VOÂ SÖ TRÍ VI TOÂN

Vöøa roài chuøa Coå Phaùp ôû Haø Noäi coù nhôø toâi ñaët cho moät ñoâi lieãn vaø moät baûng hoaønh phi. Trong baûng hoaønh phi naêm chöõ toâi ñaët nhö theá naøy Voâ sö trí vi toân. Ñaây laø caâu maø toâi raát taâm ñaéc. Toâi tin chaéc raèng quyù Phaät töû tu roài cuõng taâm ñaéc nhö toâi.

Voâ sö trí vi toân nghóa laø trí voâ sö toân quyù nhaát. Taïi sao toâi noùi nhö vaäy? Bôûi vì chuùng ta tu coát laø ñöôïc giaùc ngoä, coát ñöôïc thaønh Phaät nhöng maø giaùc ngoä caùi gì? Ñoù laø moät vaán ñeà maø ngöôøi Phaät töû chuùng ta caàn phaûi hieåu. Noùi ñeán ñaây toâi nhaéc laïi cho quyù vò nhôù, thuôû xöa ñöùc Phaät Thích Ca ñi tu, qua nhöõng laàn hoïc hoûi vôùi caùc vò tieân nhaân nhöng chöa ñaït ñöôïc muïc ñích, cuoái cuøng Ngaøi töø giaõ heát ñeå tu khoå haïnh. Sau khi tu khoå haïnh khoâng coù hieäu quaû, Ngaøi soáng trôû laïi bình thöôøng vaø ñeán döôùi coäi boà ñeà toïa thieàn boán möôi chín ngaøy ñeâm, Ngaøi ñöôïc giaùc ngoä. Sau khi giaùc ngoä Ngaøi tuyeân boá moät caâu nhö theá naøy: "Ta ñaõ haøng phuïc taát caû, roõ bieát taát caû. Ta khoâng nhieãm moät phaùp naøo. Ta xa lìa heát thaûy, dieät duïc maø giaûi thoaùt vaø töï mình chöùng ngoä thì coøn ai laø thaày cuûa ta? " (Kinh Phaùp Cuù).

Ngay caâu noùi ñoù chuùng ta töï kieåm nghieäm xem: Ngaøi haøng phuïc ñöôïc taát caû, Ngaøi khoâng nhieãm taát caû, Ngaøi lìa heát thaûy, Ngaøi dieät duïc ñöôïc giaûi thoaùt vaø töï mình chöùng ngoä thì coøn ai laøm thaày? Nhö vaäy caùi chöùng ngoä cuûa ñöùc Phaät khoâng do ai daïy Ngaøi heát. Neáu coù ngöôøi daïy töùc laø coù thaày nhöng ngöôïc laïi khoâng coù ai daïy neân khoâng coù ai laø thaày cuûa Phaät. Khoâng thaày taïi sao ñöôïc giaùc ngoä? Ñieàu ñoù chaéc quyù Phaät töû cuõng nhôù, nhö Phaät ñaõ tuyeân boá do Ngaøi haøng phuïc taát caû, bieát ñöôïc taát caû, khoâng nhieãm moät phaùp naøo, xa lìa heát thaûy, dieät duïc maø giaûi thoaùt. Nghóa laø ñöùc Phaät töï haøng phuïc ñöôïc noäi taâm, töï bieát roõ ñöôïc taát caû caùc phaùp thieän aùc, nhieãm tònh v. v... vaø Ngaøi khoâng nhieãm caùc phaùp aùc, khoâng keït caùc phaùp thieän, do ñoù maø dieät duïc ñöôïc giaûi thoaùt laø do töï chöùng ngoä chôù khoâng coù ai laø thaày caû.

Hieän giôø taát caû quyù Phaät töû ñang tu taäp toïa Thieàn, vaäy toïa Thieàn ñeå laøm gì? Ñeå haøng phuïc mình phaûi khoâng? Haøng phuïc töø thaân ñeán taâm cuûa chính mình. Trong khi ngoài thieàn, neáu ngoài quen nöûa giôø maø theâm chöøng möôøi phuùt nöõa thì sao? Chaéc laø möôøi phuùt cay ñaéng. Nhö vaäy neáu chuùng ta coá gaéng ngoài ñöôïc moät giôø hay hôn moät giôø v. v... ñoù laø chuùng ta ñaõ haøng phuïc ñöôïc söï nhoïc nhaèn cuûa thaân. Keá ñoù ñeán noäi taâm, töùc laø yù nieäm cuûa chuùng ta nhö moät doøng nöôùc chaûy xieát vaäy, heát nieäm naøy tôùi nieäm kia lieân tuïc khoâng ngöøng. Theá neân chuùng ta toïa thieàn ñeå thaéng heát taát caû nhöõng thöù nieäm ñoù, khoâng cho noù khôûi lieân tuïc, töø töø chuùng laëng daàn cho ñeán luùc khoâng coøn daáy ñoäng nöõa. Nhö vaäy haøng phuïc ñöôïc taát caû nieäm laêng xaêng cuûa mình. Ñoù laø chuùng ta ñaõ töï chieán thaéng, ñaõ vaøo ñöôïc thieàn ñònh. Vì ñònh töùc laø noäi taâm yeân tònh khoâng coøn laêng xaêng nöõa. Ñöôïc nhö vaäy roài thì taát caû caùc phaùp nhieãm, taát caû caùc phaùp aùc ñeàu xa lìa. Töø ñoù moïi ham muoán ñöôïc thaùo gôõ. Nhôø vaäy trong khi tu taâm chuùng ta ñöôïc trong laëng saùng suoát, döùt heát caùc nhieãm oâ roài thì töï giaùc ngoä. Maø töï giaùc ngoä thì ai laø thaày cuûa chuùng ta? Töï giaùc ngoä laø trí voâ sö saün coù cuûa mình.

