TAÙNH KHOÂNG VAØ CHAÂN KHOÂNG

Giaûng taïi Thieàn Vieän Thöôøng Chieáu

Muøa Haï naêm Canh Thìn 8-2000

Hoâm nay nhaân ngaøy giaûi haï, Taêng Ni trôû veà ñaây chuùc möøng khaùnh tueá cho toâi, ñoàng thôøi xin toâi cho vaøi lôøi nhaéc nhôû treân böôùc ñöôøng tu haønh, toâi raát hoan hæ. Tröôùc tieân toâi xin chuùc möøng Taêng Ni qua muøa haï ñöôïc bình yeân, an vui. Ñoù laø keát quaû toát sau moät muøa an cö.

Ñoái vôùi caùc Thieàn vieän, ñaây laø laàn an cö thöù ba möôi, baét ñaàu töø naêm 1970 chuùng ta an cö taïi Chaân Khoâng, tôùi nay laø naêm 2000.Kieåm laïi trong ba möôi naêm ñoù, töø con soá an cö ñaàu tieân chæ voûn veïn möôi ngöôøi thoâi. Giôø ñaây taát caû caùc Thieàn vieän tuï hoäi veà coù theå leân ñeán boán naêm traêm ngöôøi. Nhö vaäy ñöùng veà soá löôïng, Taêng Ni ngaøy caøng ñoâng, Phaät töû cuõng caøng nhieàu hôn. Neáu ñöôøng loái tu cuûa chuùng ta khoâng coù lôïi ích, khoâng coù söï an laïc, thì chaéc raèng khoâng theå naøo ñöôïc söï höôûng öùng ñoâng ñaûo nhö vaäy. Ngaøy nay moïi ngöôøi ñeàu hoan hæ tu haønh, ñeå chöùng minh raèng con ñöôøng cuûa chuùng ta ñi raát hôïp vôùi taâm caàu tieán cuûa Taêng Ni vaø Phaät töû. Ñoù laø moät leõ thaät.

Ñöôïc ñoâng ñaûo Taêng Ni höôûng öùng tu thieàn, ñoù laø moät nieàm vui. Nhöng toâi cuõng coù noãi lo, bôûi vì Taêng Ni caøng ñoâng thì soá taïp caøng nhieàu. Vì vaäy mong raèng taát caû Taêng Ni tu theo söï höôùng daãn cuûa toâi, nhaát laø nhöõng vò lôùn ôû trong caùc Thieàn vieän, phaûi luoân luoân töï kieåm laïi söï tu cuûa mình qua moät naêm, hay noùi gaàn hôn laø qua ba thaùng an cö, tieán thoái nhö theá naøo ñeå chænh ñoán laïi cho toát ñeïp hôn. Nhöõng gì öu chuùng ta coá gaéng laøm cho taêng tröôûng, nhöõng gì khuyeát chuùng ta coá gaéng chöøa boû, ñöøng ñeå nhöõng ñieàu xaáu dôû laãn loän trong taäp theå tu haønh nhö vaày. Vì ñoù seõ laø duyeân côù laøm cho ñöôøng loái tu ngaøy caøng suy yeáu, ngaøy caøng dôû teä. Nhö vaäy môùi xöùng ñaùng laø ngöôøi tu haønh caàu giaûi thoaùt sanh töû.

Gaàn ñaây, trong khi tu nhìn laïi giaùo lyù toâi thaáy coù hai ñieàu heä troïng khaùc hôn hoài xöa. Hai ñieàu ñoù laø gì? Moät laø Taùnh Khoâng. Hai laø Chaân Khoâng. Laâu nay ngöôøi ta thöôøng hay laãn loän veà hai ñieàu naøy.

Tröôùc toâi noùi veà Taùnh Khoâng. Nhieàu vò cho raèng khi ñaït ñöôïc Taùnh Khoâng seõ coù voâ soá thöù nhieäm maàu, töùc laø Taùnh Khoâng dieäu höõu, nhö Chaân Khoâng dieäu höõu vaäy. Ñoù laø do khoâng hieåu, khoâng phaân bieät ñöôïc theá naøo laø Taùnh Khoâng, theá naøo laø Chaân Khoâng.

Theá naøo laø Taùnh Khoâng? Khi noùi tôùi Taùnh Khoâng, chuùng ta phaûi nhôù Taùnh Khoâng Duyeân Khôûi, khi noùi tôùi Chaân Khoâng chuùng ta phaûi nhôù Chaân Khoâng Dieäu Höõu. Hai töø naøy neân nhaän cho thaät kyõ. Taùnh Khoâng laø theå taùnh cuûa taát caû caùc phaùp. Theå taùnh cuûa taát caû caùc phaùp laø khoâng, do duyeân hôïp neân sanh ra muoân phaùp. Vì vaäy noùi Taùnh Khoâng duyeân khôûi.

Taùnh Khoâng ñoù theá naøo?

Thí duï ñaây laø caùi baøn, ñaây laø hö khoâng. Caùi baøn laø höõu, hö khoâng laø khoâng. Caû hai ñeàu khoâng ngoaøi Taùnh Khoâng, neân bieát Taùnh Khoâng khoâng phaûi laø hö khoâng troáng roãng. Laâu nay trong nhaø chuøa thöôøng noùi thaø chaáp coù baèng nuùi Tu-di, chaúng neân chaáp khoâng baèng haït caûi. Nghóa laø thaø chaáp caùi gì cuõng coù heát, coù toäi, coù phöôùc, coù thieän, coù aùc v. v… maø khoâng sao. Coøn chaáp khoâng duø chæ baèng haït caûi cuõng laø hoïa, nhö khoâng toäi khoâng phöôùc v. v…

Chuùng ta nhaän ra töôùng coù töôùng khoâng qua caùi nhìn cuûa maét. Con maét thaáy ñaây laø coù, kia laø khoâng. Caùc töôùng duyeân hôïp neân coù hình coù töôùng, coøn duyeân chöa hôïp laø hö khoâng troáng roãng neân noùi khoâng.

