con khoâng coù taâm sao? " Do ñoù Phaät môùi duøng ví duï: Nhö coù anh chaøng teân Dieãn-nhaõ-ñaït-ña, moãi saùng ñeán tröôùc göông soi chaûi ñaàu. Khi ñöùng tröôùc göông anh thaáy ñaàu maët roõ raøng trong göông. Sau ñoù uùp göông xuoáng, anh khoâng thaáy ñaàu maët nöõa neân anh oâm ñaàu chaïy la: "Toâi maát ñaàu roài! Toâi maát ñaàu roài! " Ngöôøi ta noùi anh ñaõ ñieân. Quí vò nghó phaûi khoâng? Taïi vì anh nhìn ñaàu maët trong göông cho laø thaät, maø ñaàu maët trong göông chæ laø boùng. Maát boùng roài oâm caùi thaät, chaïy keâu maát ñaàu. Khoâng phaûi ñieân laø gì?

Cuõng nhö vaäy, chuùng ta hieän giôø nhaän taâm suy nghó tính toaùn, boùng daùng hö voïng cho laø taâm mình thaät. Ñaõ laàm töôûng caùi giaû cho laø thaät roài thì coù coøn thaáy caùi thaät khoâng? Dieãn-nhaõ-ñaït-ña laàm nhaän boùng cho laø ñaàu maët thaät cuûa mình thaønh ñieân. Coøn chuùng ta nhaän laàm voïng töôûng cho laø mình thì chuùng ta coù ñieân khoâng? Neân Phaät goïi laø si meâ, khoâng bieát ñöôïc gì laø thaät, gì laø giaû!

Khi naøo chuùng ta nhaän ra nhöõng khôûi nghó laêng xaêng laø voïng töôûng, thì luùc ñoù heát meâ, laø trí, laø mình ñaõ saùng roài, neân khoâng coøn laàm nöõa. Vì vaäy Luïc Toå daïy: "Khoâng sôï nieäm khôûi, chæ sôï giaùc chaäm. " Nieäm khôûi thì maëc noù, chæ sôï noù khôûi maø chuùng ta khoâng bieát noù hö doái. Neáu noù khôûi leân chuùng ta bieát laø hö doái laø ñaõ giaùc roài. Nieäm khôûi laø meâ, meâ laø chuùng sanh. Bieát noù laø voïng laø doái, ñoù laø giaùc. Giaùc töùc laø Phaät. Moät chuùng sanh daáy leân, coù moät vò Phaät hieän ra, nhö vaäy coù thua thieät gì ñaâu. Nieäm khôûi cöù cho khôûi, mieãn chuùng ta giaùc laø ñöôïc. Loái tu naøy raát cuï theå, raát thieát thöïc. Neáu chuùng ta tu hieåu vaø öùng duïng nhö vaäy thì treân ñöôøng tu seõ raát lôïi ích.

Laâu nay chuùng ta meâ laàm nhaän giaû laøm thaät, cho neân taát caû chuùng ta phaûi chòu soáng trong meâ laàm. Ví duï chuùng ta giaän ai, vöøa khôûi nghó giaän thì noùi toâi ñang giaän. Noùi toâi ñang giaän töùc laø thöøa nhaän caùi giaän laø toâi. Roài ñang buoàn, ñang tuûi, ñang lo, ñang töùc v. v… cuõng toâi. Neáu giaän laø toâi thì khi heát giaän leõ ra toâi cuõng tan. Vì noù laø toâi, maø noù maát thì toâi cuõng maát luoân. Nhöng chuùng ta coù maát khoâng? Khoâng maát. Roõ raøng, neáu nhaän caùi voïng laøm toâi thì chaúng khaùc naøo chaøng Dieãn-nhaõ-ñaït-ña nhaän boùng laøm thaät. Nhö vaäy giaän khoâng phaûi thaät toâi, giaän moät chuùt roài heát, chôù ñaâu phaûi naêm naøy thaùng kia coøn hoaøi. Luùc khoâng giaän nöõa toâi vaãn coù, thì laøm sao noùi giaän laø toâi ñöôïc. Cuõng nhö theá, buoàn, thöông, yeâu, gheùt khoâng phaûi laø toâi, chæ laø moät hieän töôïng cuûa Taâm sôû thoâi. Do chuùng ta nhaän noù laø mình neân khoâng thaáy ñöôïc maët thaät cuûa mình. Ngöôøi tu Thieàn phaûi nhaän cho ra caùi chaân thaät, khoâng chaïy theo caùc töôùng taïm giaû beân ngoaøi, goïi laø nhaän ra OÂng chuû.