Chuùng ta nhôù ñöùc Phaät toïa thieàn döôùi coäi Boà ñeà boán möôi chín ngaøy ñeâm, taâm yeân tónh trong laëng, cho ñeán khi Ngaøi höôùng taâm veà quaù khöù lieàn nhôù voâ soá kieáp veà tröôùc ñaõ töøng laøm gì, ôû ñaâu vaø taát caû söï vieäc xaûy ra nhö theá naøo. Ngaøi nhôù nhö laø chuyeän xaûy ra hoâm qua roõ raøng khoâng thieáu soùt, ñoù goïi laø chöùng Tuùc maïng minh. Khi Ngaøi höôùng taâm veà vò lai thaáy chuùng sinh sau khi cheát seõ ñi veà ñaâu? Caùi gì loâi daãn ñi? Ngaøi thaáy roõ chuùng sinh do nghieäp daãn ñi trong caùc ñöôøng, ñoù laø chöùng ñöôïc Thieân nhaõn minh. Nhö vaäy chöùng Tuùc maïng minh, chöùng Thieân nhaõn minh v. v... taát caû caùi chöùng ñoù ñeàu do voâ sö trí maø ra, chôù khoâng phaûi ôû ñaâu, khoâng do ai daïy heát.

Chuùng ta tu Thieàn laø coát cho taâm ñöôïc thanh tònh trong laëng. Töø taâm thanh tònh trong laëng ñoù hieän ra trí voâ sö. Trí voâ sö hieän ra roài thì chuùng ta thaáy bieát nhöõng gì tröôùc kia ta chöa heà thaáy bieát, ñieàu ñoù raát roõ raøng. Toâi daãn moät vieäc nhoû naøy cho quyù Phaät töû nghieäm xem, coù nhöõng Phaät töû tu ñöôïc chuùt chuùt, luùc toïa thieàn yeân laëng, baát chôït nhôù laïi caâu kinh hoâm naøo mình hoïc khoâng hieåu, khi nhôù laïi boãng döng hieåu ra. Caùi hieåu naøy do ai daïy? Luùc ñoù khoâng coù thaày giaûng, khoâng coù ngöôøi noùi, taïi sao nhôù laïi roài boãng döng hieåu, hieåu moät caùch roõ raøng saùng suoát. Thöû hoûi ai daïy? Ñoù laø hieän töôïng cuûa trí voâ sö, ñieàu nhoû thì saùng nhoû, ñieàu lôùn thì saùng lôùn.

Nhö vaäy chuùng ta tu haønh caàn ñaït ñöôïc trí voâ sö thì môùi coù theå ñöôïc giaùc ngoä thaønh Phaät. Nhö vaäy Phaät ôû ñaâu? Phaät saün ôû nôi mình. Muoán thaáy Phaät, chòu khoù deïp heát maây phieàn naõo, maây nghieäp chöôùng, neáu noù trong saïch heát thì oâng Phaät mình hieän ra, chôù khoâng coù ôû ñaâu caû. Laâu nay chuùng ta cöù nghó Phaät ôû ñaâu treân non, treân nuùi neân phaûi treøo ñeøo loäi suoái, phaûi ñi thaät xa tìm Phaät, nhöng thöïc tình Phaät ôû ngay nôi mình. Vì vaäy, ngöôøi hoïc ñaïo khoâng neân coù taâm tìm kieám beân ngoaøi maø chæ doàn heát söùc mình phaù deïp phieàn naõo, döøng laëng doøng tö töôûng laêng xaêng. Nhöõng thöù ñoù tan roài, laëng roài thì oâng Phaät hieän tieàn.

Vaäy quyù Phaät töû tu Thieàn laø loái tu gaàn hay xa, khoù laøm hay deã laøm, thöïc teá hay mô hoà? Vieäc laøm ñoù laø thöïc cuûa mình, vì mình deïp ñöôïc phieàn naõo thì mình heát khoå, döøng ñöôïc taâm laêng xaêng thì taâm ñöôïc an ñònh. Taâm heát phieàn naõo, ñöôïc an ñònh thì trí tueä böøng saùng, ngay nôi mình chôù khoâng coù ôû ñaâu xa heát. Cho neân ngöôøi Phaät töû tu Thieàn luùc naøo cuõng phaûi duïng coâng tu haønh cho chieán thaéng ñöôïc mình, chôù khoâng ñöôïc caàu xin ai khaùc. Laâu nay Phaät töû mình ñaõ quen caàu xin, baây giôø phaûi ngoài laïi thaáy khoå quaù chöøng. Hoài ñoù quen laïy Phaät caàu xin cho con caùi naøy cho con caùi kia, baây giôø baét xoay laïi mình ñeå quaùn saùt ñaâu laø thöïc ñaâu laø hö, ñaâu laø xaáu ñaâu laø toát, nhaän ñònh roài töï mình phaù deïp. Thaáy vieäc ñoù nhoïc nhaèn khoâng quen nhöng ñoù môùi thöïc laø choã tu haønh chaân chính. Ñöùc Phaät ngaøy xöa ñaõ nhö vaäy, baây giôø chuùng ta cuõng laøm nhö vaäy thì môùi ñuùng laø ñi theo Phaät, coøn mình laøm khaùc ñi thì khoâng bieát mình theo Phaät hay theo ai? Toâi chuû tröông tu theo Phaät thì phaûi söû duïng phöông phaùp Phaät söû duïng ngaøy xöa, öùng duïng vaøo söï tu cuûa mình seõ coù keát quaû khoâng nghi.