Nhö vaäy trong caùi coù khoâng phaûi laø thaät coù, trong caùi khoâng cuõng khoâng phaûi laø thaät khoâng. Taïi sao? Chuùng ta cöù cho raèng caùi baøn khít khao chaët cheõ, khoâng coù keõ hôû neân noùi noù coù, coøn choã troáng roãng hoaøn toaøn khoâng coù gì caû neân noùi noù khoâng, nhöng söï thaät khoâng phaûi vaäy. Neáu nhìn kính hieån vi, chuùng ta seõ thaáy trong caùi baøn vaãn coù nhöõng keõ hôû troáng, töùc laø caùi khoâng. Coøn trong hö khoâng coù voâ soá buïi baëm vi truøng v. v… nhöng vì noù quaù nhoû neân taàm maét chuùng ta khoâng thaáy, roài noùi laø khoâng. Neân noùi thaät coù thaät khoâng ñeàu khoâng ñuùng. Trong nhaø Phaät goïi thaáy nhö theá laø bieân kieán, töùc chaáp moät beân, khoâng ñuùng leõ thaät.

Hieän giôø ña soá chuùng ta ñeàu naëng treân hình thöùc hoaëc coù hoaëc khoâng. Nhöõng hình thöùc naøo maét thaáy ñöôïc goïi laø coù, hình thöùc maét khoâng thaáy ñöôïc goïi laø khoâng. Neáu phaân tích vi teá hôn, saâu saéc hôn, trong caùi khoâng vaãn coù caùi coù, trong caùi coù vaãn coù caùi khoâng neân cho raèng "saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc", nghóa laø trong hö khoâng coù buïi baëm töùc laø coù caùi coù, trong caùi baøn coù nhöõng khoaûng troáng töùc laø coù caùi khoâng.

Trong con ngöôøi chuùng ta cuõng vaäy. Neáu töø ñaàu ñeán chaân khít khao khoâng coù moät choã hôû troáng thì chuùng ta ñaõ cheát roài. Hai loã muõi neáu khoâng troáng thì heát thôû, mieäng khoâng troáng thì heát aên. Taát caû caùc cô quan luoân luoân coù caùi khoâng laãn trong caùi saéc. Ngöôïc laïi ngoaøi hö khoâng, caùi saéc cuõng coù trong caùi khoâng. Khoâng vôùi saéc laãn loän nhau neân Baùt-nhaõ noùi saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc laø vaäy.

Caùc hình thöùc hoaëc troáng khoâng hoaëc coù saéc chaát ñeàu ñöôïc chuùng ta nhìn thaáy baèng maét. Trong kinh Phaät daïy thaân naøy do töù ñaïi hoaëc luïc ñaïi, thaát ñaïi hôïp laïi thaønh. Töù ñaïi goàm ñaát, nöôùc, gioù, löûa, ai cuõng bieát. Luïc ñaïi töùc töù ñaïi coäng theâm hai thöù nöõa laø Khoâng vaø Thöùc, thaát ñaïi thì theâm Kieán. Caùc hình thöùc troáng khoâng nhö ñaõ noùi ôû treân chính laø Khoâng ñaïi. Khoâng ñaïi trong con ngöôøi hay söï vaät ñeàu do maét thaáy.

Töø caùi khoâng thoâ ñoái vôùi caùi coù thoâ, chuùng ta thaáy ñöôïc neân noùi coù, noùi khoâng. Ñeán caùi khoâng teá naèm laãn trong saéc, hoaëc saéc laãn trong khoâng, tuy maét khoâng thaáy nhöng duøng kính hieån vi cuõng seõ thaáy. Nhö vaäy caùi khoâng, caùi coù ñoù ñeàu laø ñoái ñaõi töø hình thöùc, chöa phaûi "saéc töùc thò khoâng".

Theá thì "saéc töùc thò khoâng" trong kinh Baùt-nhaõ chæ cho caùi khoâng naøo? Nhö toâi ñaõ noùi "Taùnh Khoâng duyeân khôûi", caên cöù theo caùc kinh A-haøm Phaät daïy taát caû phaùp khoâng töï coù, maø do duyeân hôïp môùi thaønh. Bôûi duyeân hôïp môùi thaønh neân khoâng moät phaùp naøo töï coù nguyeân theå cuûa noù, maø ñeàu töø caùi khoâng, duyeân hôïp thaønh coù.

Thí duï ñoáng caùt, ban ñaàu khoâng coù gì, do gom caùt tuï laïi thaønh ñoáng, goïi laø ñoáng caùt. Neáu phaân taùn soá caùt naøy ra heát, thì ñoáng caùt khoâng coøn. Nhö vaäy ñoáng caùt coù laø do duyeân tuï laïi maø coù, ñoáng caùt khoâng coù laø do duyeân tan ra thaønh khoâng. Duyeân tuï duyeân taùn, thaønh coù thaønh khoâng. Neáu ñoáng caùt tröôùc ñoù töï coù nguyeân theå thì khoâng phaûi ñôïi nhieàu haït caùt tuï laïi môùi thaønh, ñoáng caùt ñaõ coù saün. Nhöng coù ñoáng caùt naøo nguyeân saün khoâng? Thaät theå cuûa ñoáng caùt voán khoâng, caùi khoâng naøy Baùt-nhaõ goïi laø Taùnh Khoâng.