Hieåu ñöôïc ñieàu ñoù, khi noåi giaän leân chuùng ta töï hoûi caùi gì giaän, ai giaän? Hoûi caùi gì giaän, laø Saân taâm sôû chôù khoâng phaûi toâi. Khi heát giaän thì noù laëng xuoáng. Bieát nhö vaäy treân ñöôøng tu chuùng ta môùi nhaän ñöôïc caùi thaät, caùi hö. Chuùng ta coù caùi chaân thaät maø laâu nay mình queân, cöù nhaän caùi hö giaû laø mình neân caùi thaät noù aån khuaát.

Cho neân chuùng toâi raát taâm ñaéc caâu traû lôøi cuûa ngaøi Trieäu Chaâu. Coù ngöôøi ñeán hoûi Ngaøi:

- Baïch Hoøa thöôïng, con choù coù Phaät taùnh khoâng?

Ngaøi traû lôøi:

- Khoâng.

Vò Taêng aáy hoûi:

- Taïi sao Phaät noùi taát caû chuùng sanh ñeàu coù Phaät taùnh, rieâng con choù khoâng coù Phaät taùnh?

Ngaøi traû lôøi:

- Vì nghieäp thöùc che ñaäy.

Moät ngöôøi khaùc ñeán hoûi:

- Baïch Hoøa thöôïng, con choù coù Phaät taùnh khoâng?

Ngaøi traû lôøi:

- Coù.

Hoûi:

- Phaät taùnh laø saùng suoát, taïi sao laïi chui trong ñaõy da loâng laù luø xuø vaäy?

Ngaøi traû lôøi:

- Vì bieát maø coá phaïm.

Nhöõng caâu naøy raát laø thaâm traàm, nhöng môùi nghe thaät khoù hieåu.

Hoûi con choù coù Phaät taùnh khoâng, Ngaøi noùi khoâng. Taïi sao khoâng? Vì nghieäp thöùc che ñaäy. Nghieäp thöùc laø gì? Chöõ thöùc laø phaân bieät, chính caùi hieåu bieát phaân bieät che khuaát neân khoâng thaáy Phaät taùnh.

Toâi ví duï nhö ñeâm raèm traêng saùng, nhöng khoaûng möôøi moät, möôøi hai giôø coù ngöôøi nhìn leân trôøi khoâng thaáy traêng, lieàn noùi sao ñeâm raèm khoâng thaáy traêng? Chuùng ta traû lôøi theá naøo, vì maây che khuaát, chôù khoâng phaûi ñeâm raèm khoâng coù traêng. Maây daøy bòt ñoù laø duï cho nghieäp thöùc cuûa chuùng ta quen hôn thua, ñeïp xaáu, phaûi quaáy, ñöôïc maát v. v… laêng xaêng hoaøi neân taâm theå bò aån khuaát.

Chuùng ta ngoài thieàn ñeå laëng taâm laêng xaêng ñoù. Khi naøo noù laëng xuoáng thì Taâm theå hieän tieàn, nhö maây tan heát thì maët traêng hieän ñuû. YÙ naøy heát söùc roõ. Laâu nay chuùng ta quen nhaän nghieäp thöùc laø taâm mình cho neân Chaân taâm chìm aån. Khi naøo chuùng ta bieát nghieäp thöùc khoâng phaûi laø mình, chæ laø boùng daùng taïm bôï, cuõng nhö maây khoâng phaûi laø maët traêng, chuùng ta laøm cho nghieäp thöùc laëng saïch thì Chaân taâm hieän tieàn. Ñoù laø goác cuûa söï tu.

Khi taâm chaân thaät hieän tieàn laø chuùng ta giaùc, coøn nhaän nghieäp thöùc laøm taâm laø meâ. Soáng trong meâ nhöng ai noùi meâ thì noåi giaän lieàn, khoâng chòu mình meâ. Töôûng raèng nghó nhieàu, tính nhieàu laø khoân, khoâng ngôø ñoù laø ñaõ queân caùi thaät cuûa chính mình. Vì vaäy chuùng ta tu laø ñeå trôû veà caùi thaät cuûa chính mình. Muoán trôû veà caùi thaät thì phaûi deïp heát caùc thöù hö doái.

Cho neân khi Toå Hueä Khaû caàu phaùp an taâm, Toå Boà-ñeà-ñaït-ma baûo: "Ñem taâm ra ta an cho. " Ngaøi xoay laïi tìm thì laêng xaêng maát neân Ngaøi thöa "con tìm taâm khoâng ñöôïc". Toå baûo: "Ta ñaõ an taâm cho ngöôi roài. " Nhö vaäy an môùi thaät laø taâm. Khoâng coøn laêng xaêng maø vaãn nghe, vaãn bieát roõ raøng, ñoù laø taâm chaân thaät.