Toâi xin daãn caâu chuyeän sau ñaây ñeå quyù Phaät töû nghieäm xem. Thieàn sö Nham Ñaàu vaø Thieàn sö Tuyeát Phong Nghóa Toàn ñi ñeán Ngao Sôn gaëp trôøi trôû tuyeát, neân hai huynh ñeä vaøo trong caùi mieáu nhoû ôû taïm. Moãi hoâm ngaøi Tuyeát Phong ñeàu ngoài thieàn, coøn ngaøi Nham Ñaàu thì khoâng ngoài. Ngaøi Nham Ñaàu môùi quôû ngaøi Tuyeát Phong sao ngoài thieàn maõi nhö vaäy. Ngaøi Tuyeát Phong noùi:

- Toâi thaät coøn chöa oån.

Ngaøi Nham Ñaàu baûo:

- Neáu oâng thaät nhö theá, cöù choã thaáy cuûa oâng moãi moãi thoâng qua, choã phaûi toâi seõ chöùng minh cho oâng, choã chaúng phaûi toâi seõ vì oâng ñuoåi deïp.

Ngaøi Tuyeát Phong keå laïi:

- Khi xöa toâi môùi ñeán choã Thieàn sö Dieâm Quan thaáy Ngaøi thöôïng ñöôøng noùi veà nghóa saéc khoâng, ngay nôi ñoù toâi lieàn ñöôïc vaøo cöûa.

Ngaøi Nham Ñaàu baûo:

- Töø ñaây ñeán 30 naêm sau raát kî khoâng ñöôïc noùi ñeán.

Ngoä ñöôïc lyù saéc khoâng maø Ngaøi Nham Ñaàu noùi chöa ñöôïc, 30 naêm sau raát kî noùi ñeán caùi ñoù. Nhö vaäy chuùng ta môùi thaáy trong thôøi gian tu thieàn coù nhieàu chaëng. Böôùc ñaàu môùi vaøo cöûa thieàn ña soá chuùng ta ñeàu hoïc Baùt-nhaõ. Hoïc Baùt-nhaõ laø ñeå nhaän ñöôïc lyù saéc khoâng (saéc töùc thò khoâng, khoâng töùc thò saéc). Böôùc vaøo cöûa khoâng ñaõ laø moät böôùc tieán treân ñöôøng tu roài, nhöng chöa phaûi laø choã cöùu kính. Neân ngaøi Nham Ñaàu môùi baûo: "Töø ñaây ñeán 30 naêm sau raát kî khoâng ñöôïc noùi ñeán". Ngaøi Tuyeát Phong keå tieáp:

- Toâi thaáy baøi keä cuûa ngaøi Ñoäng Sôn khi qua caàu ngoä ñaïo (Ngaøi Ñoäng Sôn qua caàu, nhìn döôùi doøng suoái thaáy boùng cuûa mình, ngay ñoù Ngaøi ngoä ñaïo) lieàn laøm baøi keä:

Thieát kî tuøng tha mích

Ñieàu ñieàu döõ ngaõ sô

Cöø kim chaùnh thò ngaõ

Ngaõ kim baát thò cöø.

"Thieát kî tuøng tha mích" nghóa laø raát toái kî, chaúng neân tìm nôi khaùc maø ñöôïc. Vì neáu tìm nôi khaùc thì ñaõ caùch xa, khoâng phaûi laø mình. "Cöø kim chaùnh thò ngaõ", nghóa laø noù chính laø mình. "Ngaõ kim baát thò cöø" nhöng mình thì khoâng phaûi laø noù. Bôûi vì ngaøi Ñoäng Sôn ñi treân caàu, nhìn döôùi suoái thaáy boùng cuûa mình, caùi boùng thì ñaâu phaûi laø mình nhöng noù coù rôøi mình khoâng? Vì vaäy neân noùi noù cuõng chính laø mình "Cöø kim chaùnh thò ngaõ". Nhöng mình khoâng phaûi laø noù, töùc mình khoâng phaûi laø boùng, ngaøi Ñoäng Sôn do nhaän thaáy boùng cuûa mình maø ngoä ñaïo, ngaøi Tuyeát Phong nhaân nghe ñöôïc caâu naøy cuõng coù tænh. Bôûi tænh neân trình vôùi ngaøi Nham Ñaàu nhöng ngaøi Nham Ñaàu laïi baûo raèng: "Neáu chöøng aáy töï cöùu cuõng chöa xong". Ñoù laø chaëng thöù hai.