Cuõng vaäy, con ngöôøi neáu tröôùc töï coù thì khoâng ñôïi cha meï sanh, coøn ñôïi cha meï sanh môùi coù töùc do duyeân hôïp. Nhö vaäy hình saéc con ngöôøi, taùnh noù voán khoâng, duyeân hôïp môùi coù. Noùi toùm laïi, taát caû söï vaät töø nhoû tôùi lôùn trong vuõ truï naøy ñeàu khoâng coù nguyeân theå ban ñaàu, phaûi ñôïi duyeân hôïp môùi coù, ñoù goïi laø Taùnh Khoâng.

Taùnh Khoâng ñöôïc thaáy baèng gì? Ñoù laø choã toâi muoán nhaán maïnh. Taùnh Khoâng ñöôïc thaáy baèng trí tueä. Baùt-nhaõ laø trí tueä, chæ coù trí tueä môùi thaáy ñöôïc Taùnh Khoâng. Bôûi vì Taùnh Khoâng khoâng phaûi laø caùi khoâng troáng roãng cuûa hö khoâng. Vì söï vaät khoâng coù caùi nguyeân theå troïn veïn töø ban ñaàu, ñôïi duyeân hôïp môùi coù, neân goïi laø Taùnh Khoâng. Noù khoâng phaûi laø khoâng ñoái vôùi coù, neân chuùng ta ñaâu theå duøng maét ñeå thaáy Taùnh Khoâng ñöôïc. Coù, khoâng do duyeân hôïp thì coù tuï coù tan, coøn Taùnh Khoâng khoâng coù tuï taùn.

Kinh Kim Cang, ñöùc Phaät daïy muoán ñöôïc giaùc ngoä phaûi bieát "Nhöôïc kieán chö töôùng phi töôùng töùc kieán Nhö Lai". Heát söùc ñôn giaûn, thaáy caùc töôùng khoâng coù töôùng thaät, ñoù laø thaáy Phaät. Taïi sao? Bôûi vì taát caû töôùng ñeàu laø duyeân hôïp, hö giaû, khoâng coù töôùng thaät laø phi töôùng. Thaáy nhö vaäy laø thaáy ñuùng söï thaät neân noùi thaáy Phaät, töùc laø duøng trí tueä giaùc ngoä ñeå thaáy.

Trí tueä giaùc ngoä laø trí thaáy bieát ñuùng nhö thaät. Chuùng ta bieát thaân naøy duyeân hôïp, hö doái thì coøn chaáp ngaõ, chaáp ta thaät khoâng? Bôûi töø laâu chuùng ta soáng trong meâ laàm, voâ minh neân khoâng thaáy ñöôïc taùnh thaät cuûa caùc phaùp thaønh ra chaáp ngaõ chaáp phaùp. Töø chaáp ngaõ chaáp phaùp maø sanh ñaáu tranh, taøn saùt laãn nhau. Baây giôø nhôø trí tueä Baùt-nhaõ, ta nhìn thaáu ñaùo bieát taát caû phaùp duyeân hôïp ñeàu laø hö giaû. Thaân naøy duyeân hôïp neân hö giaû, caùi baøn duyeân hôïp neân hö giaû, taát caû söï vaät treân theá gian naøy do duyeân hôïp neân ñeàu hö giaû. Nhö vaäy thì coøn chaáp caùi gì nöõa?

Neân kinh Kim Cang Phaät daïy:

Nhaát thieát höõu vi phaùp,

Nhö moäng huyeãn baøo aûnh,

Nhö loä dieäc nhö ñieän,

Öng taùc nhö thò quaùn.

Duøng trí tueä Baùt-nhaõ soi thaáu taát caû phaùp nhö moäng huyeãn, nhö boït nhö söông, nhö ñieän chôùp, khoâng coù gì thaät heát. Thaáy nhö vaäy goïi laø thaáy baèng trí tueä Baùt-nhaõ. Neáu thaáy mình thaät ngöôøi thaät, taát caû moïi thöù ñeàu thaät heát thì phieàn naõo caû ngaøy. Vì mình thaät thì ñöôïc maát cuõng thaät, vui buoàn cuõng thaät neân khoå. Coøn thaáy mình hö doái thì taát caû moïi thöù chung quanh cuõng ñeàu hö doái, hö doái thì ñöôïc maát ñaâu coù khoå. Soáng cheát chæ laø troø chôi thoâi, coù gì ñaâu quan troïng.

Cho neân trí tueä Baùt-nhaõ laø goác, laø neàn taûng cuûa söï tu. Sôû dó ôû Thieàn vieän ñeâm naøo cuõng tuïng Baùt-nhaõ laø vì theá. Neáu nhìn taát caû phaùp ñuùng nhö thaät, töùc laø duyeân khôûi, Taùnh Khoâng duyeân khôûi neân söï vaät hieän coù ñeàu hö doái khoâng thaät. Bieát roõ nhö vaäy, thaáy ñuùng nhö vaäy, chuùng ta cöôøi caû ngaøy khoâng coù gì phaûi buoàn, phaûi khoå. Giaû söû ta beänh, nghe ai noùi mình seõ cheát trong nay mai cuõng cöôøi thoâi. Coù hôïp thì coù tan, lyù aáy nhö vaäy khoâng coù gì phaûi sôï phaûi lo. Ñoù laø ta soáng ñöôïc töï taïi, giaûi thoaùt roài.