Do laàm neân chuùng ta taïo nghieäp luaân hoài trong luïc ñaïo khoâng cuøng. Muoán giaûi thoaùt sanh töû thì phaûi döøng nghieäp. Nghieäp quan troïng töø yù laêng xaêng taïo neân, baây giôø phaûi ñeå cho noù laëng xuoáng. Trong ba nghieäp thaân, khaåu, yù thì thaân vaø khaåu do yù chæ huy. YÙ nghó toát, thaân laøm toát, mieäng noùi toát. YÙ nghó xaáu, thaân laøm xaáu, mieäng noùi xaáu. Nhö vaäy goác taát caû töø yù maø ra. YÙ laëng thì ba nghieäp ñoàng thanh tònh. Cho neân tu phaûi bieát naém ngay töø goác. Goác ñoù, Phaät daïy chuùng ta phaûi kheùo nhìn ñöøng ñeå laàm laãn, phaûi thaáy cho töôøng taän, ñeå roài coá gaéng deïp caùi giaû cho caùi thaät hieän baøy.

Caâu traû lôøi cuûa ngaøi Trieäu Chaâu raát hay, raát roõ raøng. Ñeán caâu sau vò Taêng hoûi con choù coù Phaät taùnh khoâng, Ngaøi noùi coù. Hoûi Phaät taùnh thì saùng suoát taïi sao laïi chui vaøo ñaõy da loâng laù luø xuø, Ngaøi traû lôøi: "Bieát maø coá phaïm! " Bôûi vì chuùng ta khoâng laøm chuû ñöôïc nghieäp, neân bò nghieäp loâi daãn. Nhö Taêng Ni, Phaät töû thì ai cuõng bieát noùng giaän laø xaáu. Nhöng coù ai choïc töùc lieàn noåi giaän ñuøng ñuøng. Bieát xaáu maø vaãn laøm, ñoù goïi laø bieát maø coá phaïm. Chuùng ta bieát ñieàu ñoù dôû, xaáu nhöng bò nghieäp chi phoái neân gaëp caûnh lieàn khôûi toäi aùc, roài bò toäi aùc daãn ñi. Ngöôøi tu bieát ñieàu ñoù phaïm maø vaãn bò nghieäp keùo loâi laø vì ñaïo löïc yeáu, nghieäp löïc maïnh. Cheát khoâng laøm chuû ñöôïc thì khi taùi sanh laøm sao ñöôïc choã nhö yù?

Caâu traû lôøi thöù hai nhaéc nhôû ngöôøi cö só hay xuaát gia, neáu khoâng laøm chuû ñöôïc nghieäp löïc cuûa mình thì chöøng maát phaûi ñoïa vaøo nhöõng ñöôøng khoå, vì bò nghieäp daãn. Ngöôøi xuaát gia neáu khoâng coá gaéng tu taäp vaãn bò nghieäp loâi nhö thöôøng. Ñoù laø ñieàu thieát yeáu chuùng ta phaûi hieåu.

Chuùng ta tu phaûi laøm chuû ñöôïc mình, töùc laø laøm chuû nghieäp. Coù nhieàu vò tu só, tu moät thôøi gian roài hoaøn tuïc. Gaëp baïn beø hoûi sao thaày khoâng tu nöõa, vò aáy noùi taïi nghieäp. Noùi taïi nghieäp laø noùi goïn, chôù noùi ñuû laø: Taïi nghieäp noù daãn toâi, toâi thua noù neân toâi khoâng tu nöõa. Nhö vaäy taát caû vieäc thua traän ñeàu do nghieäp laøm chuû mình. Neáu chuùng ta thaéng ñöôïc noù thì chuùng ta laøm chuû, töï do töï taïi. Töï do töï taïi laø giaûi thoaùt sanh töû roài.

Vieäc tu raát teá nhò, phaûi nhìn saâu vaøo trong noäi taâm mình ñeå gaïn boû nhöõng thöù nhô nhieãm, nuoâi döôõng taâm thanh tònh. Cho neân trong nhaø thieàn thöôøng duøng töø "tröôûng döôõng thaùnh thai", töùc nuoâi döôõng thai thaùnh caøng ngaøy caøng thanh tònh, ñoù laø choã tieán boä cuûa ngöôøi tu.

Ñeán ñaây toâi noùi veà Thieàn toâng cuûa Toå Boà-ñeà-ñaït-ma. Ngaøi truyeàn Thieàn cho Toå Hueä Khaû. Khi Toå Hueä Khaû ñaõ naém vöõng ñöôøng loái, bieát roõ phöông phaùp tu. Tìm taâm töùc phaûi xoay vaøo, tìm noù nhöng khoâng thaáy daáu veát laø ñöôïc an. Nhö vaäy an taâm laø ñònh, coøn chaïy laø coøn loaïn ñoäng. Do ñoù ñöôøng loái tu Thieàn coát phaûi an taâm.