Chaëng thöù nhaát laø thaáu suoát ñöôïc leõ saéc khoâng, chaëng thöù hai laø bieát nôi mình, beân caïnh caùi giaû coùcaùi thaät. Boùng laø giaû nhöng caùi giaû ñoù khoâng rôøi caùi thaät. Bieát ñöôïc lyù aáy roài cuõng vaãn chöa tôùi nôi, neân ngaøi Nham Ñaàu noùi: "Chöøng aáy töï cöùu cuõng chöa xong". Ngaøi Tuyeát Phong keå theâm: "Moät hoâm toâi hoûi ngaøi Ñöùc Sôn vieäc toâng thöøa con coù phaàn chaêng, ngaøi Ñöùc Sôn ñaùnh moät gaäy hoûi toâi noùi caùi gì? Toâi khi aáy nhö thuøng luûng ñaùy. " Nhö thuøng luûng ñaùy nghóa laø roãng vaø saïch heát, vaäy maø ngaøi Nham Ñaàu naït: "OÂng chaúng nghe noùi töø cöûa vaøo chaúng phaûi cuûa baùu trong nhaø. "

Caùi gì töø cöûa vaøo thì khoâng phaûi laø cuûa baùu trong nhaø. Caâu naøy ñeå giaûn traïch cho chuùng ta hieåu ngöôøi tu phaûi nhaän ñöôïc caùi chaân thaät cuûa mình. Caùi chaân thaät cuûa mình luoân coù saün ñaây, chôù coøn nhôø beân ngoaøi thì chöa ñöôïc. Chuùng ta ngoài thieàn laëng leõ, tænh giaùc, chôït phuùt giaây naøo böøng saùng leân thì ñoù môùi thaät laø cuûa mình. Coøn ñi hoûi ngöôøi naøy, ñi hoïc ngöôøi kia, thì söï hieåu bieát aáy khoâng phaûi laø cuûa mình, maø laø cuûa ngöôøi ta.

Sau naøy ngaøi Tuyeát Phong hoûi theâm:

- Veà sau laøm theá naøo môùi phaûi?

Ngaøi Nham Ñaàu baûo:

- Veà sau, muoán xieån döông ñaïi giaùo moãi moãi töø trong hoâng ngöïc löu xuaát, sau naøy cuøng ta che trôøi che ñaát ñi.

Ngaøi Tuyeát Phong ngay caâu naøy lieàn böøng ngoä, neân goïi laø ngoä ñaïo ôû Ngao Sôn (töùc laø ôû nuùi Ngao). Nhö vaäy choã cuoái cuøng laø töø hoâng ngöïc maø phaùt ra, chôù khoâng phaûi ôû beân ngoaøi. Neáu coøn ôû ngoaøi thì chöa phaûi toät. Chuùng ta tu töø noäi taâm phaùt saùng, töø noäi taâm giaùc ngoä, ñoù môùi laø chaân thaät, laø trí voâ sö hieän. Trí naøy laø thaät cuûa chuùng ta, noù truøm khaép khoâng chæ giôùi haïn trong thaân töù ñaïi thoâi.

Qua nhöõng chaëng toâi neâu quyù Phaät töû neân hieåu, mình tu Thieàn khoâng phaûi chæ moät laàn ngoä. Khi chuùng ta böôùc vaøo söï tu, nghe kinh Baùt-nhaõ hoaëc ñoïc kinh Kim Cöông, chuùng ta thaáy loùe ñöôïc nghóa Saéc Khoâng cuõng ñaõ ñaùng möøng roài. Töø choã ngaøy xöa mình thaáy Saéc rieâng Khoâng rieâng, baây giôø thaáy Saéc töùc laø Khoâng, Khoâng töùc laø Saéc. Ñaây laø böôùc ñaàu coù tænh, coù ngoä nhöng chæ laø tieåu ngoä thoâi, chôù chöa phaûi ñaïi ngoä. Ñeán nhö ñoïc moät baøi keä, moät caâu thô cuûa caùc Thieàn sö, mình nhaän ra vaø laõnh hoäi ñöôïc yù nghóa caâu ñoù ñuùng nhö ñieàu mình ñang hieåu, ñang tu thì xem nhö böøng saùng moät chaëng nöõa. Ñaây cuõng laø moät chaëng ñöôøng thoâi. Hoaëc giaû trong khi tu, ñem nhöõng lôøi ñaïo lyù baøn luaän vôùi huynh ñeä, thöa hoûi vôùi thaày, ñöôïc thaày noùi cho moät caâu lieàn böøng saùng, nheï ngöôøi leân. Luùc ñoù thaáy nhö thuøng luõng ñaùy, nhö vaäy ñoù maø cuõng vaãn chöa roài. Cho ñeán bao giôø töï mình phaùt saùng ra, nhaän thaáy taát caû thöïc theå muoân phaùp trong theá gian naøy thì chöøng ñoù môùi thaät laø ñaïi ngoä. Theá neân ôû trong nhaø Thieàn noùi tieåu ngoä thì voâ soá, coøn ñaïi ngoä cuõng ñoâi ba laàn, chôù khoâng phaûi moät laàn. Toâi töø khi tu cho ñeán baây giôø, höôùng daãn Taêng, Ni cuõng nhö Phaät töû tu, thaáy tieåu ngoä khaù nhieàu, coøn cuõng coù vaøi ngöôøi gaàn nhö ñöôïc ñaïi ngoä. Ñaây laø ñieàu ñaùng möøng.