Thöû kieåm laïi, neáu con ngöôøi laø thaät, thì toå tieân mình tôùi baây giôø leõ ra vaãn coøn. Nhöng toå tieân chuùng ta ñaõ ñi heát roài, tôùi oâng coá baø coá, oâng noäi baø noäi, cha meï mình cuõng ñi, vaø ñeán phieân mình cuõng phaûi ñi. Coù ai soáng maõi ñaâu, heát tuï roài tan, khoâng coù gì thaät caû. Vaäy maø con ngöôøi cöù ngôõ laø thaät, coù phaûi meâ laàm khoâng?

Neân bieát trí tueä vaø meâ laàm ôû caïnh nhau thoâi. Thaáy thaân thaät, caùc phaùp beân ngoaøi thaät, ñoù laø meâ laàm. Neáu caên cöù treân Taùnh Khoâng duyeân khôûi thì khoâng coù moät phaùp thaät. Chuùng ta tu muoán ñi tôùi choã an laïc töï taïi phaûi thaáy roõ ñöôïc Taùnh Khoâng cuûa caùc phaùp. Nhö vaäy muoân söï muoân vaät khoâng coù gì troùi buoäc ñöôïc mình, khoâng coù gì laøm phieàn luïy ñöôïc mình.

Qua ñoù ñuû thaáy trí tueä Baùt-nhaõ laø söùc maïnh phi thöôøng giuùp chuùng ta phaù tan heát moïi khoå ñau, phieàn luïy. Chuùng ta tuïng Baùt-nhaõ hoaøi maø khoâng öùng duïng ñöôïc trí tueä naøy neân khoâng heát khoå. Neáu hieåu thaáu vaø theå nhaäp ñöôïc chaân lyù ñoù roài, thì soáng giöõa ñôøi naøy khoâng coù gì ñaùng sôï, khoâng coù gì ñaùng phieàn heát. Cuoäc ñôøi laø nhö vaäy, coù gì ñaâu quan troïng. Chieác thaân höõu hình höõu hoaïi, luùc naøo cuõng chöïc tan raõ maø ngöôøi ta cöù töôûng thaät, voâ lyù laøm sao! Cuoäc soáng treân theá gian naøy laø moät doøng sanh dieät khoâng döøng, lôùp ngöôøi tröôùc ñi qua, lôùp ngöôøi sau noái tieáp. Cöù nhö vaäy maø sanh dieät khoâng döøng, thì thaät ôû choã naøo?

Cho neân chuùng ta tuïng kinh Baùt-nhaõ laø ñeå thaám nhuaàn lyù Taùnh Khoâng duyeân khôûi, chôù khoâng phaûi ñeå chaáp khoâng. Ngöôøi hieåu thaáu ñöôïc lyù Baùt-nhaõ khoâng bao giôø chaáp khoâng. Chaáp ñaây khoâng kia coù laø ñaïi si meâ. Bôûi vì taát caû phaùp do duyeân hôïp maø coù, duyeân hôïp thì Taùnh Khoâng. Nhö ngoâi chuøa Thöôøng Chieáu naøy laø do duyeân hôïp hay coù saün? Tröôùc naêm 1975 ngoâi chuøa khoâng coù, baây giôø laïi coù, roõ raøng do caùc duyeân tuï laïi neân coù ngoâi chuøa. Chuøa ñaõ laø cuûa duyeân thì gaëp duyeân ngöôïc laïi töùc seõ tan hoaïi, chôù ñaâu theå coøn hoaøi. Duø kieân coá maáy, cuõng coù duyeân laøm cho noù hoaïi khoâng bao giôø coøn nguyeân maõi ñöôïc. Hieåu nhö vaäy laø chuùng ta môû saùng con maét trí tueä Baùt-nhaõ, neân noùi soáng baèng trí tueä Baùt-nhaõ laø giaùc ngoä, giaûi thoaùt.

Hieåu ñöôïc lyù Taùnh Khoâng laø hieåu ñöôïc lyù duyeân hôïp hö doái. Lyù duyeân hôïp phaùt xuaát töø kinh naøo? Töø kinh A-haøm. Kinh A-haøm noùi caùc phaùp duyeân hôïp, caùi naøy coù neân caùi kia coù, caùi naøy sanh neân caùi kia sanh, caùi naøy dieät neân caùi kia dieät v. v… ñeàu laø lyù nhaân duyeân töông quan giöõa caùi naøy vôùi caùi kia, chôù khoâng coù nguyeân saün moät thöù rieâng.

Xeùt theo ñoù thì thaáy töø lyù Nhaân duyeân hoøa hôïp cuûa heä A-haøm tôùi Taùnh Khoâng cuûa heä Baùt-nhaõ coù gì khaùc nhau ñaâu. Noùi duyeân hôïp cho ngöôøi nghe deã hieåu, noùi Taùnh Khoâng ñeå chæ thaúng baûn chaát cuûa caùc phaùp. Bieát ñöôïc Taùnh Khoâng thì bieát duyeân hôïp laø hö doái. Nhö toâi co naêm ngoùn tay laïi thì coù naém tay. Neáu naém tay coù saün töø thuûy chí chung thì ñaâu ñôïi naêm ngoùn co laïi môùi thaønh naém tay. Nhö vaäy naém tay nguyeân taùnh noù voán khoâng, ñôïi naêm ngoùn co laïi thaønh coù. Coù laø do duyeân hôïp, neáu naêm ngoùn buoâng ra kieám naém tay tröôùc coù coøn khoâng? Roõ raøng khoâng coøn. Nhö vaäy Taùnh Khoâng duyeân hôïp môùi thaønh töôùng, duyeân heát thì töôùng phaûi maát. Theá thì naém tay thaät hay giaû? Noù chæ coù moät thôøi gian thì laøm sao thaät ñöôïc.