Toâi keå moät vò nöõa laø ngaøi Ñaïo Tín. Luùc coøn Sa-di môùi möôøi boán tuoåi, Ngaøi gaëp Toå Taêng Xaùn lieàn ñaûnh leã:

- Hoøa thöôïng daïy cho con phöông phaùp giaûi thoaùt.

Khi ñoù Toå Taêng Xaùn nhìn thaúng vaøo maët hoûi:

- Ai troùi buoäc ngöôi?

- Daï khoâng coù ai troùi buoäc heát.

Toå baûo:

- Khoâng ai troùi buoäc thì caàu giaûi thoaùt laøm gì?

Ngay ñoù ngaøi Ñaïo Tín lieàn ngoä.

Ngoä ñaïo deã quaù! Ngoä caùi gì? Ñoù laø nhöõng neùt raát chí lyù, chuùng ta caàn phaûi thaáy.

Chuùng ta tu coù ai khoâng caàu giaûi thoaùt ñaâu, ai cuõng khao khaùt caàu giaûi thoaùt. Vaäy giaûi thoaùt laø gì? Chöõ giaûi laø côûi môû, thoaùt laø vöôït ra. Nhö ngöôøi bò troùi coät ôû moät nôi naøo ñoù, ñöôïc môû troùi thì noùi ñaõ giaûi thoaùt cho ngöôøi aáy roài. Toùm laïi giaûi thoaùt töùc laø môû troùi, ñi ñöùng töï taïi. Ngaøi Ñaïo Tín vì khao khaùt giaûi thoaùt neân caàu Toå chæ daïy. Nhöng muoán giaûi thoaùt thì phaûi bieát caùi gì troùi coät. Neáu khoâng bieát caùi gì troùi coät thì laøm sao giaûi thoaùt. Taát caû ngöôøi tu chuùng ta ña soá ñeàu noùi nghieäp troùi coät. Vì noù troùi coät neân khoâng ñöôïc giaûi thoaùt.

Vaäy caùi gì taïo thaønh nghieäp? Thaân, khaåu, yù nhöng troïng taâm laø yù. YÙ laø nhaân taïo nghieäp, nhöng neáu yù thaät thì coät chuùng ta môùi ñöôïc. Traùi laïi caû ngaøy yù sanh dieät khoâng bieát bao nhieâu laàn thì laøm sao thaät ñöôïc. YÙ ñaõ khoâng thaät thì nghieäp thaät khoâng? Cho neân khi ngaøi Ñaïo Tín yeâu caàu Toå daïy phöông phaùp giaûi thoaùt thì Toå baûo:

- Ai troùi buoäc ngöôi?

Ngaøi söûng soát tìm laïi xem caùi gì troùi buoäc. Ñoù cuõng laø phaûn quan, xem caùi gì troùi buoäc mình, phaêng tìm khaép nôi khoâng thaáy neân Ngaøi thöa:

- Con khoâng thaáy coù gì troùi buoäc heát.

Toå baûo:

- Caàu giaûi thoaùt laøm gì?

Nhìn laïi khoâng thaáy coù gì troùi buoäc töùc laø giaûi thoaùt roài. Nhö vaäy muoán ñöôïc giaûi thoaùt chuùng ta ñöøng aûo töôûng, ñöøng meâ laàm, chuùng ta thöôøng nghó raèng bò coät troùi laø cuïc cöïa nhuùc nhích khoâng ñöôïc. Baây giôø phaûi môû troùi môùi cuïc cöïa nhuùc nhích ñöôïc. Nhöng söï thaät khoâng phaûi. Chuùng ta ñang bò meâ laàm chaáp giaû laøm thaät. Töø meâ laàm roài taïo nghieäp traàm luaân. Neáu baây giôø chuùng ta tænh taùo, bieát giaû doái laø giaû doái thì moïi söï troùi buoäc cuõng heát theo, chôù khoâng coù gì laï. Nhö vaäy ngöôøi bieát tu phaûi quay laïi tìm cho ra caùi gì laø nhaân troùi buoäc, caùi gì laø quaû giaûi thoaùt. Thaáy töôøng taän nhö vaäy thì töï nhieân chuùng ta giaûi thoaùt, chôù ñöøng caàu ai heát.

Qua caâu chuyeän cuûa vò Thieàn sö, chuùng ta thaáy yù nghóa raát roõ raøng. Muoán giaûi thoaùt khoâng phaûi tìm kieám ôû ñaâu xa, maø phaûi phaûn quan laïi mình, thaáy cho töôøng taän, thaáy cho roõ raøng thì chuùng ta seõ ñi tôùi giaûi thoaùt, khoâng nghi ngôø. Ñoù laø toâi noùi hai vò Toå ôû Trung Hoa.