Luùc tröôùc toâi coù maëc caûm mình daïy ngöôøi ta tu Thieàn, nhaát laø giai ñoaïn ñaàu ra Chaân Khoâng, toâi môû khoùa thöù nhaát coù möôøi ngöôøi thoâi, khoâng daùm nhaän ñoâng. Taïi sao vaäy? Bôûi vì toâi nghe nhieàu ngöôøi noùi: "Coi chöøng! Tu Thieàn ñieân", neân toâi thí nghieäm möôøi vò naøy xem coù ñieân khoâng. Duø bieát toâi tu khoâng ñieân, nhöng chöa roõ nhöõng ngöôøi tu theo toâi thì sao? Qua ba naêm khoâng thaáy ai ñieân heát neân khoùa thöù hai toâi taêng leân ba, boán chuïc vò. Roài baây giôø ñeán maáy traêm ngöôøi cuõng khoâng thaáy ai ñieân. Do ñoù toâi heát maëc caûm lôøi ngöôøi ta noùi. Neáu baûo raèng tu Thieàn ñieân laø ñieàu heát söùc tai haïi cho ngöôøi tu Phaät.

Chuùng ta ñaõ bieát ñöùc Phaät Thích Ca do ngoài thieàn ngoä ñaïo, baây giôø sao ñeä töû Ngaøi ngoài thieàn laïi ñieân? Noùi nhö vaäy laø moät caùi hoïa cho ngöôøi tu Phaät, nhaát laø tu Thieàn. Coøn moät ñieàu nöõa, coù ngöôøi noùi tu Thieàn chæ daønh cho haøng thöôïng caên thöôïng trí môùi tu ñöôïc thoâi, thôøi naøy mình tieåu caên tieåu trí tu khoâng ñöôïc.Ngaøy xöa toâi cuõng maëc caûm vì caâu noùi ñoù nhöng sau naøy toâi laïi nghó khaùc. Chuùng ta coù beänh cöù nghó ngöôøi xöa môùi thoâng minh, ngöôøi xöa môùi coù caên trí beùn nhaïy, coøn chuùng ta baây giôø ñaàn ñoän, ngu toái. Thaät ra neáu xeùt kyõ coù phaûi vaäy khoâng? Hoài xöa coù ngöôøi thoâng minh nhöng cuõng coù ngöôøi ñaàn ñoän. Ngaøy nay cuõng theá, coù nhieàu ngöôøi thoâng minh laém chöù. Bieát bao ñieàu ngöôøi xöa chöa bieát, baây giôø nhôø khoa hoïc vaø vaên minh chuùng ta ñöôïc bieát. Coù nhöõng vieäc ngöôøi xöa khoâng laøm ñöôïc maø baây giôø ta laøm ñöôïc, taïi sao laïi noùi ta ñaàn ñoän? Nhö vaäy baây giôø phaûi khoân hôn hoài xöa chöù! Neáu daïi hôn thì hoài xöa chæ bieát ñi boä, sao baây giôø bieát ñi maùy bay. Hoài xöa caùi gì cuõng thoâ sô sao baây giôø caùi gì cuõng tinh vi? Ngöôøi ñôøi khoân hôn thôøi xöa, chaúng leõ ngöôøi tu daïi hôn ngöôøi xöa? Sao teä vaäy! Cho neân toâi khoâng chòu. Toâi noùi ngöôøi xöa laøm ñöôïc thì ngaøy nay chuùng ta laøm cuõng ñöôïc, chæ coù ñieàu chuùng ta laøm coù ñuùng nhö ngöôøi xöa khoâng. Ngöôøi xöa do ñuû ñieàu kieän maø thaønh coâng thì chuùng ta neáu ñuû ñieàu kieän chaéc chaén cuõng seõ thaønh coâng. Cöù cho raèng ngöôøi xöa thoâng minh, thöôïng caên thöôïng trí vaø nghó mình laø ñaàn ñoän, nhö vaäy laø töï khi mình; maø khi mình thì tieán khoâng ñöôïc.

Trong nhaø Thieàn coù caâu: "Ñeä töû baèng thaày laø ñaõ thua thaày nöûa ñöùc, ñeä töû hôn thaày môùi kham gìn giöõ söï nghieäp cuûa thaày". Taïi sao trong nhaø Thieàn noùi nhö vaäy? Thí duï nhö toâi tu naêm möôi naêm, baây giôø coù ngöôøi ñeä töû ngoä baèng toâi, nhöng tu môùi möôøi naêm thì ñaõ thua toâi phaân nöûa roài. Vì ngoä thì baèng nhöng coâng ñöùc tu chöa baèng, neân noùi thua thaày. Khi naøo thaày ngoä möôøi maø ñeä töû ngoä ñöôïc hai möôi môùi kòp vôùi thaày. Vaäy oâng thaày troâng cho ñeä töû gioûi hôn, chôù khoâng muoán ñeä töû thua mình. Khoâng neân noùi: "Ta tröôùc caên cô baäc thöôïng, coøn ngöôøi sau caên cô baäc haï, tu khoâng ñöôïc". Ngöôøi sau vaãn coù khaû naêng nhö ngöôøi tröôùc, chæ coù ñieàu neáu ngöôøi sau khoâng laøm ñuùng nguyeân taéc ngöôøi tröôùc ñaõ laøm thì ngöôøi sau tu sai traät; sai traät thì tu khoâng coù keát quaû.