Taêng Ni tu haønh bao nhieâu naêm, coù thaáy ñöôïc caùc phaùp duyeân hôïp hö doái khoâng? Neáu thaáy ñöôïc laø trí tueä Baùt-nhaõ, coøn thaáy chöa ñöôïc laø voâ minh. Tu maø chöa loät ñöôïc xaùc voâ minh, bò noù troùi chaët keùo loâi thì thaät laø ñaùng tieác. Muoán giaùc ngoä nhaát ñònh phaûi loät boû xaùc voâ minh môùi ñöôïc. Trong möôøi hai nhaân duyeân, voâ minh laø ñaàu moái laø goác. Doøng sanh töû goác töø voâ minh maø ra, chöa thoaùt ñöôïc caùi voû naøy thì khoâng theå naøo giaûi thoaùt sanh töû ñöôïc.

Ai cuõng nhaän thaân naøy duyeân hôïp nhöng laïi khoâng daùm noùi hö doái, voâ lyù laøm sao! Nhö vaäy coù heát voâ minh chöa? Voâ minh thaät saâu thaät ñaäm, maø cöù ngôõ mình tu heát voâ minh roài. Ai ñoù lôõ noùi huynh voâ minh quaù lieàn noåi giaän ñuøng ñuøng, ñaâu bieát giaän ñuøng ñuøng töùc ñaõ thuù nhaän ta voâ minh. Ngöôøi ta noùi mình voâ minh maø mình khoâng voâ minh thì thoâi, coù gì phaûi giaän. Chuùng ta tu neáu khoâng naém vöõng caùi goác ñoù, thì söï tu laøm sao tieán ñöôïc.

Cho neân Taùnh Khoâng ñaây khoâng phaûi khoâng nhaõn, nhó, tò, thieät, thaân, yù… lyù Taùnh Khoâng laø do trí tueä Baùt-nhaõ thaáy. Bieát lyù ñoù, bôûi caùc phaùp Taùnh Khoâng ñôïi duyeân hôïp thaønh coù, cho neân noù laø hö giaû. Taùnh Khoâng khoâng phaûi laø caùi khoâng ñoái vôùi caùi coù. Noùi toùm laïi, Taùnh Khoâng laø ñeå chæ taát caû söï vaät töï theå khoâng coù, ñôïi duyeân hôïp môùi coù. Theá thì, toâi xin hoûi laïi Taùnh Khoâng laø gì? Khoâng laø caùi gì heát, neân khoâng taát caû caùc phaùp, saùu caên, saùu traàn ñeàu khoâng, keå caû Töù ñeá, Thaäp nhò nhaân duyeân cuõng khoâng.

Phaät vì ñoái beänh cho thuoác, beänh heát thì thuoác cuõng boû. Taùnh Khoâng laø moät lyù thaät ñeå chuùng ta nhaân ñoù nhìn thaáy söï vaät, töôùng duyeân hôïp laø hö doái, thaáy roõ nhö vaäy. Ngöôøi naøo thöøa nhaän thaân naøy laø duyeân hôïp, thì phaûi thöøa nhaän noù laø hö doái. Ñoù laø moät leõ thaät.

Neáu chuùng ta naém ñöôïc leõ thaät aáy roài, seõ thaáy coâng duïng cuûa noù raát phi thöôøng. Nhö thaáy thaân naøy duyeân hôïp hö doái thì coù coøn khoå nöõa khoâng? Neáu thaân naøy hö doái, ngöôøi ta chöûi mình, mình ñaâu coù buoàn. Caû ngaøy cöôøi hoaøi khoâng baän bòu gì heát, phieàn naõo töø ñaâu maø ra.

Giaùo lyù Nguyeân thuûy noùi thaân naøy voâ ngaõ, naêm uaån hôïp laø voâ ngaõ. Ñeán Baùt-nhaõ thì noùi Taùnh Khoâng duyeân hôïp hö doái, ñoù laø moät leõ thaät, heát söùc chaân thaät. Nhöng toäi nghieäp thay chuùng ta do meâ laàm töø muoân kieáp, neân Phaät noùi thì tin maø nhaän thì khoâng daùm nhaän. Tin Phaät noùi maø mình öng soáng vôùi meâ hôn laø trí.

Vì vaäy chuùng ta tu khoù traêm beà. Neáu tænh thöùc nhö lôøi Phaät daïy thì tu khoâng coù gì khoù heát. Taát caû phieàn naõo khieán taâm baát an ñeàu töø chaáp thaân thaät, taâm thaät, caûnh thaät. Khi bieát roõ khoâng coù moät phaùp thaät thì phieàn naõo theo ñoù rôi ruïng heát. Cho neâân ngaøi Huyeàn Giaùc ñaõ noùi trong Chöùng Ñaïo Ca:

Ñaïi tröôïng phu bænh tueä kieám

Baùt-nhaõ phong heà kim cang dieäm.