Hieän giôø toâi coù moät Thieàn vieän ôû Ñaø Laït, toâi ñaët teân laø Thieàn vieän Truùc Laâm. Noùi ñuùng laø phaûi goïi Truùc Laâm Yeân Töû, nhöng muoán goïi goïn toâi chæ ñaët Thieàn vieän Truùc Laâm. Taïi sao toâi goïi Thieàn vieän Truùc Laâm? Vì toâi thaáy trong lòch söû Phaät giaùo Vieät Nam, ngöôøi truyeàn Thieàn toâng ñaàu tieân ôû ñaát nöôùc ta laø Toå Tyø-ni-ña-löu-chi, ngöôøi AÁn. Keá ñoù laø Toå Voâ Ngoân Thoâng, ngöôøi Hoa. Sau nöõa laø ngaøi Thaûo Ñöôøng cuõng ngöôøi Hoa.

Ñeán khi ngaøi Traàn Thaùi Toâng laø oâng vua ñaàu tieân cuûa nhaø Traàn tu Thieàn, khi raûnh roãi Ngaøi trì kinh Kim Cang. Moät hoâm nhaân khi ñoïc ñeán caâu Öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm, Ngaøi ñeå kinh xuoáng nghieàn ngaãm giaây laâu, boãng döng giaùc ngoä thaáy ñöôïc lyù Thieàn. Khi ngoä ñöôïc caâu ñoù, veà sau Ngaøi coù vieát cuoán Thieàn Toâng Chæ Nam, nhöng ñaõ thaát laïc maát, chuùng ta chæ coøn tìm ñöôïc baøi töïa thoâi, baûn chaùnh ñaõ bò maát.

Toå thöù saùu cuûa Thieàn toâng Trung Hoa laø Toå Hueä Naêng. Khi nghe Nguõ Toå giaûng kinh Kim Cang trong luùc giöõa ñeâm, tôùi caâu baát öng truï saéc sanh taâm, baát öng truï thanh, höông, vò, xuùc, phaùp sanh taâm, öng voâ sôû truï nhi sanh kyø taâm, Ngaøi lieàn böøng ngoä vaø lôùn tieáng noùi: "Ñaâu ngôø taùnh mình xöa nay thanh tònh, ñaâu ngôø taùnh mình voán khoâng sanh dieät…" Nguõ Toå vui möøng baûo: "OÂng ñaõ ngoä ñöôïc baûn taùnh", lieàn trao y baùt cho Ngaøi.

Chuùng ta thaáy roõ raøng muoán ñöôïc an taâm, phaûi laøm sao? Laø khi phaùt taâm Voâ thöôïng Boà-ñeà khoâng truï vaøo saéc, thanh, höông, vò, xuùc, phaùp töùc laø khoâng dính maéc vôùi saùu traàn. Maø khoâng dính maéc vôùi saùu traàn thì an taâm. An taâm töùc laø döøng taâm laêng xaêng. Nhöng Luïc Toå, Ngaøi coøn thaáy ngay nôi mình coù caùi theå chöa töøng sanh dieät, neân noùi naøo ngôø taùnh mình xöa nay khoâng sanh khoâng dieät. Ngaøi thaáy ñöôïc theå taùnh aáy truøm khaép, neân noùi naøo ngôø taùnh mình truøm khaép muoân vaät… Thaáy roõ raøng nhö vaäy neân ñöôïc Toå truyeàn taâm aán vaø trao y baùt cho.

ÔÛ Vieät Nam, vua Traàn Thaùi Toâng ñoïc kinh Kim Cang tôùi choã ñoù cuõng ngoä ñöôïc lyù Thieàn, neân sau naøy Ngaøi coù vieát quyeån Khoùa Hö Luïc. Trong Khoùa Hö Luïc, Ngaøi cuõng dieãn taû choã thaáy bieát cuûa mình treân phöông dieän tu haønh.

Ñeán vua thöù hai laø Traàn Thaùnh Toâng cuõng ngoä ñöôïc lyù Thieàn vaø vua thöù ba laø Traàn Nhaân Toâng coøn ñaëc bieät hôn nöõa. Traàn Nhaân Toâng khi coøn laø Ñoâng cung Thaùi töû, vua cha ñaõ cho hoïc ñaïo vôùi Tueä Trung Thöôïng Só. Khi hoïc xong, saép töø giaõ trôû veà laõnh traùch nhieäm cuûa quoác gia, Ngaøi môùi hoûi Tueä Trung Thöôïng Só:

- Vieäc chuû yeáu cuûa Thieàn toâng laø gì?