Gaàn ñaây toâi thaáy Taêng, Ni tu coù tieán, thænh thoaûng moät vaøi Phaät töû tu cuõng coù tieán. Nhö vaäy toâi raát möøng, vì vieäc laøm cuûa chuùng ta khoâng phaûi phí coâng voâ ích, maø coù keát quaû thaät söï. Ngöôøi naøo ham tu thì giaûm phieàn naõo, moät traêm phaàn cuõng giaûm ñöôïc vaøi chuïc phaàn. Nhö vaäy coù tu thì coù tieán. Tu ít thì keát quaû ít, tu nhieàu thì keát quaû nhieàu. Taát caû keát quaû ñoù ñeàu do coâng phu soi saùng laïi chính mình ñeå nhaän ra caùi chaân thaät cuûa mình. Khi ñaõ nhaän ra roài thì töï mình seõ vöôït qua heát nhöõng khoù khaên, nhöõng ñau khoå ôû ñôøi. Ñeán ñaây toâi keå theâm moät chuyeän nöõa ñeå laøm saùng toû thaâm yù treân. Caâu chuyeän naøy ñöôïc trích töø taùc phaåm "Goùp nhaët caùt ñaù" cuûa Nhaät Baûn. Coù moät chuù muø laâu ngaøy nhôù baïn, neân hoâm ñoù chuù choáng gaäy ñi tìm thaêm baïn. Gaëp laïi baïn cuõ chuù möøng quaù neân ôû chôi, noùi chuyeän ñeán khuya vaãn chöa chòu veà. Thaáy vaäy, ngöôøi baïn nhaéc chuù: "Ñaõ khuya quaù roài anh neân veà", chuù môùi chòu veà. Ngöôøi baïn thaáy beân ngoaøi trôøi toái maø baïn mình laïi muø, sôï nguy hieåm neân noùi:

- Ñeå toâi ñoát cho anh caây ñeøn, anh caàm ñi veà.

Chuù muø cöôøi:

- Toâi thì ngaøy nhö ñeâm, ñeâm nhö ngaøy; baây giôø anh ñoát ñeøn, toâi cuõng ñaâu thaáy caùi gì.

Anh baïn noùi:

- Bieát vaäy. Nhöng nhôø anh caàm caây ñeøn, ngöôøi khaùc thaáy ñöôïc seõ khoâng ñuïng anh.

Nghe coù lyù neân chuù muø caàm ñeøn ñi veà. Ñöôïc nöûa ñöôøng boãng coù ngöôøi ñaàu kia ñi laïi ñuïng phaûi, chuù la leân:

- Boä anh khoâng thaáy toâi sao?

Ngöôøi kia noùi:

- Daï thöa oâng, toâi khoâng thaáy.

- Toâi caàm caây ñeøn ñaây maø anh khoâng thaáy aø?

- Caây ñeøn cuûa oâng ñaõ taét töø bao giôø roài!

Qua caâu chuyeän ñoù quyù vò hieåu theá naøo? Neáu mình khoâng töï saùng, duø cho ngöôøi khaùc ñem aùnh saùng ñeán trao tay cho mình cuõng khoâng cöùu ñöôïc mình. Ñeøn beân ngoaøi ñöa laïi, ñoù laø höõu sö trí. Trí do ngöôøi khaùc cho mình thì cöùu mình khoâng ñöôïc, chæ con maét mình saùng môùi cöùu ñöôïc mình thoâi. Maét mình saùng ñoù laø voâ sö trí, khoâng ai daïy maø töï saùng. Bôûi vaäy neân ngöôøi hoïc Phaät hay tu Phaät phaûi khai thaùc trí saün coù cuûa mình laø quyù hôn heát.

Keá nöõa laø caâu chuyeän cuûa Ngaøi Ñöùc Sôn. Moät hoâm Ngaøi ñöùng haàu thaày laø Thieàn sö Suøng Tín. Thaáy khuya quaù ngaøi Suøng Tín baûo:

- OÂng ñi nghæ ñi.

Ngaøi Ñöùc Sôn vaâng lôøi xaù thaày, veùn reøm böôùc ra. Thaáy beân ngoaøi toái quaù neân Ngaøi quay trôû laïi, ngaøi Suøng Tín hoûi:

- Sao oâng trôû laïi?

Ngaøi Ñöùc Sôn thöa:

- Baïch Hoøa thöôïng, beân ngoaøi trôøi toái ñen.

Nghe noùi vaäy, ngaøi Suøng Tín beøn ñoát caây ñeøn caàm ñöa cho Ñöùc Sôn. Ñöùc Sôn vöøa ñöa tay nhaän caây ñeøn thì ngaøi Suøng Tín vuït thoåi taét. Ngaøi Ñöùc Sôn lieàn ngoä. Nhö vaäy ngaøi Ñöùc Sôn ngoä caùi gì? Neáu mình thaáy toái phaûi nhôø ñeøn, nhöng neáu ñeøn do ngöôøi khaùc trao thì chöa laøm mình saùng ñöôïc. Ngaøi Ñöùc Sôn vöøa caàm ñeøn thì ngaøi Suøng Tín lieàn thoåi taét. Ngay ñoù Ñöùc Sôn töï böøng ngoä, cho neân "caùi ñoù" phaûi töï mình saùng ra, chôù ngöôøi khaùc trao cho khoâng ñöôïc.

Nhö vaäy toâi giaûng Thieàn, daïy Thieàn cuõng chæ laø höôùng daãn cho quyù vò thöïc haønh thoâi, saùng hay toái laø do quyù vò chôù khoâng phaûi toâi. Bôûi toâi khoâng coù khaû naêng laøm cho quyù vò saùng maø chæ höôùng daãn theá naøy, theá noï... roài töï quyù vò theo ñoù töï khai thaùc, töï ngoä. Chöøng naøo ngoä, baùo tin cho toâi möøng thoâi. Toâi khoâng laøm gì cho quyù vò caû. Leõ thöïc trong ñaïo laø vaäy.