"Ñaïi tröôïng phu bænh tueä kieám", baäc ñaïi tröôïng phu caàm kieám tueä, töùc kieám Baùt-nhaõ. "Baùt-nhaõ phong heà kim cang dieäm", Baùt-nhaõ laø trí tueä saéc beùn hay chaët ñöùt taát caû. Kim cang laø moät thöù kim loaïi khoâng coù chi phaù ñöôïc, neân ví noù nhö ñoáng löûa chaùy raàn raàn, quaêng vaät gì voâ cuõng tan naùt heát. Nhö vaäy trí tueä Baùt-nhaõ chính laø trí tueä kim cöông hay phaù tan moïi thöù phieàn naõo, maø khoâng gì coù theå phaù ñöôïc trí tueä naøy caû. Ngaøi noùi tieáp:

Phi ñaûn naêng toài ngoaïi ñaïo taâm

Taûo taèng laïc khöôùc thieân ma ñaûm.

Toài phuïc laø deïp tröø, taûo taèng laø sôùm töøng. Trí tueä Baùt-nhaõ chaúng nhöõng hay deïp tröø ñöôïc taâm ngoaïi ñaïo, maø coøn sôùm töøng laøm cho thieân ma phaûi ruïng maät khieáp vía nöõa. Ñeå thaáy lyù Baùt-nhaõ naøy khoâng ngoaïi ñaïo naøo phaù vôõ ñöôïc.

Khi bieát caùc phaùp Taùnh Khoâng duyeân hôïp hö giaû, laø thoaùt khoûi ñöôïc caùc thöù chaáp hai beân nhö chaáp coù, chaáp khoâng, goïi laø bieân kieán. Vôùi con maét Baùt-nhaõ coù laø giaû coù, vì giaû coù neân khoâng phaûi khoâng, maø cuõng khoâng phaûi thaät coù. Khoâng thaät khoâng, khoâng thaät coù maø hieän tieàn maét thaáy, tai nghe, ñoù laø lyù trung ñaïo.

Nhaø thieàn thöôøng duøng hình aûnh maët traêng ôû döôùi hoà. Maët traêng döôùi hoà coù hay khoâng? Xaùc ñònh laø khoâng cuõng khoâng ñöôïc, xaùc ñònh laø coù thaät cuõng khoâng ñöôïc. Noù chæ laø boùng, laø huyeãn hoùa. Noùi maët traêng coù thaät döôùi hoà laø ngu xuaån. Noùi maët traêng khoâng ngô, taïi sao maét mình thaáy? Chaúng qua ñoù laø töôùng duyeân hôïp hö giaû, laø boùng khoâng phaûi thaät. Khoâng thaät maø chaáp thaät laø ngu meâ. Thaân naøy, söï vaät chung quanh naøy cuõng vaäy.

Chuùng ta si meâ cho caùc phaùp laø thaät neân deã bò noù keùo loâi duï doã. Duï doã baèng caùch naøo? Thí duï: Ngöôøi hieáu saéc khi thaáy saéc ñeïp lieàn bò meàm loøng, ngöôøi hieáu danh hieáu lôïi khi thaáy danh lôïi lieàn chaïy theo. Nhöng neáu chuùng ta bieát roõ nhöõng thöù ñoù khoâng thaät, khoâng chaïy theo noù thì ma naøo coù theå duï doã mình noåi, keå caû thieân ma coøn phaûi vôõ maät nöõa laø khaùc. Lyù Kim Cang Baùt-nhaõ hay nhö vaäy maø chuùng ta khoâng duøng, gioáng nhö ngöôøi coù kieám beùn maø khoâng bieát duøng, ñaønh chòu cheát döôùi tay giaëc.

Coù trí Baùt-nhaõ thì ñi tôùi Nieát-baøn deã nhö trôû baøn tay. Ñaïo Phaät ñöôïc goïi laø ñaïo giaùc ngoä vì thaáy toät cuøng leõ thaät, chôù khoâng phaûi thaáy nöûa chöøng, thaáy mô maøng. Laâu nay chuùng ta tu thaät lô laø. Cho neân ngöôøi tu caàn phaûi laõnh hoäi cho saâu lyù Taùnh Khoâng, moät laàn tænh laø khoâng ñöôïc meâ trôû laïi nghe, chôù coøn tænh tænh meâ meâ thì muoân ñôøi cuõng khoâng ra khoûi sanh töû.

Keá ñeán, toâi noùi veà Chaân Khoâng. Noùi Taùnh Khoâng laø taùnh cuûa taát caû phaùp, noùi Chaân Khoâng laø Taâm theå cuûa taâm. Moät beân thuoäc veà phaùp, moät beân thuoäc taâm. Cho neân Taùnh Khoâng thì duyeân khôûi coøn Chaân Khoâng thì dieäu höõu, chuùng ta caàn phaûi naém cho thaät vöõng choã naøy. Taïi sao Chaân Khoâng laø dieäu höõu?

Luïc Toå khi trình keä cho Nguõ Toå, Ngaøi keát luaän baèng hai caâu:

Baûn lai voâ nhaát vaät

Haø xöù nhaù traàn ai.