Tueä Trung Thöôïng Só lieàn ñoïc nguyeân moät caâu chöõ Haùn:

- Phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc.

Phaûn quan laø soi saùng laïi, töï kyû laø chính mình. Soi saùng laïi chính mình laø vieäc boån phaän chaùnh, khoâng töø beân ngoaøi maø ñöôïc. Nghe caâu noùi ñoù Ngaøi lieàn laõnh hoäi ñöôïc yeáu chæ Thieàn. Vì vaäy sau khi trôû veà laøm vua, deïp giaëc v. v… cuoái cuøng Ngaøi xuaát gia. Sau khi xuaát gia, Ngaøi thaønh laäp moät heä phaùi goïi laø Truùc Laâm Yeân Töû vaø Ngaøi laø Sô Toå. Nhö vaäy taïi sao toâi choïn phaùi Truùc Laâm Yeân Töû laøm choã qui höôùng cuûa mình ñeå khoâi phuïc laïi heä phaùi ñoù?

ÔÛ AÁn Ñoä, Thaùi töû Taát-ñaït-ña khi thöùc tænh ñi tu, Ngaøi thaønh Phaät. Coøn ôû Vieät Nam chuùng ta, oâng vua ngoä ñaïo töø luùc nhoû. Khi raûnh vieäc trieàu chính, lieàn giao ngai vaøng laïi cho con roài tu haønh thaønh Toå. Neáu noùi theo tinh thaàn daân toäc Vieät Nam, vò Toå thieàn cuûa Phaät giaùo Vieät Nam chính laø Sô toå Truùc Laâm. Cho neân vôùi tinh thaàn Phaät giaùo Vieät Nam, toâi chuû tröông khoâi phuïc Thieàn toâng ñôøi Traàn laø vì theá.

Hôn nöõa moät oâng vua ñi tu cuõng nhö moät oâng hoaøng ñi tu. Moät oâng Hoaøng thaùi töû laø do muoán tìm caùi gì vöôït ngoaøi caû ngai vaøng ñieän ngoïc, chôù neáu taàm thöôøng thì khoâng bao giôø ñi tu. Vì lyù töôûng cao ñeïp ñoù maø Thaùi töû Taát-ñaït-ña ñi tu. Do ñoù Ngaøi tìm ñöôïc ñaïo giaûi thoaùt.

Coøn ôû Vieät Nam chuùng ta, moät oâng vua ñi tu; neáu vaøng baïc cuûa baùu laø quí thì Ngaøi khoâng ñi tu. Vì Ngaøi thaáy coù moät caùi gì cao sieâu hôn taát caû nhöõng thöù ñoù neân Ngaøi môùi boû ngai vaøng ñi tu. Do ñoù giaùo lyù Ngaøi haáp thuï ñöôïc, ñem ra giaûng daïy phaûi laø sieâu vieät chôù khoâng theå taàm thöôøng.

Vaäy maø hieän nay chuùng ta coù laém ngöôøi ñi tu nhöng laâu laâu cuõng nhieãm danh keït lôïi, roài thoái Boà-ñeà taâm. Ñoù laø do hoï chöa tìm ñöôïc söï cao sieâu, söï giaûi thoaùt cho neân khoâng thaáy ñöôïc ñieåm hay cuûa ñaïo. Moät oâng vua khi ñaõ neám vò giaûi thoaùt roài thì caû theá gian ñeàu khoâng quan troïng, chæ coù ñaïo giaûi thoaùt laø treân heát. Ñoù laø giaù trò chaân thaät, vì vaäy chuùng toâi muoán khoâi phuïc laïi chaân tinh thaàn ñoù ñeå Taêng Ni Vieät Nam khoâng tuûi nhuïc raèng chuùng ta ñi tu chæ vì mieáng côm manh aùo, aån döông nöông Phaät qua ngaøy. Chuùng ta ñi tu laø vì moät lyù töôûng sieâu phaøm, moät lyù töôûng vöôït hôn taát caû theá tuïc, chôù khoâng phaûi taàm thöôøng.

Trôû laïi caâu "phaûn quan töï kyû boån phaän söï, baát tuøng tha ñaéc", yù nghóa nhö theá naøo? Toâi xin neâu leân cho taát caû bieát, toâng chæ töø Toå Boà-ñeà-ñaït-ma daïy cho Toå Hueä Khaû, ñeán Vieät Nam chuùng ta gaàn caû ngaøn naêm maø toâng chæ ñoù khoâng thay ñoåi. Taïi sao? Bôûi vì Toå Ñaït-ma baét Toå Hueä Khaû phaûi nhìn laïi choã taâm baát an cuûa mình. Quay laïi tìm taâm baát an, tìm chöøng naøo noù laëng, ñoù laø an taâm. ÔÛ ñaây, ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só baûo "phaûn quan töï kyû" töùc laø soi saùng laïi chính mình. Ñoù laø phaän söï chaùnh, khoâng phaûi töø ngoaøi maø vaøo.