Qua nhöõng caâu chuyeän treân, chuùng ta thaáy ngöôøi tu Thieàn laø ngöôøi ñang ñaøo bôùi thöûa ñaát taâm cuûa mình ñeå tìm cho ra hoøn ngoïc trong ñoù. Ñeán khi naøo chuùng ta phaùt hieän vaø naém hoøn ngoïc ñöôïc roài laø ñieàu quyù nhaát, ñaùng möøng nhaát cuûa ngöôøi tu. Ñöôïc "caùi ñoù" môùi goïi laø chaân thaät, coøn taát caû nhöõng gì chuùng ta hieåu, chuùng ta nghe ai noùi chæ laø phuï thoâi. Ñoù laø yù nghóa voâ sö trí maø moãi ngöôøi chuùng ta phaûi töï thaáy, töï bieát.

Neáu khoâng nhôø voâ sö trí thì coù leõ caùc nhaø khoa hoïc seõ khoâng coù caùc phaùt minh. Bôûi vì phaùt minh laø thaáy bieát, phaùt hieän ra nhöõng ñieàu töø tröôùc ñeán giôø chöa ai bieát; maø ñieàu chöa ai bieát thì ai daïy mình? Chæ ngöôøi coù chí doàn heát taâm löïc vaøo moät vieäc, roài ngaøy naøo töï böøng saùng leân, goïi laø phaùt minh. Ngöôøi theá gian lo giuùp cho ñôøi neân phaùt minh vaät chaát, coøn chuùng ta tu haønh thì lo phaùt minh caùi saün coù cuûa mình. "Caùi ñoù" bò choân vuøi, baây giôø chuùng ta phaûi laøm cho noù saùng ra, hieån baøy ra. Khi ñöôïc saùng, ñöôïc hieån baøy roài thì luùc ñoù chuùng ta phaûi laøm gì nöõa, chui voâ non voâ nuùi ôû cho ñeán cheát luoân phaûi khoâng? Khi mình nhaän ñöôïc hoøn ngoïc thaät vaø bieát moïi ngöôøi cuõng ñeàu coù hoøn ngoïc ñoù nhöng hoï queân, thì chuùng ta khôûi loøng töø bi thöông taát caû, muoán chæ anh coù, toâi coù, ngöôøi khaùc coù. Chæ ra hoøn ngoïc cuûa moãi ngöôøi saün coù laø caùi chæ bình ñaúng, khoâng thieân vò. Duø keû ñoù laø quan nhöng oâng queân, mình cuõng thöông nhö ngöôøi khaùc, coøn keû cuøng ñinh maø queân thì mình cuõng thöông nhö oâng quan. Bôûi vì chuùng ta chæ thöông caùi meâ, caùi queân cuûa hoï thoâi. Neáu noùi thaáy ai ngheøo mình thöông, coøn ngöôøi giaøu khoâng thöông, nhö vaäy laø maát bình ñaúng. Thöông caùi meâ, caùi queân vì hoï coù cuûa baùu maø khoâng nhôù, neân ngöôøi naøo queân chuùng ta cuõng thöông, nhö vaäy loøng thöông ñoù môùi bình ñaúng. Chính vì ai cuõng coù cuûa baùu, coù hoøn ngoïc quyù, neân duø nam hay nöõ cuõng tu thaønh Phaät ñöôïc heát. Chæ queân thì khoâng coù, coøn nhôù vaø raùng tu laø ñöôïc. Theá neân tinh thaàn Thieàn toâng heát söùc bình ñaúng, nam nöõ nhö nhau, ai cuõng coù hoøn ngoïc quyù neân ai cuõng coù quyeàn thaønh Phaät caû.

Trong kinh Phaùp Hoa, phaåm Ñeà Baø Ñaït Ña, coù Long Nöõ ñöôïc ngaøi Vaên Thuø giaùo hoùa. Ngaøi Vaên Thuø noùi vôùi ngaøi Xaù Lôïi Phaát: "Long Nöõ naøy seõ thaønh Phaät", ngaøi Xaù Lôïi Phaát khoâng tin vì ngöôøi nöõ vaø hôn nöõa laø suùc sanh thì laøm gì thaønh Phaät ñöôïc. Long Nöõ nghe noùi nhö vaäy lieàn ñem vieân ngoïc minh chaâu daâng leân cuùng döôøng Phaät. Phaät nhaän, Long Nöõ hoûi ngaøi Xaù Lôïi Phaát:

- Toâi daâng ngoïc, ñöùc Theá Toân nhaän coù mau khoâng?

Ngaøi Xaù Lôïi Phaát noùi:

- Mau.

- Toâi thaønh Phaät cuõng mau nhö vaäy ñoù.

Lieàn khi ñoù Long nöõ aån mình qua nöôùc khaùc thaønh Phaät. Nhö vaäy laø sao? Vaên Thuø Sö Lôïi trong kinh Phaùp Hoa laø tieâu bieåu cho voâ sö trí. Ñaõ coù voâ sö trí thì nam nöõ gì cuõng thaønh Phaät chôù khoâng phaân bieät phaùi naøo.