Xöa nay khoâng moät vaät, ñoù laø Chaân Khoâng. Veà ñieåm naøy chö Toå ñeàu thaáy nhö nhau. Nhö Toå Hueä Khaû sau khi coù choã vaøo, thôøi gian sau Ngaøi baïch vôùi Toå Ñaït-ma: "Baïch Hoøa Thöôïng con ñaõ döùt heát caùc duyeân. " Toå baûo: "Coi chöøng rôi vaøo khoâng. " Ngaøi thöa: "Roõ raøng thöôøng bieát, khoâng sao ñöôïc. " Toå Ñaït-ma lieàn khen: "OÂng nhö vaäy, ta nhö vaäy, chö Phaät cuõng nhö vaäy. " Ñoù laø Toå ñaõ aán chöùng cho ngaøi Hueä Khaû roài. Choã roõ raøng thöôøng bieát maø khoâng coù moät vaät chính laø Chaân Khoâng. Töø Toå Hueä Khaû thaáy ñöôïc lyù Chaân Khoâng khoâng moät vaät. Ñeán Toå Hueä Naêng thì thaáy "baûn lai voâ nhaát vaät" cuõng khoâng moät vaät. Ñoù laø treân theå cuûa taâm maø noùi. Tuy khoâng coù moät vaät maø roõ raøng thöôøng bieát, cho neân noùi Chaân Khoâng dieäu höõu.

Chuùng ta neáu tænh taùo, moät mình ngoài laïi naêm ba phuùt, khoâng coù nieäm naøo daáy leân. Maét, tai, muõi, löôõi… toaøn thaân hieån nhieân nhö vaäy, luùc ñoù bieát hay khoâng bieát? Chim keâu nghe, ngöôøi ñi thaáy, gioù thoåi bieát, roõ raøng thöôøng bieát maø vaãn khoâng coù moät nieäm. Theá coù phaûi laø Chaân Khoâng khoâng?

Ngöôïc laïi chuùng ta bieát baèng caùch duyeân theo boùng daùng ngöôøi vaø söï vaät, bieát baèng caùch phaân bieät chia cheû, ñoù laø caùi bieát cuûa sanh dieät. Caùi bieát sanh dieät ta laïi duøng, coøn caùi bieát khoâng sanh dieät, thöôøng nhieân thì laïi boû. Vì vaäy chö Phaät chö Toå daïy mình tu ñeán choã khoâng coøn moät nieäm voïng töôûng maø vaãn haèng tri haèng giaùc, ñoù laø choã chaân thaät. Choã ñoù khoâng phaûi kieám ôû ñaâu xa, chæ caàn ñöøng daáy nieäm, ñöøng chaïy theo caûnh thì caùi bieát aáy roõ raøng.

Vì caùi bieát aáy khoâng coù hình töôùng, neân chuùng ta deã queân. Coù maø khoâng nhaän, nhö keû cöôõi traâu ñi tìm traâu, döôùi soâng maø keâu khaùt nöôùc. Traùi laïi, chuùng ta nhaän thaân duyeân hôïp hö doái laø thaät, taâm nghó töôûng laêng xaêng laø mình. Caû ngaøy mình soáng vôùi taâm khæ vöôïn, phoùng chaïy töù tung. Vì soáng vôùi taâm aáy neân heát pheâ bình ngöôøi naøy, laïi cheâ traùch keû khaùc, taïo khoâng bieát bao nhieâu thöù nghieäp, bao nhieâu khoå ñau.

Nhö vaäy môùi thaáy chuùng ta meâ laàm raát ñaùng thöông. Caùi thaät ñang coù laïi khoâng nhôù, nhôù nhöõng caùi giaû doái taïm bôï, cho ñoù laø mình. Vì vaäy Phaät noùi chuùng sanh muoân kieáp muoân ñôøi troâi laên trong sanh töû. Kinh Phaùp Hoa duï chuùng ta laø con oâng Tröôûng giaû, boû cha ñi lang thang laøm keû aên maøy roài keâu khoå. Ñeán khi trôû veà, thaáy cha maø khoâng daùm nhaän mình laø con Tröôûng giaû, laïi nhaän kieáp baàn heøn, thaät ñau xoùt.

Cuõng vaäy, chuùng ta cho taâm laêng xaêng sanh dieät laø taâm mình neân suoát ñôøi khoå hoaøi. Neáu khoâng nhaän taâm aáy laø mình thì ñaâu coù khoå. Sôû dó chuùng ta khoå vì ngöôøi kia cheâ, ngöôøi noï noùi xaáu mình. Vieäc khoâng ñaùng laøm, khoâng ñaùng nghe maø cöù laøm, cöù nghe, chaïy theo caùi giaû boû caùi thaät thì khoâng khoå sao ñöôïc. Chæ caàn buoâng heát nhöõng taâm nieäm laêng xaêng loän xoän ñoù, thì caùi chaân thaät hieän tieàn. Thaät ra, luùc naøo taâm chaân thaät cuõng hieän tieàn chôù khoâng phaûi vaéng, nhöng vì mình queân thaønh ra noù vaéng.

Trong nhaø thieàn caùc Thieàn sö coù khi töï goïi, töï "Daï" ñeå nhaéc mình coù oâng chuû ñang nghe ñoù. Neáu khoâng coù oâng chuû laøm sao nghe, laøm sao thaáy. Nhö ñöa phaát töû leân ñeå nhaéc mình coù caùi hieän tieàn ñang thaáy, khoâng phaûi suy nghó gì caû. Hoaëc khi caùc ngaøi hoûi, hoïc nhaân vöøa cuùi ñaàu suy nghó caùc ngaøi lieàn taùt tai, ñaäp gaäy, sao taøn nhaãn vaäy? Thaät ra caùc ngaøi thöông ñaùo ñeå, töø bi ñaùo ñeå, khoâng muoán cho ngöôøi sau nhaän giaû laøm thaät, roài baùm vaøo ñoù maø ñaùnh maát caùi chaân thaät ñang hieän sôø sôø tröôùc maët.