Nhö vaäy, xoay laïi chính mình laø vieäc goác cuûa ngöôøi tu Thieàn. Ngöôøi tu Thieàn khoâng tìm kieám nhöõng pheùp laï thaàn thoâng huyeàn bí, maø phaûi quay laïi soi saùng mình, tìm cho ra caùi gì hö caùi gì thaät. Hö laø giaû doái, thaät laø chaân thaät. Caùi giaû doái khoâng laàm, nhaän ra caùi chaân thaät chính laø kieán taùnh.

Troïng taâm cuûa ngöôøi tu laø muoán ñöôïc giaûi thoaùt, nhöng giaûi thoaùt caùi gì? Thaân naøy seõ baïi hoaïi khoâng theå giaûi thoaùt ñöôïc, chæ coù taâm. Maø taâm do phaân bieät hay suy ngaãm laø taâm hö aûo, khoâng thaät coù thì ñaâu caàn giaûi thoaùt. Chæ taâm chaân thaät khoâng sanh dieät môùi khoâng bò sanh töû, nhöng chuùng ta vì voâ minh meâ laàm che ñaäy neân noù khoâng hieän baøy. Quay tìm laïi caùi sieâu thoaùt treân taát caû laø phaän söï chaùnh cuûa ngöôøi tu Thieàn, coøn tìm caùi gì khaùc laø sai.

Nhö vaäy töø Toå Ñaït-ma truyeàn thieàn sang Toå Hueä Khaû, sau naøy ñeán Vieät Nam ngaøi Tueä Trung Thöôïng Só trao toâng chæ cho ngaøi Ñieàu Ngöï Giaùc Hoaøng töùc Sô toå Truùc Laâm vaãn nguyeân veïn treân tinh thaàn nhö vaäy, khoâng sai chaïy. Tinh thaàn aáy muoân ñôøi vaãn theá, khoâng theå naøo khaùc hôn ñöôïc.

Theá thì Thieàn toâng coù phaûi laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät hay khoâng? Trôû laïi ñöùc Phaät, Ngaøi ngoài döôùi coäi boà-ñeà ñeå laøm gì? Ngaøi cuõng phaûn quan laïi chính mình, deïp tan caùc thöù hö voïng. Khi hö voïng laëng roài Ngaøi ñöôïc chaùnh ñònh. Töø ñònh phaùt tueä, Ngaøi böøng saùng neân goïi ngoä ñaïo thaønh Phaät. Do ñoù Ngaøi daïy laïi haøng ñoà ñeä phaùp Töù nieäm xöù cuõng laø phaûn quan.

Nhö quaùn thaân baát tònh laø xoay laïi thaân mình, quaùn thoï thò khoå laø xoay laïi caûm giaùc cuûa mình. Bôûi vì taát caû caûm giaùc maø theá gian meâ ñaém ñeàu laø nhöõng caûm giaùc voâ thöôøng, taïm bôï neân khoå. Quaùn taâm voâ thöôøng laø soi laïi noäi taâm mình, goàm coù taâm thieän taâm aùc v. v… ñoù laø töôùng voâ thöôøng sanh dieät khoâng thaät. Quaùn phaùp voâ ngaõ, nhöõng gì do nhaân duyeân tuï hôïp ñeàu khoâng coù chuû theå, khoâng thaät. Ñoù laø soi thaáu chính con ngöôøi mình, khoâng laàm laãn. Nhaän chaân ñöôïc leõ thaät laø chuùng ta giaùc ngoä, chuùng ta thaáy ñaïo.

Vì vaäy taát caû nhöõng ngöôøi tu Phaät, nhaát laø trong thôøi ñaïi hoâm nay, ñaëc bieät moät soá ngöôøi Taây phöông, khi nghieân cöùu ñaïo Phaät hoï chæ thích tu Thieàn, chôù khoâng tu phaùp naøo khaùc.

Nhö vaäy Thieàn laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät, baét nguoàn töø AÁn Ñoä chaûy maõi sang ñeán Trung Hoa, Vieät Nam, duy coù moät goác khoâng hai khoâng khaùc. Chæ vì laâu ngaøy, do chuùng ta yeáu ñuoái roài chaâm chöôùc, cheá bieán thaáy hôi khaùc, hôi laï. Khi toâi nghieân cöùu kyõ löôõng loái tu cuûa Phaät cuûa Toå, roài nhìn laïi loái tu hieän taïi cuûa ña soá tu só chuùng ta, toâi thaáy coù nhöõng noãi buoàn.