Ngöôøi nöõ ñöùng veà maët nghieäp töôùng thì khaùc, nhöng veà maët voâ sö trí thì bình ñaúng vôùi ngöôøi nam. Vì vaäy Thieàn toâng luoân khai thaùc trí voâ sö ñoù. Döôùi con maét nhaø Thieàn thaáy nam nöõ bình ñaúng nhö nhau, ai cuõng coù khaû naêng thaønh Phaät. Taêng Ni, Phaät töû nam hay Phaät töû nöõ, cho ñeán caû ngöôøi theá gian chöa töøng bieát ñaïo cuõng coù hoøn ngoïc quyù, cho neân khoâng ai laø keû baàn cuøng, chæ ngöôøi queân môùi baàn cuøng thoâi.

Neáu chuùng ta öùng duïng tu cho ñeán nôi, ñeán choán thì quyeàn thaønh Phaät laø quyeàn cuûa mình, chôù khoâng phaûi Phaät cho mình thaønh Phaät. Phaàn nhieàu chuùng ta mong muoán ñöôïc Phaät thoï kyù, nhöng chuùng ta coù laøm ñöôïc thì Phaät môùi thoï kyù, coøn khoâng laøm ñöôïc thì Phaät laøm sao thoï kyù? Chuùng ta coù quyeàn laømPhaät vaø chuùng ta cuõng coù quyeàn laøm ngaï quyû, suùc sanh. Chính vì chuùng ta coù quyeàn ñoù neân chuùng ta phaûi noã löïc tinh taán tu haønh, ñeå ñi leân chôù ñöøng ñi xuoáng. Khoâng ai phaït chuùng ta caû, trôøi khoâng phaït, Phaät khoâng phaït maø chæ vì mình choïn ñöôøng ñi. Choïn ñöôøng ñi xuoáng thì ñi xuoáng, choïn ñöôøng ñi leân thì ñi leân, taát caû ñeàu do mình choïn.

Coù ngöôøi noùi Thieàn toâng noùi gì cuõng höôùng veà mình heát, khoâng nhôø beân ngoaøi; nhö vaäy khoâng nhôø Phaät sao? Thaät ra chuùng ta phaûi hieåu nhö vaày: Phaät chæ cho chuùng ta ñöôøng loái tu, caên baûn caùc phaùp tu laø ñaõ gia hoä cho chuùng ta roài. Cuõng nhö quyù vò khoâng bieát gì heát, toâi chæ cho quyù vò bieát chuùt chuùt raèng, quyù vò coù hoøn ngoïc quyù baùu, coù caùi saùng suoát, nhöng quyù vò phaûi töï tìm laáy. Ñoù laø toâi ñaõ gia hoä cho quyù vò, chôù ñaâu phaûi ñôïi gaëp tai naïn roài ban cho ñieàu naøy, ñieàu kia môùi goïi laø gia hoä. Höôùng daãn moät loái ñi, chuùng ta theo ñoù töï saùng leân traùnh khoûi moïi khoå ñau. Ñoù goïi laø gia hoä. Laïi, noùi veà thaàm gia hoä thì nhö ñöùa hoïc troø sieâng naêng caàn maãn, thoâng minh, thaày coâ giaùo daïy ñaâu ñeàu hoïc, ñeàu hieåu vaø ñeàu thöïc haønh ñöôïc heát. Laøm baøi noù coù xin thaày giaùo cho con ñieåm cao vaø thaày coâ coù chieàu noù khoâng? Neáu noù thoâng minh, hoïc gioûi, laøm baøi hay thì nhaát ñònh thaày coâ phaûi cho ñieåm cao. Cho ñieåm cao laø thaày coâ thöông noù hay laø taïi caùi gì? Taïi noù coá gaéng hoïc.

Cuõng vaäy, ngöôøi tu cuûa chuùng ta, neáu tu chaân chaùnh, caàn maãn thì sau naøy coù keát quaû toát. Coøn noùi raèng Phaät thoï kyù hay Boà taùt höôùng daãn cho mình, thaät ra ñoù laø do coâng phu noã löïc cuûa mình, coá gaéng thöïc haønh theo lôøi daïy baûo cuûa caùc Ngaøi, neân vieäc tu môùi coù keát quaû. Nhôø söï noã löïc, coá gaéng ñoù maø ñöôïc ñieåm toát. Thaàm gia hoä laø nhö vaäy. Phaät thöông chuùng ta, muoán chuùng ta tu tieán töø chính söï coá gaéng noã löïc cuûa chuùng ta. Ñöôïc theá, Phaät möøng vaø khen ngôïi; khen ngôïi ñoù laø thaàm gia hoä roài.

     Hoâm nay toâi ñeán thaêm Ñaïo traøng Thaùi Tueä, vöøa ñeå bieát choã nôi tu haønh cuûa quyù Phaät töû, vöøa tröïc tieáp nhaéc nhôû saùch taán quyù vò tu taäp. Toâi nghó quyù Phaät töû cuõng töøng nghe giaûng, nghe toâi noùi nhieàu roài, mong raèng töø ñaây veà sau taát caû quyù Phaät töû trong Ñaïo traøng vaø nhöõng Phaät töû xung quanh bieát mình coù cuûa baùu quyù giaù roài, phaûi raùng noã löïc khai thaùc tìm ra cho ñöôïc maø duøng, ñöøng laøm cuøng töû lang thang nöõa. Ñoù laø söï mong moûi cuûa toâi.

]