Chuùng ta thöû soáng vôùi caùi thaät chöøng moät ngaøy thoâi, xem thöû coù buoàn giaän khoâng? Hay laø seõ ñöôïc thaûnh thôi töï taïi, thaáy vaãn thaáy, nghe vaãn nghe, giôø aên thì aên, giôø nguû thì nguû, khoâng coù gì buoäc raøng, khoâng coù gì baän loøng. Caùc Thieàn sö hoài xöa thöôøng baûo vôùi ñeä töû: OÂng daâng côm thì ta nhaän, oâng xaù thì ta gaät ñaàu, choã naøo khoâng chæ taâm yeáu cho oâng. Roõ raøng coù luùc naøo thieáu vaéng caùi chaân thaät aáy ñaâu, chæ taïi mình khoâng chòu nhaän, laïi chaïy theo nhöõng gì vaên hoa, boùng baåy beân ngoaøi, thaønh ra maát mình.

Vì queân haún taâm theå nguyeân veïn khoâng sanh dieät aáy neân phieàn naõo keùo loâi chuùng ta ñi trong luaân hoài sanh töû. Kieáp naøy tu nhaém maét cuõng luaân hoài, kieáp khaùc tu nhaém maét cuõng luaân hoài, khoâng thoaùt ñöôïc vì queân goác theo ngoïn, queân chaùnh theo taø. Ngöôøi tu phaûi thaáy töôøng taän choã ñoù.

Ñöùc Phaät khi soáng vôùi taâm chaân thaät roài thì Tam minh, Luïc thoâng, Töù voâ sôû uùy, Thaäp baùt baát coäng v. v… ñaày ñuû. Ñoù laø "Chaân Khoâng maø dieäu höõu". Caùi coù trong nhieäm maàu phi thöôøng, chôù khoâng phaûi coù trong caùi thöôøng. Khoâng phaûi trôû veà ñoù roài chuùng ta khôø khaïo khoâng bieát gì, maø trôû veà ñöôïc thì dieäu höõu hieän tieàn. Dieäu höõu aáy laø duïng cuûa taâm, cho neân quan troïng ôû choã trôû veà ñöôïc theå thì duïng chính laø dieäu höõu.

Thaáy ñöôïc Taùnh Khoâng, thaáy ñöôïc Chaân Khoâng chuùng ta coøn vieäc gì phaûi laøm nöõa khoâng? Thieàn sö Huyeàn Giaùc trong baøi Chöùng Ñaïo Ca ñaõ noùi "Phaùp thaân giaùc lieãu voâ nhaát vaät". Voâ nhaát vaät chính laø choã khoâng moät vaät cuûa Luïc Toå, laø Phaùp thaân, laø Chaân Khoâng vaäy. "Baûn nguyeân töï taùnh thieân chaân Phaät", chöõ thieân naøy khoâng phaûi trôøi, maø thieân laø saün coù. Noùi baûn nguyeân töùc laø noùi nguoàn goác ban ñaàu. Nguoàn goác ban ñaàu cuûa chuùng ta chính laø oâng Phaät saün coù töø muoân ñôøi ñoù.

Khi giaùc ngoä thì thaáy: "Nguõ uaån phuø vaân khoâng khöù lai. Tam ñoäc thuûy baøo hö xuaát moät. " Thaáy ñöôïc, nhaän ñöôïc phaùp thaân thì thaân naêm uaån naøy cuõng nhö maây noåi, qua laïi trong hö khoâng, chaúng coù nghóa lyù gì heát. Chæ vì chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc phaùp thaân, neân thaáy thaân naêm uaån laø quí. Khi nguõ uaån ñaõ nhö phuø vaân, thì tam ñoäc cuõng nhö bong boùng nöôùc.

Ngöôøi tu thaáy toät nhö vaäy thì vieäc tu khoâng phaûi laø khoù, khoâng phaûi laø chuyeän xa vôøi, maø noù raát gaàn raát thöïc teá. Soáng ñöôïc vôùi Chaân Khoâng töùc laø soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân. Soáng ñöôïc vôùi Phaùp thaân thì khoâng coøn taïo nghieäp, khoâng taïo nghieäp thì laøm gì ñi trong luaân hoài nöõa. Ñoù laø giaûi thoaùt roài.

Roõ raøng chæ caàn nhaän chaân ñöôïc hai ñieàu "Taùnh Khoâng duyeân khôûi" cuûa caùc phaùp, "Chaân Khoâng dieäu höõu" cuûa taâm theå thì ñôøi tu chuùng ta vöõng nhö hoøn nuùi. Ngöôïc laïi cöù chaïy theo beân ngoaøi, nghe choã naøy hay, choã kia laï thì tu suoát kieáp cuõng chæ laån quaån trong sanh töû, khoâng ñi tôùi ñaâu heát.

Neân nhôù hai ñieàu naøy khoâng theå laãn loän nhau maø hoã töông cho nhau. Thaáy caùc phaùp Taùnh Khoâng thì duyeân khôûi hö giaû, thaáy nhö vaäy neân phieàn naõo laëng, töø ñoù Chaân Khoâng môùi hieän. Chaân Khoâng hieän, nhìn laïi thaân naøy hö doái coøn gì nöõa maø tham saân si. Cho neân tröôùc phaûi duøng trí Baùt-nhaõ deïp heát phieàn naõo thì "oâng chuû"û môùi hieän ra.

Mong raèng Taêng Ni tu haønh thaáy ñuùng nhö thaät, ñöøng bò voâ minh che môø nöõa, ñeå treân ñöôøng tu deã tieán môùi coù theå thoaùt ly sanh töû ñöôïc. Ñoù laø muïc tieâu cuûa chuùng ta nhaém.

]