Nhö baây giôø Taêng Ni chuùng ta ôû chuøa, ña soá laáy gì laøm thôøi khoùa tu chính? Laáy hai thôøi khoùa tuïng. Toái tu Tònh ñoä, khuya tuïng chuù Laêng Nghieâm, cho ñoù laø goác cuûa söï tu. Nhöng hoûi hai thôøi khoùa tuïng ñoù xuaát phaùt töø ñaâu, luùc naøo, quí vò coù bieát khoâng? Ñoù laø moät vaán ñeà. Nhieàu khi chuùng ta laøm maø khoâng bieát mình laøm theo ai. Ñoù laø ñieàu ñaùng buoàn.

Neáu nghieân cöùu kyõ, chuùng ta seõ thaáy hai thôøi khoùa tuïng xuaát phaùt töø ñôøi nhaø Thanh ôû Trung Hoa. Taïi sao ôû Trung Hoa laïi coù hai thôøi khoùa tuïng ñoù? Bôûi vì töø ñôøi nhaø Nguyeân, quaân Moâng Coå vaøo xaâm chieám nöôùc Trung Hoa. Maø ngöôøi Moâng Coå aûnh höôûng Phaät giaùo Taây Taïng, raát troïng Maät toâng. Vì vaäy, Trung Hoa khi bò nhaø Nguyeân cai trò thì Maät toâng baét ñaàu phaùt trieån.

Ñeán ñôøi nhaø Thanh cuõng theá, chuyeân veà Maät toâng. Do ñoù kieåm laïi trong hai thôøi khoùa tuïng, thaàn chuù chieám heát hai phaàn. Nhö toái tu Tònh ñoä, trong nghi thöùc caàu sieâu thì phaûi tuïng chuù Ñaïi bi tröôùc, sau khi nieäm Phaät tuïng chuù Vaõng sanh. Chuù Ñaïi bi vaø chuù Vaõng sanh laø Maät. Coøn buoåi khuya thì tuïng naêm ñeä chuù Laêng Nghieâm roài Thaäp chuù, toaøn laø Maät.

Gaàn ñaây chuùng ta laáy hai thôøi khoùa tuïng laøm tieâu chuaån tu haønh, maø hai thôøi khoùa tuïng chæ coù vaøo ñôøi nhaø Thanh, khoaûng theá kyû XVII, XVIII. Coøn toå tieân chuùng ta töø theá kyû thöù III maõi cho ñeán theá kyû XVIII ñeàu tu Thieàn. Nhö vaäy ngoùt moät ngaøn naêm traêm naêm, toå tieân tu Thieàn maø baây giôø con chaùu khoâng bieát gì heát!

Ñöùc Phaät Thích-ca tu Thieàn maø ñöôïc thaønh ñaïo, ñeä töû Ngaøi cuõng vaäy. Ñoù laø goác maø baây giôø chuùng ta khoâng bieát Thieàn, töùc chuùng ta maát goác soá moät roài. Goác thöù hai laø treân ñaát nöôùc Vieät Nam mình, toå tieân trong nhaø Phaät ngaøy xöa cuõng tu Thieàn, maø baây giôø chuùng ta cuõng khoâng bieát luoân. Ñöùc Phaät chuû tröông tu Thieàn, chö Toå cuõng chuû tröông tu Thieàn, maø con chaùu noùi tu Thieàn ñieân. Nhö vaäy con chaùu coù trung thaønh vôùi Phaät, Toå khoâng? Ñoù laø ñieàu chuùng ta phaûi nghieân cöùu taän goác reã. Khoâng neân xöa baøy nay laøm, maø phaûi tìm taän coäi goác ñeå khoûi laàm laãn.

Töø choã khoâng laàm laãn chuùng ta môùi ñi tôùi choã tu haønh chín chaén nhö sôû nguyeän. Tu caàu giaûi thoaùt giaùc ngoä, chôù khoâng phaûi tu caàu ñöôïc aám no, ñöôïc nhieàu vaät chaát. Hieåu cho töôøng taän nhö vaäy thì treân ñöôøng tu ñöôïc keát quaû toát. Xaû thaân caàu ñaïo nhö vaäy môùi xöùng ñaùng, baèng khoâng thì thaät uoång phí ñôøi tu cuûa mình.

Mong taát caû hieåu ñöôïc Thieàn laø coäi goác cuûa ñaïo Phaät, ñeå töø ñoù chuùng ta coá gaéng tu taäp vaø ñaït ñöôïc keát quaû nhö lôøi cuûa Phaät daïy. Chuùc taát caû ñeàu ñöôïc sôû nguyeän vieân thaønh.

]